Waarom haver past in een gezond glutenvrij dieet Luud Gilissen NCV 16 april 2016
Context Kosten gezondheidszorg Toename kosten gezondheidszorg (6%/jaar) Budget 2014 in NL: ~100 B Toename prijzen medicijnen ( /$) (enkele voorbeelden) Daraprim (antidepressivum): 1,- 13.50 750.- (1 tablet) Parnate (antidepressivum): 110.- 1,500,- (per maand) Lemtrada (leukemie multiple sclerosis): x 40 Cycloserine (tuberculose): 500,- 10,800.- 1,050 Zijn alle medicijnen nodig en gezond? Paroxetine (antidepressivum) is niet effectief maar geeft wel sterke bijwerkingen en is verdacht (600.000 gebruikers in NL sinds 14 jaar) Waar begint kwakzalverij
Context - Farma Sterke verstrengeling: Farma Ziekenhuizen Verzekeraars Overheid Sterke lobby: Farma EU Hoe kunnen we de kosten verlagen?
Context Verlagen kosten gezondheidszorg Veel meer aandacht voor preventie Promotie gezonde voeding (en life style) als natuurlijk medicijn, bijv. volkoren (met zemel) voeding (Fardet 2010; Huang et al 2015; Wu et al 2015) Maar:
Context Onze huidige voedingswereld met de illusie van voedselkeuze
Context - Economie van tarwe (en maïs): zetmeel zemel [bran] (buitenste laag zaad) vitaal tarwe gluten Malen en scheiding; zeven; mixen kiem; bloem-fracties zetmeel melk volkoren? natief en gemodificeerd zetmeel maltodextrins bioethanol graanalcohol glucose siroop vloeibare polyolen kristalijne polyolen
Context gluten en zetmeel in voedingsproducten Productie vitaal gluten verdrievoudigd in afgelopen 10 jaar Sterke verhoging toepassing vitaal gluten en zetmeel als ingrediënt in zeer veel voedingsproducten Lang niet altijd vermelding op etiket toenemend probleem in glutenvrije producten Preventie? 80% mensen met coeliakie niet gediagnosticeerd eten steeds meer producten met gluten als verborgen ingrediënt
Speelveld voor preventie Help!
Haver: gezond en glutenvrij Voeding en gezondheid Inhoudsstoffen Health Claims en Patenten Mogelijkheden in gluten-vrij Wetenschappelijke argumenten Wet- en regelgeving De Nederlandse Haverketen Conclusies
Haver: voedzaam en gezond Handhaving gezonde status Verbetering bij chronische ziekten Zetmeel: lage glycaemische index; helpt bij diabetes, obesitas Vezels (beta-glucanen; zemel): verlaging bloed cholesterol Vetten: onverzadigd; verlaging risico hart- en vaatziekten Vezels + Vetten + Zetmeel langdurige verzadiging Eiwitten: passen in behoefte mens (WHO); veilig bij coeliakie Phenolen (avenanthramides): ontstekingsremmend
Officiële EFSA health claims voor haver Beta-glucanen [3g/dag] dragen bij aan de handhaving van normale bloed cholesterol waarden (EU 432/2012) Consumptie van beta-glucanen uit haver en gerst als deel van een maaltijd [4g/30gCarb] draagt bij aan de vermindering van de bloed glucose stijging na die maaltijd (EU 432/2012) Havervezels vergroten de fecale bulk (EU 432/2012) Verminderde consumptie van verzadigd vet draagt bij aan de handhaving van normale bloed cholesterol waarden (EU 432/2012) Haver beta-glucanen [3g/day] hebben een aantoonbaar actief verlagende/verminderende werking op bloed cholesterol. Hoog cholesterol is een risicofactor bij ontwikkeling van coronaire hartziekten (EU 1160/2011).
Patent claims m.b.t. beta-glucanen Bevordering cardiovasculaire gezondheid Verlaging cholesterol / behandeling van hypercholesterolemia; preventie van hyperlipidaemia Behandeling van diabetes Behandeling van obesitas / gewichtsbeheersing Bevordering gastro-intestinale gezondheid Toepassing als vaccine of immunostimulant Het beta-glucanen patenten landschap
Geauthoriseerde USA health claims voor haver Oplosbare havervezels en verlaging risico van coronaire hartziekten Claims over volkoren producten gebaseerd op gezaghebbende uitspraken m.b.t.: Hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker Mogelijke aanwijzingen voor claims over: Haver en verlaging risico diabetes en diabetes management Haver en verzadiging, en gewichtsvermindering Volkoren en gewichtsbeheersing Haver en gunstige effecten op bloeddruk
Volkoren: Haver in de schijf van vijf
Coeliakie Chronische ontsteking dunne darm Toename 4x gedurende de laatste 50 jaar (huidige prevalentie: 0.5-2%) Genetische predispositie (HLA- DQ2/8) Gluten (opslageiwitten) in tarwe, gerst en rogge Belangrijkste symptomen van CD bij kinderen Chronische buikpijn en diarree Groeiachterstand Belangrijkste symptomen van CD bij volwassenen Chronische vermoeidheid, hoofdpijn, buikklachten Verminderde vruchtbaarheid; abortus Dermatitis herpetiformis Osteoporosis Doofheid Neuropatie Darmkanker (lymphoma) Levenslang strikt glutenvrij dieet
Vertering gluten Gezonde dunne darm Ontstoken dunne darm (vlakke mucosa)
Haver en Coeliakie Haver is veilig voor >99% van de mensen met CD (Pulido et al., 2009 [ systematic review ]) Consumptie van haver stimuleert spijsvertering bij mensen met CD (Kaukinen et al., 2013; Gatti et al., 2013): the more and the longer, the better 100 g/dag: geen darmbeschadiging haver kan veilig gebruikt worden in het glutenvrije dieet (Hardy et al., 2015) (Australië) La Vieille et al 2015: Niet-gecontamineerde haver kan, in onbeperkte hoeveelheden per dag, veilig gegeten worden door de meeste mensen met coeliakie, met in acht name van: Alle symptomen van coeliakie moeten eerst afwezig zijn (stabilisatiefase van 6 maanden) (Canada) Consumptie van haver wordt gestimuleerd door Coeliakieverenigingen (o.a. NCV)
Haver en Coeliakie T-cel stimulatie (Koning et al., 2005) Koning 2015: Haver, de uitzondering gering aantal avenine genen (~10) sommige genen hebben geringe mate van homologie met gliadine epitopen (slechts 4 van de 9 aminozuren komen overeen) T-cel kruisreactiviteit is zeer zeldzaam veilig voor de overgrote meerderheid van mensen met coeliakie voorwaarde: haver moet niet met gluten besmet zijn (max 20 ppm)
Haver en Coeliakie Comino et al (2015) Role of oats in celiac disease. World J Gastroenterol. 2015 Nov 7; 21(41): 11825 11831:... However, it is extremely important to remember that in vitro studies have shown that the immunogenicity of oats varies is depending on the cultivar used. Future clinical studies should be directed to the development of clinical trials with varieties previously identified as safe by reliable in vitro methods, such as mab G12-based immunotechniques. Londono et al (2014) Avenin diversity analysis of the genus Avena (oat) Relevance for people with celiac disease. Journal Cereal Science 58:170-177: Intacte CD-immunogene gluten fragmenten van tarwe, gerst en rogge zijn alle afwezig in alle haversoorten (genomics analyse) Immunotechnieken gebaseerd op G12 and R5 zijn niet in staat om intacte epitopen te identificeren Signalen van antilichamen gericht op gliadines in tarwe gerst en rogge kunnen niet naar andere plantensoorten (zoals haver) geëxtrapoleerd worden Consumptie van haver van vele verschillende rassen door mensen met coeliakie vindt dagelijks wereldwijd plaats zonder problemen; deze grootschalige haver-interventiestudie bevestigt de veiligheid
Avenine genen
Epitoopvarianten in haver Al deze epitoopvarianten worden door spijsverteringsenzymen afgebroken en verliezen dan hun immunogeniciteit
R5 en G12 kruis-reactiviteit Geen perfecte herkenning van R5 en G12 met haver epitopen
Haver en Coeliakie: EU verordening 828/2014 (7) De meeste personen met een glutenintolerantie kunnen haver consumeren zonder dat dit schadelijke gevolgen voor hun gezondheid heeft. Deze kwestie wordt door de wetenschap nog verder bestudeerd en onderzocht. Een belangrijk probleem is echter de mogelijke verontreiniging van haver met tarwe, rogge of gerst tijdens de oogst, het transport, de opslag of de verwerking van de granen. Daarom moeten de exploitanten van levensmiddelenbedrijven bij producten die haver bevatten, rekening houden met het gevaar van glutenverontreiniging wanneer ze informatie over die producten verstrekken. B. Aanvullende voorschriften voor levensmiddelen die haver bevatten Haver in levensmiddelen waarop de vermelding glutenvrij of met zeer laag glutengehalte is aangebracht, moet speciaal zijn geproduceerd, bereid en/of verwerkt om verontreiniging met tarwe, rogge, gerst of kruisingen ervan te vermijden en het glutengehalte van deze haver mag maximaal 20 mg/kg bedragen.
Haver en Coeliakie Wereldwijde toename interesse in Glutenvrij Verordening 828/2014: staat toe om haver te labelen en te verkopen als glutenvrij mits de glutencontaminatie lager is dan 20 ppm In Nederland bestaat de contaminatie-vrije en duurzame voedselproductieketen op basis van:
De Nederlandse Haverketen Start in 2006 binnen het kader van het CDC Partners Zaadbedrijf contracten met havertelers Haver veredelingsbedrijf Glutenvrije molenaar Ontbijtgranen producent (met glutenvrije dochteronderneming) Glutenvrije bakkerij Snacks and shakes producent (Glutenvrije) microbrouwer Wageningen UR
Experimentele oogsten 2009: 7.9 mt 2010: 8.2 mt 2011: 7.8 mt 2012: 9.7 mt 2013: 8.0 mt 2014: 8.2 mt
HACCP protocol Strikte regels voor glutenvrije haverteelt Boer is gecertificeerd voor telen van granen Geen gebruik van biologische mest Geen tarwe-, gerst- of roggeteelt in de voorafgaande 8 jaren Registratie van de haverteelt (locatie, variëteit, omvang [ha], opbrengst, aflevering) Teelt wordt minimaal 3 maal geïnspecteerd op zaailingen van tarwe, gerst, rogge Haver variëteit is in overeenstemming met de afnemer (klant) Zaaizaad is gegarandeerd vrij van contaminatie en is als zodanig gecertificeerd Haverteelt is voldoende gescheiden van andere graanteelten (75 m) Machines voor zaaien en oogsten zijn zorgvuldig schoongemaakt De bij de afnemer afgeleverde producten zijn volledig traceerbaar Registratie van klachten over het product maatregelen nemen voor verbetering Productie van glutenvrije haverproducten is alleen toegestaan in glutenvrijgecertificeerde bedrijven
Glutenvrije haverproducten op de NL markt sinds 2011 Enkele voorbeelden Beslag haverbrood: Mam s Havermikske (FreeOf)
Kuit bier (traditionele Nederlandse bierstijl met 50% haver)
Conclusies over Haver Robuust, compleet, veelzijdig, gezond Past goed in een glutenvrij dieet Draagt bij aan de verlaging van de kosten van de gezondheidszorg Uitdaging voor innovaties in glutenvrije and gangbare producten and recepten Nederlandse glutenvrije haver geniet groeiende (inter)nationale belangstelling
Dank Celiac Disease Consortium (2004-2013) Frits Koning PRI Wageningen UR EU-TraFooN Hetty van den Broeck Jan Cordewener Twan America Ingrid van der Meer Jan Schaart Elma Salentijn Diana Londono Aurelie Jouanin Ed Hendrix René Smulders Susanne Braun; Javier Casado Refs: Gilissen LJWJ, Van der Meer IM, Smulders MJM (2014) Reducing the incidence of allergy and intolerance to cereals. Journal of Cereal Science 59: 337-353 Londono DM (2014) Laying the foundations for dough-based oat bread. Thesis, Wageningen Gilissen LJWJ, Van der Meer IM, Smulders MJM (2016) Strategies to reduce or prevent wheat coeliac-immunogenicity and wheat sensitivity through food. Proceedings of the 29 th PWG Meeting, Tulln, pp 41-54