Coeliakie diagnostiek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Coeliakie diagnostiek"

Transcriptie

1 Coeliakie diagnostiek Nuttige en noodzakelijke diagnostiek Ruben Smeets Medisch Immunoloog/Klinisch Chemicus Afdeling Laboratoriumgeneeskunde Laboratorium Medische Immunologie Radboudumc Laboratorium voor Diagnostiek

2 Coeliakie...een ziekte, vele gezichten 1% van de bevolking heeft Coeliakie Typische manifestatie; Chronische diaree, boeren, opstipatie Gewichtsverlies Groeiachterstand...echter 9 op de 10 Coeliakie patienten worden niet gediagnostiseerd vanwege de verscheidenheid Beschreven 100 nchr door griekse doctor Aretaues

3 Klassiek vs multisytemisch Extraintestinale manifestaties Huid; Acne, eczeem, dermatitis herpetiformis, broze nagels, tand erosie, ulcera in de mond Voortplanting; Infertiliteit, miskramen, vroege menopauze, uitgestelde puberteit Bewegingsapparaat; pijnlijke gewrichten, osteoporosis Neurologisch; ataxie, neuropsychiatrische symptomen, epilepsy. Overig; stomatitis, misselijkheid, ijzer gebreksanemie. Marsh criteria Golden standard biopsy?

4 The Celiac Surge Waarom is er een toename in het aantal Coeliakie patienten wereldwijd? -Klachten diversiteit -Leefstijl en Voedingsmodificatie -Leeftijd van klachten -Betere diagnostiek

5 Een auto-immuunziekte met bekende oorzaak Welke ingredienten zijn nodig voor het ontwikkelen van de ziekte? Genetica Omgeving Immuun systeem

6 Biologische verwerking van Gliadine Th1 B-cel Deaminated gliadin Tissue Transglutaminase HLA class II; DQA1*05-DQB1*02 (DQ2) DQA1*03-DQB1*0302 (DQ8) Cytotox IFNy

7 Darm pathofysiologie

8 Specifieke antistoffen Endomysium antistoffen Tissue Transglutaminase 2 (anti Tg2) Gedeamineerd gliadine (anti DGP) PPV ttg-iga (10xULN) + EMA pos + CD complaints = Resumerend 1. atg2 positief (cave IgA deficientie) 2. 2de test EMA positief 3. Kliniek aantoonbaar Coeliakie aangetoond?

9 ESPGHAN richtlijn 2012 Symptomen voor coeliakie? Anti-TG2>10 ULN Bevestiging in de EMA HLA DQ2/8 Zo ja...geen biopsie noodzakelijk Maar realiseer dat; Lage gluten intake lage TG titer Medicatie geschiedenis IgA deficientie ESPGHAN 2012 update; rol van HLA diagnostiek en de toegevoegde waarde voor diagnose zekerheid van CD

10 ESPGHAN 2012 PPV ttg-iga (10xULN) + EMA pos + CD complaints = ESPGHAN 2012 update; rol van HLA diagnostiek en de toegevoegde waarde voor diagnose zekerheid van CD

11 Maar Coeliakie gaat toch over de Darm?? Klachten Wat als de klachten niet darmspecifiek zijn

12 HLA DQ2/8 en ontwikkeling coeliakie HLA is nodig voor correcte presentatie van gedeamineerd gliadine 40% van de populatie draagt HLADQ2/8 1% hiervan ontwikkelt Coeliakie populatie Conclusie 1; Coeliakie is underdiagnosed Conclusie 2; 39% van deze populatie heeft geen probleem, is sub-klinisch, ontwikkelt op later stadium, of heeft een niet darm gerelateerde gluten gemedieerde ziekte CD Gluten Ataxie DH??? Hoge NPV HLA DQ2/8 kun je goed gebruiken voor het uitsluiten van CD Edwin Liu et al gastroentrology 2017

13 Gluten-gerelateerde ziekten......een holistische kijk Genetica Omgeving Genetica... Geen HLA DQ2/8 geen presentatie Immuunsysteem Antistoffen tegen ttg Th1 cellen Immuun systeem Omgeving Microbioom Voeding Microbieel TG wordt toegevoegd als voedsel additief Lerner et al. Nutrition review 2015

14 De Holistische benadering ttg2-iga ttg3-iga ttg6-igg ttg2; darm ttg3; Huid ttg6; Hersenen Pathofysiologie; - IgA klasse in huid en darm - Overige organen IgG Th1 B-cel Deaminated gliadin Tissue Transglutaminase HLA class II; DQA1*05-DQB1*02 (DQ2) DQA1*03-DQB1*0302 (DQ8) Cytotox IFNy

15 Gluten-geassocieerde ziekte diagnostiek model klachten Diagnostiek ttg2 IgA Deaminated gliadin ttg3 IgA ttg6 IgA HLA DQ2/8 ter exclusie bij dieet/therapie

16 Toekomst beeld...screenen??? Zou je de populatie niet moeten screenen op mogelijke ontwikkeling van gluten sensitiviteit. Veel van de klachten zijn reversibel, behalve gluten ataxie

Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012. Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem

Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012. Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Coeliakie is een ziekte die voornamelijk bij kinderen voorkomt. Stellingen Coeliakie

Nadere informatie

Stellingen. Stellingen 2. Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012

Stellingen. Stellingen 2. Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Tropical Sprue Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Non tropical sprue Gee - Herter s disease Idiopathic Steatorrhea?

Nadere informatie

Coeliakie diagnostiek

Coeliakie diagnostiek Coeliakie diagnostiek HC 1:200 CD 1. Pathogenese 2. Antistoffen in diagnostiek en screening 3. Richtlijnen diagnostiek 4. DGPA GVD 5 april 2011 Pathogenese Immunogenic gluten peptides toxic Lumen epithelium

Nadere informatie

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk?

Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk? Laatste onwikkelingen in de diagnose van coeliakie.. Blijft een dundarmbiopt noodzakelijk? Dr E De Greef Kindergastroenterologie UZ Brussel www.pedigastro.com Vlaamse Coeliakie Vereniging Malle 2011 Overzicht

Nadere informatie

Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium

Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium Laboratoria Nieuwsbrief December 2011 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium In dit nummer: - Vitamine D - Coeliakie diagnostiek Inleiding Voor u ligt de nieuwe

Nadere informatie

Nabespreking rondzendingen coeliakie 2013, 2014 en Ingrid van Hoogstraten MI VUmc, Amsterdam

Nabespreking rondzendingen coeliakie 2013, 2014 en Ingrid van Hoogstraten MI VUmc, Amsterdam Nabespreking rondzendingen coeliakie 2013, 2014 en 2015 Ingrid van Hoogstraten MI VUmc, Amsterdam Diagnostiek van coeliakie Richtlijnen (2008): (Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen) Klinische

Nadere informatie

Coeliakie bij kinderen

Coeliakie bij kinderen Coeliakie bij kinderen Bij uw kind is coeliakie geconstateerd, of wordt er onderzoek gedaan naar coeliakie. Coeliakie (spreek uit seuliakie, met de klemtoon op de laatste lettergreep) is een levenslange

Nadere informatie

Implementatie van immunologie en genetica in de diagnostiek van coeliakie

Implementatie van immunologie en genetica in de diagnostiek van coeliakie Implementatie van wetenschap 43 Drs. S.L. (Sabine) Vriezinga, arts-onderzoeker, Leids Universitair Medisch Centrum, afdeling Kindergeneeskunde E-mail: s.l.vriezinga@lumc.nl Dr. M.L. (Luisa) Mearin, kinderarts-mdl,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 156 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op nieuwe strategieën voor het identificeren, diagnosticeren, vervolgen en de preventie van coeliakie. Hoofdstuk

Nadere informatie

Richtlijn JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid

Richtlijn JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid Richtlijn JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid Onderbouwing Uitgangsvraag Bij welke anamnestische (dieet)gegevens, symptomen en afwijkingen moet aan coeliakie worden gedacht? Klachten en symptomen Conclusie

Nadere informatie

Alles onder controle? Dr. J.J. Uil, MDL-arts

Alles onder controle? Dr. J.J. Uil, MDL-arts Alles onder controle? Dr. J.J. Uil, MDL-arts Aanleiding: Risico op kanker bij coeliakie; Kwartaal blad NCV 2014: Artikel van Frederico Biagi Controle intervallen worden verruimd kan dat ongestraft? N.B.

Nadere informatie

COELIAKIE BIJ KINDEREN MET HET SYNDROOM VAN DOWN

COELIAKIE BIJ KINDEREN MET HET SYNDROOM VAN DOWN FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2011 2012 COELIAKIE BIJ KINDEREN MET HET SYNDROOM VAN DOWN Eveline CLAUS en Miet PLETTINCK Promotor: Prof. Dr. Van Winckel Co-promotor: Dr.

Nadere informatie

Coeliakie bij kinderen

Coeliakie bij kinderen Coeliakie bij kinderen Wat is Coeliakie? Coeliakie is een intolerantie, lees onverdraagzaamheid, voor gluten: de in alcohol oplosbare eiwitfractie van tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en kamut. Bij mensen

Nadere informatie

Veranderingen in autoimmuunbepalingen Versie 4 Juli 2008

Veranderingen in autoimmuunbepalingen Versie 4 Juli 2008 Pagina 1 van 8 Ter info Met ingang van september 2007 is de afdeling Immunologie van het Laboratorium voor Infectieziekten een aantal autoimmuunbepalingen gaan uitvoeren met een nieuwe techniek. Dat moet

Nadere informatie

Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis

Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis Richtlijnen Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis Wouter P. Nieuwenhuis, C.M. (Frank) Kneepkens, Roderick H.J. Houwen, Hans J.A. de Beer, Chris J. Mulder, M. Luisa Mearin Gerelateerd artikel:

Nadere informatie

Samenvatting In deel 2 onderzoeken we twee enzymen die betrokken zijn bij de afbraak van gluten in de darmholte.

Samenvatting In deel 2 onderzoeken we twee enzymen die betrokken zijn bij de afbraak van gluten in de darmholte. Coeliakie is een complexe, multifactoriële genetische aandoening die vóórkomt bij ongeveer 1% van de bevolking. Een genetische gevoeligheid voor coeliakie houdt voor patiënten in dat zij niet een normaal

Nadere informatie

Auto-immune enteropathie. Roy van Wanrooij, MDL-arts

Auto-immune enteropathie. Roy van Wanrooij, MDL-arts Auto-immune enteropathie d Roy van Wanrooij, MDL-arts 1 Disclosure belangen spreker (potentiele) belangenverstrengeling Geen Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot ex

Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot ex Samenvatting 121 Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot expressie na gluteninname bij genetisch

Nadere informatie

Gluten en overgevoeligheid: wat is er nieuw? Overzicht

Gluten en overgevoeligheid: wat is er nieuw? Overzicht Gluten en overgevoeligheid: wat is er nieuw? Overzicht Frequentie van coeliakie Ontstaansmechanisme Gevolgen en verwikkelingen Nieuwigheden in diagnostiek? Nieuwe behandelingen? Screening? non-celiac gluten

Nadere informatie

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Hilde Maris 4 TherapieWijzer Een woordje uitleg... 9 1. De geschiedenis van granen... 13 1.1. Tarwe is genetisch

Nadere informatie

Serology and endoscopy in coeliac disease: applications and limitations Dickey, W.

Serology and endoscopy in coeliac disease: applications and limitations Dickey, W. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Serology and endoscopy in coeliac disease: applications and limitations Dickey, W. Link to publication Citation for published version (APA): Dickey, W. (2000). Serology

Nadere informatie

VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013

VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013 VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013 Congenitale Toxoplasmose: Hoe gebruik je de diagnostische informatie op een zinvolle manier? Filip Cools, MD, PhD Neonatologie, UZ Brussel Scenario

Nadere informatie

Voedselallergie; kliniek en diagnostiek

Voedselallergie; kliniek en diagnostiek Voedselallergie; kliniek en diagnostiek WDH allergie nascholing 5 oktober 2010 Annejet Plaisier, kinderarts Janneke Ruinemans-Koerts, klinisch chemicus Casus Dylano, ruim 2 ½ jaar oud Reden van komst:

Nadere informatie

ImuPro wijst de weg naar een voor u goede voeding. Het is uw route naar een betere gezondheid.

ImuPro wijst de weg naar een voor u goede voeding. Het is uw route naar een betere gezondheid. Uw persoonlijke ImuPro Screen + documenten Testnummer: 2017 Geachte heer/mevrouw, Samen met deze brief ontvangt u het ImuPro resultaat van uw persoonlijke voedingsintolerantie test. Dit rapport laat in

Nadere informatie

RF anti CPP COELIAKIE SEROLOGIE

RF anti CPP COELIAKIE SEROLOGIE WIV J. Wytsmanstraat, 14 B-1050 BRUSSEL ISSN 0778-8363 FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA

Nadere informatie

Dutch Summary. Samenvatting

Dutch Summary. Samenvatting Dutch Summary Samenvatting 168 Samenvatting Ongeveer 1 op de 100 mensen kan geen pasta, brood of koekjes eten, omdat ze lijden aan de ziekte coeliakie. Coeliakie wordt veroorzaakt door een van de meest

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Couliakie

Werkstuk Biologie Couliakie Werkstuk Biologie Couliakie Werkstuk door een scholier 2084 woorden 4 april 2010 9 8 keer beoordeeld Vak Biologie Couliakie Het eerst waar ik aan dacht was Voor biologie moesten we een verslag maken over

Nadere informatie

COELIAKIE: HET BELANG VAN ANTISTOFBEPALINGEN. B.M.E. von Blomberg, M.W.J. Schreurs en I.M.W. van Hoogstraten, medisch immunologen (i.o.

COELIAKIE: HET BELANG VAN ANTISTOFBEPALINGEN. B.M.E. von Blomberg, M.W.J. Schreurs en I.M.W. van Hoogstraten, medisch immunologen (i.o. COELIAKIE: HET BELANG VAN ANTISTOFBEPALINGEN B.M.E. von Blomberg, M.W.J. Schreurs en I.M.W. van Hoogstraten, medisch immunologen (i.o.) Klinisch beeld Coeliakie is een ziekte van de dunne darm die wordt

Nadere informatie

FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER

FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER 2016 Yvette van Beurden arts onderzoeker VUmc y.vanbeurden@vumc.nl Procedure www.ndfb.nl Geschiedenis van Nood et al 2013 Clostridium difficile

Nadere informatie

Haver en gezondheid. Luud Gilissen. Wageningen UR Plant Science Group - Bioscience. Gelderse Vallei 27-10-2014

Haver en gezondheid. Luud Gilissen. Wageningen UR Plant Science Group - Bioscience. Gelderse Vallei 27-10-2014 Haver en gezondheid Luud Gilissen Wageningen UR Plant Science Group - Bioscience Gelderse Vallei 27-10-2014 Aanleiding: Dutch Celiac Disease Consortium Veilige voeding, verbeterde preventie, goede diagnostiek,

Nadere informatie

SAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol

Nadere informatie

9 Coeliakie. etiologie

9 Coeliakie. etiologie 9 Coeliakie Definitie en etiologie Incidentie Bij coeliakie bestaat er intolerantie voor gluten. Gluten ( lijm ) is de verzamelnaam voor de in alcohol oplosbare eiwitten van tarwe, rogge, haver en spelt

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights

Nadere informatie

Coeliakie. Alles wat je altijd al wilde vragen. Zitzaksessie, Amsterdam, 4 april Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc

Coeliakie. Alles wat je altijd al wilde vragen. Zitzaksessie, Amsterdam, 4 april Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc Coeliakie Alles wat je altijd al wilde vragen Zitzaksessie, Amsterdam, Frank Kneepkens kinder-mdl VUmc Een stukje geschiedenis Coeliakie Geschiedenis Tweede eeuw na Christus: Aretaeus van Cappadocia Kοιλιακος

Nadere informatie

Systemische Lupus Erythematodes (SLE)

Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom

Nadere informatie

Diabetes Mellitus Type 1 en Coeliakie

Diabetes Mellitus Type 1 en Coeliakie Diabetes Mellitus Type 1 en Coeliakie Suat Simsek Internist-endocrinoloog Medisch Centrum Alkmaar 24 mei 2013 Agenda Diabetes mellitus type 1 Coeliakie Diabetes mellitus type 1 en Coeliakie Classificatie

Nadere informatie

Coeliakie gluten intolerantie gluten sensitiviteit. Martin Hiele UZ KULeuven

Coeliakie gluten intolerantie gluten sensitiviteit. Martin Hiele UZ KULeuven Coeliakie gluten intolerantie gluten sensitiviteit Martin Hiele UZ KULeuven 1 Coeliakie gluten intolerantie niet-coeliakie gluten sensitiviteit (tarwe allergie) 2 Intolerantie voor gluten (tarwe/graan?)

Nadere informatie

Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje

Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen

Nadere informatie

(sero) logisch denken

(sero) logisch denken CLINIC ZGV 17 november 2010 (sero) logisch denken Ries Schouten arts-microbioloog reizigersgeneeskundige Infectie en afweer Patient met blaasjes gelaat HSV IgM + IgG 20 VZV IgM + IgG 200 Leishmania Casus

Nadere informatie

Voedselallergie en voedselintolerantie

Voedselallergie en voedselintolerantie DC 29 Voedselallergie en voedselintolerantie 1 Inleiding Bij voedselallergie of voedselintolerantie is er sprake van overgevoelige reacties op voedsel of bepaalde bestanddelen in voedsel. De informatie

Nadere informatie

MCTD (mixed connective tissue disease)

MCTD (mixed connective tissue disease) MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën

Nadere informatie

Dermatitis herpetiformis

Dermatitis herpetiformis 88 08 Samenvatting Richtlijnen Dermatologie 2015 Dermatitis herpetiformis Dr. A.C. de Groot, dr. T.J. Stoof De richtlijn dateert uit 2008. De tekst van de samenvatting is niet gewijzigd. Inleiding De richtlijn

Nadere informatie

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK?

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? P R A K T I J K D E W A T E R L E L Y GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? WWW.PRAKTIJKDEWATERLELY.NL WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? Auteur: Petra Vermeer Orthomoleculair- en

Nadere informatie

AZ Colloquia 2 april 2019

AZ Colloquia 2 april 2019 Een praktische aanpak van hypersomnie AZ Colloquia 2 april 2019 Dr. Kristof Verhoeven, Neuroloog-Somnoloog Hypersomnie vs Vermoeidheid Hypersomnie (of EDS) o = onmogelijkheid om zich wakker te houden tijdens

Nadere informatie

De schildklier maakt schildklierhormoon *

De schildklier maakt schildklierhormoon * Ken uw TSH!! en vt4 Bruce H.R. Wolffenbuttel, internist endocrinoloog Universitair Medisch Centrum Groningen Afd. Endocrinologie: www.umcg.net Blog: www.gmed.nl twitter: @bhrw www.gmed.nl/bw.pdf 9 november

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary)

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) Chapter 9 Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) 10 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Chapter 9 122 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Reumatoïde artritis

Nadere informatie

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose

Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose Hans van Mierlo Jacqueline Counotte Psychiaterdag PsyQ 26-6-218 Beloop Begin in vroege volwassenheid Patroon van exacerbaties en herstel Invloed van stress?

Nadere informatie

Overige aanvraagpaden HILA

Overige aanvraagpaden HILA 1. ZWANGERSCHAP- EN TRANSFUSIE-GERELATEERDE PATHOLOGIE... 2 1.1. Alloimmune neonatale neutropenie (staalname bij moeder) (9535/M_035)... 2 1.2. Chronische neutropenie (staalname bij patiënt) (9536/M_0351)...

Nadere informatie

Coeliakie in de huisartsenpraktijk

Coeliakie in de huisartsenpraktijk Coeliakie in de huisartsenpraktijk Dr Celus Hanne (KU Leuven) Promotor: Prof Dr Aertgeerts Bert (KU Leuven) Co-promotor: Prof Dr Hiele Martin (KU Leuven) Master of Family Medicine Masterproef Huisartsgeneeskunde

Nadere informatie

LABORATORIUMTESTEN. Aan de hand van de testuitslagen kunnen er specifieke behandelingen worden ingezet zoals: Bijnierstress profiel 129,43

LABORATORIUMTESTEN. Aan de hand van de testuitslagen kunnen er specifieke behandelingen worden ingezet zoals: Bijnierstress profiel 129,43 LABORATORIUMTESTEN New Balanced is aangesloten bij een tweetal laboratoria. Hierdoor bestaat de mogelijkheid om diverse feces- en speekseltesten te laten uitvoeren. Alle testen zijn thuis testen. Je krijgt

Nadere informatie

Nieuwe inzichten in de begeleiding van. kinderen met het Down syndroom. Michel Weijerman, kinderarts

Nieuwe inzichten in de begeleiding van. kinderen met het Down syndroom. Michel Weijerman, kinderarts Nieuwe inzichten in de begeleiding van kinderen met het Down syndroom Michel Weijerman, kinderarts Brushfield spots 3.5% 80-20 % Medische problemen Clinical practice The care of children with Down

Nadere informatie

Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004

Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Thema 2.1: Infectie- en Immuunziekten Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Tentamencoördinator mw. Dr. I. Bakker Tentameninformatie Het tentamen bestaat uit 68 vragen, waarvan 53 gesloten en

Nadere informatie

MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing

MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing Luister en leer Marlies Van Hoef, MD, PhD, MBA Multiple Myeloom Ziekte van Kahler werd aanvankelijk gediagnostiseerd in 1848 Kwaardaardige abnormaliteit van plasmacellen;

Nadere informatie

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33078 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Daha, Nina Ashira Title: Candidate gene studies in rheumatoid arthritis Issue

Nadere informatie

Gluten, een gevaar voor de gezondheid?

Gluten, een gevaar voor de gezondheid? 40 Voedingswaarde, april 2014 door: Drs. R.T.B. Pahlplatz, arts Gluten, een gevaar voor de gezondheid? De leek lijkt meer te weten over glutenproblemen dan de hulpverlener, want er worden veel meer glutenvrije

Nadere informatie

K-immunisatie en zwangerschap

K-immunisatie en zwangerschap K-immunisatie en zwangerschap 1. immunisatie voorkomen door K-gematchte transfusie 2. nieuws over laboratoriummonitoring bij anti-k Jessie Luken, Sanquin Diagnostiek Yolentha Slootweg, Sanquin en LUMC

Nadere informatie

The PreventCD studie. Kan wijze van voeding baby s coeliakie voorkomen? Dr. S.L. Vriezinga, arts-onderzoeker Leids Universitair Medisch Centrum

The PreventCD studie. Kan wijze van voeding baby s coeliakie voorkomen? Dr. S.L. Vriezinga, arts-onderzoeker Leids Universitair Medisch Centrum The PreventCD studie Kan wijze van voeding baby s coeliakie voorkomen? Dr. S.L. Vriezinga, arts-onderzoeker Leids Universitair Medisch Centrum GEEN BELANGENVERSTRENGELINGEN 2 Voorkomen van coeliakie 3

Nadere informatie

Profielwerkstuk. Coeliakie

Profielwerkstuk. Coeliakie Profielwerkstuk Coeliakie Maarten Winters Utrechts Stedelijk Gymnasium 6F Januari 2014 Inhoudsopgave Pagina Voorwoord 3 Inleiding Aanleiding van onderzoek 4 Wat is coeliakie? 4 Symptomen 6 Diagnostiek

Nadere informatie

Koud, kouder, koudst. Dr. M.P. Zijlstra Klinisch chemicus

Koud, kouder, koudst. Dr. M.P. Zijlstra Klinisch chemicus Koud, kouder, koudst Dr. M.P. Zijlstra Klinisch chemicus Casus koude agglutininen Dagdienst: Telefoontje assistent anesthesie Pre-OK screening voor gekoelde OK bij een patiënt met koude agglutinatie in

Nadere informatie

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Inflammatoire (ontsteking) van darmziekten (IBD) is een groep van gastro-intestinale (maagdarm) ziekten waarbij ontstekingen

Nadere informatie

PRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR. Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017

PRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR. Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017 PRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017 VROUW, 60 JAAR, PIJN BENEN EN MOE Pijn in de benen, vermoeidheid en niet kunnen staan - Al jaren last,

Nadere informatie

Q-koorts, een complexe diagnostiek! (the JBZ experience!)

Q-koorts, een complexe diagnostiek! (the JBZ experience!) Q-koorts, een complexe diagnostiek! (the JBZ experience!) De microbiologen zagen zieke mensen. In hun ogen waren dat er veel meer dan normaal en zij spraken van een epidemie. ( ) We hebben de epidemie

Nadere informatie

JAARRAPPORT 2008 EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE NIET INFECTIEUZE SEROLOGIE. AAN RF/WR/aCCP / Coelakie merkers

JAARRAPPORT 2008 EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE NIET INFECTIEUZE SEROLOGIE. AAN RF/WR/aCCP / Coelakie merkers ISSN 0778-8363 WIV J. Wytsmanstraat, 14 B-1050 BRUSSEL FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA

Nadere informatie

Wetenschap en CVS/ME 7 mei 2017 Joris Vernooij Internist. Vermoeidheid&PijnCentrum

Wetenschap en CVS/ME 7 mei 2017 Joris Vernooij Internist. Vermoeidheid&PijnCentrum Wetenschap en CVS/ME 7 mei 2017 Joris Vernooij Internist Vermoeidheid&PijnCentrum Salaris Belangen Vermoeidheid en Pijncentrum Vitamine B12 kliniek Farmaceuten Subsidie Oorzaak en gevolg Wetenschap Oorzaak

Nadere informatie

HOVON Educational Hodgkin lymfoom Biologie & Pathologie

HOVON Educational Hodgkin lymfoom Biologie & Pathologie HOVON Educational Hodgkin lymfoom Biologie & Pathologie Moderatoren W.J. Plattel, Dr. M. Hoogendoorn Speaker Dr. Arjan Diepstra Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van

Nadere informatie

Richtlijn Coeliakie en Dermatitis Herpetiformis

Richtlijn Coeliakie en Dermatitis Herpetiformis Richtlijn Coeliakie en Dermatitis Herpetiformis Initiatief Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen In samenwerking met Nederlands Huisartsen Genootschap Nederlandsche Internisten Vereeniging Nederlandse

Nadere informatie

Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten. Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt

Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten. Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt Infectieuse serologie Borrelia-serologie (Lyme) Toxoplasma gondii

Nadere informatie

Laboratoriumdiagnostiek van ANCA: dagelijkse praktijk in Nederland

Laboratoriumdiagnostiek van ANCA: dagelijkse praktijk in Nederland Laboratoriumdiagnostiek van ANCA: dagelijkse praktijk in Nederland Renate van der Molen Medisch Immunoloog Afdeling Laboratoriumgeneeskunde Laboratorium Medische Immunologie Universitair Medisch Centrum

Nadere informatie

Samenvatting voor niet-ingewijden

Samenvatting voor niet-ingewijden voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan

Nadere informatie

jicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie

jicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie jicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie inhoud 1. Casus 2. Jicht; pathofysiologie, epidemiologie en kliniek, epidemiologie 3. Richtlijn jicht 4. Zorgpad jicht

Nadere informatie

Leidraad type 1 diabetes en coeliakie bij kinderen en adolescenten. Definitieve versie, december 2015

Leidraad type 1 diabetes en coeliakie bij kinderen en adolescenten. Definitieve versie, december 2015 Leidraad type 1 diabetes en coeliakie bij kinderen en adolescenten. Definitieve versie, december 2015 I de Kruijff 1, P. van Setten 2, G. Hoorweg-Nijman 3, D. Mul 4, C. Westerlaken 5, Advies mbt CD: M.M.S.

Nadere informatie

Coby Wijnen diëtist VSN

Coby Wijnen diëtist VSN netwerk diëtisten voor spierziekten Coby Wijnen diëtist VSN voeding groei en onderhoud weerstand en conditie lekker en gezellig secundaire gevolgen spierziekten minder bewegen gevolgen voor voeding: gewicht

Nadere informatie

Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie

Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie Congenitale Hypothyreoïdie Erik Endert, klinisch chemicus endocrinoloog Laboratorium Endocrinologie Academisch Medisch Centrum CH(T) = congenitale hypothyreoïdie schildklier produceert geen onvoldoende T4 niet direct levensbedreigend,

Nadere informatie

Een verwittigd klinisch bioloog is er twee waard? Kathleen Deiteren (klinisch bioloog, UZA) Glenn Van Den Bosch (klinisch bioloog, AZ Herentals)

Een verwittigd klinisch bioloog is er twee waard? Kathleen Deiteren (klinisch bioloog, UZA) Glenn Van Den Bosch (klinisch bioloog, AZ Herentals) Een verwittigd klinisch bioloog is er twee waard? Kathleen Deiteren (klinisch bioloog, UZA) Glenn Van Den Bosch (klinisch bioloog, AZ Herentals) Kliniek dag 0 Een zwangere vrouw van 36j (A-) wordt opgenomen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19 VGV OVER HOOFDPIJN-MIGRAINE_BSL_148 x 210 2-2 14-12-11 09:38 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13 Hoe kan de patiënt met chronische hoofdpijn het beste worden benaderd? 13

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Inleiding Reuma is een verzamelnaam voor een groot aantal ernstige aandoeningen van het bewegingsapparaat, waarbij gewrichtsklachten een belangrijke rol spelen. Reumatoïde artritis (RA) is een vorm van

Nadere informatie

Interpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie

Interpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie Interpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie Jens Van Praet Dienst Nierziekten, Infectieziekten en Algemeen inwendige ziekten HIV referentiecentrum Travel clinic Casus 1: Kris Labo-diagnostiek:

Nadere informatie

DIABETES IN DE WERELD EEN GROEIENDE WELVAARTSEPIDEMIE

DIABETES IN DE WERELD EEN GROEIENDE WELVAARTSEPIDEMIE DIABETES IN DE WERELD EEN GROEIENDE WELVAARTSEPIDEMIE PROGRAMMA Wat is diabetes Wat doet Diabetesvereniging Nederland Internationale contacten Diabetes in de wereld: hoe verder? stofwisseling Lichaam functioneert

Nadere informatie

Een kwestie van goed matchen

Een kwestie van goed matchen Een kwestie van goed matchen Claudia Folman Immunohematologie Diagnostiek, Amsterdam c.folman@sanquin.nl 1 September 2010 1 Casus I donderdag 9:30 uur De klinisch chemicus van een ZKHS belt voor overleg

Nadere informatie

SPIJSVERTERINGS- STELSEL

SPIJSVERTERINGS- STELSEL P A T H O L O G I E SPIJSVERTERINGS- STELSEL De darmen / het buikgebied..... ongetwijfeld het meest onbegrepen en ondergewaardeerde (lymfatisch) orgaan in ons lichaam... De darmen / het buikgebied.....

Nadere informatie

Hypothyreoïdie Traag werkende schildklier

Hypothyreoïdie Traag werkende schildklier Hypothyreoïdie Traag werkende schildklier Afdeling interne geneeskunde De schildklier De schildklier maakt schildklierhormonen aan. Schildklierhormoon speelt een grote rol bij de stofwisseling in alle

Nadere informatie

Groepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem. Urticaria = galbulten = netelroos

Groepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem. Urticaria = galbulten = netelroos Groepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem Urticaria = galbulten = netelroos Urticaria Urticaria komen veel voor: ¼ volwassenen heeft het wel eens gehad Kenmerkend zijn snel wisselende kwaddels (bleek) daaromheen

Nadere informatie

afweerstoornissen bij kinderen

afweerstoornissen bij kinderen afweerstoornissen bij kinderen Dr. G.J.A. Driessen, kinderarts infectioloog-immunoloog ErasmusMC, Sophia Kinderziekenhuis subafdeling infectieziekten-immunologie Afweercentrum ErasmusMC virussen parasieten

Nadere informatie

Hoe de diagnose stellen van een autoimmune aandoening in de gastroenterologie? Chris Verslype Dienst MDL, UZ Leuven

Hoe de diagnose stellen van een autoimmune aandoening in de gastroenterologie? Chris Verslype Dienst MDL, UZ Leuven Hoe de diagnose stellen van een autoimmune aandoening in de gastroenterologie? Chris Verslype Dienst MDL, UZ Leuven Autoimmune leverziekten Aandoening Gemeenschappelijk Doelwit Therapie Autoimmune hepatitis

Nadere informatie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de

Nadere informatie

De vermoei(en)de puber. Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden

De vermoei(en)de puber. Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden De vermoei(en)de puber Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden Wij hebben geen financiële belangen geen andere financiële ondersteuning

Nadere informatie

SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie

SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie 166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk

Nadere informatie

Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO

Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Agenda 1. Historie 2. Strategie 3. Projecten 10/28/2013 2 Historie Spin off bedrijf van het Hubrecht

Nadere informatie

Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae

Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie

Nadere informatie

De immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor

De immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor De immunologische achtergrond van orale tolerantie Femke Broere Assistant professor Artritis (Osteo)artritis Slijtage? Immunologisch? Christopher B. Little & David J. Hunter Nature Reviews Rheumatology

Nadere informatie

Vraag Acute B-cel leukemie 3. Chronisch B-cel leukemie CD19+

Vraag Acute B-cel leukemie 3. Chronisch B-cel leukemie CD19+ Vraag 11 1. Normaal 2. Acute B-cel leukemie 3. Chronisch B-cel leukemie 4. Lymfoom 5. AML 6. CML 7. T-ALL 8. T-NHL CD19+ Vraag 11 Antwoord 7 T-ALL CD10-FITC/CD20-PE heeft in beenmerg ook een stereotype

Nadere informatie

Flavivirus serologie. Jean-Luc Murk, arts-microbioloog

Flavivirus serologie. Jean-Luc Murk, arts-microbioloog Flavivirus serologie Jean-Luc Murk, arts-microbioloog Flaviviridae POWV TBEV Mogelijk grootste Familie onder de virussen ZIKV SLEV WNV MVEV Virus taxonomy 9 th ed 2012 Flaviviridae Zika virus Kunjin virus

Nadere informatie

Hemochromatose: wat is het..hoe kom je aan wat doe je eraan.hoe voelt het?

Hemochromatose: wat is het..hoe kom je aan wat doe je eraan.hoe voelt het? Hemochromatose: wat is het..hoe kom je aan wat doe je eraan.hoe voelt het? Wie ben ik? Wat is hemochromatose? Hoe kom je eraan? Wat doe je eraan? Wat zijn de complicaties van? Hoe voel U zich? Open spreek

Nadere informatie

(para)bombay: ja of nee?

(para)bombay: ja of nee? (para)bombay: ja of nee? Kennisplatform transfusiegeneeskunde ZO-Nederland 30 november 2017 Yvette Kluiters Klinisch chemicus, ETZ-Tilburg/ Waalwijk Casus MUMC + Disclosure belangen spreker:yvette Kluiters-de

Nadere informatie

Ziekte van Parkinson

Ziekte van Parkinson Ziekte van Parkinson Historie Ontstaanswijze Verschijnselen Behandeling Dr. E.S. Louwerse, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch Progressieve neurologische ziekte Oorzaak onbekend Geen genezing

Nadere informatie