Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Angelique van het Kaar Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam 7 november 2012
Overzicht onderwerpen Training Didactische vaardigheden voor UB docenten Bespreking van doel en opzet Leerproces van studenten begeleiden Directe instructie Wat is het? Workshop Directe instructie: korte vooruitblik Vragen? 2
1. Training Didactische vaardigheden voor UB docenten Doel en opzet 3
Doel Training Didactische vaardigheden -1 Bijscholing van een aantal didactische vaardigheden van UB docenten (vakreferenten en informatiespecialisten), die regelmatig cursussen aan studenten (bachelor en master) op het gebied van informatievaardigheden geven Als onderdeel van kwaliteitszorg van de UB 4
Doel Training Didactische vaardigheden -2 Docenten UB geven cursussen aan: Kleine groepen van 16 a 20 EUR studenten, waarbij sprake is van veel interactie tussen docent en studenten en tussen studenten onderling (in de vorm van instructies en workshops) Grote groepen van 150 a 500 EUR studenten in de vorm van hoorcolleges 5
Opzet Training Didactische vaardigheden a) Onderdeel 1: Thema: (hoor-)colleges voorbereiden en geven aan grote groepen studenten Uitvoeren van proefcollege door elke deelnemer tijdens training (duur is 20 à 25 minuten) b) Onderdeel 2: Thema: het begeleiden van kleine groepen studenten Oefenen met Directe instructie c) Onderdeel 3: Observatie in eigen onderwijs van elke UB deelnemer M.b.v. video-opnamen Na afloop van observatie: individueel Feedbackgesprek Videofragmenten van alle deelnemers bekeken en besproken in de training 6
a) Onderwerpen training deel 1 Grote groepen studenten (colleges) Leerproces van studenten Hoe bepaal ik de beginsituatie van de studenten? Hoe formuleer ik doelstellingen voor een gehele cursus en specifieke lesdoelen voor een (werk)college? Hoe start ik een college? Hoe breng ik ordening in een (college)betoog? Hoe bereid ik een (werk)college voor? Hoe maak ik zinvol gebruik van presentatiemiddelen? Hoe kan ik presenteren met overtuiging? De kunst van het afronden. 7
b) Onderwerpen training deel 2 Kleine groepen studenten (werkgroepen) Hoe kan ik studenten motiveren en activeren? Hoe kan ik het groepswerk en groepsproces adequaat begeleiden? Wat is Directe instructie? Hoe begeleid ik een discussie? Hoe stel ik effectieve vragen? Hoe maak ik motiverende opdrachten voor studenten? Hoe ga ik om met lastige situaties in de werkgroep? Hoe kan ik omgaan met studenten met verschillend niveau in kennis en met verschillende achtergronden? 8
c) Onderdeel 3: Observatie in eigen onderwijs -1 Observatie m.b.v. video-opnamen Na afloop: individueel feedbackgesprek Samen met Risbo begeleider Opdracht aan geobserveerde docent voor feedbackgesprek: De video-opnamen zijn mede input voor ons feedbackgesprek. Bekijk daarom de video-opnamen van tevoren en selecteer een aantal voor jou opvallende fragmenten. Bereid naar aanleiding van de geselecteerde fragmenten de volgende vragen voor elk fragment voor: Waarom heb je juist dit fragment uitgekozen? Wat gebeurde er in de betreffende situatie? Wat deed jij in deze situatie? Welke reactie kreeg je van de student(-en)? Hoe heb je de situatie ervaren? Wat ging er volgens jou goed? Wat kun je verbeteren? 9
c) Onderdeel 3: Observatie in eigen onderwijs - 2 Tijdens training deel 2 zijn per deelnemer: enkele videofragmenten zelf uitgekozen daarna samen met de overige deelnemers bekeken en besproken (mede a.h.v. specifieke feedbackvra(a)g(en) van betreffende deelnemer) Opdracht hierbij voor de overige deelnemers: Wat vind je goed gaan in dit videofragment ( wat is een top )? Welke eventuele tips wil je de geobserveerde deelnemer meegeven? Jouw antwoord op de specifieke feedbackvra(a)g(en) van de deelnemer is? 10
c) Onderdeel 3: Enkele conclusies n.a.v. de observaties - 1 Heldere structuur van de les is belangrijk Heldere, goed geformuleerde opdrachten zijn noodzakelijk Tempo van de uitleg aanpassen, bouw regelmatig rustpunten in Regelmatige afwisseling in uitleg en oefenen (in werkgroepen met instructie) Timemanagement tijdens de les Stel regelmatig korte, concrete, goed geformuleerde (controle-)vragen 11
c) Onderdeel 3: Enkele conclusies n.a.v. de observaties - 2 Goede voorbereiding van de les is nodig Houd tijdens de les rekening met de aandachtsboog van studenten (is 10 a 15 minuten) Kan de mondelinge uitleg van bepaalde lesstof wellicht worden vervangen/ ondersteund door diezelfde uitleg op een hand-out te zetten en uit te reiken aan studenten? Goed overleg met de vakdocent is nodig, zodat de inhoud van de leerstof (vakdocent) en het oefenen van informatievaardigheden (informatiespecialist) goed op elkaar kunnen worden afgestemd 12
2. Leerproces van studenten begeleiden (een onderwerp uit de training Didactische vaardigheden ) 13
Leerproces van studenten Belangrijke kenmerken: Actief: studenten moeten leerstof moeten verwerken. Constructief: leerstof moet worden uitgediept en verbonden met andere informatie om zowel eenvoudige als complexe leerstof te begrijpen. Cumulatief: nieuwe leerstof bouwt voort op reeds aanwezige kennis en van deze kennis wordt gebruik gemaakt. Doelgericht: studenten zijn zich bewust van het doel van de leerstof en hebben daarover verwachtingen. 14
Leerfasen van Boekaerts & Simons Verwerven van informatie: a. Onthouden en b. Begrijpen Verwerken van informatie: Integreren/oefenen: koppelen van nieuwe kennis aan bestaande kennis Toepassen: gebruiken van de verworven kennis in een nieuwe, niet-geoefende situatie 15
Als docent het leerproces van studenten bevorderen 1. Geef oriëntatie op de leerstof 2. Sluit aan bij en activeer voorkennis van studenten 3. Laat studenten actief met de (leer)stof bezig zijn 4. Laat kennisverwerving plaatsvinden in kader van reële probleemsituaties 5. Geef directe terugkoppeling ( feedback ) over vorderingen van studenten in richting van doelstellingen 16
3. Directe instructie - Wat is het? - Workshop Directe instructie: korte vooruitblik 17
Wat is Directe instructie? Ondersteuning bij actief en constructief verwerven van nieuwe (basis-)kennis en (basis-)vaardigheden Sturing van het leerproces van de student voornamelijk door docent Nadruk op structuur, duidelijkheid en positieve ondersteuning van de student Nauwgezette en gestructureerde oefening door studenten 18
Workshop Directe instructie Doelstellingen (lesdoelen) Na afloop van de workshop kunt u: Het doel, de kenmerken en de sleutelbegrippen van directe instructie beschrijven Voorbeelden geven van elk van de zes sleutelbegrippen Beschrijven wat elke fase van directe instructie inhoudt Een lesplan voor uw eigen les maken m.b.v. Directe instructie Gebaseerd op: Ebbens & Ettekoven (2009) 19
Programma Workshop Directe instructie Directe instructie: wat is het? Zelf aan de slag (met opdrachten Leervragen Directe instructie en Lesplan maken) Plenaire nabespreking 20
Vragen? 21