Job Aid: Hoe kun je een responsiecollege vormgeven?

Transcriptie

1 Job Aid: Hoe kun je een responsiecollege vormgeven? Doel van een responsie college Het is een plenaire bijeenkomst (PB) waar studenten vragen over de leerstof kunnen stellen. Zij moeten zich hiervoor altijd goed voorbereiden. Dit kan men op verschillende manieren vormgeven. Natuurlijk geldt dit ook voor de plenaire bijeenkomst zelf. De Grote Van Dale stelt overigens ook dat een responsiecollege studenten de gelegenheid geeft om vragen te kunnen beantwoorden. In het begin van een opleiding is het verstandig een responsiecollege anders in te richten dan aan het einde. Als docenten kunnen wij studenten helpen bij hun vraagarticulatie in de verschillende stadia van hun opleiding. Daarover gaat deze job aid. Hoe kun je een responsiecollege vormgeven zodat studenten leren vragen te stellen en leren de antwoorden te integreren in nieuw opgebouwde kennis en inzichten. Of in het ideale geval het college gebruiken om antwoorden te generen. Opbouw in de tijd van responsie colleges De inrichting van responsiecolleges moet onderwijskundig gezien in de pas lopen met de fasering van de taxonomie van Bloom van de leerdoelen (Anderson en Krathwohl, 2001). Deze doelen hangen samen met het leerproces van studenten in de opleiding. Het doel onthouden is een fase waarin de minst complexe leerdoelen worden nagestreefd en evalueren of synthetiseren zijn fases waarin studenten complexere zaken zich eigen maken. De inrichting van een responsiecollege is idealiter gesproken hierop afgestemd. Dit betekent in het begin van een opleiding dat studenten meer geholpen kunnen worden om hun vragen te formuleren dan later in het programma. De zelfwerkzaamheid om de stof te leren beheersen neemt dus toe. Daarin moeten wij studenten begeleiden. 1

2 Leerdoelen van een responsie college Natuurlijk zijn de leerdoelen van het vak zelf onderwerp van het inhoudelijke gesprek en de hoofdonderwerpen die eronder vallen. Zij dicteren waarover studenten vragen kunnen (leren) stellen. Het doel is dat studenten geholpen worden om deze leerdoelen te realiseren, wat zal moeten blijken uit de diverse toetsen. Technisch gesproken moet men de werkwoorden die in de leerdoelen zijn genoemd, gebruiken bij de selectie van de werkvorm(en) die men wil aanwenden in het responsiecollege. Zo zijn tegelijkertijd de verschillen in de fases van de taxonomie van Bloom opgenomen in de werkwijze. Voorbeelden van werkvormen voor een responsie college Hieronder zijn er enkele voorbeelden genoemd over hoe je een responsiecollege kunt vormgeven. De aanpak (lees werkvorm) hangt samen met het type leerdoel (de fase) die past bij het stadium van hun opleiding. Leerfase/type Mogelijke werkvormen Onthouden Voorafgaand aan het college beantwoorden studenten schriftelijke vragen over de leerstof aan de hand van de leerdoelen. De vragen zijn van te voren op BB geplaatst. Een goede voorbereiding is vereist. Over vragen waar studenten geen adequaat antwoord hebben kunnen zij de docent om verduidelijking vragen tijdens het responsiecollege. Er kan vooraf een inventarisatie plaatsvinden zodat de docent zich goed kan voorbereiden. Een docent kan kiezen om een minicollege over (een) lastig(e) onderwerp(en) te geven. Ook kan hij/zij kiezen om op het (elektronische) bord een uitleg te geven over een moeilijke formule of som. Begrijpen Studenten maken voorafgaand aan een responsiecollege aan de hand van leerdoelen zelf tentamenvragen en een antwoordsleutel. Over de leerstof die dan nog onduidelijk is, kunnen zij vragen stellen. Studenten maken aan de hand van de leerdoelen en de 2

3 Leerfase/type Mogelijke werkvormen leerstof een mindmap waarmee zij de leerstof proberen overzichtelijk samen te vatten. Over de plekken in de mindmap waar dat moeilijker gaat kunnen zij de docent om hulp vragen. Toepassen Studenten deduceren aan de hand van een casus probleemgebieden in de leerstof waar zij moeite mee hebben en brengen dat ter sprake tijdens het responsiecollege Studenten beschrijven een kleine casus waarin de behandelde thematiek (aan de hand van de leerdoelen) wordt toegepast. Problemen die zij hierbij ervaren kunnen aanleiding zijn tot het formuleren van vragen voor het responsiecollege. Analyseren Reconstructiemethode. Studenten maken aan de hand van onderwerpen van het vak een model waarmee zij de onderlinge relaties proberen aan te tonen. Zij voorzien dit van een argumentatie. (Zie voor een gedetailleerde omschrijving het Instructie en werkboek Actief Academisch Leren Werkvorm Reconstructie.) Forumdiscussie (zie Instructie en Werkboek Actief Academisch Leren, bij Forumdiscussie). o In de voorbereiding formuleren studenten vragen n.a.v. de leerdoelen (van het type analyseren ) waarover zij nogmaals uitleg willen krijgen. (Zij kunnen dit desgewenst in een PP sheet opnemen op de computer van het lokaal) o Forumleden (docenten die de verschillende onderwerpen (leerdoelen) vertegenwoordigen) geven antwoord op de vragen. Zij gaan actief de discussie aan met studenten. o Aan de studenten wordt gevraagd de discussie in eigen woorden samen te vatten (individuele opdracht die zij daadwerkelijk moeten uitvoeren). o Je kunt kiezen om een student (of werkgroep) te 3

4 Leerfase/type Mogelijke werkvormen vragen de samenvatting te presenteren. Evalueren De docent formuleert aan de hand van de leerdoelen/stof stellingen. Voorafgaand aan het responsiecollege moeten studenten of wel de sterke punten of wel de zwakke punten van de stelling benoemen en beargumenteren. Daar waar dat moeizaam gaat kunnen studenten vragen over stellen. Zij moeten dan wel onder woorden brengen op welke onderwerpen/punten zij het gemis aan kennis ervaren. Studenten bestuderen een tekst die de kern van het vak(onderdeel) weergeeft. Daarna moeten zij de tekst bekritiseren en dat op een onderbouwde manier doen. Als zij moeite hebben om dit te doen, moeten zij aangeven bij welke onderwerp(en) het is en daarover vragen formuleren die zij aan de docent op het responsiecollege voorleggen. Synthetiseren De studenten schrijven voorafgaand aan het responsiecollege een samenvatting van het vak van ten hoogste 1000 woorden. Zij doen dit aan de hand van de leerdoelen en de onderwerpen die in het vak zijn behandeld. De samenvatting moet de onderlinge samenhang van de onderwerpen van het vak duidelijk beschrijven. Het kan zijn dat deze opdracht inhoudelijke vragen oproept. Deze plaatsen studenten op BB of SinOnline (wat de docent met de studenten afspreekt). Deze vragen behandelt de docent plenair tijdens het responsiecollege. Op basis van de leerstof en de vakonderwerpen schrijven een studenten in werkgroepjes een essay van max 2000 woorden waarin alle punten in samenhang worden behandeld. Het kan zijn dat deze opdracht inhoudelijke vragen oproept. Deze plaatsen studenten op BB of SinOnline (wat de docent met de studenten afspreekt). Deze vragen behandelt de docent plenair tijdens het responsiecollege. 4

5 Literatuur voor werkvormen en ideeën Instructie en Werkboek Actief Academisch Leren. Beckers, M. (red.) (1999). Samen aan de slag. Klein praktijkboek voor actief en zelfstandig leren. Eindhoven: Lecturis. Bie, D., de. (2004). Zo kan het ook! Leswijzers voor docenten. Houten. Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN Bijkerk, L., W. van der Heide. (2006). Het gaat steeds beter! Activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Bijkerk, L., W. van der Heide. (2012). Activerend opleiden. Didactiek voor resultaatgericht beroepsonderwijs. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Budde, E. (2007). Intermezzo. Korte activiteiten voor begeleiding, trainingen en workshops. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN Dirkse-Hulsher, S., Talen, A. (2008). Het groot werkvormen boek. De inspiratiebron voor resultaatgerichte trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. Den Haag: Academic Service. ISBN Hoogeveen, P. Winkels, J. (2005). Het didactische werkvormenboek. Variatie en differentiatie in de praktijk. Assen: Koninklijke Van Gorcum. ISBN Janssen-Noordman, A. M. B., & van Merriënboer, J. J. G. (2002). Innovatief Onderwijs Ontwerpen. Via leertaken naar complexe vaardigheden. Groningen: Wolters-Noordhoff. 5