MIJ KRIJGEN ZE NIET GEK Geert Teunissen @geertteunissen
Mij Krijgen Ze Niet Gek WAT WIL JE? 1. Ik hoop door deze workshop mezelf en anderen beter kunnen begrijpen. 2. Ik hoop mijn eigen stresssituaties beter te leren herkennen en hanteren. 3. Ik hoop het verschijnsel stress te gaan begrijpen. 4. Ik hoop mijn wereld achter mijn werk te ontdekken. Met het deelnemen aan deze workshop hoop ik te bereiken dat 5. Ik hoop mijn eigen rollen beter in beeld te krijgen. 2
Zelftest DE TEST De bijgeleverde Stresstest geeft je inzicht in hoeverre stress grip heeft op jouw leven. De test kan een belangrijk signaal afgeven. Wanneer je teveel stress hebt kun je gerichte stappen ondernemen om deze te verminderen. In de workshop werken we samen aan je toekomstplannen en maken een start met het realiseren ervan. Stressveroorzakers Stress wordt vooral geassocieerd met werkdruk. Maar veel mensen hebben te kampen met omstandigheden buiten het werk, die voor bijzonder veel stress kunnen zorgen. Wat te denken van relatieproblemen, financiële zorgen, gezinsperikelen, gezondheidsproblemen, burenruzies, etc? Deze zaken hebben een enorme impact op de levenskwaliteit en zijn stressveroorzakers. Gezonde stress Gelukkig is er van alles te ondernemen om stress te reduceren. Een leven dat helemaal zonder stress is, is welhaast onmogelijk. En daarnaast ook niet wenselijk. Stress op de juiste momenten en in de juiste hoeveelheden kan je juist helpen om op een bepaalde manier in actie te komen en dingen op te lossen. Het gaat erom niet in destructieve patronen te blijven steken. Doe de test! 3
Stress is een normaal verschijnsel GEWONE GEZONDE STRESS Wat is stress? Er wordt veel over gepraat en iedereen heeft er wel eens last van. De een kan er beter tegen dan de ander. Maar wat is het nu eigenlijk stress? Stress betekent niets anders dan spanning of druk. Van oorsprong is het een term uit de bouw: Stress is de kracht die wordt uitgeoefend op een voorwerp. Of stress schadelijk is hangt af van hoeveel belasting iets (of iemand) aan kan. Zelfs metaal krijgt haarscheurtjes als het te eenzijdig of constant wordt belast. Dat geldt dus ook voor mensen. Als we het over stress hebben, dan gaat het meestal over ongezonde druk: Een teveel aan spanning. Maar stress is niet altijd ongezond. Stress is een hele natuurlijke, en gezonde reactie van het lichaam. Op het werk helpt gezonde stress je om goed te presteren. Het maakt je alert, geconcentreerd en efficiënt. De spanning maakt het lichaam ook klaar voor actie en dat is nodig om te kunnen reageren op bedreigende situaties. De problemen ontstaan pas wanneer de draaglast groter wordt dan de draagkracht. Op dat moment zijn de eisen die aan jou worden gesteld of die je aan jezelf stelt groter dan wat je aankunt. Het evenwicht tussen de factoren die spanning veroorzaken, stressoren, en jouw mogelijkheden om stress te voorkomen of er mee om te gaan slaat door naar de verkeerde kant. 4
Evenwicht ZELFREFLECTIE De volgende eigenschappen kunnen je kwetsbaar maken. [1] = laag" [4] = hoog 1. Perfectionisme. 2. Zogenaamde type A-factoren: Ambitie, prestatiegerichtheid, competitie, haast. 3. Veel van jezelf eisen. 4. Groot verantwoordelijkheidsgevoel. 5. Grote betrokkenheid bij gezin of werk. 6. Streven naar waardering van anderen. 7. Moeilijk 'nee' kunnen zeggen, grenzen kunnen aangeven of voor zichzelf opkomen. 8. Moeilijk steun kunnen vragen. Verstoring Een verstoring van dat evenwicht kan veroorzaakt worden door een te grote draaglast of een te kleine draagkracht. Bij een te grote draaglast is er sprake van eisen en oorzaken buiten jezelf als persoon. Deze belastende omstandigheden kunnen heel verschillend zijn: variërend van alledaagse stresssituaties tot ingrijpende levensgebeurtenissen. Deze eigenschappen worden deels bepaald door karakter en temperament, maar ervaring en vaardigheden spelen ook een grote rol. Je kunt zelf veel doen om je draagkracht te verbeteren. Vaardigheden als assertiviteit en conflicthantering kun je verbeteren en ook kun je leren meer realistische eisen te stellen. 5
Patronen SYMPTOMEN Ongezonde stress kan zich op vier verschillende manieren uiten: Lichamelijke signalen. Psychische signalen. Gedragssignalen. Gedachten- of denksignalen. Lichamelijk Lichamelijke signalen hangen samen met de verhoogde lichamelijke activiteit bij stress. Je kunt last krijgen van hoofdpijn, rugpijn of nekpijn, maar ook van hartkloppingen of spijsverteringstoornissen. Het afweersysteem kan door stress worden aangetast. Hierdoor word je ook vatbaarder voor verkoudheid en griep. Vermoeidheid, rusteloosheid en slaapproblemen zijn ook veel voorkomende stresssymptomen. 6
Patronen GEDRAG Vluchten Problemen zoveel mogelijk vermijden. Geen afspraken maken. Alles zelf doen. Aanvallen Assertief gedrag en zeggen waar het op staat. Anders denken De overstap maken van Ja maar... naar Ja en.... Relativeren van de stress. Gedrag Ongezonde stress kan ook veranderingen in het gedrag van mensen veroorzaken. Deze veranderingen komen onder andere voort uit de lichamelijke en psychische symptomen van stress. Prikkelbaarheid kan leiden tot conflicten, lusteloosheid en somberheid. Dit kan tot gevolg hebben dat je je terugtrekt uit sociale contacten. Bij mensen die bazig gedrag vertonen, snauwen, extreem kritisch zijn, is er vaak sprake van ongezonde stress. Ook overmatig gebruik van alcohol, drugs, sigaretten of eten zijn belangrijke stressindicatoren. 7
Het stresswiel (gezonde stress) HET STRESSWIEL Alle genoemde stappen voor een gezonde stresscyclus kunnen weergegeven worden in het zogenaamde stresswiel. Zoals blijkt zijn opwinding en uitputting twee kanten van dezelfde stressmedaille. Loop het stresswiel maar eens langs en kijk of je de stadia herkent. Psychisch Gestreste mensen zijn vaak prikkelbaar of cynisch. Daarnaast kan stress ook gepaard gaan met gevoelens van machteloosheid, ongeluk of verveling. Ongezonde stress kan de stemming, de gemoedstoestand waarin iemand verkeert, sterk beïnvloeden. Mensen kunnen zich ook eenzaam voelen. Denken Mensen met stress hebben vaak moeite met helder nadenken. Een gebrek aan creativiteit, geheugenproblemen, concentratieproblemen, het komt allemaal voor. Ongezonde stress leidt vaak tot een negatief gedachtepatroon: Mensen kunnen hun gevoel voor humor kwijt raken. 8
Het stresswiel EIGEN VOORBEELD Geef nu een eigen voorbeeld van gewone, normale stress. Zoek in uw leven en werk naar een goed voorbeeld. Rust: Beschrijf de beginsituatie: Waar was je? Aanleiding: Wat gebeurde er? Fantasie: Wat dacht je, wat ging er door je heen en wat was de uiteindelijke onheilsgedachte? Opwinding: Merkte je opwinding en hoe merkte je lichaam de toenemende opwinding? Actie: Welke geslaagde actie ondernam je waardoor de opwinding afnam? Vermoeidheid: Hoe merkte dat je na het gebeuren wat nerveus was? Rustactie: Wat deed je om uit te rusten? Rust: Beschrijf de eindsituatie. Opwinding en uitputting De twee kanten van de stressmedaille, opwinding en uitputting, kun je nu misschien herkennen in dat: Mensen het misschien moeilijk krijgen als de boog zich ontspant; Er soms een weekendneurose optreedt (de diesel draaide de hele week op volle toeren); De eerste week van menige vakantie vaak moeilijk is. Vermoeidheid en uitputting volgen noodzakelijkerwijs op werken. 9
Ongezonde stress STRESS - ONGEZONDE STRESS De meest gebruikte stressvoorbeelden duurden allemaal kort. Dat was geen toeval; er werden steeds snel en goede stresswerende acties gevonden. We hebben het dan over gezonde of normale stress. Om stress te werken zijn er twee succesvolle acties nodig: 1. Actie die de opwinding doet afnemen 2. Actie waardoor je uitrust van je vermoeidheid. Als deze acties niet of te laat komen gaat gewone, gezonde stress geleidelijk aan over in ongezonde stress. De tekening geeft het proces naar ongezonde stress weer. Verplaats je aandacht nu eens naar de mensen met wie je leeft en werkt. Hoe goed ken je ze?beschrijf nu wat de typische spanningsverschijnselen zijn van: Je partner... Je baas of manager... Een medewerker... Een of meer kinderen... Een of meer goede vrienden... 10
Krijgen ze mij gek? KEN JE ZELF Hoe vaak ben je je bewust van de signalen betreffende spanning en vermoeidheid? bijna altijd (meer dan 90% van de voorkomende situaties) 70% van de tijd 40% van de tijd 10% van de tijd of minder Krijgen ze mij gek? Grotere prikkelbaarheid" " " " Grotere zwaarmoedigheid" " " " Groter gevoel van machteloosheid" " Grotere angst voor ziekte" " " " Toenemend klagen en beschuldigen" " Geringe spankracht"" " " " Geringere denkvermogen" " " " Grotere emotionaliteit" " " " 11
Herkennen van signalen STRESSSIGNALEN Door aandacht te schenken aan het herkennen van stress-signalen bij je zelf en bij anderen kun je veel onnodige ongezonde stress voorkomen. Geef hiernaast aan hoe goed jij de genoemde stresssignalen herkent. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 12
Stadia van stress STADIA VAN STRESS 1. Fase 0: Rust Men windt zich wel eens op prettige of onprettige wijze op. 2. Fase 1: Alarmfase Men irriteert zich sneller, de vermoeidheid neemt toe. Er ontstaat twijfel bij beslissingen. 3. Fase 2: De fase van koortsachtige ijver. Deze fase wordt gekenmerkt door een hyperactieve opstelling, vooral in bijzaken. 4. Fase 3: Fase van depressiviteit en apathie: In deze fase wordt veel geklaagd, een doffe berusting overheerst. Er is grote twijfel aan de eigen mogelijkheden. 5. Fase 4; Volledige overspanning. Men is opgebruikt en afgebrand, psychisch en fysiek gesloopt. De herstelperiode neemt zeer lange tijd. Een stukje (zelf)onderzoek. In welke fase verkeren de mensen waarmee je omgaat? Begin met je zelf. 1. Je zelf [0] 2. Je partner [0] 3. Je baas of manager [0] 13
stress voorkomen begint met... 14
stress voorkomen Vragen over de stress voorkomers. 1. Denk je voldoende na over wat er gedaan moet worden? 2. Bestaat je werk voor meer dan 70% uit werk dat je krijgt van anderen? [1]1 [2] [3] [4] VOORKOMEN BEGINT MET Zorgen voor de juiste werkbelasting. Het is een feit dat goede voeding de voorwaarde is voor een goed herstel na uitputting en voor het voorkomen van uitputting. Er zijn bovendien zeer veel voordelen verbonden aan een bewegingsvol leven. In het schema zijn een aantal stressherkeners aangegeven die het mogelijk maken om lekkerer te leven met gezonde stress. Het is belangrijk om je zelf telkens de vraag te stellen of je er voldoende rekening mee houdt. 3. Welke mensen in uw werk- en niet werkleven zouden hun gevoeligheid voor de werkbelasting van anderen kunnen vergroten?......... 4. Laat je je regelmatig, thuis en op het werk, overhalen werk te doen met de opmerking doe ik wel even 5. Laat je je regelmatig verleiden veel te perfectionistisch te werk te gaan, klusjes van anderen uitvoeren en daardoor een grote belasting ontstaat. 6. Spaar je regelmatig je boosheid op? 7. Komt het regelmatig voor dat je na een kleine prikkel ontploft? 8. Zorg je regelmatig voor rustmomenten thuis en op het werk? 9. Kom je regelmatig terug op genomen foute beslissingen onderneem je dan geen actie? 10.Kun je er goed tegen als een ander jouw stressgedrag doorprikt en er iets van zegt. 15
De wereld achter je werk DE LEVENSWIELOEFENING De hiernaast weergegeven levenswiel geeft aanwijzigingen voor de brede thema s waarbinnen onze belangrijkste interesses liggen. De oefening. 1. Geef in de tekening je mate van tevredenheid aan bij elke categorie door punten te markeren op de spaken van de segmenten. Het centrum van het wiel moet je zien als nul tevredenheid en de buitenrand als totale tevredenheid. 2. Als je klaar bent, verbind dan en kleur het gebied vanaf het centrum in. Zelfreflectie kun je laten beginnen met het levenswiel. Er zijn verschillende versies van het wiel. Ze laten allemaal een aantal brede thema s of interessegebieden zien. Het idee is om acht thema s te kiezen die je het meest relevant vindt, en een thema toe te kennen aan elk segment van het wiel. Nadat we het wiel voor onze tevredenheid hebben ingevuld en gekleurd, doen we de oefening opnieuw maar nu met in elk segment aan te geven: ZOUDEN WE WILLEN ZIJN. Kies hiervoor een andere kleur. 16
Levenswiel 17
Personal board: kerninteresses KERNINTERESSES Ieder van ons draagt binnen in zich een stil verlangen - een verlangen dat, naarmate het leven en de tijd voortschrijden, vaak een stil verdriet wordt. Dat verlangen zal voor ieder van ons anders zijn, omdat het diepst verlangde uitdrukking van onszelf is. Slechts tot de mate waarin wij in staat zijn om de kern van ons hart naar boven te halen, zullen we ons leven als vullend en oprecht de moeite waard ervaren Neem 10 post-it blaadjes en schrijf bovenaan elk blaadje Wie ben ik? 1. Schrijf vervolgens op elk blaadje één antwoord op de gestelde vraag. 2. Als je klaar bent vul wat je opgeschreven hebt aan met het waarom je dat gezegd hebt. George Kinder 3. Vul elk antwoord nu aan met wat je enthousiast/stimulerend vindt aan dat antwoord. 4. Bekijk de blaadjes nog een keer en rangschik ze van 1 t/m 10. 5. Pak nu een nieuw post-it blaadje en schrijf de grote gemene delers op. 6. Pak nu nog een post-it blaadje en schrijf op wat je loopbaan moet bevatten als je gelukkig, nuttig en effectief wilt zijn. 18
19