Dit project is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het Europees Sociaal Fonds en Stichting Instituut GAK

Transcriptie

1 Dit project is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het Europees Sociaal Fonds en Stichting Instituut GAK

2 Workshop voor werkende mantelzorgers In dit document vindt u een gedeelte van de workshop arbeid en mantelzorg in balans die ontwikkeld is door Steunpunt Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp Zoetermeer. Voor meer informatie over deze workshop of andere workshops over (de combinatie van werk en) mantelzorg, kunt u contact opnemen met Jolanda van Dijk (consulent mantelzorg Steunpunt Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp Zoetermeer, , j.vandijk@zorgring.com). Deze workshop gaat over stress, waarbij de relatie wordt gelegd tussen mantelzorg en vermoeidheid. Voor het uitvoeren van de workshop zou u onderstaand programma kunnen volgen: Kennismaking Korte uitleg project mantelzorg@work, kader ochtend. Kennismaking: wie ben je, voor wie zorg je, hoeveel uur werk je, welke functie heb je? Informatie overdracht stress (zie onderstaande informatie t/m pagina 5). Fasen stress Benoem de fasen van stress en ga vervolgens met elkaar in gesprek wie in welke fase zit. Gesprek over oplossingen Waar loop je tegen aan, wat heb je nodig om de stress terug te dringen? Lijstje met oplossingen gedurende het gesprek invoegen, anders aan het einde voorlezen en uitdelen. Deelnemers de sociale netwerkkaart geven. Korte evaluatie Wat neem je van deze bijeenkomst mee? Wat zou je anders/meer willen? Arbeid en mantelzorg in balans 2 voorjaar 2007

3 Lezing over stress Stress Is de term die ik zal gebruiken. Belasting, overbelasting, stress, vermoeidheid, oververmoeidheid, burn-out, opgebrand. Allemaal termen die de laatste jaren veelvuldig gebruikt worden. Ik wil vandaag het woord stress gebruiken. Ik zal uitleggen wat het is, wat de signalen zijn, hoe stress veroorzaakt wordt én hoe je stress kunt verminderen. Wat is stress? Stress is een Engels woord en komt uit de wereld van techniek (hoeveel druk of spanning een viaduct of brug kan dragen). We spreken nu van stress als een individu spanning ervaart die het evenwicht tussen draagkracht en draaglast dreigt te verstoren. Anders gezegd, van stress is sprake als iemand te veel druk ervaart. Positieve stress: is een uitdaging Stress is een normale reactie op gevaar. Vroeger, toen we nog in berenvellen liepen, was gevaar de confrontatie met een roofdier of een vijandelijke stam. Het lichaam zorgde ervoor dat het in een korte tijd klaar was om te vechten of te vluchten. Het hart ging sneller slaan, de spieren spanden zich, de ademhaling versnelde en de bloeddruk ging omhoog. Deze lichamelijke reacties zorgden voor overleving. Stress is een lichamelijke reactie op bedreiging van geluk, veiligheid of eigenwaarde. Stress zorgt voor actie, het vermogen onze problemen op te lossen, moeilijkheden te trotseren en tegenslagen te verwerken. Zonder stressreacties zijn we passief. Arbeid en mantelzorg in balans 3 voorjaar 2007

4 Negatieve stress: is een bedreiging Gevoel van tekortschieten als verschillende partijen aan je trekken. Wanneer je niet in actie kan komen, wel de stress ervaart maar blokkeert, ontwikkelt de gezonde stressactie zich in een ongezonde spanning: ongezonde stress heeft te maken met de volgende drie vragen: 1. Hoe lang duurt de stressreactie? 2. Hoe hevig is de reactie? 3. Hoe vaak treedt de stressreactie op? Ad 1. Elke stressreactie is een druk op het lichaam. Het lichaam heeft tijd nodig om te herstellen. Hoe langer de stressreactie duurt, des te meer hersteltijd is er nodig. Ad 2. Hoe heviger de stressreactie, hoe langer de hersteltijd is. De dood van een geliefde veroorzaakt een krachtigere reactie dan het verliezen van autosleutels of het breken van iets kostbaars. Ad 3. Wanneer de stressperiodes snel achter elkaar optreden, heeft het lichaam geen kans om te herstellen. De reserves van het lichaam worden dan aangesproken. Het lichaam geeft signalen af dat dit gebeurt. Om gezond te blijven is het van belang deze signalen te onderkennen. Arbeid en mantelzorg in balans 4 voorjaar 2007

5 Stressfactoren Hoeveelheid werk. Belastende gebeurtenissen niet kunnen voorzien: onvoorspelbaarheid. Geen controle kunnen uitoefenen. Geen steun van anderen ontvangen. Verkeerde denkgewoontes. Bepaald karakter. Sleur, te weinig prikkels (onderbelasting). Belangrijke levensgebeurtenissen: verhuizing, huwelijk, scheiding, een nieuwe baan. Signalen van stress Herken je de waarschuwingen van het lichaam? En van je geest? Merk je wanneer je gedrag anders is dan normaal? Een lijstje met waarschuwingen: Lichamelijk: versnelde hartslag, transpireren, vermoeidheid, hoofdpijn, darmklachten, verminderde eetlust, of juist vreetbuien, hyperventilatie, pijn in nek, duizeligheid, verhoogde bloeddruk, vaak verkouden enz. Psychisch: schaamte en schuldgevoelens, gevoelens van angst, slaapklachten, vergeetachtig, snel geëmotioneerd, piekeren, lusteloosheid, depressiviteit enz. Gedragsmatig: rusteloos, chaotisch gedrag, onverdraagzaamheid, agressie, verwaarlozing van het uiterlijk, meer roken en drinken, gebruik van kalmerende of stimulerende middelen, ongelukjes krijgen of fouten maken, veel klagen, paniekgedrag enz. Mensen die last hebben van negatieve stress zullen signalen uit alle drie de categorieën ontvangen. Meestal is het zo dat de eerste klachten ontstaan, daar waar een zwakke plek is. Ikzelf merk het altijd aan mijn rug: lage rugklachten is bij mij de plek. Vervolgens ga ik mijn kaken klemmen. Tekenen van stress. Ik word daarbij erg druk, ga veel praten, doe tien dingen tegelijk, vergeet dan dingen. Verval vervolgens in een soort lusteloosheid: ik kan dan op elk moment slapen, verveel me, maar kom tot niets. Arbeid en mantelzorg in balans 5 voorjaar 2007

6 Dit is mijn patroon. Wellicht ken je je eigen patroon ook (jouw eigen klachten/patronen hier vermelden). De signalen zeggen: Oppassen, veranderen, stoppen!!! De signalen negeren veroorzaakt een dusdanige overbelasting dat je gezondheid schade oploopt. Vermoeidheid wordt oververmoeidheid. Gespannenheid leidt tot overspannenheid. Tijdelijke klachten worden chronisch. Gevolgen van stress Wij hebben in ons lichaam een auto-regulatiemechanisme. Wanneer we onvoldoende of verkeerd reageren op stress, dan wordt dit mechanisme verstoord en ontstaan er allerlei klachten en verschijnselen. Bij langdurige stress of ernstige stress wordt op termijn het lichaam aangetast en wordt onze natuurlijke afweer minder. De kans op ziekte neemt toe. Arbeid en mantelzorg in balans 6 voorjaar 2007

7 5 fasen van stress 0: rust = gezonde stress. 1: alarmfase = grotere ergernis, emotionaliteit, meer moeheid, twijfel bij beslissingen. 2: koortsachtige ijver (karikatuur van zichzelf worden), hyperactieve opstelling, vooral in bijzaken (adrenaline). 3: depressiviteit/apathie, geklaag, doffe berusting, grote twijfel over eigen kunnen. 4: volledig overspannen = opgebrand, psychisch en fysiek gesloopt, herstelperiode neemt zeer lange tijd in beslag. Herken je deze fasen bij jezelf of bij anderen? In welke fase zit jezelf? Arbeid en mantelzorg in balans 7 voorjaar 2007

8 Oplossingen Top tien van stressbestrijders: Weten waar je aan toe bent Controle + invloed + keuzemogelijkheid hebben, autonomie Positief zelfbeeld en een goed gevoel van eigenwaarde* Loyaliteit Genoeg aandacht Gevoel begrepen te worden Optimaal evenwicht tussen belasting en belastbaarheid Gevarieerde, gestructureerde afwisseling Zinvolle tijdsbesteding Toekomstperspectief *: zelfbeeld en eigenwaarde hangen samen. Negatieve zelfbeelden veroorzaken een laag gevoel van eigenwaarde en andersom. Eigenwaarde hangt samen met identiteit en identificatie. De levensloop en de levensgeschiedenis vormen mede iemands zelfbeeld, gevoel van eigenwaarde en identiteit. Mensen ontlenen hun gevoel van eigenwaarde en hun identiteit voor een deel aan datgene waarmee ze zich tijdens hun leven hebben geïdentificeerd (b.v. werken, relaties, wonen, status, uiterlijk, gezondheid etc.). Mensen die gedurende het leven inzetten op slechts een of weinig identificatieterreinen zijn kwetsbaarder voor verandering. Als een terrein beperkt wordt of wegvalt, kan het gevoel van eigenwaarde een ernstige deuk oplopen. Arbeid en mantelzorg in balans 8 voorjaar 2007

9 Concrete oplossingen Leer ontspannen: neem tijd voor jezelf, niet één keer, maar op een vast moment van de dag of gedurende de week. Ga iets doen waar je bij kunt ontspannen! Ga sporten, om de stresshormonen te verminderen Schrijf op een lijstje wat je allemaal nog moet. Dan is het uit je hoofd. Maak in dat lijstje een onderverdeling in: 'wat kan ik zelf' en 'waar wil ik hulp bij' en 'wat kan ik uitbesteden'. Ga effectief met tijd om. Stel niet uit wat je toch moet doen, maar doe het direct. Dat voorkomt onnodige piekertijd. Stel prioriteiten Huur hulp in Vraag mensen om hulp Accepteer dat je een mens bent. Je bent niet perfect. Je kunt niet alles alleen doen. Leer vaardigheden, zodat het zorgen minder zwaar wordt. Gebruik hulpmiddelen Claim ook tijd en aandacht voor jezelf, niet alleen voor de ander Zorg voor jezelf! Sociale steun vragen 1. Vertel dat je met een vraag of probleem zit. 2. Vertel wat de vraag of probleem is. 3. Vertel welke steun je nodig hebt. 4. Kom met de ander tot een concrete afspraak. (voorkom intentieverklaringen met als gevolg teleurstelling) Arbeid en mantelzorg in balans 9 voorjaar 2007

10 Soorten hulp, door wie en de frequentie Emotionele steun Ontspanning Informatieve steun Praktische steun Familie Kennissen Buren Vrijwilligers Hulpverleners Arbeid en mantelzorg in balans 10 voorjaar 2007

11 Gedicht. Om los te laten is liefde nodig Loslaten betekent niet dat t me niet meer uitmaakt, het betekent dat ik het niet meer voor iemand anders kan doen. Loslaten betekent niet dat ik m smeer, het is het besef dat ik een ander niet kan beheersen. Loslaten is niet het onmogelijk maken, maar het toestaan te leren van menselijke consequenties. Loslaten is mijn machteloosheid toegeven, hetgeen betekent dat ik het resultaat niet in de hand heb. Loslaten is niet proberen een ander te veranderen of de schuld te geven, het jezelf zo goed mogelijk maken. Loslaten is niet zorgen voor, maar geven om. Loslaten is niet even regelen, maar ondersteunend zijn. Loslaten is niet oordelen, maar de ander toestaan mens te zijn. Loslaten is niet in het middelpunt staan en alles beheersen, maar de ander het mogelijk maken zijn eigen situatie te bepalen. Loslaten is niet de ander tegen zichzelf beschermen, het is de ander toestaan de werkelijkheid onder ogen te zien. Loslaten is niet treiteren of ruzie maken, maar juist zoeken naar eigen tekortkomingen en die verbeteren. Loslaten is niet alles naar mijn hand zetten, maar elke dag nemen zoals die komt en mij er gelukkig mee prijzen. Arbeid en mantelzorg in balans 11 voorjaar 2007

12 Loslaten is niet kritiek leveren op anderen of hun leven voor hen leiden, maar proberen te worden wat ik droom te zijn. Loslaten is niet spijt hebben van het verleden, maar groeien en leven voor de toekomst. Loslaten is minder vrezen en meer liefhebben. Uit: Een heldere kijk ; De Strijp-Waterhof, mei/juni Arbeid en mantelzorg in balans 12 voorjaar 2007