Visiedocument Edam. Input Vereniging Oud Edam: Inleiding. A.A. Kok was in het midden van de vorige eeuw een zeer deskundig en veel gevraagd restauratiearchitect en betrokken cultuurbewaarder. Vele grote restauraties uit die periode staan op zijn naam. Vooral Amsterdam en Edam waren hem dierbaar, zo blijkt uit zijn bijdrage aan de historische reeks van de Heemschutserie, twee boekjes over Amsterdam en één over Edam. Het boekje over Edam, heeft de prachtige titel Edam de Schoone Slaapster (1948). De inleiding begint met een vergelijking tussen de twee steden Edam en Amsterdam, er zijn veel overeenkomsten, maar ook verschillen. Een van die verschillen is dat op een bepaald moment de stedelijke ontwikkeling in Edam is bevroren, Een Schoone Slaapster. Voor wie het niet kent, maar Edam een warm hart toedraagt is de inhoud het lezen waard. Veel van de problematiek van toen is nu zeer herkenbaar. A.A. Kok sluit zijn boekje dan ook af met: Laten overheid en inwoners de handen ineenslaan om de schoonheid van Edam te behouden. Wat geschonden of bijna weg is te redden en schoonheid te brengen bij wat nieuw gemaakt wordt, om op deze wijze mee te werken de Schoone Slaapster te wekken. Huiswerk 1. - Waaruit bestaat de ziel van Edam? De hoge aaneengeschakelde cultuurhistorische waarde, in een historische klein stedelijke structuur, is de belangrijkste kernwaarde van Edam. Een mooi samenspel van panden, ruimten, monumentale bomen, grachten en kunstwerken (bruggen en sluizen). De stad Edam een bijzonder gave schoonheid, alsof de geschiedenis is bevroren. - Wat zijn de parels van Edam? Het zijn de +/- 180 rijksmonumenten en monumentale bomenrijen, als onderdeel van het geheel, gevat binnen de vestingwallen. De kracht zit vooral in de kleine schaal van de diverse bebouwing, wel of geen monument, langs de diverse straatjes, grachten, bruggen en pleinen. - Welke zijn de verborgen schoonheden en schatten? Het hebben van zoveel rijksmonumenten impliceert ook, dat er achter de gevels van deze monumenten bijzonder mooie interieurs, maar ook prachtige tuinen schuil gaan die niet direct toegankelijk voor iedereen zijn. - Wat zou een slogan kunnen zijn om toeristen te verleiden naar Edam te komen? Edam de Schoone Slaapster. - Wat zou er moeten gebeuren om het wonen (nog) aantrekkelijker te maken? Beperking parkeermogelijkheden in het oude stadsdeel en passende verkeersmaatregelen voor het doorgaande verkeer. (autoluw maken)
- Hoe onderscheidt Edam zich van andere historische plaatsen? Kleinschaligheid maar toch stedelijk, er is weinig houtbouw maar daarentegen veel steenbouw toegepast als reactie op de vele historische branden in de stad. Een goede verhouding tussen de hoogte van gebouwen en de breedte van de straten, veel variatie in de rooilijn (geen strakke lijnen). Edam wordt doorsneden door vele vaarten (grachten, voormalige havens) waarlangs de historische panden zijn gebouwd. De kwaliteit van het beschermd stadsgezicht is hoog en kent weinig of geen dissonanten. Huiswerk 2. - Haven als deel van het centrum? Het kennelijk in deze vraag bedoelde water (Het Oorgat) is van oorsprong ontstaan als verbindingselement van de oorspronkelijke eerste haven ( De Voorhaven ) en de later gegraven Nieuwe Haven aansluitend op de verbinding met de Zuiderzee. Pas in vorige eeuw kreeg dit water meer een havenfunctie (zandoverslag en later aanlegplaats voor de Bruinevloot.) Overigens is aan de Nieuwe Haven ook ruimte gecreëerd als aanlegmogelijkheid - Hoe haven beter te verbinden met het centrum? Door de kwaliteit van de plek te verhogen zal de verbinding met het centrum toenemen. De aan de Nieuwe Haven gelegen afmeerplaatsen voor passanten zijn minimaal geoutilleerd. Er liggen teveel schepen waar niets mee wordt gedaan, d.t.g. door verwaarlozing en achterstallig onderhoud in een zodanige slechte staat verkeren dat dit een verpauperde indruk aan de buurt geeft. Verwijdering van deze schepen en opwaardering van de ligplaatsen (sanitair, elektra per plek en water op verschillende punten) zal er toe leiden dat meer boten hier zullen afmeren, juist omdat het zo dicht tegen het centrum ligt. T.a.v. het Oorgat zou de voormalige zoutkade (Oosterkade), waar nu twee woonboten liggen, weer in ere kunnen worden hersteld. Nu is het beeld vanaf de straat- en waterzijde zeer rommelig en slecht onderhouden. Bijgaande foto-impressie geeft een beeld hoe het was, hoe het is en hoe het er uit kan zien. Links de loswal naast de Halsbandtoren de Pietersbrug en rechts de Oosterpoort.
Aan de nieuw aan te brengen kade kunnen bv, historische schepen afmeren of er kunnen enkele passantenplaatsen gemaakt worden. De kade zou ook gebruikt kunnen worden als afmeerplaats voor een bootverbinding met het Marinapark in Volendam. De verblijfstoeristen uit het Marinapark kunnen dan een tocht naar Edam maken, de ervaring van een sluisschutting meemaken, gevolgd door een historische wandeling door Edam.(vise versa) Op deze wijze wordt de haven direct en indringend met het centrum verbonden. - Hoe kan het centrum meer voetgangersvriendelijk worden gemaakt? Door rijdend en stilstaand autoverkeer te beperken. Toepassing van eenrichtingverkeer waar nodig en het profiel van de weg d.m.v. bestrating (kleur of steenvormen) zodanig indelen dat de ruimten voor parkeerplekken en voetgangers duidelijk zichtbaar zijn. - Welke straat is de winkelstraat voor bewoners en toeristen? In Edam is geen straat waar specifiek de winkels zijn gecentraliseerd, voor beide groepen liggen deze gespreid over het centrum van de stad. - Kunnen er nog andere functies (welke?) worden toegevoegd( interessant voor bewoners en toeristen)? Ondanks de Kaaswaag en de Kaasmarkten die wij hebben, mist Edam nog een kaasmuseum. Kaas is naast de scheepsbouw een van de vroege economische pijlers van Edam geweest. Huiswerk 3 - Waar en op welke (alternatieve) locatie dienen bezoekers/ toeristen bij voorkeur te parkeren? In dit kader denken wij niet alleen aan bezoekers en toeristen, ook eigen bewoners worden steeds meer geconfronteerd met parkeerdruk op specifiek plaatsen. Dit zal in de toekomst bij ongewijzigd beleid en groei van het wagenpark alleen maar toenemen. Wij zien deze problematiek dan ook meer in een allesomvattend parkeer- en verkeerscirculatieplan. Als uitgangspunt is Oud Edam voor kleine parkeerruimtes om de vestingwallen heen, waarbij het beschermd stadsgezicht wordt gerespecteerd. Onderstaande oplossingen geven de door ons geziene mogelijkheden weer.
Ter plaatse van de verschillende rode stippen zijn mogelijkheden om parkeerruimte te creëren of zijn reeds aanwezig. Wij zullen deze mogelijkheden aan de hand van onderstaande beelden toelichten. 1 e Op het grote parkeerterrein voor Boon een tweede verdieping aanbrengen (bv. zoals in Purmerend.) 2 e Tegenover Boon en het grote parkeerterrein in het talud van de N247 kunnen +/- 25 parkeerplaatsen worden aangebracht. Voordeel van beide locaties is dat bezoekers direct veilig door de tunnel Edam kunnen binnenlopen. De ontdekkingstocht begint vrijwel direct. Door de busparkeerplaats bij de Noorderbrug te verplaatsen naar de aangegeven plaats aan de andere zijde van de Lokkemientjesweg wordt ruimte gecreëerd voor personenauto s. Deze ruimte is o.a. nodig i.v.m. de bewoners van het Coornhertproject. Tevens kan de parkeerplaats voor de bussen groter gemaakt worden. De huidige is veel te klein is.( regelmatig 3-5 bussen voor deze plek) Overigens deze plek alleen bestemming bussen geven!
Aan de Kooiweg ligt een stuk grond waarop een enkel bankje staat, grond is gestort en takken van bomen liggen. Het is nu een vrij oneffen en zeer rommelig terrein. Hier kunnen een 25 tal parkeerplaatsen worden gecreëerd die door bewoners uit de omgeving gebruikt kunnen worden. De twee bestaande parkeerplaatsen bij het EVC terrein en het jeugdgebouw De Singel hebben door de week capaciteit om ook door toeristen te worden gebruikt. Probleem hierbij is dat nergens wordt aangegeven dat daar parkeerruimte is gesitueerd. Verwijzing hierna bij de toegang van Edam zou wenselijk zijn. Ga voor het maximale aantal parkeerplekken die mogelijk zijn in de parkeergarage onder het Korsnäsproject nl. 180 plekken. De 30 extra plaatsen maakt het mogelijk om rond het damplein vergunningparkeren in de verschillende winkelstraten te weren en onder te brengen in de garage. Aan de overzijde van het Korsnäsproject ligt aan de Burgemeester Versteeghsingel een open stuk land. Ook dit is een uitstekende plaats om parkeerplaatsen te situeren, zeker voor toeristen en bewoners uit de binnenstad.
Conclusie: Een tweede etage op de parkeerplaats bij Boon, de +/- 25 parkeerplaatsen in het talud van de N247 en een parkeerplaats aan de Burgemeester Versteeghsingel zijn bijzonder geschikt voor bezoekers/toeristen. De andere genoemde oplossingen, naast de boven genoemde zijn uitermate geschikt voor het groeiend aantal personenauto s van bewoners. De parkeerplaatsen zijn in kleinere aantallen rond de stad gesitueerd en d.t.g. goed bereikbaar voor de bewoners welke wonen binnen de vesting. - Hoe beoordeelt u daarbij de suggestie (uit de Structuurvisie) voor combinatie van centrumparkeren met een waterberging? T.a.v. de singelweg is deze suggestie voor Oud Edam onbespreekbaar! In het verleden zijn daar al eens eerder met de gemeente de degens over gekruist. De stapelfunctie waterberging zien wij als een politieke zet temeer de waterberging op een parkeerterrein geen adequate toevoeging (capaciteit) aan deze problematiek zal zijn. - Wilt u een autoluw stadscentrum of dient de consument bij wijze van spreken tot voor de winkeldeur te parkeren? Wij denken dat de eerder aangegeven parkeermogelijkheden mede een adequate oplossing biedt voor de verschillende winkelstraten. (weg met lang parkeren, uitsluitend kort parkeren toestaan op de daarvoor aangegeven plaatsen.) Daarnaast is het gewenst dat doorgaand verkeer binnen de vesting wordt vermeden. - Hoe ziet u daarbij een voetgangersvriendelijk of autoluw stadscentrum in relatie tot het winkelend publiek? Het winkelbestand in Edam is hoofdzakelijk gericht op de eigen bewoners. Slechts een enkele specifieke winkel is gericht op de regio of een bepaalde doelgroep. Voor de bezoekers van de winkels in Edam zijn d.t.g. vanuit bezoekersaantallen geen extreme verkeersmaatregelen nodig. Huiswerk 4. (detailhandel en toerisme) Vooraf deze vragen te beantwoorden lijkt het ons zeer verstandig eerst vast te stellen welk soort toerisme we in onze stad willen ontvangen. 1 Winkel toerisme? 2 Horeca toerisme? 3 Cultuurhistorisch toerisme? Ad1. Al eerder aangegeven dat de winkels in Edam hoofdzakelijk door de eigen bewoners worden bezocht. Wil je de winkelfunctie ook uitbreiden naar toerisme en de regio dan zal het aanbod van specifieke winkelsoorten sterk moeten uitbreiden. We moeten ons dan het volgende realiseren: 1 e Het centrum van Edam is daar niet geschikt voor. 2 e Meer winkels in het centrum zal een aantasting van de historische gevels en panden teweeg brengen. (Hoorn en Purmerend zijn daar een voorbeeld van) 3 e Economisch gezien wordt er algemeen, t.a.v. winkelend publiek, uit dezelfde vijver gevist als Purmerend, Volendam en Hoorn. Edam heeft geen regiofunctie en is geen grote forenzenstad.
Je kunt je dan ook afvragen, zullen deze winkels levensvatbaar zijn als slechts een klein deel van het jaar het zomertoerisme Edam aandoet en eventueel gebruik maakt van dit winkelaanbod? Ad2. De Horeca heeft in de stadskrant van 24 augustus al een schot voor de boeg gegeven. De Horeca wil meer terrasruimte en wil t.a.v. de inrichting daarvan een grote vrijheid van handelen hebben. Dit gaat Oud Edam te ver! Zeker geen aanpassingen van het straatprofiel waardoor op sommige plaatsen terrassen gecreëerd kunnen worden, of vlonders over het water. Naar onze mening zitten onze bewoners niet te wachten op omstandigheden als op de dijk in Volendam. Terrassen trekken naast toeristen ook veel jeugd aan en zeker in de zomermaanden leidt dit tot overlast. Daarbij zal het verkeer dicht langs de terrasjes rijden ook dit leidt tot overlast. De al bestaande terrassen voorzien in een behoefte. Bij specifieke omstandigheden kan het Gemeentebestuur altijd tijdelijke ontheffingen verlenen. Ad3. Edam heeft van oudsher een rijke cultuurhistorische geschiedenis, dit is de waarde welke Edam al jaren aan zijn bezoekers te bieden heeft. Naar onze mening moet daarop worden ingezet. (Afgezien van de al gangbare evenementen) Dit zijn de toeristen waarop wij ons moeten richten. Deze groep is niet afhankelijk van een bepaald jaargetijde maar zal min of meer gespreid over het jaar Edam bezoeken. - Welke andere functies zijn denkbaar binnen het stadscentrum? Naast de genoemde mogelijkheden geen andere specifieke suggesties. - Zijn er andere, nieuwe locaties denkbaar voor functies als horeca en detailhandel? Ja, in het nieuw te ontwikkelen Korsnäsproject wordt rekening gehouden met de mogelijkheid om op het baanplein detailhandel en horeca te situeren. Op dit plein ontstaat dan de derde mogelijkheid om een groot terras te creëren. - Hoe kan het water een grotere rol spelen in de (toeristische) beleving? Hiervoor verwijzen wij naar de reactie op de vraag in huiswerk 2, hoe haven beter verbinden met het centrum. - Welke functies specifiek toegesneden op kinderen? Algemeen wordt tijdens de ontwikkeling van bouwplannen te weinig rekening gehouden met kinderen. Specifiek kunnen wij geen functies in Edam aanwijzen die op kinderen zijn gericht. Huiswerk 5. - Wat zou er moeten gebeuren om Edam beter op de kaart te zetten? Eerst bepalen wat wij met elkaar willen, daarna promotie uitwerken. - Welke initiatieven worden er op dit moment ondernomen en door wie?
Open Monumentendag, Kaasmarkten, Waterdag, Pianowandeling, Het Singelfestival, Het Fort bij Edam (onderdeel van de stelling van Amsterdam) en de muziekdag om een aantal activiteiten te noemen. - Welke activiteiten zouden er vanuit uw eigen organisatie (verder) ondernomen kunnen worden en moeten worden? 1 e Oud Edam heeft haar website in 2009 vernieuwd en de content aanmerkelijk opgewaardeerd. Inmiddels 70 tot 80 bezoekers (landelijk) per week op onze site waarvan gemiddeld 60% nieuwe bezoekers. 2 e De redactie van de Historische reeks zal in 2010 een uitgebreid wandelingenboek uitbrengen waarin per straat de monumenten worden toegelicht. Wij denken er aan om deze uitgave o.a. ook via het VVV (ook in de regio) aan te bieden (tegen betaling) aan de toerist. 3 e Eind november zal Oud Edam een CD over de Librije en de uitermate interessante historische boekenverzameling van de Grote Kerk uitbrengen. Deze wordt aangeboden aan het Kerkbestuur. Daarnaast is het de bedoeling dat de CD als promotiefilmpje in de Grote Kerk gedraaid zal worden. 4 e in 2008 zijn wij gestart met het leggen van contacten met zusterverenigingen. E.e.a heeft inmiddels er toe geleid, dat wij met Arent Thoe Boecop (Historische vereniging in Elburg ) over en weer voor de leden een lezing hebben gehouden over onze beider steden. - Welke initiatieven zijn noodzakelijk en komen maar niet van de grond? * Betaald parkeren in beide kommen (Edam- Volendam) en daaruit voortkomende mogelijkheden t.a.v. een gedegen verkeer- en parkeerbeleid. * Panden van het Hoogheemraadschap. Cultuurhistorisch is het voor Edam een aanzienlijke aderlating dat een instelling als deze, die eeuwen het gezicht van de binnenstad van Edam mede heeft bepaald, weg gaat en dit prachtige erfgoed achterlaat. Helaas heeft de gemeentelijke politiek besloten een deel van de panden niet aan te kopen voor deelhuisvesting van het gemeentelijke apparaat. Onze gemeentelijke politiek stapt hier wel heel makkelijk overheen, ze is mede verantwoordelijk voor dit belangrijke erfgoed, maar is zich er blijkbaar niet bewust van. In het nieuwe bestemmingsplan, waarvoor dit visiedocument een voeding zal zijn, moeten zowel voor de panden aan de Lingerzijde als aan de Schepenmakersdijk richtlijnen worden opgenomen om de cultuurhistorische waarde van dit erfgoed voor ons nageslacht te waarborgen. Een groot deel van de panden staat als rijksmonument geregistreerd en het andere deel zou zeker in aanmerking komen gekwalificeerd te worden als gemeentelijk monument. (i.v.m. de architectonische waarde daarvan) Tot slot Om Edam de Schoone Slaapster aan de man te brengen, moet zij op een rustige en waardige wijze ontwaken.