30 oktober 2008 ZWITSERLEVEN PENSIOENSEMINAR Onderwerp: Pensioen en indexatie in roerige tijden Ir. Dennis van Ek AAG, CFA www.mercer.nl
AGENDA Wat is Waarde, wat is Inflatie? Beleid Pensioenfondsen Nederlandse Pensioenstelsel robuust? Zorgen van een actuaris 1
SOLVABILITEIT NEDERLANDSE PENSIOENFONDSEN t/m vrijdag 24 oktober 2008 obv waarneming Market Scope 150% 145% 140% 135% 130% 125% 120% 115% 110% 105% 100% 31-12-2006 31-1-2007 28-2-2007 31-3-2007 30-4-2007 31-5-2007 30-6-2007 31-7-2007 31-8-2007 30-9-2007 31-10-2007 30-11-2007 31-12-2007 31-1-2008 29-2-2008 31-3-2008 Gemiddelde dekkingsgraad alle fondsen 30-4-2008 31-5-2008 30-6-2008 31-7-2008 31-8-2008 30-9-2008 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% % fondsen met dekkingstekort / reservetekort 2
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Wat is Waarde, wat is Inflatie?
Belangrijke BEGRIPPEN Wat is WAARDE? Wat is INFLATIE? Wat is DEFLATIE? 4
INFLATIEROUTE in de ECONOMIE FIATGELDSTROOM M3 Aandelen Onroerend Goed Grondstoffen P.P.I. C.P.I. Werkloosheid M1 Overheidsprojecten Edelmetalen M1 = Geldhoeveelheid (contant) M3 = Geldhoeveelheid (krediet) P.P.I. = Producenten Prijzen Index C.P.I. = Consumenten Prijzen Index Toelichting: De monetaire en kredietinflatieroute resulteert in prijsstijgingen eerst in de meest liquide financiële assets en blijft dan in het systeem, maar verschuift naar minder liquide en grotere asset classes. Dus: de monetaire en kredietinflatieroute resulteert in een prijsstijging in aandelen, dan onroerend goed, dan grondstoffen en consumentenprijzen, en uiteindelijk in edelmetalen. 5
RENTES in EUROZONE Nominale rente pensioenverplichtingen Gemiddelde Nederlands pensioenfonds Lagere lange nominale rente Break-even inflatie loopt terug Meer inflatie-onzekerheid 5,0 4,8 4,6 4,4 4,2 4,0 3,8 3.25% 2.75% Inflation bandwith from 31-dec-2006 29/dec/06 30/sep/08 3,6 31-12-2007 31-1-2008 29-2-2008 31-3-2008 30-4-2008 31-5-2008 30-6-2008 31-7-2008 31-8-2008 30-9-2008 2.25% 1.75% 1.25% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 3.0% 2.6% 2.2% 30 years rate 10 years rate 2.41% 2.06% 1.8% Dec-06 Jan-07 Feb-07 Mar-07 Apr-07 May-07 Jun-07 Jul-07 Aug-07 Sep-07 Oct-07 Nov-07 Dec-07 Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 6
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Beleid Pensioenfondsen
NEDERLAND PENSIOENLAND Gesepareerde Stichtingen Pensioenfonds Marktwaardering verplichtingen ( FTK ) 1 januari 2007 Voorwaardelijke indexatie gepensioneerden en slapers Verschuiving Eindloon naar Middelloon met voorwaardelijke indexatie Defined Benefit pensioenregelingen blijven open voor nieuwe deelnemers 8
RISICOMANAGEMENT in NEDERLAND Ontwikkeling van pensioenfonds-specifieke integrale beleidskaders Beleggingsdoelstellingen : Verplichtingen, Risicobudgettering en Rendementsdoelstelling Dekkingsgraad Cover ratio Indexation Indexatie beleid policy Premium Premie beleid policy Investment Beleggingsbeleid policy Risico/Rendement (Risk/Return) Doelniveau Tussen niveau Lower Ondergrens limit 9
BELEGGINGSBELEID Wat doen Nederlandse pensioenfondsen? Rente-afdekking is toegenomen: In 2007 van 50% met 40% afdekking tot 50% met 60% afdekking Typisch: Kleine fondsen gebruiken pools, Middelgrote fondsen externe beheerders met swaps middels umbrella ISDAs, Grote fondsen gebruiken discretionaire swaps Verhoogd aandacht voor beleggen voor inflatiebescherming: CPI inflatie bescherming : Index-linked obligaties en Inflatie swaps Monetaire inflatie bescherming : Inflation route Hier zitten we nu M3 Aandelen Onroerend Goed Grondstoffen P.P.I. C.P.I. Werkloosheid M1 Overheidsprojecten Edelmetalen 10
INDEXATIEBELEID Wat doen Nederlandse pensioenfondsen? CBS Nederlandse Consumentenprijsinflatie thans 3,1% Indexatiebeslissing (inschatting qua gemiddeld beleid): 100% CPI indien geen reservetekort 50% CPI bij reservetekort 0% bij dekkingstekort GEEN LANGE TERMIJN RESERVETEKORT 2 op 10 INDEXATIE 3,1% Geaggregeerde indexatietoekenning indien peildatum 24 oktober 2008 zou zijn circa 1/3 van de CPI inflatie en circa 2/3 dus niet Op 3,1% CPI is 2/3 indexatiekorting dus ca 2%. Op een jaarlijkse pensioenuitkering van 19 miljard betekent een verlies van circa 350 á 400 miljoen euro aan koopkracht voor de gepensioneerden LANGE TERMIJN RESERVETEKORT GEEN DEKKINGSTEKORT 1,55% 3 op 10 Voorwaardelijke indexatie wordt als cruciaal gezien voor risicomanagement en levenskracht van DB regelingen DEKKINGSTEKORT 0% 5 op 10 11
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Nederlands Pensioenstelsel robuust? Zorgen van een actuaris
INFLATIE en CPI Inflatie is niets anders als de toename van de M1 geldhoeveelheid Prijsstijgingen zijn het effect van de inflatie Frank Shostak over het verschil tussen Inflatie en Prijsstijgingen: Het zijn niet de symptomen van een ziekte, maar in plaats daarvan de ziekte zelf die de schade veroorzaakt. CPI dient om consumentenprijsstijgingen te meten. Kritiek op CPI: onderweging woonlasten, energiekosten en voedsel neerwaartse aanpassing 1/3 van de items in CPI (thans alleen in US) woonkosten sec gebaseerd op huurkosten substitution bias (duurder wordende goederen worden minder gewogen, goedkoper wordende goederen meer) CBS Consumentenprijsindex 2007 (CPI): 13
PENSIOENEN en FIAT GELD PENSIOENWET (bepaling): Verbod om pensioenuitkeringen in een andere valuta dan Euro s vast te stellen Ergo, kapitaaldekking Nederlandse pensioenen vanuit Pensioenwet obv Euro s Echter, Euro s zijn, als fiat geld, ongedekt Vragen: Welke zekerheid biedt het Nederlandse pensioenstelsel? Hoe pensioengelden te beleggen voor optimale zekerheid? 14
WIJZE LES VAN THOMAS JEFFERSON If the American people ever allow the banks to control the issuance of their currency, first by inflation, and then by deflation, the banks and corporations that will grow up around them will deprive the people of all property, until their children wake up homeless on the continent their fathers conquered. The issuing power of money should be taken from banks and restored to Congress and the people to whom it belongs. I sincerely believe that the banking institutions having the issuing power of money are more dangerous to liberty than standing armies. 15
www.mercer.nl