Planning en Control Jaarcyclus Stichting Eem-Vallei Educatief Barneveld

exploitatiebegroting 2012

Barneveld, 12 oktober 2011 Het bestuur van de presenteert u hierbij haar concept begroting over het kalenderjaar 2012. Bij de opstelling is rekening gehouden met ervaringscijfers van vorige jaren, alsmede actuele ontwikkelingen in financiële zin als in organisatorische zin. Naast de exploitatiebegroting 2012 is ook een investeringsbegroting 2012-2015, een liquiditeitsbegroting 2012 en een meerjaren exploitatiebegroting 2012-2015 opgesteld. Onderstaand wordt een toelichting gegeven. In deze toelichting worden de volgende onderdelen belicht: - planning- en controlcyclus - bekostigingssystematiek in het primair onderwijs - leerling-telgegevens - financiële aandachtspunten en risico s - toelichting op de begroting in hoofdlijnen. De planning en controlcyclus Begroting 2012. De begroting 2012 is een onderdeel van de planning- en controlcyclus. Eind 2008 is een begin gemaakt met het verbeteren van de planning- en controlcyclus van Eem-Vallei Educatief. Door een herijking van deze cyclus moeten betere waarborgen worden verkregen betreffende de betrouwbaarheid en tijdigheid van de invulling van de (tussentijdse) informatiebehoeften van de stakeholders op (locatie-)directie- en bestuursniveau. Als uitgangspunt wordt de Planning en Control Jaarcyclus gehanteerd. Planning en Control Jaarcyclus Stichting Eem-Vallei Educatief Barneveld tussentijdse informatie per maand entijdse jaarafsluiting jan/mrt g (meerjaren) begroting okt/nov (meerjaren) formatieplan mrt/mei Onderstaand geven wij puntsgewijs aan welke stappen nodig zijn/waren om de planning en controlcyclus op orde te krijgen. De financiële administratie wordt vanaf 1 januari 2010 in eigen beheer uitgevoerd met het webbased administratiepakket Profit van Afas. Er is nu sprake van een verregaande vorm van digitalisering. De inrichting van dit boekhoudpakket voldoet volledig aan de wettelijke vereisten ten aanzien van o.a. de waardering van materiële en financiële vaste activa en de indeling en benoeming van het 1

vermogen en de voorzieningen. De rubrieken (rekeningschema) zijn ingedeeld volgens het algemeen gangbare decimale stelsel bij de opzet van kostensoorten. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van kostenplaatsen (locaties) en kostendragers ( bestuur, school, projecten). Bij de opzet van dit schema is eveneens rekening gehouden met de rapportages welke voor het Algemeen Bestuur en het management (directie en schoolleiders) minimaal beschikbaar moeten zijn. Belangrijk onderdeel vinden wij de bewaking van de ontwikkeling van onder meer de personele inkomsten en uitgaven. Daarbij wordt eveneens rekening gehouden met de (uit het personeel- en salarissysteem CASO te genereren) gegevens zoals personele kostenplaatsen. Door de herinrichting van het personeel- en salarissysteem in het cursusjaar 2008-2009 kunnen nu de meeste gewenste selecties voor de begroting worden gemaakt. Het bestuursformatieplan 2011/2012. De volgende stap was dit formatieplan af te stemmen op de financiële administratie. Deze administratie is de basis voor enerzijds de interne financiële informatiebehoefte(n) en anderzijds de informatieverschaffing aan derden zoals het ministerie van OCenW. Als inkomsten zijn conform de begroting, de volgende categorieën te onderscheiden: De normatieve Rijksbijdragen, t.w. de lumpsumvergoeding personeel, het Personeel en Arbeidsmarkt Budget Overige subsidies van OC&W zoals LGF subsidie, enz. Gemeentelijke bijdragen als subsidies, schakelklas, enz. Eventuele overige overheidsbijdragen Overige baten zoals uitlenende detachering, projectgelden derden, etc. Voor de beheersing van de personele inkomsten en uitgaven is het van belang onderscheid in personeelsformatieplan en begroting aan te brengen tussen de kostensoorten directie, onderwijzend personeel en onderwijs ondersteunend personeel, salaris-componenten, vaste of tijdelijke dienstbetrekkingen, tijdelijke taakuitbreidingen, vervanging ten laste van eigen middelen of het Vervangingsfonds en permanente of projectmatige inkomsten en uitgaven. De bewaking van de te realiseren onderwijskundige- en financiële targets vanuit het formatieplan en het eventuele schoolplan zou moeten gebeuren vanuit de financiële administratie, door middel van tijdige rapportage(s). De betrouwbaarheid van rapportage(s) staat of valt met: Heldere procedures (administratieve organisatie en interne beheersing) Interne controle Tijdige administratieve verwerking Intracomptabele verwerking opbrengsten Intracomptabele verwerking kosten Maandelijkse afsluiting van de periode Betrouwbare schattingen aan het eind van de periode. De bekostigingsystematiek in het primair onderwijs. Het ministerie van OCW werkt voor de materiële bekostiging van het onderwijs met een kalenderjaar en voor de personele bekostiging met een schooljaar. Dat laatste betekent dat de bekostigingsinformatie voor het personeel reikt tot en met juli 2012 en dus voor 7/12 deel gebruikt kan worden. Medio mei 2012 komen de cijfers vrij voor de periode augustus 2012 tot en met juli 2013, waardoor 5/12 deel in beeld kan worden gebracht. In deze begroting is voor dat deel op basis van een zo goed mogelijke inschatting, een aanname gemaakt. Deze aanname is gebaseerd op de teldatum 1-10-2011. Deze laat een zeer forse daling van het aantal leerlingen op onze scholen zien. De ministeriële beschikkingen voor de materiële instandhouding 2012, de zogenaamde Londo-vergoedingen, zijn begin oktober gepubliceerd en verwerkt in deze begroting. 2

Naast de genoemde reguliere lumpsumvergoedingen voor personeel en materieel worden geoormerkte en niet-geoormerkte subsidies verstrekt. De materiële bekostiging voor het primair onderwijs is niet voldoende. De PO-Raad schetst in een rapport van 2008 dat een school met gemiddeld 200 leerlingen gemiddeld 20.000 te laag wordt bekostigd. Om een sluitende exploitatie te hebben is dan ook de inzet van personele middelen ter dekking van materiële kosten een noodzaak. De leerling-telgegevens. Onderstaand is de (verwachte)ontwikkeling van de leerlingen verdeeld naar BRIN nummers vermeld. Naam school 1-10-2010 1-10-2011 1-10-2012 1-10-2013 1-10-2014 De Uitkijck 279 242 244 245 246 't Kruisrak 198 204 202 201 200 De Prangelaar 105 90 85 80 75 De Dorpsbeuk 151 140 135 135 135 Jan Ligthart 168 180 181 181 181 De Grift 200 201 201 202 202 Plantijn 90 90 93 95 96 De Lijster 111 108 105 112 112 De Regenboog 159 147 150 150 150 De Egelantier 273 277 260 258 258 Corlaer 298 216 216 216 216 De Zandberg 195 175 174 173 173 De Startbaan 347 291 285 285 285 Totaal 2.574 2.361 2.331 2.333 2.329 Uit het overzicht blijkt dat er t/m 2013 een geringe afname van leerlingen wordt verwacht. In 2011 is er sprake van een forse teruggang vooral door het verlies van leerlingen als gevolg van de sluiting van de locatie Sportbasisschool te Nijkerk per 01-08-2011 en het vroegtijdig vertrek van leerlingen i.v.m. de sluiting van De Globe per 01-08-2012. Ook vertonen De Uitkijck en De Startbaan/PWA sterk tegenvallende aantallen leerlingen. Financiële aandachtspunten en risico s Uit informatie van de besturenbonden is duidelijk geworden dat het Ministerie van OCenW de opdracht van het Kabinet om fors te bezuinigen in uitwerking neemt. Allereerst is met ingang van 1 augustus 2010 de vergoeding voor Bestuur en Management komen te vervallen. Dit betekende voor 2010 een vermindering van 62.000 aan inkomsten. Vanaf 2011 en latere jaren is dit rond 150.000 per jaar. Met het vervallen van deze subsidie is in de begroting rekening gehouden. Vanaf augustus 2010 worden de financiële vergoedingen voor leerlingengroei niet meer per school maar op bestuursniveau toegekend. Dit betekent dat er voor Eem-Vallei Educatief geen vergoedingen meer zullen worden ontvangen gezien de het verloop van de leerlingenaantallen op stichtingsniveau. 3

In oktober 2010 heeft het ministerie besloten een aantal extra subsidies onder te brengen in de zogenaamde bestemmingsbox. Deze extra subsidies zijn bedoeld voor de versterking van het taal- en rekenonderwijs. In 2012 ontvangt het bestuur bijna 40.000. In deze begroting is met deze middelen rekening gehouden. In het kader van het Convenant leerkracht zijn afspraken gemaakt over het inkorten van de salarisschalen in het onderwijs. Voor het primair onderwijs geldt dat salarisschaal LA (leerkracht) met een carrièrelijn van 18 jaarlijkse stappen in fasen wordt ingekort tot 15 regels. Dit gebeurt conform het volgende schema: - 1 januari 2009 inkorting van 18 naar 17 regels - 1 januari 2010 inkorting van 17 naar 16 regels - 1 januari 2011 inkorting van 16 naar 15 regels De effecten van het sneller doorlopen van de salarisschaal betekenen dat de loonkosten in een paar jaar behoorlijk zijn toegenomen en dat onderwijzend personeel eerder dan voorheen in aanmerking komt voor een bindingstoelage. Ook dit heeft een sterk verhogend effect op de personele lasten gehad. Het ministerie heeft een regeling loonkostensubsidie ondersteunend personeel getroffen. De subsidie bedraagt circa 50% van de loonkosten van ondersteunend personeel. De regeling zou aflopen in het cursusjaar 2011-2012 maar is verlengd tot 1 augustus 2015. Er vindt vanaf 01-08-2012 wel een korting plaats van 17% op het beschikbare budget. Het totaal subsidiebedrag voor 2011-2012 bedraagt 145.174. In de begroting 2012 is rekening gehouden met het verkrijgen van deze verminderde subsidie. In september 2011 werd bekend dat het ministerie van OCenW de personele kosten (GPL) over 2010-2011 met 0,58% verhoogt ter compensatie van de sterk gestegen werkgeverslasten in de markt. Deze verhoging werkt ook door in latere jaren en is in deze begroting verwerkt. De sociale partners en de minister van OCenW hebben voor de leraren primair onderwijs in het Convenant Leerkracht afspraken gemaakt over een betere beloning en meer loopbaanmogelijkheden ( functiemix ). Om leraren meer loopbaanmogelijkheden te bieden, komen er meer hogere leraarsfuncties. In 2014 zal 58% van de leraren in schaal LA zitten, 40% in schaal LB en 2% in schaal LC. 75% van de doorgevoerde verplichtingen zal in de bekostiging worden opgenomen. Het resterende deel zal uit eigen middelen moeten worden bekostigd. In de begroting 2012 is rekening gehouden met de effecten van het invoeren van de functiemix op bestuursniveau, waarbij moet worden opgemerkt dat de streefgetallen conform de landelijke trend in het primair onderwijs niet worden gehaald. Naast het Burgerlijk Wetboek is de RJ van toepassing bij het opstellen van het financieel jaarverslag. In de RJ 660 is beschreven dat alle personeelsbeloningen als last in de staat van baten en lasten dienen te worden opgenomen in de periode waarin de arbeidsprestatie wordt verricht. Dit impliceert dat voor bevordering arbeidsparticipatie ouderen (BAPO), jubilea en spaarverlof een voorziening opgenomen moet worden door een contante waardeberekening van de huidige én toekomstige verplichtingen. Door strikte toepassing van deze verplichting zouden wellicht alle huidige reserves in deze voorzieningen moeten worden overgebracht. Het ministerie van OCW heeft dit onderkend en is met het gehele onderwijsveld in overleg getreden om een oplossing te zoeken die recht doet aan RJ 660, maar ook tegemoet komt aan de wens van schoolbesturen de vermogenspositie zoveel mogelijk ongemoeid te laten. Medio 2010 heeft het ministerie een nieuwe regeling bekend gemaakt. De voorziening BAPO mag niet langer in stand worden gehouden. De BAPO-kosten moeten jaarlijks als periodekosten in de exploitatie worden opgenomen. De voorziening BAPO komt daarmee te vervallen en dient te worden toegevoegd aan het eigen vermogen. Het bestuur van de stichting heeft er echter voor gekozen de voorziening BAPO voor 5/12 rechtstreeks te laten vrijvallen in de exploitatierekening 2010 en 7/12 wordt opgenomen als bestemmingsreserve BAPO en wordt aangewend ter dekking van het negatieve resultaat in de exploitatierekening 2011. Deze maatregel is genomen, omdat blijkt dat de BAPOlasten in de rijksbekostiging als 2% van de personele lumpsum worden uitgekeerd maar in werkelijkheid ruim 3,5% blijken te zijn. 4

Gezien de bezuinigen door het Ministerie van OCenW is duidelijk dat ook de gemeenten drastisch moeten bezuinigen, hetgeen zal doorwerken naar het onderwijs. In de begroting 2012 is rekening gehouden met teruglopende bijdragen. De PO-Raad heeft vorig jaar een onderzoek gedaan naar de materiële bekostiging in het primair onderwijs. Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat een school met gemiddeld 200 leerlingen gemiddeld 20.000 per jaar te weinig ontvangt om alle kosten te kunnen dekken. Voor Eem-Vallei Educatief zou dit neerkomen op ca. 230.000. Financiering zal moeten plaatsvinden vanuit de personele exploitatie. De stichting heeft in 2011 de dislocatie Sportbasisschool Nijkerk gesloten en het gebouw per 01-07-2011 overgedragen aan de gemeente Nijkerk. Op 01-08-2012 zullen ook de nevenvestiging De Globe in Hoevelaken en de dislocatie De Zonnebloem in Barneveld worden gesloten. Het gebouw van De Globe zal per 01-11-2011 al worden overgedragen aan de gemeente Nijkerk. De resterende leerlingen van de school (groep 8 met 8 leerlingen) zullen tot het einde van het schooljaar worden gehuisvest in het schoolgebouw van t Blokhuus te Hoevelaken. Het gebouw van De Zonnebloem zal per 01-08-2012 worden overgedragen aan de gemeente Barneveld. De effecten van het afstoten van deze gebouwen zijn in de begroting 2012 en latere jaren verwerkt. Toelichting op de begroting in hoofdlijnen. Toelichting algemeen: De exploitatie 2012 sluit met een begroot negatief saldo van 42.712,00. De regelgeving van het ministerie OCW geeft aan, in tegenstelling met de comptabiliteitsregeling die gemeenten hanteren, dat een begroting geschoeid moet zijn op bedrijfseconomische uitgangspunten. Dit impliceert dat eerst het saldo winst / verlies dient te worden vastgesteld en vervolgens een bestemming aan dit saldo moet worden gegeven. Toelichting 3.1.1 normatieve rijksbijdragen OCenW: Hier worden de personele en materiële lumpsum vergoedingen vermeld. Toelichting 3.1.2 overige subsidies OCenW: De geoormerkte rijksbijdragen bevatten o.a. de loonkostensubsidie onderwijsondersteunend personeel en leerling gebonden financiering. De niet-geoormerkte rijksbijdragen bevatten o.a. de bestemmingsbox en bekostiging impulsgebieden. Toelichting 3.2 gemeentelijke bijdragen en -subsidies: In de meeste gevallen gaat het om gemeentelijke bijdragen als loonkostensubsidies en subsidies voor schoolbegeleiding. De loonkostensubsidies omvatten subsidies voor ID-banen, deze subsidies staan onder grote druk wat wellicht voor de komende jaren betekent dat deze zullen verdwijnen. Het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid richt zich op taal- en schakelklassen. Toelichting 3.5 overige baten: Betreft in hoofdzaak de bijdrage van het NIS. Onder de overige baten vallen verder zaken als deelnemersbijdragen, verhuur onroerende zaken, detachering van personeel en schenking en sponsoring. Toelichting 4.1.1 lonen en salarissen: De indeling van de lonen en salarissen is de indeling welke rechtstreeks uit de personeels- en salarisadministratie is te maken. Deze lasten omvatten alle betalingen en verplichtingen in het jaar ten behoeve van het personeel in loondienst. In het baten/lastenstelsel zijn dat niet alleen de daadwerkelijke uitgaven die gedurende het jaar worden gedaan (via het CASO-systeem), maar ook alle nabetalingen, vakantiegelden, eindejaarsuitkeringen, betalingen in het kader van de dag van de Leraar en (nog) te betalen sociale lasten, voor zover deze zijn toe te rekenen aan het boekjaar. 5

Toelichting 4.1.2 overige personele lasten: Onder overige personele lasten zijn de niet rechtstreeks uit het salarissysteem betaalde kosten ondergebracht, zoals de kosten van kosten inhuur derden, cursuskosten (nascholing), teamontwikkeling, kosten administratiekantoor, werving van personeel, reis- en verblijfkosten, bedrijfsgezondheidszorg / Arbo, de kosten van het bonus-malussysteem voor het Vervangingsfonds. Toelichting 4.2 afschrijvingen: Inventaris, leermiddelen en andere bedrijfsmiddelen die langer dan een jaar gebruikt worden, worden tegen de aanschafwaarde op de balans gezet. Vervolgens is bepaald hoe lang het bedrijfsmiddel gebruikt wordt of naar verwachting zal meegaan. Als dat bijvoorbeeld 9 jaar is, wordt elk jaar 1/9 deel van de aanschafprijs als kosten in de exploitatie opgenomen onder afschrijvingen. Uitgangspunt is dat meubilair 20 jaar meegaat, inventaris en apparatuur 12 jaar, leermethoden e.d. 9 jaar en computerhardware 5 jaar. De afschrijvingen zijn ondergebracht in drie categorieën. Bij de verplichte invoering van het jaarverslag in het primair onderwijs kreeg het onderwijs te maken met een andere benadering van aanschaf van duurzame middelen. In het verleden werd eerst gespaard voor de aanschaf. De gespaarde middelen werden ondergebracht in een voorziening door jaarlijks aan die voorziening te doteren. Als de voorziening toereikend was, kon worden aangeschaft. Bij de stelselwijziging moesten de bezittingen gewaardeerd worden en opgenomen op de balans. Tegenover de waarde is op de balans ook een herwaarderingsreserve opgenomen. Jaarlijks vindt een afschrijving plaats van deze inventaris. De lasten daarvan vallen daarbij vrij uit de herwaarderingsreserve bij de resultaatverdeling. Toelichting 4.3.1 huren: Er is vanaf 2009 voor gekozen kosten voor de scholen die gehuisvest zijn in scholencomplexen als huur aan te merken. Het betreft 4 scholen in Barneveld en 1 school in Soest. Met de sluiting van de dislocatie De Zonnebloem in Barneveld per 01-08-2012 is rekening gehouden in deze begroting. Toelichting 4.3.3 onderhoud: Vanaf 2010 is er voor gekozen de onderhoudskosten te splitsen in contractonderhoud en klein onderhoud om zo een beter inzicht te verkrijgen in het contractonderhoud per soort contract en per school. Toelichting 4.3.4 energie en water: In 2010 is een stringente bewaking van het energiegebruik op de scholen ingezet. Ook de komende jaren zal deze bewaking worden voortgezet om meer grip te krijgen op de verschillen tussen de werkelijke lasten en de rijksbaten. Toelichting 4.3.5 schoonmaakkosten: In 2010 zijn de totale schoonmaakkosten beoordeeld op de prijs/kwaliteitverhouding en is op bescheiden schaal overgegaan tot de aanbesteding van nieuwe schoonmaakcontracten voor enkele scholen. De schoonmaakkosten zijn hierdoor licht afgenomen. Deze trend zal worden voortgezet. Toelichting 4.3.6 heffingen: Het betreffen hier enkel heffingen als zuiveringslasten etc. De publiekrechtelijke heffingen worden na betaling met de respectievelijke gemeenten verrekend. 6

Toelichting 4.3.7 overige huisvestingslasten: Op basis van een meerjaren onderhoudsplan wordt een voorziening groot onderhoud opgenomen. Aan deze voorziening vindt ter egalisatie van de jaarlijks fluctuerende uitgaven, een vaste dotatie per jaar plaats. De werkelijke uitgaven aan onderhoud op basis van dit plan worden niet opgenomen in een exploitatiebegroting, maar worden rechtstreeks ten laste gebracht van de voorziening. Toelichting 4.4.1 administratie- en beheerslasten: Hieronder vallen posten als accountantskosten, deskundigenadvies, reproductiekosten, verzekeringen, telefoonkosten, portikosten etc. Toelichting 4.4.2 inventaris, apparatuur en leermiddelen: Leermiddelen e.d. omvatten die middelen die slechts één jaar meegaan, zoals gebruiksmaterialen, werkboeken van leerlingen en educatieve software. Leermiddelen die langer dan een jaar meegaan worden gezien als investeringen waarop wordt afgeschreven. Daarnaast worden hier o.a. de kosten van licenties en kleine reparaties verantwoord. Toelichting 4.4.4 overige lasten: Hieronder vallen met name de verantwoordingen van de kleine kasuitgaven van de scholen. Toelichting 5.1 rentebaten: Financiële baten omvatten rente op spaarrekeningen en deposito s. De lasten kunnen bestaan uit rentekosten en kosten van bijvoorbeeld internetbankieren, kosten betaalpassen e.d. De renteontwikkeling is erg onzeker. Eem-Vallei Educatief heeft geld dat niet direct beschikbaar hoeft te zijn ondergebracht in een ondernemers top deposito extra rekening bij de ABN-AMRO bank. Het bestuur heeft op 26 oktober 2011 het voorgenomen besluit genomen deze begroting vast te willen stellen. Op 15 november heeft de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad instemming verleend op dit voorgenomen besluit. Uiterlijk medio november legt het bestuur de begroting ter goedkeuring voor aan de gemeenteraden van de deelnemende gemeenten. Na goedkeuring door de raden, stelt het bestuur de begroting vast. Indien vóór 1 februari van het jaar waarvoor de begroting geldt de begroting niet is goedgekeurd, nemen de raden de maatregelen die zij nodig achten om de continuïteit van het onderwijsproces te waarborgen. Ons bestuur is van mening dat deze begroting en het onderliggende plan van aanpak een solide basis biedt voor de verdere ontwikkeling van de stichting. J.A. van der Mijl Voorzitter Eem-Vallei Educatief 7

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatiebegroting 3 Baten 3.1 Rijksbijdragen 11.344.274 10.785.108 10.780.326 10.765.123 3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies 171.503 171.503 171.503 171.503 3.5 Overige baten 165.605 165.605 165.605 165.605 Totaal baten 11.681.382 11.122.216 11.117.434 11.102.231 4 Lasten 4.1 Personeelslasten 9.551.548 8.956.671 8.931.864 8.954.118 4.2 Afschrijvingen 259.498 275.507 279.779 274.421 4.3 Huisvestingslasten 1.089.500 1.089.500 1.089.500 1.089.500 4.4 Overige lasten 841.748 791.748 791.748 791.748 Totaal lasten 11.742.294 11.113.426 11.092.891 11.109.787 Saldo baten en lasten 60.912-8.790 24.543 7.556-5 Financiële baten en lasten 18.200 18.200 18.200 18.200 Resultaat 42.712-26.990 42.743 10.644 9 Afdrachten bovenschools 9.1 Personeel 9.2 Materieel Totaal afdrachten bovenschools Netto resultaat na afdracht bovenschools 42.712-26.990 42.743 10.644 8

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatiebaten 3.1 3.1 Rijksbijdragen 11.342.132 10.785.108 10.780.326 10.765.123 3.1.1 3.1.1 Rijksbijdrage OCW 10.852.558 10.333.047 10.347.869 10.395.466 3.1.2 3.1.2 Overige subsidies OCW 489.574 452.062 432.457 369.657 11.342.132 10.785.108 10.780.326 10.765.123 Specificatie op de (Normatieve) rijksbijdragen OC&W) 3.1.1 10.852.558 10.333.047 10.347.869 10.395.466 83101 83101 Personele lumpsum OCW 8.267.607 7.829.541 7.852.764 7.896.954 83151 83151 Materiële instandhouding (Londo) 1.524.595 1.489.152 1.489.140 1.489.140 83102 83102 Personeels- en arbeidsmarktbeleid 1.060.356 1.014.354 1.005.965 1.009.372 83103 83103 Versterking bestuur & management 10.852.558 10.333.047 10.347.869 10.395.466 Specificatie op de overige subsidies OC&W 3.1.2 Overige subsidies OCW 489.574 452.062 432.457 369.657 83125 83125 Geoormerkte subsidies personeel 321.754 294.366 294.368 254.496 83174 83174 Geoormerkte subsidies materieel 83124 83124 Niet-geoormerkte subsidies personeel 167.820 157.696 138.089 115.161 83174 83174 Niet-geoormerkte subsidies materieel 489.574 452.062 432.457 369.657 3.2 3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies 171.503 171.503 171.503 171.503 3.2.1 3.2.1 Gemeentelijke bijdragen en subsidies 171.503 171.503 171.503 171.503 3.2.2 3.2.2 Overige overheidsbijdragen 171.503 171.503 171.503 171.503 Specificatie op de gemeentelijke bijdragen 3.2.1 Gemeentelijke bijdragen en subsidies 171.503 171.503 171.503 171.503 Gemeentelijke bijdrage huisvesting/verbouwingen 83201 83201 Overige gemeentelijke bijdragen 88.135 88.135 88.135 88.135 Vergoeding salariskosten 83125 83125 Overige personele vergoedingen 83202 83202 Schoolbegeleiding 48.269 48.269 48.269 48.269 83202 83202 WSNS 35.099 35.099 35.099 35.099 171.503 171.503 171.503 171.503 Specificatie op de overige overheidsbijdragen 3.2.2 Overige overheidsbijdragen 83251 83251 Bijdragen vervangingsfonds 83252 83252 Bijdragen risicofonds 83253 83253 Bijdragen UWV Overige overheidsbijdragen 9

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatiebaten 3.5.1 3.5.1 Verhuur 22.000 22.000 22.000 22.000 3.5.2 3.5.2 Detachering personeel 3.5.3 3.5.3 Schenking 3.5.4 3.5.4 Sponsoring 3.5.5 3.5.5 Ouderbijdragen 3.5.6 3.5.6 Overige 143.605 143.605 143.605 143.605 165.605 165.605 165.605 165.605 Specificatie verhuur onroerende zaken 3.5.1 Verhuur 22.000 22.000 22.000 22.000 83501 83501 Verhuur gebouwen/lokalen 22.000 22.000 22.000 22.000 22.000 22.000 22.000 22.000 Specificatie detachering personeel 3.5.2 Detachering personeel 83502 83502 Detachering personeel Overige inkomsten personeel Specificatie schenking 3.5.3 Schenking Schenking Specificatie sponsoring 3.5.4 Sponsoring 83503 83503 Sponsoring Specificatie ouderbijdragen 3.5.5 Ouderbijdragen 83504 83504 Ouderbijdragen Specificatie overige 3.5.6 Overige 143.605 143.605 143.605 143.605 83505 83505 Overblijfgelden Stagevergoedingen Repro-opbrengsten Vrijval voorziening BAPO Bijdragen van derden 83509 83509 Overige personele vergoedingen 37.000 37.000 37.000 37.000 83509 83509 Overige baten 106.605 106.605 106.605 106.605 Herverdeling personele baten 143.605 143.605 143.605 143.605 10

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatiebaten 5.1 5.1 Rentebaten 20.000 20.000 20.000 20.000 5.2 5.2 Resultaat deelnemingen 5.3 5.3 Waardeveranderingen financiële vaste activa 5.4 5.4 Overige opbrengsten financiële vaste activa 5.5 5.5 Rentelasten en bankkosten 1.800-1.800-1.800-1.800-18.200 18.200 18.200 18.200 Specificatie rentebaten 5.1 Rentebaten 20.000 20.000 20.000 20.000 85401 85401 Rentebaten 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 Specificatie resultaat deelnemingen 5.2 Resultaat deelnemingen Resultaat deelnemingen Specificatie waardeveranderingen fin. vaste activa 5.3 Waardeveranderingen financiële vaste activa Waardeveranderingen financiële vaste activa Specificatie overige opbrengsten fin. vaste activa 5.4 Overige opbrengsten financiële vaste activa Overige opbrengsten financiële vaste activa Specificatie rentelasten 5.5 Rentelasten en bankkosten 1.800-1.800-1.800-1.800-44440 44440 Bankkosten (b) 1.800-1.800-1.800-1.800-45501 45501 Rentekosten (b) 1.800-1.800-1.800-1.800-11

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatielasten 4.1 4.1 4.1 Personeelslasten 9.551.548 8.956.671 8.931.864 8.954.118 4.1.1. 4.1.1. Lonen en salarissen 9.079.725 8.514.848 8.510.041 8.532.295 44100 44100 Brutolonen en salarissen 44101 44101 Sociale lasten 44102 44102 Pensioenpremies Schoonmaakpersoneel 44151 44151 Salariskosten niet Caso Salariskosten dag van de leraar / bindingstoelage 67.879 71.529 73.551 75.079 44111 44111 Salariskosten directie vast 934.707 962.322 884.001 888.259 44112 44112 Salariskosten directie tijdelijk 81.210 83.199 84.560 85.298 44121 44121 Salariskosten OP vast 5.876.002 5.425.415 5.613.052 5.611.963 44122 44122 Salariskosten OP tijdelijk 565.510 585.399 589.412 595.229 44131 44131 Salariskosten OOP vast 590.670 584.711 547.600 591.552 44132 44132 Salariskosten OOP tijdelijk 39.456 40.322 41.322 42.399 44141 44141 Aanspraken VU/EJU directie 119.297 111.815 113.422 114.201 44142 44142 Aanspraken VU/EJU OP 809.750 849.463 856.951 856.730 44143 44143 Aanspraken VU/EJU OOP 95.244 90.673 91.170 91.585 Besparing loonkosten 100.000-290.000-385.000-420.000- Totaal lonen en salarissen 9.079.725 8.514.848 8.510.041 8.532.295 4.1.2 4.1.2 Overige personele lasten 471.823 441.823 421.823 421.823 Werkvoorzieningsschap 44152 44152 Uitzendkrachten 44153 44153 Detacheringskosten 44154 44154 Kosten interim management 20.000 20.000 20.000 20.000 44155 44155 Kosten inhuur ICT (b) 10.000 10.000 10.000 10.000 44171 44171 Vervangingsfonds (b) 15.000 15.000 15.000 15.000 44162 44162 Scholing personeel en management 68.085 68.085 68.085 68.085 44165 44165 Kosten BGZ, Arbozorg en beleid (b) 56.000 56.000 56.000 56.000 Kosten ambtsjubilea/afscheid 44156 44156 Kosten inhuur huisvesting (b) 60.000 60.000 60.000 60.000 Medezeggenschapsraad Outplacement 50.000 50.000 30.000 30.000 44183 44183 Reis- en verblijfskosten niet CASO 1.850 1.850 1.850 1.850 44164 44164 Werving en selectie personeel en management (b) 44158 44158 Kosten administratiekantoor (b) 100.000 100.000 100.000 100.000 44157 44157 Kosten overig ingehuurd personeel (b) Convenant leerkracht 25.000 25.000 25.000 25.000 44182 44182 Informele bijeenkomsten (s) 6.450 6.450 6.450 6.450 44181 44181 Representatiekosten 8.900 8.900 8.900 8.900 Overblijfgelden 44199 44199 Overige personele kosten (b) 39.000 9.000 9.000 9.000 44163 44163 Kosten studiedag (b) 44191 44191 Dotatie voorziening spaarverlof (b) 44192 44192 Dotatie voorziening (flexibele) Bapo (b) 44193 44193 Dotatie voorziening jubilea (b) Dotatie pers. verpl. Vrijval personele voorzieningen 44161 44161 Personeelskantine (s) 11.538 11.538 11.538 11.538 Totaal overige personele lasten 471.823 441.823 421.823 421.823 4.1.3 4.1.3 Uitkeringen Uitkeringen (altijd negatief invoeren!) Totaal uitkeringen Totaal personeelslasten 9.551.548 8.956.671 8.931.864 8.954.118 12

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatielasten 4.2 4.2 4.2 Afschrijvingen 259.498 275.507 279.779 274.421 4.2.2 4.2.2 Materiële vaste activa 259.498 275.507 279.779 274.421 Totaal afschrijvingen 259.498 275.507 279.779 274.421 4.3 4.3 4.3 Huisvestingslasten 1.089.500 1.089.500 1.089.500 1.089.500 4.3.1 4.3.1 Huur 270.000 270.000 270.000 270.000 Huur sportaccommodatie Huur sportterreinen 44325 44325 Huren (b) 270.000 270.000 270.000 270.000 Totaal huur 270.000 270.000 270.000 270.000 4.3.2 4.3.2 Verzekeringen Verzekeringskosten schoolgebouwen Totaal verzekeringen 4.3.3 4.3.3 Onderhoud (dagelijks en calamiteiten) 73.500 73.500 73.500 73.500 Onderhoud Gebouwen 44321 44321 Tuinonderhoud (b) 16.500 16.500 16.500 16.500 Onderhoud installaties 44310 44310 Klein onderhoud 25.000 25.000 25.000 25.000 44300 44300 Contractonderhoud (b) 32.000 32.000 32.000 32.000 44322 44322 Technisch onderhoud (b) Overige kleine onderhoudskosten Totaal onderhoud 73.500 73.500 73.500 73.500 4.3.4 4.3.4 Energie en water 230.000 230.000 230.000 230.000 gas elektra 44327 44327 Water (b) 10.000 10.000 10.000 10.000 44326 44326 Electriciteit en verwarming (b) 220.000 220.000 220.000 220.000 Totaal energie en water 230.000 230.000 230.000 230.000 4.3.5 4.3.5 Schoonmaakkosten 297.000 297.000 297.000 297.000 44328 44328 Schoonmaakbedrijf (b) 275.000 275.000 275.000 275.000 44329 44329 Materiaal schoonmaak (b) 22.000 22.000 22.000 22.000 Toiletartikelen Vuilafvoer Totaal schoonmaakkosten 297.000 297.000 297.000 297.000 4.3.6 4.3.6 Heffingen 15.500 15.500 15.500 15.500 Gemeentelijke heffingen Waterschapslasten Overige heffingen 44330 44330 Publiekrechtelijke heffingen (b) 15.500 15.500 15.500 15.500 Totaal heffingen 15.500 15.500 15.500 15.500 4.3.7. 4.3.7. Overige huisvestingslasten 203.500 203.500 203.500 203.500 44320 44320 Beveiligingskosten gebouwen (b) 29.000 29.000 29.000 29.000 44323 44323 Zandbak vervangen zand (b) 12.500 12.500 12.500 12.500 44324 44324 Dotatie voorziening onderhoud (b) 150.000 150.000 150.000 150.000 44331 44331 Overige huisvestingslasten (b) 12.000 12.000 12.000 12.000 Totaal overige huisvestingslasten 203.500 203.500 203.500 203.500 Totaal huisvestingslasten 1.089.500 1.089.500 1.089.500 1.089.500 13

Stichting Eem-Vallei Educatief Instellingsniveau Begroot 2012 Begroot 2013 Begroot 2014 Begroot 2015 Exploitatielasten 4.4.1 4.4.1 Administratie- en beheerslasten 417.471 367.471 367.471 367.471 44418 44418 Kantoorbenodigdheden 7.235 7.235 7.235 7.235 44403 44403 Accountantskosten (b) 20.000 20.000 20.000 20.000 44159 44159 Deskundigenadvies,SBD 121.050 71.050 71.050 71.050 Glasvezel 44412 44412 Reproductiekosten 90.732 90.732 90.732 90.732 44413 44413 Telefoon en kabelkosten 22.159 22.159 22.159 22.159 44414 44414 Portikosten 5.117 5.117 5.117 5.117 Contributies 44422 44422 Vergaderkosten (b) 10.000 10.000 10.000 10.000 Drukwerk 44405 44405 Public relations/promotie 17.700 17.700 17.700 17.700 44415 44415 Vakliteratuur / abonnementen 16.025 16.025 16.025 16.025 44404 44404 Verzekeringen (b) 25.000 25.000 25.000 25.000 44421 44421 Controle bestuurlijk orgaan (b) 20.000 20.000 20.000 20.000 44419 44419 Medezeggenschap 20.253 20.253 20.253 20.253 44420 44420 Beheer en bestuur (b) 20.000 20.000 20.000 20.000 44401 44401 Tussenschoolse opvang (s) 22.200 22.200 22.200 22.200 Totaal administratie en beheerslasten 417.471 367.471 367.471 367.471 4.4.2 4.4.2 Inventaris, apparatuur en leermiddelen 385.720 385.720 385.720 385.720 44406 44406 Aanschaf kleine inventaris < 500,= 7.170 7.170 7.170 7.170 44407 44407 Aanschaf ICT < 500,= 11.125 11.125 11.125 11.125 44416 44416 Mediatheek/bibliotheek (s) 7.385 7.385 7.385 7.385 44429 44429 Testen en toetsen (s) 15.460 15.460 15.460 15.460 44425 44425 Culturele vorming (s) 10.394 10.394 10.394 10.394 44409 44409 Kosten onderwijsleerpakket (s) 185.696 185.696 185.696 185.696 44410 44410 Licenties en kosten software 83.437 83.437 83.437 83.437 44433 44433 Bouw / beheer website 44408 44408 Onderhoud en reparaties ICT 48.100 48.100 48.100 48.100 44417 44417 Overige materiaalkosten (s) 8.890 8.890 8.890 8.890 44411 44411 Overige ICT lasten (s) 8.063 8.063 8.063 8.063 Totaal inventaris en apparatuur 385.720 385.720 385.720 385.720 4.4.3 4.4.3 Dotatie overige voorzieningen Dotatie overige voorzieningen Totaal overige voorzieningen 4.4.4 Overige 38.557 38.557 38.557 38.557 44427 44427 Kosten lustrum/jubilea scholen (s) 1.650 1.650 1.650 1.650 Vervoerskosten 44435 44435 Overige onderwijskosten (s) 10.985 10.985 10.985 10.985 44445 44445 Lasten voorgaande jaren (b) Studiedagen / conferenties 44426 44426 Sportdagen (s) 578 578 578 578 44428 44428 Reisjes/excursies (s) 1.275 1.275 1.275 1.275 Overige kosten Sfeerbevorderende activiteiten Nader te bestemmen 44424 44424 Uitgaven kleine kas (s) 24.069 24.069 24.069 24.069 Totaal overige 38.557 38.557 38.557 38.557 Totaal overige lasten 841.748 791.748 791.748 791.748 14

Investeringsbegroting 2012 OLP ICT Apparatuur Meubilair Groot onderhoud Totaal 41481 Bestuur - 10.000-65.000-75.000 08EM De Uitkijck 10.000 10.000 - - 277 20.277 08EN Kruisrak 18.500 18.000 - - 6.673 43.173 09EJ De Prangelaar 6.500 8.500 - - 4.183 19.183 09RD De Dorpsbeuk 900 - - - 14.229 15.129 10AH Jan Ligthartschool 18.000 12.300 1.200-3.180 34.680 10SO Griftschool 4.000 18.000 - - 3.936 25.936 11FZ Plantijn 10.075 24.000 - - - 34.075 11RU De Lijster 4.500 4.500 12LJ De Regenboog 10.000 8.000 1.000 2.000 547 21.547 19JO De Egelantier 10.700 - - - 5.812 16.512 23BT Corlaer 12.000 2.400 2.000 2.000 302 18.702 23DH De Zandberg 2.000 4.500 1.000 2.000 4.180 13.680 27NN De Startbaan/PWA 11.080 20.000 - - 17.767 48.847 118.255 135.700 5.200 71.000 61.086 391.241 15

Investeringsbegroting 2013 OLP ICT Apparatuur Meubilair Groot onderhoud Totaal 41481 Bestuur - 10.000-50.000-60.000 08EM De Uitkijck 276 276 08EN Kruisrak 10.000 6.000 - - 5.717 21.717 09EJ De Prangelaar 4.000 - - - 5.000 9.000 09RD De Dorpsbeuk 5.500 4.000 - - 17.696 27.196 10AH Jan Ligthartschool 1.100 1.300 1.600-5.000 9.000 10SO Griftschool 5.400 12.000 - - 2.410 19.810 11FZ Plantijn 8.000 8.000 11RU De Lijster 4.500 10.000 - - - 14.500 12LJ De Regenboog 4.000 1.000 1.000 2.000 732 8.732 19JO De Egelantier - 15.000 - - 2.613 17.613 23BT Corlaer 815 815 23DH De Zandberg 2.000 4.000 1.000 2.000 2.110 11.110 27NN De Startbaan/PWA 8.305 10.000 - - 6.385 24.690 52.805 73.300 3.600 54.000 48.754 232.459 16

Investeringsbegroting 2014 OLP ICT Apparatuur Meubilair Groot onderhoud Totaal 41481 Bestuur - 10.000-50.000-60.000 08EM De Uitkijck 7.000 7.000 08EN Kruisrak 2.000 6.000 - - 14.051 22.051 09EJ De Prangelaar 1.035 - - - 5.000 6.035 09RD De Dorpsbeuk 5.500 4.000 - - 14.938 24.438 10AH Jan Ligthartschool 4.500 7.500 1.600-5.000 18.600 10SO Griftschool - 6.000 - - 24.722 30.722 11FZ Plantijn - - 11RU De Lijster - - 12LJ De Regenboog 4.000 1.000 1.000 2.000 547 8.547 19JO De Egelantier - 15.000 - - 7.016 22.016 23BT Corlaer 212 212 23DH De Zandberg 2.000 4.000 1.000 2.000 1.059 10.059 27NN De Startbaan/PWA 8.634 - - - 14.122 22.756 27.669 53.500 3.600 54.000 93.667 232.436 17

Investeringsbegroting 2015 OLP ICT Apparatuur Meubilair Groot onderhoud Totaal 41481 Bestuur - 10.000-50.000-60.000 08EM De Uitkijck 276 276 08EN Kruisrak 2.500 6.000 - - 67.741 76.241 09EJ De Prangelaar 4.000 - - - 5.000 9.000 09RD De Dorpsbeuk 14.000 2.500 - - 20.854 37.354 10AH Jan Ligthartschool - - 1.600-5.000 6.600 10SO Griftschool - 6.000 - - 2.410 8.410 11FZ Plantijn 5.500 7.000 - - - 12.500 11RU De Lijster 9.000 9.000 12LJ De Regenboog 4.000 1.000 1.000 2.000 11.005 19.005 19JO De Egelantier 41.599 41.599 23BT Corlaer 4.305 4.305 23DH De Zandberg 5.000 4.000 1.000 2.000 14.630 26.630 27NN De Startbaan/PWA 15.750 - - - 60.949 76.699 59.750 36.500 3.600 54.000 233.769 387.619 18

Investeringsbegroting 2012-2015 totalen OLP ICT Apparatuur Meubilair Groot onderhoud Totaal 41481 Bestuur - 40.000-215.000-255.000 08EM De Uitkijck 10.000 10.000 - - 7.829 27.829 08EN Kruisrak 33.000 36.000 - - 94.182 163.182 09EJ De Prangelaar 15.535 8.500 - - 19.183 43.218 09RD De Dorpsbeuk 25.900 10.500 - - 67.717 104.117 10AH Jan Ligthartschool 23.600 21.100 6.000-18.180 68.880 10SO Griftschool 9.400 42.000 - - 33.478 84.878 11FZ Plantijn 23.575 31.000 - - - 54.575 11RU De Lijster 18.000 10.000 - - - 28.000 12LJ De Regenboog 22.000 11.000 4.000 8.000 12.831 57.831 19JO De Egelantier 10.700 30.000 - - 57.040 97.740 23BT Corlaer 12.000 2.400 2.000 2.000 5.634 24.034 23DH De Zandberg 11.000 16.500 4.000 8.000 21.979 61.479 27NN De Startbaan/PWA 43.769 30.000 - - 99.223 172.992 258.479 299.000 16.000 233.000 437.276 1.243.755 19

Stichting Eem-Vallei Educatief Kasstroomoverzicht Instellingsniveau Begroting 2012 Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo exploitatie -42.712 Afschrijvingen 259.498 Mutaties werkkapitaal: - Voorraden - Vorderingen - Effecten - Kortlopende schulden Mutaties egalisatierekening Mutaties voorzieningen 78.914 295.700 Kasstroom uit investeringsactiviteiten (Des)investeringen materiële vaste activa -330.155 (Des)investeringen financiële vaste activa -330.155 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutaties langlopende schulden 0 Mutatie liquide middelen -34.455 20

Stichting Eem-Vallei Educatief Verloopoverzicht Instellingsniveau reserves en voorzieningen 2012 EIGEN VERMOGEN: Omschrijving Prognose Resultaat Herschikking Stand per 01-01-12 Begroot 2012 Begroot 2012 01-01-13 2.1.1 2.1.1 Algemene reserve: Algemene reserve 1.640.074-42.712 0 1.597.362 2.1.2 2.1.2 Bestemmingsreserves publiek: Reserve eerste waardering 271.263 0 0 271.263 271.263 0 0 271.263 Totaal eigen vermogen 1.911.337-42.712 0 1.868.625 VOORZIENINGEN: Omschrijving Prognose Dotatie Uitgaven Stand per 01-01-12 Begroot 2012 Begroot 2012 01-01-13 2.3.1 2.3.1 Personeelsvoorzieningen: Voorziening spaarverlof & jubilea 150.238 0-10.000 140.238 2.3.3 2.3.3 Overige voorzieningen: Onderhoudsvoorziening 424.653 150.000-61.086 513.567 Totaal voorzieningen 574.891 150.000-71.086 653.805 21

Stichting Eem-Vallei Educatief Verloopoverzicht eigen vermogen en voorzieningen 2012 tm 2015 Instellingsniveau EIGEN VERMOGEN: Omschrijving Prognose Resultaat Herschikking Stand per Resultaat Herschikking Stand per Resultaat Herschikking Stand per Resultaat Herschikking Stand per 01-01-12 Begroot 2012 Begroot 2012 01-01-13 Begroot 2013 Begroot 2013 01-01-14 Begroot 2014 Begroot 2014 01-01-15 Begroot 2015 Begroot 2015 01-01-16 2.1.1 Algemene reserve Algemene reserve 1.640.074 42.712- - 1.597.362 26.990-1.624.352 42.743-1.667.095 10.644-1.677.739 2.1.2 Bestemmingsreserves publiek: Reserve eerste waardering 271.263 - - 271.263 - - 271.263-271.263-271.263 271.263 - - 271.263 - - 271.263 - - 271.263 - - 271.263 Totaal eigen vermogen 1.911.337 42.712- - 1.868.625 26.990-1.895.615 42.743-1.938.358 10.644-1.949.002 VOORZIENINGEN: Omschrijving Prognose Dotatie Uitgaven Stand per Dotatie Uitgaven Stand per Dotatie Uitgaven Stand per Dotatie Uitgaven Stand per 01-01-12 Begroot 2012 Begroot 2012 01-01-13 Begroot 2013 Begroot 2013 01-01-14 Begroot 2014 Begroot 2014 01-01-15 Begroot 2015 Begroot 2015 01-01-16 2.3.1 Personeelsvoorzieningen: Voorziening spaarverlof & jubilea 150.238-10.000-140.238-10.000-130.238-10.000-120.238-10.000-110.238 2.3.2 Overige voorzieningen: Onderhoudsvoorziening 424.653 150.000 61.086-513.567 150.000 48.754-614.813 150.000 93.667-671.146 150.000 233.769-587.377 Totaal voorzieningen 574.891 150.000-71.086 653.805 150.000-58.754 745.051 150.000-103.667 791.384 150.000-243.769 697.615 22

Verloopoverzicht Weerstandsvermogen Eigen vermogen / Totale baten * 100% 31-12-2011 1.911.337/12.910.663*100% 14,80% 31-12-2012 1.868.625/11.681.382*100% 16,00% 31-12-2013 1.895.615/11.122.216*100% 17,04% 31-12-2014 1.938.358/11.117.434*100% 17,44% 31-12-2015 1.949.002/11.102.231*100% 17,56% 23