KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG Wellantcollege Dordrecht Mavo Stek Plaats : Dordrecht BRIN nummer : 01OE C1 BRIN nummer : 01OE 11 Onderzoeksnummer : 281761 Datum onderzoek : 18-19 maart 2015 Datum vaststelling : 20 april 2015
Pagina 2 van 13
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 18 en 19 maart 2015 een onderzoek uitgevoerd op Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbo-gt, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag 2015. In dit onderzoek verzamelen wij informatie over een aantal aspecten. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op aspecten van het schoolklimaat, de Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) en de maatschappelijke stage. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. De verzamelde informatie gebruiken wij bovendien voor rapportage over de kwaliteit van het stelsel in het Onderwijsverslag 2015. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema s waarover we in het Onderwijsverslag 2015 zullen rapporteren, te weten de loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding (LOB) en de positie van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs (onderdeel van burgerschapsvorming). De afdeling vmbo-gt van het Wellantcollege Dordrecht Stek is een kleine school waar uitsluitend de theoretische leerweg wordt aangeboden. De afdeling heeft circa 370 leerlingen. Toezichthistorie De school heeft sinds 2009 jaarlijks een basisarrangement gekregen. Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Pagina 3 van 13
In het onderzoek is ook een aantal indicatoren uit het aanvullende kader onderzocht waarmee we de sociale kwaliteit in beeld brengen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd; Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd; De incidentenregistratie is ingezien. Onder de leerlingen is een digitale vragenlijst uitgezet waarin leerlingen bevraagd zijn naar hun oordeel over het schoolklimaat en de schoolveiligheid. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Wij hebben gesprekken gevoerd met regiodorecteur, management, vaksecties, docenten, zorgcoördinatoren, mentoren, decanen en leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de regiodirectie en de teamleiding. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 13
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op het Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbogt, hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbo-gt, is als volgt: basisarrangement Op basis van het onderzoek kennen wij aan de Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbo-gt, het basisarrangement toe, omdat zowel de opbrengsten alsook de kwaliteit van het onderwijsproces op Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbo-gt, op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau is. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. geen tekortkomingen in de naleving Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 13
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Wellantcollege Dordrecht Stek, vmbo-gt. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen Beeld De afdeling vmbo-gt van Wellantcollege Dordrecht Stek heeft een periode met veel wisselingen van personeel achter de rug. Hoewel de school de laatste jaren een basisarrangement had, is de nieuwe teamleiding naar aanleiding van de ontwikkeling van de rendementscijfers en enquêteresultaten sinds een jaar bezig met verbetermaatregelen om het vernieuwde team tot meer eenheid van pedagogisch-didactisch handelen te brengen en meer opbrengstgericht te laten werken. De onderwijskwaliteit als geheel hebben wij als voldoende beoordeeld. De gemiddelde opbrengsten zijn voldoende, maar de CE-cijfers van 2014 laten een dalende tendens zien. Wat betreft het onderwijsproces zien we dat in het algemeen sprake is van voldoende adequate lessen die redelijk gevarieerd zijn qua werkvormen en de begeleiding en ondersteuning zijn passend ingericht. Hier is op onderdelen nog wel winst te boeken. Differentiatie is bijvoorbeeld nog onvoldoende ontwikkeld. De leerlingen zijn overwegend tevreden over lessen en begeleiding, al betreft hun tevredenheid niet alle docenten en mentoren. Zij ervaren, dat er verschillen zijn in effectiviteit in de les en wat begeleiding betreft. Daar liggen ook de verbeterpunten, die hierna in de beschouwing zullen worden toegelicht. Wat betreft de kwaliteitszorg valt op te merken dat er aandacht is voor het bepalen van doelen, voor monitoren en evalueren daarvan en het verzamelen van managementinformatie, maar een systematische en cyclische werkwijze is nog onvoldoende uitgewerkt tot op sectieniveau en daarmee onvoldoende geborgd in het team. Het management herkent dit punt en is bezig met verbetermaatregelen. Ook de dialoog met leerlingen kan sterker worden aangezet en communicatie naar de leerlingen toe verdient aandacht. Op het gebied van de thema s sociale kwaliteit zien we dat het schoolklimaat als veilig wordt ervaren. Planvorming op het gebied van sociale veiligheid in geïntegreerde opzet is in een laatste stadium van ontwikkeling, maar deelplannen zijn voldoende aanwezig. Loopbaanoriëntatie en begeleiding is voldoende, maar kan sterker en het ontwikkelen van sociale en Pagina 6 van 13
maatschappelijke competenties heeft de aandacht, maar moet meer systematisch worden aangepakt. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Sommige nummers zijn rood. Dit betekent dat zij tot het zogenaamde kernkader behoren. De blauw genummerde indicatoren (aanvullend kader) zijn indicatoren die de inspectie aan een onderzoek kan toevoegen om de kwaliteit van de betreffende indicator te beoordelen en de groen genummerde indicatoren (verdiepend kader) zijn indicatoren die de inspectie bijvoorbeeld bij een themaonderzoek wil beoordelen. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.3 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-gt. 1.3.3 De leerlingen van de opleiding vmbo-gt behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.3 Bij de opleiding vmbo-gt zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau 1 2 3 4 5 2.1 De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau. Pagina 7 van 13
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 1 2 3 4 5.1 De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen. 5.2 De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap. 5.3 De school vormt een sociaal veilige gemeenschap. 5.4 De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan. 5.5 De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen 1 2 3 4 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. Pagina 8 van 13
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. 13.4 De school bewaakt de kwaliteit van de sociale veiligheid. 13.5 De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijs van de sociale en maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces, kwaliteitszorg en thema s sociale kwaliteit. Opbrengsten De opbrengsten zijn gemiddeld over de laatste drie jaar voldoende. Daarbij moet worden opgemerkt dat de voorlopige CE-cijfers 2014 onder het landelijk gemiddelde uitkomen en ten opzichte van voorgaande jaren een dalende tendens laten zien. Het verschil SE-CE blijft binnen de geldende norm. Op beide indicatoren zijn er op vakniveau behoorlijke verschillen in resultaten. Met name de vakken Nederlands, wiskunde, natuur-/scheikunde, biologie en economie blijven achter en vooral frans laat een groot verschil SE-CE zien. De wisselingen van docenten de afgelopen jaren vormen een deel van de verklaring van deze achteruitgang. Ook is in het verleden te sterk gestuurd op groei van het leerlingenaantal, wat invloed heeft gehad op de kwaliteit van de intake. Pagina 9 van 13
Daardoor zijn teveel leerlingen aangenomen die wellicht elders beter op hun plaats zouden zijn geweest. De teamleiding stuurt op realistischere aanname en doorstroom. Onderwijsproces Het onderwijsproces hebben wij als voldoende beoordeeld. Er wordt gewerkt vanuit een gezamenlijke onderwijsvisie. De lessen zijn overwegend van voldoende kwaliteit, maar er is wel een verschil in pedagogisch-didactisch handelen te zien. In een aantal lessen hebben wij geconstateerd dat leerlingen minder betrokken waren, wat ten koste gaat van de effectiviteit. Sommige docenten hebben nog stappen te zetten qua klassenmanagement en pedagogisch-didactisch leiderschap. De leerlingen gaven in de gesprekken te kennen dat zij in zulke lessen als klas ook onrustig worden en zich niet meer zo goed kunnen concentreren. Het (in samenspraak met leerlingen) aanscherpen van de gedragsregels en vervolgens het handhaven van deze regels door docenten kan zorgen voor meer rust in deze klassen. Ook zagen wij dat hier en daar nog kan worden gewerkt aan een meer begrijpelijke manier van uitleggen (bijvoorbeeld door meer samen te vatten tijdens de uitleg). Verder verdient het aanbeveling regelmatig te checken of leerlingen de stof hebben begrepen door meer door te vragen en bijvoorbeeld ook andere leerlingen daarbij te betrekken. De teamleiding heeft de verschillen op deze punten in beeld en daarom zijn alle docenten inmiddels bezig met een traject om onder andere het pedagogischdidactisch handelen te versterken. Differentiatie in instructie of verwerkingsopdrachten op basis van verschillen tussen (groepen) leerlingen hebben wij nog onvoldoende aangetroffen in de lessen. Daarin moet de school zich nog ontwikkelen. Een aantal docenten volgt daarom een training rond dit thema. De begeleiding en ondersteuning zijn als voldoende beoordeeld. De school volgt de vorderingen van de leerlingen op passende wijze. De voortgang van de leerling wordt frequent door docenten en eventueel leerlingbegeleiders besproken. Alles wordt goed vastgelegd in het leerlingvolgsysteem. De school zorgt ook voor een wekelijkse nieuwsbrief voor docenten met actuele informatie rond leerlingen en een bijlage waarin eventuele handelingsadviezen zijn opgenomen. Bij alle leerlingen worden extern genormeerde toetsen afgenomen om vast te stellen wat de ondersteuningsbehoefte is. Bij cognitieve achterstanden zijn steunlessen mogelijk. Ook biedt de school (al dan niet met externe zorgpartners) voldoende mogelijkheden om te werken aan sociaalemotionele problemen bij leerlingen. De school voert de ondersteuning planmatig uit. De leerlingen zijn in het algemeen tevreden over de extra ondersteuning en begeleiding die zij krijgen. Pagina 10 van 13
Kwaliteitszorg In de kwaliteitszorg rond het onderwijsproces wordt doelgericht gewerkt aan verbetering van het onderwijsproces. Verbetermaatregelen en evaluatie komen in gesprekken met het team aan de orde. De evaluatie betreft vooral de toetsing, zorg en begeleiding en het pedagogisch-didactisch handelen. De criteria waaraan een goede les moet voldoen zijn bepaald in de gezamenlijke onderwijsvisie en vormen het uitgangspunt voor de lesobservaties. De teamleiding bezoekt twee keer per jaar alle docenten en betrekt de bevindingen in een zogenaamde vlootschouw. De uitkomsten worden gebruikt in de functionerings- en ontwikkelingsgesprekken. In het kader van het eerder genoemde scholingstraject worden docenten ook geobserveerd door de trainer en kijken docenten bij elkaar in de klas. De school evalueert ook voldoende systematisch de opbrengsten door middel van het maken van cijferoverzichten over alle leerjaren heen en bespreekt deze gegevens per vak met het hele team. Het team is inmiddels zover dat er wordt gesproken over de toetsen, de kwaliteit van de vragen en het type fouten dat wordt gemaakt om te analyseren of er verbetering van de toetsen nodig is en ook of er aanpassingen in het onderwijsproces nodig zijn, maar het gesprek in de vaksecties hierover heeft nog verdieping nodig. De secties analyseren examencijfers en zo nodig brengen zij verbeteringen aan in het onderwijsproces en in de toetsen, maar zij verschillen nog wel in de mate waarin zij een diepgaande analyse maken en in hoeverre daarin ook de resultaten van lagere leerjaren worden meegenomen. Het analyseren gebeurt ook nog niet door middel van een vaste systematiek en de conclusies worden wel besproken, maar niet vastgelegd. Ook wordt er geen verbeterplan opgesteld. Dit gaat ten koste van de doelmatigheid. De borging van de kwaliteit van het onderwijsproces is op dat punt nog onvoldoende. Er is bijvoorbeeld ook geen vaste kwaliteitsagenda, waarin beschreven staat welke kernprocessen worden geëvalueerd en op welke wijze (instrumenten, frequentie, tijdpad, e.d.) dit moet gebeuren. Ook kunnen de verbeteringen sterker dan nu planmatig uitgevoerd worden door het opstellen van deelplannen voor teams en secties en door (schriftelijke) verantwoording te vragen. De school maakt voor evaluatie ook gebruik van een jaarlijkse enquête waarin de tevredenheid van leerlingen wordt bevraagd. Ook worden ouders en toeleverende scholen regelmatig door middel van enquêtes bevraagd. De veiligheidsbeleving van leerlingen is daar onderdeel van, maar daarbij gaat het om slechts één vraag. Om goed zicht te houden op de veiligheids- en welzijnsbeleving valt te overwegen om frequenter (bijvoorbeeld jaarlijks) deze vast te stellen. Om een duidelijker beeld te krijgen van de zaken die leerlingen bezig houden, zowel wat betreft de onderwijskwaliteit als wat betreft de sociale Pagina 11 van 13
kwaliteit verdient het aanbeveling leerlingen ook regelmatig in een gesprek te bevragen op hun ervaringen en daarna terug te koppelen wat met hun opmerkingen is gedaan. Zo kunnen eventuele onduidelijkheden in de enquêteresultaten worden verhelderd. De school heeft een leerlingenraad, maar de effectiviteit daarvan blijkt nog niet erg sterk te zijn. Thema s sociale kwaliteit Schoolklimaat Het schoolklimaat hebben wij als voldoende beoordeeld. De docenten tonen in het algemeen voorbeeldgedrag. Uit de resultaten van de digitale vragenlijst en de gesprekken met de leerlingen valt op te maken dat niet alle docenten daarin even sterk handelen. In de lessen hebben wij echter geconstateerd dat de meeste docenten de leerlingen met aandacht en respect benaderen en overwegend consequent zijn. De betrokkenheid van leerlingen bij het realiseren van een goed schoolklimaat wordt onder andere vormgegeven door via een speciaal programma aandacht te besteden aan pesten. Dat programma zorgt er ook voor dat de schoolleiding en de docenten zicht hebben op pestsituaties. De betrokkenheid van leerlingen kan de school nog wel versterken door meer feedback te vragen aan leerlingen over wat zij van de school vinden en waar zij graag verbeteringen zien. Leerlingen geven aan zich veilig te voelen en zijn positief over het schoolklimaat. Burgerschapsvorming (en maatschappelijke stage) Er is een visiedocument opgesteld voor het vmbo met het oog op burgerschapsontwikkeling. Daarin worden ambities geformuleerd voor onder andere bevorderen van diversiteit en sociale en maatschappelijke competentieontwikkeling. De school heeft deze ambities vertaald in een aantal activiteiten gericht op democratie en participatie, vraagstukken van identiteit en sociale ontwikkeling. Het betreft projecten zoals het organiseren van een kerstmarkt voor goede doelen, het schoonhouden van de eigen leefomgeving door kantinecorvee, themaklassen (theater en business), een projectweek in het kader van duurzaamheid, een stage, een debattraining, en dergelijke. De school heeft ervoor gekozen de stage ten behoeve van beroepsoriëntatie in te zetten. Een maatschappelijke stage maakt geen deel meer uit van het programma. Wat nog ontbreekt is het vaststellen van leerdoelen voor de leerlingen met betrekking tot deze competenties. Ook wordt geen informatie verzameld over de voortgang van leerlingen op deze terreinen. Daardoor is het voor de school niet mogelijk om resultaten van burgerschapsvorming te bepalen. De sociale opbrengsten hebben wij dan ook niet kunnen beoordelen. Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) Pagina 12 van 13
De school heeft diverse activiteiten georganiseerd om de leerlingen (en hun ouders) bij hun keuzeproces te ondersteunen, zowel bij de overgang van onderbouw naar bovenbouw als bij de keuze van vakken voor het eindexamen. Ook worden leerlingen ondersteund bij de keuze voor een vervolgopleiding in relatie tot de (voorlopige) beroepskeuze. De begeleiding vindt vooral plaats in de mentorlessen, maar er zijn ook activiteiten, zoals voorlichting en opleidingenmarkten. De school heeft ervoor gekozen om het profielwerkstuk en de presentatie daarvan in het teken van de keuze voor de vervolgopleiding en de beroepskeuze te zetten. De leerlingen zijn in het algemeen tevreden over de ondersteuning, maar missen wel periodiek een gesprek met de mentor om de voortgang in het ontwikkelingsproces te bespreken en helderheid te krijgen over de te nemen stappen in het keuzeproces. De school herkent dit knelpunt en gaat vanaf volgend schooljaar starten met een nieuwe methode met een doorlopend portfolio die aan zowel leerlingen als docenten meer structuur biedt. Ook het werken aan meer deskundigheid van mentoren in het begeleiden van leerlingen bij het LOB proces is een verbeterpunt. Pagina 13 van 13