KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG. Marianum, locatie Lichtenvoorde VMBOB

Transcriptie

1 KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG Marianum, locatie Lichtenvoorde VMBOB Plaats : Lichtenvoorde BRIN nummer : 02QN C2 BRIN nummer : 02QN 02 VMBOB Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 7-9 april 2015 Datum vaststelling : 15 juni 2015

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 7 en 9 april 2015 een onderzoek uitgevoerd op scholengemeenschap Marianum, afdeling vmbo basisberoepsgerichte leerweg om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag In dit onderzoek verzamelen wij informatie over een aantal aspecten. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op aspecten van het schoolklimaat, de Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) en de maatschappelijke stage. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. De verzamelde informatie gebruiken wij bovendien voor rapportage over de kwaliteit van het stelsel in het Onderwijsverslag Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema s waarover we in het Onderwijsverslag 2015 zullen rapporteren, te weten de loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding (LOB) en de positie van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs (onderdeel van burgerschapsvorming). De afdeling basisberoepsgerichte leerweg is naast de andere leerwegen van het vmbo onderdeel van de scholengemeenschap Marianum in Lichtenvoorde. De bovenbouw is gehuisvest in een apart gebouw. De onderbouw, met ook klassen op het niveau van havo en vwo, is gevestigd in het gebouw tegenover het gebouw van de bovenbouw, gescheiden door een schoolterrein dat doorkruist wordt door een openbaar fietspad. De leerlingen van de onderbouw die niet doorgaan naar de vmbo-bovenbouw, vervolgen hun opleiding op de vestiging van het Marianum in Groenlo. Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader Pagina 3 van 11

4 voortgezet onderwijs Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. In het onderzoek is ook een aantal indicatoren uit het aanvullende kader onderzocht waarmee we de sociale kwaliteit in beeld brengen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd; Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd. De incidentenregistratie is ingezien. Onder de leerlingen is een digitale vragenlijst uitgezet waarin leerlingen bevraagd zijn naar hun oordeel over het schoolklimaat en de schoolveiligheid. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, vaksecties, leraren, zorgcoördinatoren, mentoren, decanen, leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11

5 2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op Marianum, afdeling vmbo basisberoepsgerichte leerweg hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor Marianum, afdeling basisberoepsgerichte leerweg is als volgt: we beoordelen de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling als zwak. De opbrengsten zijn voldoende tot goed, maar de kwaliteit van het onderwijs beoordelen we als zwak op grond van geconstateerde tekortkomingen in de effectiviteit van het onderwijs en het klassenklimaat. Met de schoollleiding is het volgende afgesproken. De school zal zich richten op verbetering van het pedagogisch en didactisch handelen van de leerkrachten, zal werken aan meer pedagogische afstemming binnen de school en de inspectie zal in januari/februari 2016 opnieuw een onderzoek doen. Dit onderzoek heeft als doel vast te stellen of de geconstateerde tekortkomingen zijn opgeheven. Pagina 5 van 11

6 3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Marianum, afdeling basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen Beeld We hebben de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling basisberoepsgerichte leerweg van het Marianum als onvoldoende beoordeeld. Deze bevinding komt voort uit het feit dat we tijdens de lessituaties gedrag van leerlingen zagen dat in onvoldoende mate werd gecorrigeerd door de leerkrachten. Weliswaar hebben we dat niet in alle lessen gezien, maar in een te groot aantal lessen stond de leskwaliteit onder druk als gevolg van ordeverstorend gedrag van een deel van de leerlingen. De school is gericht op het bieden van kwalitatief goed onderwijs. Er vinden ontwikkelingen plaats op het terrein van vernieuwing en verbetering van onderwijsinhouden. Coaching en begeleiding van leraren vinden plaats. De kritische reflectie of ook de beoogde effecten daadwerkelijk worden bereikt, is nog te vrijblijvend. Een heldere afstemming van het onderwijsaanbod op de onderwijsbehoeften van de leerlingen is een verbeterpunt. Ook een eenduidige pedogogische benadering en uitvoering daarvan, met name op klassenniveau verdient aandacht. Op het terrein van loopbaanoriëntatie en -begeleiding maakt de school belangrijke stappen. Dit in samenhang met de vernieuwing van het vmbo. Rondom burgerschap heeft de school een duidelijke visie, maar de uitwerking en het zicht op resulaten en effecten is nog te fragmentarisch en te weining aantoonbaar. Het team is sterk ingesteld op de zorg en begeleiding van de leerlingen en er is een heldere zorgstructuur, maar de planmatigheid van de zorg kan sterker. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Sommige nummers zijn rood. Dit betekent dat zij tot het zogenaamde kernkader behoren. De blauw genummerde indicatoren (aanvullend kader) zijn indicatoren die de inspectie aan een onderzoek kan toevoegen om de kwaliteit van de betreffende indicator te beoordelen en de groen genummerde indicatoren (verdiepend Pagina 6 van 11

7 kader) zijn indicatoren die de inspectie bijvoorbeeld bij een themaonderzoek wil beoordelen. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-b De leerlingen van de opleiding vmbo-b behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht Bij de opleiding vmbo-b zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen. 5.2 De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap. 5.3 De school vormt een sociaal veilige gemeenschap. Pagina 7 van 11

8 Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan. 5.5 De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden) De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.3 De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten De school evalueert systematisch de opbrengsten De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces De school evalueert systematisch het onderwijsproces. Pagina 8 van 11

9 De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces De school bewaakt de kwaliteit van de sociale veiligheid De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijs van de sociale en maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijspraktijk, kwaliteitszorg, schoolklimaat en veiligheid. Opbrengsten De leerlingen halen goede resultaten op het centraal eindexamen. Het verschil tussen de score op het schoolexamen en dat op het centraal examen is bij de meeste vakken ruimschoots binnen de marge van 0,5 punt. Het rendement van de onderbouw is voldoende en in de bovenbouw doorlopen de meeste leerlingen zonder vertraging het derde en vierde leerjaar. De school biedt leerlingen de mogelijkheid om examen te doen in een aanpalende leerweg. De school geeft aan het geteleurstellend te vinden dat de leerlingen voor de betreffende vakken niet een diploma krijgen op dat hogere niveau. De leerlingen stromen doorgaans uit naar een mbo-opleiding in de nabije omgeving. Onderwijspraktijk In het algemeen beeld hierboven werd het al aangegeven, hier laten we op basis van de lesobservaties en bevestigd in de gesprekken met de leerlingen een kritisch geluid horen. De kwaliteit van de geobserveerde lessen was zeer wisselend. Een aantal lessen voldeden niet naar ons oordeel en was ook niet in overeenstemming met de verwachtingen van de kwaliteit van het onderwijsleerproces van de kant van de Pagina 9 van 11

10 teamleiders. Voor een belangrijk deel ligt de verklaring in het niet adequaat reageren op leerlingen met een duidelijk grensoverschrijdend gedrag. In enkele lessen is de verstoring dusdanig dat ook de leermogelijkheden en de aandacht voor andere leerlingen tekort gedaan wordt. Uit de gesprekken met leerlingen komt een vergelijkbaar beeld naar voren. Het versterken van de pedagogische vaardigheden, maar ook van de didactische vaardigheden is voor enkele docenten een belangrijk ontwikkelpunt. Dat dit de aandacht heeft van de school en specifiek van de teamleiders is, bevestigt de school, maar de inspectie dringt aan op versnelling van het verbeterproces. De school heeft de laatste jaren gekozen voor een vernieuwend onderwijsconcept en ook de organisatiestructuur is gewijzigd. De organisatie werkt met een centrale directie en met teamleiders, waarbij sinds dit jaar gewerkt wordt met de nieuwe teams. Binnen het onderwijsconcept passen de ontwikkelingen binnen het aanbod van loopbaanoriëntatie en -begeleiding en de vernieuwing van de bovenbouw van het vmbo. Versterking van het mentoraat maakt hiervan deel uit. De afsrpaken over de toetsen zal de kwaliteit van de toetsen vergroten en zal meer inzicht geven in resultaten en vorderingen van de leerlingen bepalend voor hun mogelijkheden en capaciteiten. Dat sluit op zich weer aan bij het streven om de differentiatie en didactische variatie te vergroten. We zien daar de mogelijkheden om de motivatie en de actieve betrokkenheid van de leerlingen te stimuleren. De differentiatie, waarbij de leerkracht zich afzonderlijk richt op de sterkere en zwakkere leerlingen in instructie of verwerkingsopdrachten hebben we tijdens de geobserveerde lessen te weinig waargenomen. Er is een duidelijk verschil in de mate waarin een beroep wordt gedaan op bijvoorbeeld de zelfstandigheid van de leerlingen bij de theoretische vakken en bij de praktijkvakken. In zijn algemeenheid vinden wij dat de leraren te weinig reflecteren op de effectiviteit van hun lessen. Het feedback geven aan de leerlingen wat ze nu hebben geleerd, op hun werkhouding of gedrag of wat ze moeten doen op een volgende stap te maken is een mogelijkheid om leerlingen meer aan te spreken. Er is veel aandacht voor de afhandeling van incidenten en ook wordt veel tijd besteed aan overleg over leerlingen. De planmatigheid van een en ander is echter ontoereikend. We constateren ook dat er nog nauwelijks gebruik wordt gemaakt van een leerlingvolgsysteem met landelijk genormeerde toetsen. Kwaliteitszorg Er is rondom de vormgeving en organisatie van het onderwijs veel gedocumenteerd en er zijn activiteiten gestart om onder meer de professionaliteit van het onderwijs te versterken in de vorm van begeleiding en coaching van leerkrachten en scholingsprogramma's. Het concretiseren van doelstellingen en effecten en het nagaan of ook daadwerkelijk zichtbaar en Pagina 10 van 11

11 aantoonbaar is van wat wordt beoogd, verdient nog een kritische blik. Dat geldt met name voor het beeld van het onderwijsleerproces en de kwaliteit van een deel van de leraren. Het consequent naleven van de afspraken op pedagogisch terrein en afstemming daarvan binnen het team is zo'n punt van aandacht. De te verwachten krimp van de school in de komende jaren is naast de vergrijzing van het team onderwerp van het personeelsbeleid. De school speelt goed in op de ontwikkeling binnen het vmbo en zoekt mogelijkheden tot samenwerking met andere scholen om een zo breed mogelijke keuze binnen de nieuwe profielen van het vmbo te bieden. Schoolklimaat en veiligheid De leerlingen zijn positief over het schoolklimaat. De sfeer is goed, leerlingen gaan goed met elkaar om en de leerkrachten worden als vriendelijk en behulpzaam ervaren. De begeleiding naar sectorkeuze en naar vervolgopleiding wordt eveneens positief beoordeeld. Actuele onderwerpen komen in de lessen aan de orde, maar seksuele diversiteit is een onderwerp dat niet direct op herkenning stuit. De observaties tijdens de pauzes levert op dat de kantine erg vol is, maar dat de leerlingen in groepjes zitten zonder dat dat leidt tot grote onrust. Incidenten blijven beperkt. Pesten is een onderwerp waar de school alert op is. Dit is het algemene beeld. Dat laat onverlet dat er situaties en voorvallen zijn binnen en buiten de les waarbij de grens tussen acceptabel en nietacceptabel difuus is en waaarop niet in alle gevallen eenduidig wordt gereageerd en gehandeld. Daarmee is het risico dat wat de norm verwordt tot een glijdende schaal en leerlingen niet weten wat wel of niet wordt getolereerd. Het evalueren of het onderwijsprogramma in overeenstemming is met de geformuleerde visie op het aanleren van sociale en maatschappelijke competenties en burgerschapskunde gebeurt nog niet systematisch. Pagina 11 van 11