Evaluatie zondagopenstelling winkels Barendrecht

Evaluatie zondagopenstelling winkels Barendrecht J. Lukasse, 12 mei 2015

Inhoud SAMENVATTING... 4 Inleiding... 6 1. Wijze van onderzoek... 7 1.1 Economische effecten ondernemers.... 7 1.2 Werkgelegenheidseffecten... 7 1.3 len verkeersbewegingen/klachten over (geluids)overlast... 7 1.4 Mening van de Barendrechter... 8 1.5 Tevredenheid werknemers... 8 2. Economische effecten... 9 2.1 Centrum Barendrecht... 9 2.1.1 Filiaalbedrijven centrum Barendrecht... 9 2.1.2 Zelfstandige ondernemers centrum Barendrecht... 10 2.1.3 Supermarkten centrum Barendrecht... 11 2.1.4 Mening BIZ... 12 2.2 Carnisse Veste... 12 2.2.1 Filiaalbedrijven Carnisse Veste... 12 2.2.2 Zelfstandige ondernemers Carnisse Veste... 13 2.2.3 Supermarkten Carnisse Veste... 14 2.2.4 Mening eigenaar/beheerder Carnisse Veste... 14 3. Werkgelegenheidseffecten... 15 3.1 IKEA... 15 3.2 Karwei... 15 3.3 Outdoor XL... 16 3.4 Praxis... 16 3.5 Zuiderster... 16 4. Verkeershinder en/of geluidsoverlast... 17 5. Mening van de Barendrechter... 18 6. Tevredenheid werknemers.... 19 Conclusie... 20 Bijlage 1: branchering winkeliers centrum Barendrecht en Carnisse Veste... 22 Bijlage 2: enquete BIZ koopzondagen en koopavonden... 24 2

Bijlage 3: speech FNV gemeenteraad Leeuwarden... 27 Bijlage 4: uitkomsten onderzoek Barendrechtse burgers... 29 3

SAMENVATTING De gemeenteraad heeft in 2014, middels twee wijzigingen van de winkeltijdenverordening, eerst een maandelijkse koopzondag voor alle winkels bij wijze van proef en hierna een wekelijkse openstelling van de meubelboulevards toegestaan. Bij de proef met de maandelijkse koopzondag is bepaald dat deze zou worden geëvalueerd conform een, door de gemeenteraad vast te stellen, toetsingskader. Dit kader is in februari 2015 opgesteld en vastgesteld door een werkgroep bestaand uit leden van iedere fractie. Een vijftal parameters is opgesteld welke onderzocht dienden te worden. Deze parameters zijn de economische effecten, de werkgelegenheidseffecten, verkeerseffecten, de mening van de Barendrechtse burger en de tevredenheid van de werknemer. Economische effecten Deze zijn onderzocht door (vrijwel) alle winkeliers van centrum Barendrecht en Carnisse Veste te bevragen. De uitkomst hiervan is enigszins diffuus. De meeste ondernemers zijn niet open. Degenen die wel open zijn, ervaren een lichte omzetstijging. De meest gegeven redenen hiervoor zijn het feit dat men al (vooral als zelfstandige) 6 dagen werkt, dat men zelf en/of de klantenkring vanwege religieus oogpunt op zondag dicht blijft en dat er te weinig ondernemers open zijn om het voor de consument een succes te maken. Voor wat betreft dit laatste punt; een aantal ondernemers (in Carnisse Veste meer dan in centrum Barendrecht) geeft aan wel open te zullen gaan, wanneer anderen dit ook doen. Vooral wanneer ook horecagelegenheden open zijn. In Carnisse Veste laten sommige ondernemers (ketens vooral) dit ook afhangen van het al dan niet op zondag opengaan van Action. Het bestuur van de BIZ in centrum Barendrecht en de eigenaar van Carnisse Veste zouden graag ongeveer 12 jaarlijkse koopzondagen zien en de data hiervan in overleg met de gemeente vaststellen. Dit om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de wens van de ondernemers en de consument. De data zouden dan meer in voor- en najaar en rond de feestdagen vallen. De supermarkten zijn eenduidiger. Vooral op Carnisse Veste wil men graag iedere zondag open. In centrum Barendrecht geldt dit niet voor alle supermarkten. De MCD zal bijvoorbeeld, om religieuze redenen, niet opengaan. Echter, de meerderheid pleit voor een wekelijkse koopzondag. Werkgelegenheidseffecten Dit punt besproken met de vijf ondernemers van Vaanpark die groot voorstander waren van de zondagopenstelling. Deze ervaren een behoorlijke omzetstijging en zetten ongeveer 40 fte extra personeel in. Hiermee zijn ze, zonder uitzondering, positief over de zondagopenstelling. Verkeerseffecten Deze zijn onderzocht via verkeerstellingen van IKEA en het klachtensysteem van de gemeente. Hieruit zijn geen problemen naar voren gekomen. Een zondag geeft minder verkeer dan bijvoorbeeld een maandag. 4

Mening Barendrechtse burger De enquête onder 1.000 random geselecteerde burgers heeft 472 reacties opgeleverd. Hiervan maakt 62% wel eens gebruik van een koopzondag (dus niet per definitie in Barendrecht). 38% zegt dit niet te doen. 46% geeft aan wel eens van de koopzondag in Barendrecht gebruik te maken. In het geval wanneer men wel van de koopzondag gebruikt maakt, maar niet in Barendrecht, is Rotterdam als bestemming op zondag, het meest gegeven antwoord (zie ook bijlage 2 van de rapportage). De belangrijkste redenen voor gebruik zijn gezelligheid, minder druk dan op zaterdag, handig vanwege werken door de week, gemak, flexibiliteit. De redenen voor het niet gebruik maken van de koopzondag zijn veelal religieus van aard (de zondag als rustdag, de dag van God en de dag om naar de kerk te gaan), een dag rust in de week is goed voor iedereen, geen behoefte aan, oneerlijke concurrentie voor kleine(re) ondernemers. Als ideaal aantal koopzondagen wordt het onderstaande antwoord gegeven. koopzondagen Percentage 0 34% 1-4 5% 5-12 16% 13-52 45% Qua verkeers- en geluidsoverlast wordt in de beantwoording veel aangegeven dat er geen overlast is. Ook komt vaak het antwoord voor dat er wel meer drukte is, maar dat kan niet anders omdat er ook meer winkels open zijn. Ook wordt een aantal keer geantwoord dat IKEA verkeersoverlast geeft. Dit is niet in lijn met paragraaf 3.1 en 4 uit de voorliggende rapportage. Mogelijk wordt drukte in plaats van overlast bedoeld. Tevredenheid werknemers Voor het laatste punt, tevredenheid werknemers, is gesproken met de FNV. Deze geeft aan geen klachten te hebben ontvangen, maar vraagt wel aandacht voor de positie van de werknemer in de hele discussie rondom koopzondagen. 5

Inleiding De gemeenteraad van Barendrecht heeft op 25 februari 2014 besloten de winkels voor een proefperiode van 18 maanden open te stellen. Deze openstelling geldt voor maximaal 15 zondagen per jaar en loopt, middels de huidige verordening, tot 23 augustus 2015. Tevens heeft de gemeenteraad besloten deze proef te evalueren. Hierna zal een definitief besluit worden genomen of de zondagopenstelling wordt voortgezet voor alle winkels en winkelgebieden in Barendrecht. Vervolgens heeft de gemeenteraad op 15 juli 2014 besloten om de bedrijventerreinen Vaanpark 1 tot en met 4, Cornelisland en Reijerwaard iedere zondag open stellen. Dit in verband met de hier gevestigde meubelboulevards. Bij de instelling van de proefperiode is gesproken over een, later te bepalen, toetsingskader voor de evaluatie van de koopzondagen binnen de proefperiode. Over dit toetsingskader is op 28 januari en 12 februari 2015 gesproken door een, vanuit de gemeenteraad ingestelde, werkgroep. Deze werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van alle fracties, heeft een toetsingskader opgesteld en opdracht aan de ambtelijke organisatie gegeven de evaluatie conform dit toetsingskader uit te voeren. De voorliggende evaluatie bestaat, naast deze inleiding, uit een beschrijving van het gedane onderzoek met de verschillende onderdelen hiervan, de resultaten van het onderzoek in de hoofdstukken 2 tot en met 6 en een conclusie. 6

1. Wijze van onderzoek De evaluatie is in diverse parameters opgeknipt. Deze zijn door de werkgroep toetsingskader bepaald. Tevens is bepaald op welke wijze het onderzoek naar de diverse parameters zou worden uitgevoerd. Onderstaand vindt u een uitwerking van de parameters met de wijze waarop deze zijn onderzocht. 1.1 Economische effecten ondernemers. Een belangrijke, zo niet dé belangrijkste, pijler voor invoering van de koopzondag is de behoefte van de winkeliers geweest. Vanuit veel winkeliers, vooral de meubelboulevards en supermarkten, kwam de roep tot openstelling op zondag. Men gaf hierbij aan dat dit aansluit bij de behoefte van de consument, dat andere gemeenten wel op zondag open zijn en dat de omzetten belangrijk zijn, soms zelfs voor het voortbestaan van de winkel. Vanuit de meubelboulevards zijn de geluiden over de zondagopenstelling zonder uitzondering positief geweest. Daarom zijn niet al deze ondernemers intensief bevraagd op hun mening over de koopzondagen. Voor de winkelcentra Carnisse Veste en Barendrecht centrum bestaat een andere situatie. De geluiden over de openstelling van de winkels op zondag zijn hier divers. Ze variëren van er is bijna niemand open tot ondernemers die aangeven het is voor mij de beste dag van de week. Om deze reden zijn de beide winkelcentra vrijwel volledig onderzocht. Dit wil zeggen dat vrijwel alle winkeliers zijn bevraagd. Hierbij zijn de volgende vragen gesteld: 1. Betreft het een filiaal of een zelfstandige onderneming? 2. Welke branche? 3. Maakt u gebruik van de koopzondagen? 4. Waarom wel/niet? 5. Zo ja, heeft het gebruik voor u merkbare effecten? 6. Welk aantal koopzondagen (frequentie/periodisering) zou u idealiter willen? 1.2 Werkgelegenheidseffecten Tijdens de commissiebehandeling van de wekelijkse zondagopenstelling van de meubelboulevards heeft een aantal ondernemers (IKEA, Outdoor XL, Karwei, Praxis, Zuiderster) aangegeven dat de openstelling op zondag (significante) positieve (werkgelegenheids)effecten met zich mee zou brengen. Deze ondernemers zijn op deze effecten bevraagd. 1.3 len verkeersbewegingen/klachten over (geluids)overlast Tijdens de raads- en commissiebehandeling bleek dat de gemeenteraad vragen had over de effecten die de zondagopenstelling, vooral van IKEA, zou hebben op de verkeerssituatie en op geluidsoverlast. Dit punt is daartoe onderzocht via de afdelingen verkeer en handhaving van de gemeente en meegenomen in de gesprekken met ondernemers van de meubelboulevards. 7

1.4 Mening van de Barendrechter De mening van de burgers van Barendrecht is erg belangrijk in de evaluatie van de koopzondag. Door het politieke karakter van de koopzondagendiscussie, is de willekeurigheid van te bevragen burgers erg belangrijk. De evaluatie dient zo objectief mogelijk te zijn. Hiertoe is gekozen voor het schriftelijk/digitaal enquêteren van 1.000 random gekozen Barendrechters vanaf 16 jaar oud. Deze personen hebben, met behulp van een extern onderzoeksbureau, een 8-tal vragen ontvangen via een schriftelijke enquête. Deze enquête kon zowel schriftelijk worden geretourneerd als digitaal worden ingevuld. Iedere enquête/link bevatte een unieke code, waardoor dubbelingen zijn uitgesloten. Het aantal vragen is relatief beperkt en de meeste vragen zijn gesloten vragen. Dit om de verwerking te vereenvoudigen en snel heldere informatie te kunnen leveren. De gestelde vragen zijn: 1. In welke leeftijdscategorie valt u: 16-24 jaar, 25-44 jaar, 45-64 jaar of 65 jaar en ouder? 2. Wat is uw geslacht? Man of vrouw? 3. Maakt u gebruik van de koopzondag? 4. Waarom maakt u wel/niet gebruik van de koopzondag? 5. Doet u dit in Barendrecht? 6. Zo nee, waar dan? 7. Wat is volgens u het ideale aantal koopzondagen? 8. Geeft de koopzondag momenteel naar uw mening verkeers- en/of geluidsoverlast? 1.5 Tevredenheid werknemers Een aantal leden van de gemeenteraad kreeg signalen vanuit vakbonden dat werknemers niet blij zouden zijn met de invoering van de zondagopenstelling, omdat ze zich gedwongen voelen om op zondag te werken. Om dit te onderzoeken is contact met deze vakbonden gelegd. 8

2. Economische effecten 2.1 Centrum Barendrecht In het centrum van Barendrecht zijn 66 winkels bevraagd. Dit is een bijna complete enquête. Een aantal winkels was op moment van bevragen gesloten. Deze 66 winkels kunnen als onder worden uitgesplitst. In bijlage 1 staat de branchering van de bevraagde ondernemers vermeldt. Soort Filiaal 14 Zelfstandig 48 Supermarkt 4 Bij de supermarkten zijn ook de MCD en Dirk van den Broek meegerekend. De drie categorieën laten een divers beeld zien qua beantwoording. Daarom is er voor gekozen de categorieën apart te behandelen. 2.1.1 Filiaalbedrijven centrum Barendrecht Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 4 Nee 10 Deze beantwoording wordt door een aantal ondernemers, dat aangeeft niet open te zijn, genuanceerd in de zin dat zij dit best zouden willen, maar dat er te weinig collega s (waaronder ook horeca) open zijn om een openstelling succesvol te maken. Vooral rond de feestdagen speelt dit fenomeen. De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Concurrentie van Rotterdam is te groot 1 Eerst maar eens allemaal op vrijdagavond open 2 gaan De rest is ook niet open 5 Past niet bij het karakter van 10 Barendrecht/religieuze overtuiging van eigenaar/persoon/klantenbestand Geen vraag genoeg 2 6 dagen werken is genoeg 6 Goede omzet op koopzondag behalen 3 De getallen tellen niet op tot 14, omdat meerdere antwoorden gegeven konden worden op deze kwalitatief vraag. 9

De ondernemers die aangeven op de koopzondag open te zijn, ervaren een stijging van de omzet. De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. Ideaal aantal koopzondagen 0 5 4-12 8 13-52 1 Hierbij geeft het grootste deel aan dat tussen 4 en 12 ideaal is, met de meeste voorkeur voor een maandelijkse koopzondag, die consistent is qua datum (eerste/laatste zondag van de maand) en een koopzondag rond de feestdagen. Kanttekening van vrijwel iedereen is dat er wel een ondergrens is qua aantal geopende winkels. Consumenten moeten duidelijkheid hebben over zowel data als weten dat ze in het centrum terecht kunnen. 2.1.2 Zelfstandige ondernemers centrum Barendrecht Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 8 Nee 40 Deze beantwoording wordt, net als bij de filiaalbedrijven, door een aantal ondernemers dat aangeeft niet open te zijn, genuanceerd in de zin dat zij dit best zouden willen, maar dat er te weinig collega s open zijn om een openstelling succesvol te maken. Vooral rond de feestdagen speelt dit fenomeen. De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Data van zondagopenstelling onduidelijk 1 Eerst maar eens allemaal op vrijdagavond open 3 gaan De rest is ook niet open 6 Past niet bij het karakter van 20 Barendrecht/religieuze overtuiging van eigenaar/persoon/klantenbestand Geen vraag genoeg 2 6 dagen werken is genoeg/rustmoment (met het 19 gezin) Alleen verschuiving van omzet/te weinig 11 klandizie Andere bezigheden op zondag 1 Nog maar net met winkel begonnen, nog niet 1 over nagedacht Goede omzet op koopzondag behalen 5 10

Service voor de klant 1 De getallen tellen niet op tot 48, omdat meerdere antwoorden gegeven konden worden op deze kwalitatief gestelde vraag. De ondernemers die aangeven op de koopzondag open te zijn, ervaren (vanaf het begin) een stijging van de omzet. Echter, ze moeten de klanten wel via diverse communicatiemiddelen van de openstelling op de hoogte stellen. Dit omdat het zeker geen vanzelfsprekendheid is dat winkels open zijn. De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. Ideaal aantal koopzondagen 0 31 4-12 15 13-52 2 De ondernemers die op zondag open willen, geven hierbij aan graag zelf inspraak te hebben in welke data worden gekozen. De huidige data zijn niet (goed) afgestemd, waardoor ze niet goed aansluiten op de behoefte van de ondernemers en de data van consumentenbestedingen (na het maandelijkse salaris, na het vakantiegeld, rondom feestdagen). 2.1.3 Supermarkten centrum Barendrecht Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 3 Nee 1 Hierbij moet worden aangetekend dat Albert Heijn geantwoord heeft dat men wel vrijwel altijd open is geweest, maar hiermee sinds kort gestopt is vanwege het gebrek aan klandizie. De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Christelijke levensovertuiging directie reden niet 1 open te gaan Opgelegd door landelijke keten 1 Wel gedaan, maar omzet viel erg tegen 1 Toevoeging aan omzet 1 Door de Dirk van den Broek wordt aangegeven dat de zondag een erg positief effect op de omzet heeft. De MCD is vanwege levensovertuiging gesloten. De Albert Heijn is gestopt vanwege te lage omzet. De Jumbo geeft aan dat de omzet niet erg hoog is, maar men de openstelling wel wil volhouden. De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. 11

Ideaal aantal koopzondagen 0 1 4-12 13-52 3 Hierbij wordt aangegeven dat een wekelijkse koopzondag meer duidelijkheid voor klanten kan verschaffen. 2.1.4 Mening BIZ In de afgelopen jaren heeft de BIZ gefungeerd als het samenwerkingsverband van ondernemers. Het bestuur heeft onder andere zelf een enquête naar het gebruik van de koopzondag en de koopavond gehouden (zie bijlage 2). De mening van de BIZ heeft daarmee een belangrijke en goed gefundeerde plaats in de discussie. Het bestuur heeft de volgende mening over de koopzondagen De supermarkten mogen alle zondagen open gaan. Voor de andere ondernemers de mogelijkheid bieden om de eerste zondag van de maand open te gaan met in acht neming dat januari, februari & maart alsook de augustus niet zinvol is. Dit besluit is gericht op 2016. Tevens wil men rond de feestmaand extra koopzondagen kunnen inzetten. Zeer graag overleg tussen de gemeente en de BIZ voordat de koopzondagen van een bepaald jaar worden bepaald. Men heeft nl. al data voor eind 2015 en 2016 opgegeven die men graag open wil zijn. De (2 e ) feestdagen zijn hierin nog niet meegenomen. 2.2 Carnisse Veste In Carnisse Veste zijn 26 winkels bevraagd. Dit is een bijna complete enquête. Een aantal winkels was op moment van bevragen gesloten. Deze 26 winkels kunnen als onder worden uitgesplitst. Soort Filiaal 12 Zelfstandig 12 Supermarkt 2 De drie categorieën laten een divers beeld zien qua beantwoording. Daarom is er voor gekozen de categorieën apart te behandelen. 2.2.1 Filiaalbedrijven Carnisse Veste Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 4 Nee 8 12

Hierbij wordt door vrijwel alle ondernemers aangegeven dat ze vaker zouden opengaan, wanneer ook anderen dit zouden doen. Men verwacht dat, als Action op zondag open zou zijn, het filiaal wellicht ook overweegt dit te doen. De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Rest is ook dicht 5 5 Wellicht als Action ook open gaat 4 Te weinig omzet 4 Concurrentie Rotterdam 1 Te weinig samenwerking tussen winkeliers. Eenheid belangrijk 3 voor de consument Goede omzet op koopzondag. 2 Service bieden aan klanten 1 De getallen tellen niet op tot 12, omdat meerdere antwoorden mogelijk zijn. De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. Ideaal aantal koopzondagen 0 0 4-12 10 13-52 2 Hierbij geven de ondernemers vrijwel allemaal aan dat de openstelling afhankelijk is van de openstelling van de overige ondernemers. 2.2.2 Zelfstandige ondernemers Carnisse Veste Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 2 Nee 10 De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Geloofsovertuiging eigenaar/klanten 3 6 dagen werken is genoeg 4 Tegen 24 uurs economie 1 Geen klandizie 4 Rest is ook niet open 2 Eerst de basis qua openingstijden op orde 1 brengen Team van specialisten in de winkel, te duur voor 1 zondag Haal goede omzet op de koopzondag 2 13

De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. Ideaal aantal koopzondagen 0 7 4-12 4 13-52 1 Hierbij wordt aangetekend dat het belangrijk is dat de data goed aansluiten op de behoeften van de consument en de winkelier. 2.2.3 Supermarkten Carnisse Veste Op de vraag naar het gebruik van de koopzondag wordt als volgt gereageerd. Gebruik koopzondag Ja 2 Nee De vraag waarom men wel of niet open is op de koopzondag wordt als volgt beantwoord. Reden van wel of niet open zijn Omzetontwikkeling erg positief 2 De antwoorden op de laatste vraag: wat is het ideaal aantal koopzondagen? zijn als volgt. Ideaal aantal koopzondagen 0 4-12 13-52 2 Hierbij wordt aangegeven dat een wekelijkse koopzondag meer duidelijkheid voor klanten kan verschaffen. Tevens zorgt dit voor een betere logistieke belevering, waardoor meer (verse) producten kunnen worden toegeleverd en verkocht. 2.2.4 Mening eigenaar/beheerder Carnisse Veste De eigenaar staat positief tegenover verruiming van de openingstijden van winkelcentra. De huidige ontwikkelingen in de retail, zoals onder meer het online winkelen, geven de consument de mogelijkheid om op ieder moment van de dag te winkelen. Om ervoor te zorgen dat de consument naar de winkel blijft komen, moeten we daarom zorgen voor aantrekkelijke winkelgebieden, waar men graag wil verblijven. Maar daarbij hoort ook zeker dat de consument moet kunnen winkelen waar en wanneer dat het best uit komt. Ruimere openingstijden zijn daarbij dus van belang. Wel is de eigenaar van mening dat dit haalbaar moet zijn voor ondernemers in het winkelgebied. En nog belangrijker: dat alle winkeliers consequent meedoen. De consument houdt van duidelijkheid en wil weten waar ze aan toe is als ze een winkelgebied bezoekt. De kracht is dus consequent en gezamenlijk kiezen voor ruimere openingstijden (of niet), anders wordt consument teleurgesteld met dichte deuren en is de kans groot dat ze niet meer terug komt. 14

3. Werkgelegenheidseffecten Vanuit de ondernemingen IKEA, Outdoor XL, Praxis, Karwei en Zuiderster zijn gegevens ontvangen. Onderstaand worden deze kort per onderneming toegelicht. 3.1 IKEA Vanuit IKEA wordt aangegeven dat het aantal medewerkers met 7,4% (30 personen) en het aantal uren per week met 5,4% is gestegen. De omzet is met 12% gestegen en het aantal klanten met 20%. Dit laatste geldt alleen voor de winkel. Voor het restaurant geldt een stijging van 9% in omzet en 13% in klanten. Tevens heeft IKEA in september 2014 verkeerstellingen laten uitvoeren over een periode van 2 weken. De resultaten zijn hieronder weergegeven, waarbij zondag 7 september een koopzondag was. De tellingen zijn op drie plaatsen rondom IKEA gedaan. Op zondag 14 september werden werkzaamheden in het pand uitgevoerd. Om deze reden stonden de hekken open, waardoor nog bezoekers het terrein op kwamen, die dachten dat IKEA open was. Uit deze metingen en uit visuele waarneming op latere data zijn geen overlast gevende aantallen op te maken. Dit wordt ook in hoofdstuk 4 bevestigd. Vanuit IKEA is de openstelling op zondag ervaren als een succes, wat men zeer graag voortzet. Datum verkeersbewegingen zaterdag 6 september 2014 8.611 zondag 7 september 2014 4.176 maandag 8 september 2014 5.793 dinsdag 9 september 2014 6.097 woensdag 10 september 2014 6.516 donderdag 11 september 2014 5.854 vrijdag 12 september 2014 6.642 zaterdag 13 september 2014 8.248 zondag 14 september 2014 346 maandag 15 september 2014 5.822 dinsdag 16 september 2014 5.338 woensdag 17 september 2014 5.609 donderdag 18 september 2014 5.186 vrijdag 19 september 2014 6.475 3.2 Karwei Karwei geeft aan dat de zondagopenstelling zorgt voor een duidelijke autonome stijging van de omzet. Deze stijging bedraagt om en nabij 10%. Dit zorgt tevens voor extra inzet van personeel, omdat deze in het bedrijfsmodel van Karwei aan elkaar verbonden zijn. De verwachting is, dat het bekender worden van de koopzondag meer positieve omzeteffecten zal geven en dat er, in de rustige periode, een verschuiving richting de zondag zal plaatsvinden. Deze periode is voornamelijk in de winter. 15

3.3 Outdoor XL Met Outdoor XL is uitgebreid gesproken. Men is zeer positief over de zondagopenstelling. Het succes hiervan heeft (deels) te maken met het assortiment van Outdoor XL. De producten zijn van een soort waarvoor mensen langer bereid zijn te reizen en meer de tijd willen nemen om te kijken, te proberen en te vergelijken. Men verwacht een verdere verschuiving van klandizie richting de zondag. De omzet is met ongeveer 10% gestegen. Hiervan is ongeveer drie kwart aan de zondag toe te wijzen. Er is 2 fte personeel bijgekomen. 3.4 Praxis De Praxis geeft aan dat de zondagopening inspeelt op de behoefte van de klant, om op dit extra winkelmoment naar de Praxis te komen om producten te bekijken en aan te schaffen. Tevens worden 2 extra fte gecreëerd. De omzetstijging door de zondagopenstelling bedraagt 5,8% en het aantal extra gewerkte uren bedraagt 2.030. De Praxis geeft aan tevreden te zijn met de openstelling en deze zeer graag te continueren. 3.5 Zuiderster Zuiderster is tevreden met de zondagsopenstelling. De woonbranche wordt hard getroffen de laatste jaren en met de zondagsopenstelling en de daarmee samenhangende veranderende markt geeft meer handvaten om de concurrentie het hoofd te bieden. De zondagsopenstelling levert nog niet meer banen op, maar de teruggang in omzet is een halt toegeroepen. De omzetstijging ten opzichte van 2013 is 25%, wat uiteraard niet alleen door de zondagopenstelling, maar ook door toenemende consumentenbestedingen wordt veroorzaakt. Afgezet tegen de omzet van 2008/2009 is men nog niet terug op het oude niveau. 16

4. Verkeershinder en/of geluidsoverlast Vanuit diverse afdelingen van de gemeente is onderzocht of er klachten zijn binnengekomen over deze zaken. Deze zijn niet binnengekomen. In het weekend is de toestroom van consumenten groter dan door de week. Echter deze toestroom mengt in dit geval niet met het woon-werkverkeer. De goede verkeerskundige situering van IKEA (3 rotondes verwijderd van de snelweg) als grootste publiekstrekker, speelt hier een belangrijke rol in. De verkeerstellingen zoals deze door IKEA zijn uitgevoerd, laten ook geen grote aantallen zien qua verkeersbewegingen op zondag ten opzichte van andere dagen. 17

5. Mening van de Barendrechter In de periode tussen 25 maart en 9 april 2015 hebben 1.000 random gekozen Barendrechters de gelegenheid gehad een enquête over de koopzondag in te vullen. Hierop is een reactie gekomen van 472 inwoners. 72% heeft de enquête schriftelijk en 28% via internet ingevuld. De uitslagen kunnen als representatief worden beschouwd. De gehele rapportage is opgenomen als bijlage. In deze uitwerking worden de belangrijkste zaken opgesomd. De ingevulde enquêtes komen voor 61% van vrouwen en voor 39% van mannen. Qua leeftijd is onderstaande het beeld. Leeftijdscategorie Percentage 16-24 7% 25-44 25% 45-64 44% >64 24% Qua gebruik van de koopzondag antwoordt 62% wel eens gebruik te maken van een koopzondag (dus niet per definitie in Barendrecht). 38% zegt dit niet te doen. De belangrijkste redenen voor gebruik (zie bijlage 1 van de rapportage) zijn gezelligheid, minder druk dan op zaterdag, handig vanwege werken door de week, gemak en flexibiliteit. De redenen voor het niet gebruik maken van de koopzondag zijn veelal religieus van aard: een dag rust in de week is goed voor iedereen, geen behoefte aan en oneerlijke concurrentie voor kleine(re) ondernemers. 46% geeft aan wel eens van de koopzondag in Barendrecht gebruik te maken. In het geval wanneer men hierop nee antwoord, is Rotterdam als bestemming op zondag, het meest gegeven antwoord (zie ook bijlage 2 van de rapportage). Als ideaal aantal koopzondagen wordt het onderstaande antwoord gegeven. koopzondagen Percentage 0 34% 1-4 5% 5-12 16% 13-52 45% De laatste vraag gaat over verkeers- of geluidsoverlast naar aanleiding van de zondagopenstelling. Deze vraag is kwalitatief van aard (zie bijlage 3 van de rapportage). Veel wordt aangegeven dat er geen overlast is. Ook komt vaak het antwoord voor dat er wel meer drukte is, maar dat kan niet anders omdat er ook meer winkels open zijn. Ook wordt een aantal keer geantwoord dat IKEA verkeersoverlast geeft. Dit is niet in lijn met paragraaf 3.1 en 4. Mogelijk wordt drukte in plaats van overlast bedoeld. 18

6. Tevredenheid werknemers. Vakbond FNV geeft in een reactie aan dat de steeds verdergaande zondagopenstelling ervoor zorgt dat het vrijwillige karakter voor werknemers om te werken op zondag verdwijnt. Contracten worden niet verlengd of niet eens verleend wanneer men zich beroept op het wettelijk recht werken op zondag te mogen weigeren. De vakbond heeft het gevoel (zie ook bijlage 3) dat het belang van werknemers niet wordt meegewogen in discussie over de zondagopenstelling. Deze speelt voornamelijk in het domein van consumenten en ondernemers, echter niet in dat van werknemers. De toeslagen voor het werken in het weekend zorgen momenteel nog voor motivatie bij werknemers om op deze dagen te werken. Deze toeslagen staan echter sterk onder druk. Bij een onderneming als IKEA is het werken op zondag in de CAO geregeld. Wanneer een medewerker niet wil werken op zondag is dit niet verplicht. Conclusie van de FNV is dan ook dat de belangen van werknemers in de discussie een duidelijke plaats dienen te hebben. 19

Conclusie Wanneer de economische effecten en werkgelegenheid bezien worden, kan worden geconcludeerd dat de wekelijkse zondagopenstelling voor de meubelboulevards een duidelijke meerwaarde biedt. De omzetstijgingen zijn significant en het aantal extra gecreëerde banen bedraagt, voor Vaanpark, ongeveer 40 fte. De ondernemers vragen allen om het voortzetten van de huidige situatie. Voor de winkelcentra ontstaan een wat diffuus beeld. De meeste ondernemers zijn niet open. Degenen die wel open zijn, ervaren een lichte omzetstijging. De meest gegeven redenen om niet open te zijn, zijn het feit dat men al (vooral als zelfstandige) 6 dagen werkt, dat men zelf en/of de klantenkring uit religieus oogpunt op zondag dicht blijft en dat er te weinig ondernemers open zijn om het voor de consument een succes te maken. Voor wat betreft dit laatste punt; een aantal ondernemers (in Carnisse Veste meer dan in centrum Barendrecht) geeft aan wel open te zullen gaan, wanneer anderen dit ook doen. Vooral wanneer ook horecagelegenheden open zijn. In Carnisse Veste laten sommige ondernemers (ketens vooral) dit ook afhangen van het al dan niet op zondag opengaan van Action. De BIZ in centrum Barendrecht en de eigenaar van Carnisse Veste zouden graag ongeveer 12 jaarlijkse koopzondagen zien en de data hiervan in overleg met de gemeente vaststellen. Dit om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de wens van de ondernemers en de consument. De data zouden dan meer in voor- en najaar en rond de feestdagen vallen. De supermarkten zijn eenduidiger. Vooral op Carnisse Veste wil men graag iedere zondag open. In centrum Barendrecht geldt dit niet voor alle supermarkten. De MCD bijvoorbeeld zal, om religieuze redenen, niet opengaan. Echter, de meerderheid pleit voor een wekelijkse koopzondag. Verkeerstechnisch blijkt geen overlast. Uit uitgevoerde tellingen blijkt dat de koopzondag op Vaanpark minder verkeersdruk geeft dan de overige dagen van de week. Van de 472 beantwoorders van de enquête geeft 62% aan wel eens gebruik te maken van een koopzondag (dus niet per definitie in Barendrecht). De redenen voor gebruik zijn gezelligheid, minder druk dan op zaterdag, handig vanwege werken door de week, gemak, flexibiliteit etc. De redenen voor het niet gebruik maken van de koopzondag zijn veelal religieus van aard: een dag rust in de week is goed voor iedereen, geen behoefte aan, oneerlijke concurrentie voor kleine(re) ondernemers etc. Als ideaal aantal koopzondagen wordt het onderstaande antwoord gegeven. koopzondagen Percentage 0 34% 1-4 5% 5-12 16% 13-52 45% 20

Over het algemeen wordt door de burgers geen overlast, maar wel extra verkeersdrukte van de zondagopenstelling ervaren. Voor wat betreft het belang van werknemers zijn geen klacht ontvangen. De vakbond dringt wel aan op het betrekken van werknemersbelangen in de discussie. 21

Bijlage 1: branchering winkeliers centrum Barendrecht en Carnisse Veste Branchering filiaalbedrijven centrum Barendrecht Mode 6 Handel 1 Woninginrichting 1 Fotozaak 1 Optiek 2 Drogisterij 1 Slijterij 1 Reisbureau 1 Branchering zelfstandige ondernemers centrum Barendrecht Mode 13 Food 10 Lingerie 3 Woonartikelen 1 Schoenen 3 Woninginrichting 2 Juwelier 3 Electronica 4 Bloemen 1 Boeken 2 Kapper 1 Fietsenzaak/reparatie 1 Sportartikelen 1 Tuinmeubelen 1 Hobbywinkel 1 Horeca 1 Branchering filiaalbedrijven Carnisse Veste Slijterij 1 Mode 3 Lingerie 1 Drogist 2 Huishoudspeciaalzaak 1 Speelgoed 1 Optiek 1 Warenhuis 1 Branchering zelfstandige ondernemers Carnisse Veste 22

Food 3 Mode 3 Dierenbenodigdheden 1 Bloemen 1 Schoenen 1 Opticien 1 Sportartikelen 1 Telecom 1 23

Bijlage 2: enquete BIZ koopzondagen en koopavonden ENQUETE BARENDRECHT Ingevuld: xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxx 49 Dienstverlening xxxxx xx ( allen gesloten) 7 KOOPZONDAGEN BARENDRECHT CENTRUM ( BIZ) wij zullen in de toekomst niet open gaan tijdens de vrijgestelde koopzondagen; xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx x 26 53% wij zullen in de toekomst wel open gaan tijdens de vrijgesteld koopzondagen en ook tijdens de vrijgestelde koopzondagen rond de feestdagen; xxxxx 5 11% wij zullen in de toekomst wel open gaan tijdens de vrijgestelde koopzondagen echter niet tijdens de vrijgestelde koopzondagen rond de feestdagen; wij zullen in de toekomst beperkt open gaan tijdens de vrijgestelde koopzondagen en wel op de volgende koopzondagen: xxxxx xxxxx xxxxx xxx 18 37% 6 april: wel / niet* open xxxx 1 juni: wel / niet* open xxxxx 6 juli: wel / niet* open xxxx 3 augustus: wel / niet* open xx 7 september: wel / niet* open xxxxx 5 oktober: wel / niet* open xxxx 2 november: wel / niet* open xxx 30 november: wel / niet* open xxx?xxxx 21 december: wel / niet* open xxxxxxxxxxxxx 28 december: wel / niet* open xxxxxx *doorstrepen wat niet van toepassing is. (HEMA: 6 april, 1 juni, 6 juli en 3 augustus ( daarna afhankelijk hoe het loopt)) ( Inter Toys: nu niet, misschien later wel) ( Sunday s, snackbar, chinees zijn altijd op zondag open PR!!!!!!!! Events!!!!! 24

2) OPENSTELLING OP KONINGSDAG wij zijn gesloten op zaterdag 26 april / Koningsdag; xxxxx xxxxx xxxxx x 16 33% wij gaan de gehele dag open op zaterdag 26 april / Koningsdag; xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx 25 51% wij zijn alleen in de ochtend open op zaterdag 26 april/koningsdag xxxxx xx 7 15% niet ingevuld x 1 1% gesloten zijn: Kraima, Wereld Winkel, Ritel,Extreme Hairstyle, broekhuis optiek, Van Leeuwen Juwelen, Cosmo Hairstyling, Schoonenberg Hoorcomfort, Sunday s, Wibra, Barth witgoed, G&W, Blokker, D Reizen, Thomas Cook, ellie creatief Pearle na vragen nu als gehele dag open geplaatst Intertoys gaat mee met de rest ( nu alleen in de ochtend Claudius met eigen kraam Bouquetterrie niets ingevuld KOOPAVOND BARENDRECHT CENTRUM ( BIZ) Op dit moment is vrijdagavond de vaste koopavond in Barendrecht centrum. De koopavond duurt tot 21.00 uur. wij willen de koopavond op vrijdag behouden en wel tot 21.00 uur; xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx xxx 23 47% wij willen de koopavond op vrijdag behouden maar dan tot 20.00 uur; xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx 20 41% wij willen helemaal geen koopavond meer xxxxx 5 11% wij willen de koopavond naar zaterdag verplaatsen tot 21.00 uur; wij willen de koopavond naar zaterdag verplaatsen tot 20.00 uur; x 1 1% 25

( graag aankruisen wat van toepassing is: u mag meerdere antwoorden aankruisen maar dan wel graag een 1 plaatsen bij het antwoord dat u het beste vindt, een 2 bij uw tweede keuze etc.) EXTRA KOOPAVOND BARENDRECHT CENTRUM ( BIZ) Rond Sinterklaas en Kerst wordt meestal een extra koopavond gehouden. wij willen geen extra koopavond met Kerst en Sint xxxxx xxxxx xxx 13 26,5 % wij willen alleen met Kerst een extra koopavond xxxxx xxxxx xxxxx x 16 33 % wij willen alleen met Sinterklaas een extra koopavond xx 2 4% wij willen zowel met Sinterklaas als met Kerst een extra koopavond xxxxx xxxxx xxxxx xx 17 34,5% wij willen meer extra koopavonden met Kerst. wij willen meer extra koopavonden met Sinterklaas. : 2 xxxx 3: x : 1 x : 3 x AH niks ingevuld 1 2% 26

Bijlage 3: speech FNV gemeenteraad Leeuwarden Geachte Raad, mijn naam is Pieter Beuzenberg, vakbondsbestuurder bij FNV Handel Wat mij opvalt in de discussies over zondag openstelling van winkels en in onderzoeken die daarop gepleegd worden is: de werknemer speelt feitelijk geen rol van betekenis. Er worden talloze enquêtes door evenzo vele belangenorganisaties uitgevoerd, maar vragen aan werknemers worden niet gesteld. Laat ik dan nu mijn eigen enquête uitvoeren. Even een QuickScan: wie van u werkt graag op zondagen, paasdagen, Pinksteren, kerstdagen en niet te vergeten nieuwjaarsdag. (uitkomst voorspelbaar) Daarmee is duidelijk gemaakt dat ook de mening van het personeel moet worden onderzocht en meegewogen in een beslissing van de gemeente over verruiming van het aantal koopzondagen. Uit onderzoek van vakbonden in steden als Haarlem en Zoetermeer blijkt dat de overgrote meerderheid van het winkelpersoneel tegen ruimere openstelling op zondagen is. In Leeuwarden zal het waarschijnlijk niet anders zijn. Wat staat er in de arbeidstijdenwet over werken op zondag? De werkgever organiseert de arbeid zodanig, dat de werknemer op zondag geen arbeid verricht, behalve voor zover dat uit de aard van de arbeid voortvloeit. De hoofdregel is: er wordt niet gewerkt op zondag. Uitzonderingen zijn: de aard van het werk maakt het noodzakelijk (denk aan de brandweer of verpleging); of de bedrijfsomstandigheden maken het werken op zondag noodzakelijk. Geachte raad. U zou zich de vraag moeten stellen. is verruiming van openstelling noodzakelijk? - Nee: er bestaat überhaupt geen noodzaak tot opening van winkels op zondag. Detailhandel is niet vergelijkbaar met bijv. zorg, brandweer, politie etc. Het is voor iedereen ruim mogelijk om buiten de zondag in haar levensonderhoud en behoefte te voorzien. - Maken bedrijfsomstandigheden de opening op zondag noodzakelijk? Nee tenzij de politieke keuzes die noodzaak opdringen. Wordt de mogelijkheid geboden om alle zondagen open te zijn dan zal de individuele ondernemer gedwongen worden mee te gaan met de concurrentie (veelal grootwinkelbedrijven) Wordt de mogelijkheid niet geboden dan is er geen noodzaak. Wanneer de indruk zou bestaan dat extra koopzondagen zou leiden tot betere bedrijfsresultaten dan is dat niet aantoonbaar. Integendeel zelfs, ondanks ruimere winkeltijden en extra koopzondagen blijft het slecht gaan in de detailhandel. Al jaren is er sprake van afname van consumentenbestedingen, van stagnatie van omzet en marginale rendementen Consumenten kunnen maar één keer het geld uitgeven. Meer koopzondagen leidt tot hogere bedrijfskosten en loonkosten die op haar beurt weer leidt tot loonmatiging (met alle negatieve consequenties voor de koopkracht en daarmee de detailhandel) In de totale Wonen branche in Nederland kan men 50 miljoen mensen bedienen. Er is dus 3 maal teveel aanbod dan de vraag kan zijn. De markt is oververzadigd. Heb alstublieft als raad niet de illusie dat op te kunnen lossen met meer koopzondagen. Verruiming van aantal koopzondagen creëert geen nieuwe werkgelegenheid maar leidt slechts tot verschuiving van werkgelegenheid: o o Van kleine winkel naar grootwinkelbedrijf Van doordeweeks naar weekend 27

o Van omliggende kleine gemeente naar een centrum met meer koopzondagen o Van vast naar flexibel personeel met kruimelcontracten waarbij geen leefbaar inkomen valt te verdienen Het sociale aspect. Voor werknemers die ook al op zaterdagen moeten werken is de zondag een dag met een bijzonder karakter. Het is een dag die bij uitstek geschikt is voor sociale activiteiten met familie, vrienden en kennissen en om te sporten. Voor een ander een rustpunt en tijd voor bezinning. Wij vinden dat werken op zondag zoveel mogelijk moet worden beperkt, wanneer er feitelijk geen noodzaak bestaat voortkomend uit de aard van het werk. Wij zijn daarom geen voorstander van uitbreiding van het aantal koopzondagen. 28

Bijlage 4: uitkomsten onderzoek Barendrechtse burgers Zie bijgevoegd document. 29