Werkgroep 4 E-learning Inleiding Op 22 september 2011 heeft de startbijeenkomst van de Friese Zorgacademie plaatsgevonden. Tijdens deze startbijeenkomst zijn in eerste instantie vier werkgroepen en in tweede instantie vijf werkgroepen geïnstalleerd, waaronder werkgroep 4 e-learning. Op 10 april 2012 hebben de voorzitters van de werkgroepen tijdens de consensusbijeenkomst een presentatie verzorgd waarin de aanbevelingen van de verschillende werkgroepen zijn verwoord. In dit document worden de aanbevelingen van werkgroep 4 weergegeven. Opdracht werkgroep e-learning "Zorgen dat binnen de onderwijs- en zorginstellingen ontwikkelde e-learning modules en mogelijkheden optimaal ingezet en aangevuld worden met nieuwe praktijkgerichte modules gericht op het verbeteren van de aansluiting tussen theorie en praktijk ondersteund door internet en intranet faciliteiten." Samenstelling werkgroep e-learning John van Arnhem, Nij Smellinghe, voorzitter Elske Boersma, NHL Hogeschool Gerda Steneker, ROC Friese Poort Henk Krijgsheld, ROC Friesland College Dian Visser, Medisch Centrum Leeuwarden Nely van Zweeden, Nij Smellinghe Sandra Buith, Antonius Ziekenhuis, vervangen door Maike de Block. Werkwijze werkgroep e-learning De werkgroep is in de periode september 2011 april 2012 acht maal bijeen geweest. Hierbij is eerst de huidige situatie in beeld gebracht. Daarna is de gewenste situatie geschetst in de vorm van aanbevelingen. Huidige situatie in de onderwijsorganisaties In elk van de bij de Friese Zorgacademie betrokken onderwijsinstellingen, te weten ROC Friese Poort (FP), ROC Friesland College (FC) en de NHL Hogeschool (NHL) is een Elektronische Leeromgeving aanwezig. De FP werkt met de Elektronische Leeromgeving N@Tschool! Het FC en de NHL werken met Blackboard. Beide Elektronische Leeromgevingen herbergen verschillende onderwijskundige functies in zich. Daarnaast wordt op de NHL gewerkt met Educator (studentenbegeleiding) en intranet. Aanbevelingen werkgroep 4 E-learning Pagina 1
ELO ROC Friesland College ROC Friese Poort NHL Hogeschool Onderwijs- en Blackboard N@Tschool Blackboard leermateriaal Roosters Blackboard N@Tschool Intranet Resultaten en Blackboard N@Tschool Educator cijferadministratie Forum Blackboard N@Tschool Blackboard en intranet Onderwijsorganisatie en Blackboard en FCLive (e-mail) N@Tschool Blackboard en Educator studenteninformatie Digitale portfolio X X X Overig/extern leermateriaal X X Skills Online HBO-voorsprong Leerstation Zorg De mogelijkheden van de Elektronische Leeromgevingen, zoals hierboven geschetst, worden in de drie onderwijsinstellingen alsvolgt aangewend. Binnen de FP staat het gebruik van de Elektronische Leeromgeving in de kinderschoenen en wordt de Elektronische Leeromgeving niet of nauwelijks gebruikt. Het gebruik verschilt per locatie en per opleiding. Het FC gebruikt de Elektronische Leeromgeving voor organisatorische en huishoudelijke mededelingen en informatie. Het gebruik van studiemateriaal is in ontwikkeling. Het studiemateriaal wordt niet up-to-date gehouden en het gebruik hangt af van het enthousiasme van de individuele docent. Verder verschilt het gebruik per locatie. Daarnaast schaft het FC een aantal onderdelen van Blackboard af, waaronder de digitale portfolio omdat niet wordt gebruikt. De NHL is het verst in het gebruik van de Elektronische Leeromgeving. Echter niet alle docenten maken gebruik van de ELO. Specifieke vermelding is waard dat de NHL samenwerkt met Stichting Leerstation Zorg, onder meer in de projecten toetsen met de BOKS en in het project NAP Bruggen Bouwen. Leerstation Zorg zet zich in voor de ontwikkeling en kwaliteitsborging van digitaal leermateriaal voor zorg en onderwijs. Verder wil de NHL komend schooljaar gebruik maken van Skills Online voor het aanbieden van digitaal vaardigheidsonderwijs. Studenten zullen in plaats van boeken een abonnement moeten nemen. Binnen alle onderwijsinstellingen zijn op dit moment initiatieven ontwikkeld om verbeteringen aan te brengen in het gebruik van de Elektronische Leeromgeving. Hierbij is het onduidelijk welke prioriteit hieraan wordt gegeven. Conclusies Dit leidt tot de volgende conclusies: 1. De Elektronische Leeromgeving is in de drie betrokken onderwijsorganisaties aanwezig, maar nog onvoldoende geïmplementeerd. Het accent ligt op onderwijsorganisatorische informatie. Aanbevelingen werkgroep 4 E-learning Pagina 2
2. Het gebruik van de Elektronische Leeromgevingen in de drie onderwijsorganisaties is in ontwikkeling, onduidelijk is echter welke prioriteit hieraan wordt gegeven. Achterliggende visies en keuzes zijn onduidelijk. 3. Het gebruik van de Elektronische leeromgeving is beperkt, daar waar wel gebruik wordt gemaakt van de ELO is het afhankelijk van de inzet van de individuele docent. Van uniformiteit is geen sprake. 4. De houdbaarheid en de kwaliteit van het onderwijsmateriaal is niet gewaarborgd. Huidige situatie in de ziekenhuizen In de ziekenhuizen wordt leren, cq leren in een elektronische leeromgeving, in tegenstelling tot de onderwijsorganisaties, niet gerekend tot de kernactiviteit van de organisatie. Immers, in de ziekenhuizen is de kernactiviteit: het bieden van patiëntenzorg. Dit wil niet zeggen dat leren in de ziekenhuizen geen belangrijke plaats inneemt. Het MCL is een teaching hospital en rekent leren wel tot kernactiviteit. Het leren in de ziekenhuizen komt met name tot uitdrukking in het aanbieden van bij- en nascholing van het personeel en in het aanbieden van stageplaatsen voor leerlingen en studenten van de ROC s en hogescholen. Het digitaal leren staat in de ziekenhuizen in de kinderschoenen. Er is een beperkt aanbod dat met name gericht is op de zittende, gediplomeerde verpleegkundigen. Denk daarbij aan modules op het vlak van rekenvaardigheden en op het vlak van voorbehouden en risicovolle handelingen. Van de Friese ziekenhuizen is het MCL het verst. Nij Smellinghe Drachten, Antonius Sneek en de Sionsberg Dokkum oriënteren zich. Het MCL (in samenwerking met de Tjongerschans) beschikt over een Elektronische Leeromgeving met zo n 65 modules, genaamd Fries Leerplein. Binnen het Friese Leerplein heeft het MCL een digitaal moduleaanbod in ontwikkeling voor haar medewerkers, waaronder verpleegkundigen. Conclusie Dit leidt tot de conclusie dat in de Friese ziekenhuizen een beperkt digitaal aanbod van modules beschikbaar is gesteld die met name gericht zijn op de zittende verpleegkundigen. Het MCL (in samenwerking met de Tjongerschans Heerenveen) beschikt over een Elektronische Leeromgeving en is het verst in de ontwikkeling van het digitale aanbod van zelf ontwikkelde modules binnen het Friese Leerplein. Daarnaast investeert het MCL in de verdere ontwikkeling van modules conform kwaliteitsnormen en didactische eisen die door de afdelingen opleiding van het MCL en de Tjongerschans zijn opgesteld. Gewenste situatie uitgewerkt als aanbevelingen Geredeneerd vanuit de wetenschap dat onze leef-, werk- en leeromgeving in toenemende mate gedigitaliseerd raakt, is het belang groot om het onderwijsaanbod binnen de Friese Zorgacademie, zoveel als mogelijk en onderwijskundig noodzakelijk, ook digitaal vorm te gaan geven. Een complicerende factor is dat de huidige opleiders eigenlijk digital immigrants zijn die vanuit weinig achtergrondkennis en ervaring, de digitale leeromgeving gaan inrichten voor de aankomende generatie, de digital natives. De digital immigrants zijn voor het overgrote deel ook de huidige gebruikers (opleiders en docenten) en hier is dan ook nog een inhaalslag te maken. Aanbevelingen werkgroep 4 E-learning Pagina 3
Om optimaal gebruik te kunnen maken van de digitale werk- en leeromgeving is een omslag in denken en doen nodig; een mindset van analoog denken naar digitaal denken en van leren van papier naar leren van het scherm. Ook binnen de context van de Friese Zorgacademie is zichtbaar dat het (praktijk)onderwijs nog zoekende is naar de juiste wegen om de digitale leeromgeving vorm te geven. Er ligt wel een kans, want de Friese Zorgacademie kan zich, op basis van de samenwerkingsverbanden, gaan onderscheiden op het gebied van digitaal en blended leren. Hierbij is de verbinding tussen de theorie en de praktijk uiterste belangrijk, Wat en Hoe de student leert in de theorie moet in de praktijk herkenbaar zijn. Pas dan is er sprake van transfer en borging. Het afstemmen van de diverse ELO s en daar waar mogelijk zoveel mogelijk dezelfde ELO gebruiken levert een aantal grote voordelen op zoals: * onderlinge communicatie en informatie uitwisseling * doorlopende leerlijnen met behulp van een digitaal portfolio * plaatsonafhankelijk leren en begeleiden * gezamenlijke aanschaf van LMS/ELO en content (financieel voordeel) * eenduidige en vakkundige kwaliteitsborging van content * gezamenlijke bibliotheek * het opbouwen van kenniskringen / kennisnetwerken Aanbevelingen: 1.Alle onderwijsorganisaties dienen hun visie en doelstellingen m.b.t. digitaal leren waaronder een Leermanagement systeem, uitwisselingsmogelijkheden, functionaliteiten en te gebruiken content te herformuleren. Hierbij kijkend naar de toekomst en doorlopende leerlijnen. De onderwijsorganisaties beschikken wel over een digitale leeromgeving, maar de functionaliteit is onvoldoende geïmplementeerd. De visie op de ELO is onduidelijk. 1.a. De ziekenhuizen dienen een visie en doelstellingen te formuleren m.b.t. digitaal leren en de daarbij mogelijke functionaliteiten. Bij twee ziekenhuizen is dit aanwezig en geïmplementeerd. 2.Creëer een centraal platform vanuit de FZA als digitale ontmoetingsplek. Hierdoor ontstaat een ontmoetingsplek waar ervaringen worden uitgewisseld m.b.t. digitaal leren en gezamenlijke initiatieven kunnen worden gegenereerd. 3.Zorg dat de kennisachterstand op het gebied van digitaal leren en de mogelijkheden van een digitale leeromgeving wordt ingelopen. Dit geldt voor het management en docenten van de onderwijsinstellingen en de managers en opleiders binnen de ziekenhuizen. Maak actief gebruik van organisaties die een voorsprong hebben. 4. Adopteer het didactisch concept Blended Learning voor de FZA en update de kennis, vaardigheden en ook attitude onder alle betrokkenen bij de FZA. Dit betreft de studenten, de docenten en de zorginstellingen. Integreer Social Media binnen het didactisch concept. 4.1 Integreer de middelen behorend bij het Blended Learning in de visie en de technische mogelijkheden. Denk hierbij aan draadloos internet, tablets en smartphones. Dit geldt voor zowel de onderwijs- als de zorginstellingen. Organisaties dienen dit te integreren binnen de begrotingscyclus. Aanbevelingen werkgroep 4 E-learning Pagina 4
5. Streef naar zoveel mogelijk eenduidigheid in het gebruik van de ELO. Dit geldt voor de onderwijsinstellingen en de ziekenhuizen. 6. Creëer 1 portal waar de diverse ELO s gekoppeld kunnen worden zodat de content voor alle betrokkenen (onderwijs en zorg) beschikbaar komt. 7. Ontwikkel kwaliteitscriteria voor het ontwikkelen dan wel aanschaffen van content. Zorg hierbij voor gevalideerd onderwijs materiaal en de betrokkenheid van een uitgever. Vervolgstappen Op grond van de conclusies die zijn verbonden aan de beschrijving van de huidige situatie in de onderwijs- en zorgorganisaties en op grond van de toekomstschets zoals hierboven weergegeven, worden de volgende vervolgstappen in overweging gegeven: 1. De stuurgroep van de Friese Zorgacademie stemt in met de aanbevelingen. 2. De stuurgroep ontheft de huidige werkgroep 4 e-learning van zijn adviestaken 3. De stuurgroep stelt een nieuwe werkgroep digitaal leren in met functionele bevoegdheden 4. De functionele werkgroep digitaal leren bestaat uit inhoudsdeskundigen en ict-managers van de onderwijsorganisaties en ziekenhuizen met mandaat. Betrek ook de studenten in deze werkgroep. 5. De opdracht van de functionele werkgroep richt zich in eerste instantie op de bestaande en beschikbare digitale middelen. Primair is de opdracht om tot uniforme inrichting en volledige uitnutting van de Elektronische Leeromgevingen van de onderwijsorganisaties te komen. Maak gebruik van de ervaringen van de NHL Hogeschool en het MCL voor wat betreft ELO en de beschikbare modules. 6. Na inrichting en volledige uitnutting van de Elektronische Leeromgevingen van de onderwijsorganisaties wordt geadviseerd om de overige aanbevelingen in uitvoering te nemen. Drachten, 1 mei 2012 Friese Zorgacademie Aanbevelingen werkgroep 4 E-learning Pagina 5