De balans van Nederland. Roger Dassen Amsterdam, 26 november 2008
Het gaat goed met Nederland!
Gaat het wel goed met Nederland?
De balans van Nederland Doel onderzoek: inzicht in mate waarin Staatsbalans inzicht geeft in omvang en samenstelling van staatsvermogen Twee delen: 1) Verslaggevingstechnische analyse 2) Staatsbalans in perspectief van enkele actuele thema s Resultaat vormt input voor discussie over: - transparantie in overheidsverslaggeving en -verantwoording - keuzes met betrekking tot met inter-generationele verplichtingen - rechtvaardigheid in noodzakelijke beleidsprioriteiten en - beleidskeuzes die cruciaal zijn voor de internationale positie van Nederland.
De Staatsbalans in vogelvlucht Onderdeel Financieel Jaarverslag van het Rijk Derde woensdag in mei ESR-1995 Winstrechten minerale reserves (gas) 94 mrd Staatsvermogen 8 mrd Infrastructuur en overige materiële vaste activa Staatsdeelnemingen Overige activa 75 mrd 41 mrd 60 mrd Voorzieningen Staatsschuld Overige passiva 6 mrd 210 mrd 46 mrd Balanstotaal van zo n 270 miljard
Wat ziet u niet? Herwaarderingsreserve Bestemmingsreserves Consolidatie Voorzieningen
Hoe zou het dan wel moeten? Volledige en samenhangende transparante set aan financiële verantwoordingsinformatie: - Balans - Staat van baten en lasten - Kasstroomoverzicht Op basis van algemeen aanvaarde richtlijnen voor verslaggeving Segmentering staatsvermogen Voorzieningen Consolidatieverplichting
Wat gaan we dan zien? Integraal inzicht in de samenstelling van totale vermogen centrale overheid Inzicht in het beklemde deel van vermogen centrale overheid Nadere beschouwing van de consolidatiekring Voor inzicht in vrij besteedbare vermogen is segmentering vermogen noodzakelijk Vrij besteedbare vermogen indicator voor nalatenschap volgende generaties 8,3 miljard Staatsvermogen volgens Staatsbalans per 31 december 2007 waarvan: -/- 120 miljard Ongerealiseerde waardestijgingen (met name gas) -/- 37 miljard Bestemd voor specifiek beleid dus: 149 miljard negatief Vrij besteedbare vermogen naar toekomst toe
Uitdagingen voor de toekomst Energie & klimaat Vergrijzing Mobiliteit Kenniseconomie & onderwijs
Uitdagingen voor de toekomst: Energie en klimaat Uitputting minerale reserves: vanaf 2030 negatief effect van 7,5 miljard per jaar Gelijke nieuwe vaste stroom inkomsten in 2030 vereist nu fonds van 80 miljard Zeespiegelstijging: jaarlijks 1,5 miljard noodzakelijk voor waterkeringen CO 2 taakstelling voor Nederland vergt jaarlijkse investering van 4 miljard tot 2050 In de begroting tot 2011 is 6,5 miljard gereserveerd voor de onderwerpen energiebesparing, duurzame energie, energie innovatie en voorzieningszekerheid
Uitdagingen voor de toekomst: Vergrijzing Grijze druk in 2040 verdubbeld CPB: jaarlijks oplopend negatief saldo tot 15 miljard in 2040 Zonder beleidsverandering zal tekort gedragen worden door toekomstige belastingbetalers AOW rechten huidige generatie als pensioenrecht, dan nu voorziening nodig van 200 miljard aan rechten voor de nu AOW gerechtigden 750 miljard aan reeds opgebouwde rechten voor nu levende inwoners van 15 jaar en ouder in Nederland
Uitdagingen voor de toekomst: Mobiliteit Tot 2020 circa 80 miljard besteed (nota Mobiliteit) Daarvan is circa 31 miljard bestemd voor (achterstallig) onderhoud en vervanging. Onduidelijkheid over achterstallig onderhoud Digitale snelweg
Uitdagingen voor de toekomst: Kenniseconomie & onderwijs Ambitie is Top 5 kenniseconomie Extra inspanning op gebied van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek nodig Benchmark: additionele investering in Onderwijs & Onderzoek van 8 miljard per jaar, maar ook rol van private sector Nederland effectief qua rendement van uitgaven aan onderwijs en onderzoek
Samenvattend Mogelijke financiële impact van de uitdagingen voor de toekomst groot miljard Wegvallen aardgasbaten 7,5 Klimaatverandering 1,5 Reductie CO 2 uitstoot 4,0 Vergrijzing (per saldo) 7,5 Mobiliteit? Kenniseconomie 8,0 Totaal 28,5 Circa 12% van huidige omvang jaarlijkse ontvangsten aan belastingen en premies
Wie dan leeft, die dan zorgt? Indicatie mogelijke financiële consequenties van nu te voorziene ontwikkelingen niet ten laste van toekomstige generaties: miljard Compensatie wegvallen opbrengsten minerale reserves 80 Klimaatverandering: voorziening herstel waterbescherming 36 CO2 reductieprogramma (publiek en privaat) 80 Achterstallig onderhoud (water)wegen en spoorverbindingen Voorziening opgebouwde AOW-rechten 950 Totaal 1.146 PM Bij 16 miljoen inwoners betekent dit een schuld van circa 71.000 per Nederlander
Ten slotte Overheidsverslaggeving bestaande uit volledige set financiële verantwoordings-informatie is van groot belang vanuit optiek van: Inzicht (onder meer in intergenerationele vraagstukken) Verantwoording (in aanvulling op beleidsmatige verantwoording)
De balans van Nederland.