Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1
Wat is gedragstherapie en wat is cognitieve gedragstherapie? Gedrag is grotendeels gewoontes Gedrag blijft in stand als het functioneel en belonend is Gedrag verandert als de gevolgen veranderen Bij excessief gedrag moeten instandhoudende gevolgen belemmerd worden Dwangmatig handen wassen wordt in stand gehouden door het voorkomen van besmetting (opluchting) Therapie is dan response preventie (voorkomen handen wassen) en blootstellen (exposure) aan gevolgen (namelijk toch niet ziek worden) 2
Als het probleem een tekort aan gedrag is Bijvoorbeeld geen vrienden en kennissen Mogelijk deficiente leergeschiedenis Aanleren van nieuw gedrag en versterken ervan door belonende gevolgen (plezier, doorbreken isolement) Therapie rollenspel, gedragsinstructies, opzoeken sociale situaties 3
Cognitieve gedragstherapie Gebeurtenissen ontlokken gedachten Gedachten resulteren in gevoelens en emoties Emoties leiden tot handelen Voorbeeld: Man komt bij de dokter en denkt huidkanker te hebben. Hij is extreem bang Dokter onderzoekt en stelt exceem vast. Man herziet mening en is opgelucht. 5
Wat is de ggz nu? Varieert van milde klachten tot aan zeer ernstig chronisch zieken Er zijn hoogprevalente stoornissen zoals depressie die kortdurend behandeld kunnen worden en die duur zijn omdat ze zoveel voorkomen Er zijn laagprevalente stoornissen zoals schizofrenie omdat ze langdurige behandeling vragen en sterk invaliderend zijn (mede door maatschappelijk stigma en iatrogene gestichtsverpleging) 6
Prevalentie van symptomen Veel voorkomende symptomen, vaak ook alleen Zeldzame symptomen, altijd in gezelschap van andere symptomen (co-morbiditeit) Veel voorkomend: piekeren 37%, gespannenheid 29%, angst 17%, somberheid 11% Weinig voorkomend, minder dan 1%: wanen, hallucinaties, verwaarlozing Sturt, E. (1981). Hierarchical patterns in the distribution of psychiatric symptoms. Psychological Medicine, 11(4), 783-92. 7
De rationale achter de nieuwe ggz Compartimentalisering Klachten zonder stoornis huisarts Stoornis (volgens dsm) generalistische basis ggz Meerdere stoornissen, complexiteit, invalidering, gevaar specialistische ggz 8
9
De huisarts als gatekeeper Tot nog toe: somatische zorg Nu ook: psychisch/psychiatrische zorg 12 uur POH op een normpraktijk met 2530 patiënten, waarvan ongeveer een derde psychopathologie heeft = weinig tijd per patiënt In de populatie 27% incidentie psychische stoornissen = 683 nieuwe gevallen per jaar = 13 per week = 55 minuten per nieuwe aanmelding 10
11
Wat zijn de meest voorkomende klachten bij de huis arts? Slapeloosheid/ vermoeidheid Somberheid/ vermoeidheid Relatieproblemen/ aanpassingsstoornissen 12
Wat kan het aanbod van de huisarts/ POH zijn? Psychoeducatie Begeleide zelfhulp bij slaapstoornissen (e-health) Begeleide zelfhulp bij somberheid (e-health) Preventie Triage en consultatie inroepen van de ggz-specialist 13
Wat zijn de voordelen van het nieuwe systeem? Destigmatisering van de zorg voor psychische problemen Grotere betrokkenheid van de natuurlijke omgeving van de patiënt Zorg eerder beschikbaar maken: preventie 14
Waarom meer preventie? Neem een voorbeeld aan de tandarts Psychische hulp naar de jeugdhulpverlening Vroegdetectie en vroeginterventie is affectiever en goedkoper Enige oplossing voor duurzame en hoogkwalitatieve psychische zorg 15
Aanvangsleeftijd psychische stoornissen 50% bij 15 jaar, 75% bij 20 jaar Kessler et al, Current Opinion Psychiatry, 2007
17
Obstakels Hoe realiseer je goede screening en verwijzing in weinig tijd? Hoe verander je belangen van zorgverzekeraars? Verschuiving van winst van aandeelhouders naar behoud gezondheid van verzekerden Van bijziend tot verziend Nog geen beroepsprofiel of beroepsopleiding voor POH Well-being workers in de UK 18
Obstakels 2 Patiënten in huisartspraktijk zijn veelal ouderen Hoe is de toegang tot begeleide zelfhulp op het internet? Hoe staat het met de mantelzorg? Hoe voorkom je paternalisme en afbraak van vraaggestuurde zorg door de gemeenten? Neiging tot vergaderen en case management in plaats van leveren van zorg 19
Kansen en uitdagingen Ontcategoralisering van de psychiatrisch patiënt Voor het eerst burger met burgerrechten Kansen op preventieve betaalbare duurzame ggz Het is nu echt crisis: de enige korte tijdsperiode waarin systeem verandering echt mogelijk zijn Blijf waakzaam, voorkom cynisme, wee opportuun bij het grijpen van kansen 20
Conclusies Systeem wijziging betekent afbraak van oude zorgsystemen met alle chaos en slachtoffers van dien (Denk aan de wenswachtende demente bejaarden) Systeem wijziging moet hulpverlening aanzetten met evidence-based interventies zoals cognitieve gedragstherapie, KOP, korte preventieve modules om de behandeling van klachten effectiever te maken Systeem wijziging moet wachten tot dsm diagnose voorkomen (lees chronisch met matige behandelresultaten) De oude ggz moet beschikbaar komen in de preventieve zorg bij huisarts/ POH 21
Met dank voor uw aandacht! PROF DR. MARK VAN DER GAAG HOOFD PSYCHOSE ONDERZOEK PARNASSIA DEN HAAG M.VANDERGAAG@PARNASSIA.NL HOOGLERAAR KLINISCH PSYCHOLOGIE VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM M.VANDER.GAAG@VU.NL 22