kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016
Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten GAIA [i] ) Disclosure belangen spreker: C.M. Bax Presentatie: Kanker en seksualiteit: een lastig duo Geen potentiële belangenverstrengeling x Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties 1 Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of anderen (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk. [i] http://knmg.artsennet.nl/opleiding-en-herregistratie/gaia-accreditatie/aanbieders-nascholing.htm 12-4-2016 Voettekst 2
seksualiteit
seksualiteit stimulerende prikkels (+), voorwaarden intact lichamelijk functioneren: - zenuwbanen en bloedvaten - geslachtshormonen - geslachtsorganen seksuele reacties positieve feedback
seksualiteit: biopsychosociaal model + HOOFD + LIJF geslachtsdelen + vasoconges e relaxatie bekkenbodemspier lubricatie, erectie, tenting-effect sensibiliteit
seksueel probleem remmende factoren (-) aanwezig (multicausaal, biopsychosociaal) dysfunctioneren afname seksuele reacties negatieve feedback seksualiteit beladen 12-4-2016 Voettekst 6
seksueel probleem +/ HOOFD +/ LIJF geslachtsdelen +/ vasoconges e gespannen bekkenbodemspier lubrica e, erec e, ten ngeffect sensibiliteit
kanker 12-4-2016 Voettekst 8
kanker en seksualiteit remmende (-) factoren door ziekte zelf: - impact van diagnose - ziektebeeld: invaliderend, klachten - soort kanker (hormoongevoelig) -locatie door de behandeling: -operatie - radiotherapie - chemotherapie - hormoontherapie - combinatie afhankelijk van persoonlijke factoren (vb. leeftijd, relatie, coping) 12-4-2016 Voettekst 9
kanker en seksualiteit: een lastig duo! 12-4-2016 Uit: Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking, 2008, red. Gianotten, Meihuizen-de Regt, van Son-Schoones 10
12-4-2016 Uit: Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking, 2008, red. Gianotten, Meihuizen-de Regt, van Son-Schoones 11
prostaatkanker en seksualiteit gevolgen behandeling op seksualiteit: (radicale) prostatectomie: droog orgasme, veranderd orgasmegevoel, erectiestoornissen, urine-incontinentie radiotherapie: uitwendig: minder spermaproductie, erectiestoornissen, pijn inwendig: erectiestoornissen hormonale therapie: libidoverlies, erectiestoornissen, lusteloos, opvliegers, afname spierkracht en lichaamsbeharing chemotherapie: infertiliteit, libidoproblemen 12-4-2016 Voettekst 12
borstkanker en seksualiteit gevolgen behandeling op seksualiteit: operatief: negatief effect op zelfbeeld, aantrekkelijkheid wegvallen erogene zone litteken, pijn, veranderd gevoel, zwelling door lymfoedeem radiotherapie: huidreacties, veranderd/verminderd gevoel, vermoeidheid chemotherapie: vermoeidheid, misselijk, haaruitval uitval ovaria: afname oestrogeen en testosteronproductie vervroegde overgang: overgangsklachten, infertiliteit vaginale droogheid, pijn, irritatie libidoverlies, opwindingsproblemen, orgasmeproblemen hormoontherapie: overgangsklachten, stemmingswisselingen, vaginale droogheid, pijn 12-4-2016 Voettekst 13
psycho-sociale factoren angst voor kanker of terugkeer verminderd zelfvertrouwen en zelfbeeld lusteloos, moe schaamte vermijding faalangst, angst voor pijn teleurstelling relatie/partner 12-4-2016 Voettekst 14
behandeling seksuele problemen biopsychosociale aanpak! remmende factoren (-) bespreken en verminderen stimulerende factoren (+) opzoeken en versterken negatieve vicieuze cirkel doorbreken beladenheid weghalen 12-4-2016 Voettekst 15
arts-seksuoloog praktische aanpak informatie, uitleg (bij voorkeur pre-operatief) tips, adviezen, alternatieven (bekkenbodem)oefeningen, opdrachtjes, hulpmiddelen lichamelijk (educatief) onderzoek, laboratorium onderzoek, medicatie stap voor stap bespreekbaar maken begeleiding 12-4-2016 Voettekst 16
behandelopties specifiek bij prostaatkanker pre-operatief: goede voorlichting preventief: goede conditie bekkenbodemspieren en vaatstelsel post-operatief: penielerehabilitatie : gebruik van medicatie of device bij of na de radicale prostatectomiemet als doel het herstel van de erectielefunctie te optimaliseren (Mulhall, 2009) - voorkomen denervatieschade - seksuele activiteit stimuleren (use it or lose it) - erecties bewerkstelligen m.b.v. erectiepillen, ICI, vacuumpomp - ondersteuning vaatstelsel (oxygenatie, endotheel protectie) bekkenbodemtraining levensstijl adviezen 12-4-2016 Voettekst 17
behandelopties specifiek bij borstkanker bijv. dyspareunieklachten: vaginale atrofie verhoogde bekkenbodemspanning gebrek aan zin, opwinding vicieuze cirkel behandeling: tijdig goede voorlichting biopsychosociale aanpak (zie terug) vaginale droogheid: gel op basis van hyaluronzuur 12-4-2016 Voettekst 18
rol huisarts tijdig informatie geven en bespreekbaar maken (nieuwe NHG-standaard seksuele klachten, nov. 2015) er is hulp voor handen! (na)zorg, lastmeter case-management, tijdig verwijzen kwaliteit van leven verbeteren, óók op gebied van seksualiteit dus niet: 12-4-2016 Voettekst 19
NHG-standaard seksuele klachten Verwijs naar een seksuoloog bij: langer bestaande of ernstige dyspareunie en langer bestaande secundair vaginisme; primair vaginisme; verminderde zin, opwindings-of orgasmeproblemen waarbij adviezen onvoldoende verbetering geven; erectiele disfunctie waarbij adviezen en/of medicatie onvoldoende verbetering geven; primaire vroegtijdige zaadlozing bij onvoldoende effectiviteit van een SSRI; secundaire vroegtijdige zaadlozing waarbij niet-medicamenteuze adviezen onvoldoende effectief zijn en er mogelijk sprake is van complexe onderliggende problematiek. 12-4-2016 Voettekst 20
informatie www.seksindepraktijk.nl www.nhg.org/seks www.nvvs.info www.kwfkankerbestrijding.nl www.kanker.info epin Seksuele klachten StiP-cursus bespreken seksuele klachten in de spreekkamer Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking, 2008, red. Gianotten, Meihuizen-de Regt, van Son-Schoones 12-4-2016 Voettekst 21
informatie 12-4-2016 Voettekst 22