Ervaringen met de poli seksuele disfunctie na kanker bij de urologische patiënt. Det Jetten, verpleegkundige Wim Meinhardt, uroloog
|
|
- Juliaan de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ervaringen met de poli seksuele disfunctie na kanker bij de urologische patiënt Det Jetten, verpleegkundige Wim Meinhardt, uroloog
2 Inhoud presentatie Algemeen: Bio-psycho-sociale visie Responscyclus Invloed van kanker op seksualiteit Invloed van behandeling op seksualiteit Risicofactoren Bespreken van seksualiteit (PLISSIT-model) Medische behandelmogelijkheden Poli Seksualiteit en Kanker na urologische ingrepen Opzet en werkwijze Praktijkvoorbeelden Vragen
3 Psychosomatische cirkel van Lichamelijke, emotionele en cognitieve processen met een duidelijke samenhang Elke factor kan zowel stimulerende als remmende invloed hebben Bancroft (1989)
4 Remmende factoren uit de psychosomatische cirkel Gebrek aan kennis, onjuiste kennis Gebrek aan vaardigheden Angsten en remmingen Lichamelijke factoren Relationele factoren Normen Materiele factoren Zingevingproblemen
5 Respons cyclus De stadia worden op verschillende manieren door ziekte of behandeling beinvloed
6 Respons cyclus: verlangen: Patiënt zelf: Laag libido: ziek zijn, moeheid, sommige medicatie, verstoorde hormoonhuishouding Veranderd zelfbeeld, gebrek aan zelfvertrouwen Patiënt en partner: Disfunctionele gedachten door pre-occupatie met kanker en/of overlijden Weerzin door mutulaties
7 Respons cyclus opwinding: Onhandig begrip, betekend zowel psychisch opgewonden als zwelling en lubricatie Psychologische factoren: faalangst e.d Lichamelijke factoren: orgaan-, zenuw-, vaatschade
8 Respons cyclus Plateau fase / orgasme: Bij gestoord seksueel functioneren kan orgasme optreden zonder opwindingsfase Voor veel patiënten is dit onverwacht, hierover inlichten van te voren
9 Invloed van kanker op seksualiteit Diagnose kanker heeft invloed Invloed benoemen in vroeg stadium Consequenties van de behandeling bespreken Lichamelijke klachten tijdens en na behandeling:
10 Invloed van kanker op seksualiteit Meedelen van de diagnose: beleving van seksualiteit verandert, pas na de behandeling lijkt de interesse bij velen terug te keren Timing voorlichting is daardoor lastig en moet individueel bepaald worden Toch bij het behandelvoorstel de seksuele gevolgen noemen, geeft mogelijkheden om het naderhand opnieuw te bespreken.
11 Invloed van kanker op seksualiteit Pijn, benauwdheid, incontinentie etc. Dit maakt de bespreking van seksualiteit bizar voordat de problemen zijn opgelost Voorbeeld: Als u zich na de behandeling beter voelt, dan.
12 Oncologische Behandeling Behandeling: Medicatie bv chemotherapie Radiotherapie in kleine bekken Operatie in kleine bekken Invloed: hormonale effecten, vaatzenuwschade vaat- en zenuwschade vrouwen schade aan vagina(ondieper) en ovaria vaat- en zenuwschade Overige (mutilerend) Stomata: uro-colo-ileo, tracheostomie Combinatie therapie sterk additief effect
13 Co-morbiditeit Vasculair: (opwinding) hartfalen Diabetes Mellitis roken Neurogeen: (opwinding en orgasme) CVA M.Parkinson MS dwarslaesie Psychiatrisch: (lust/libido, in mindere mate opwinding) Depressies Psychisch: (alle fases, maar ook acceptatie hulpmiddelen) Verwerkingsproblematiek zelfbeeld faalangst Psychosociaal: (lust/libido, en acceptatie hulpmiddelen) Relatie problematiek
14 Overige medicatie Antihypertensiva (vooral erectie stoornissen, betablock) Antipsychotica (soms priapisme) Antidepressiva (lust/libido, uitstel/afstel ejaculatie)
15 Patiënten populatie in AvL Urologische tumoren: prostaat carcinoom, blaascarcinoom, peniscarcinomen Na bekkenchirurgie of bestraling Hoofd-hals chirurgie Medicinale behandelingen: hormonaal, chemotherapie Vrouwen op andere poli s: Mammacarcinoom Gynaecologisch: (vulva-ovaria-uterus- cervixcarcinomen)
16 Bespreekbaar maken 1 Wanneer bespreek je dit onderwerp Wie gaat het bespreken Poli Seks
17 Bespreekbaar maken 2 Praten over seks niet gemakkelijk Praten over problemen nog moeilijker Bespreken met onbekende?
18 Bespreekbaar maken 3 PLISSIT FIAT Permission Limited Information Specific Suggestions Intenisve Therapy Fiatteren Informeren Adviseren Therapie
19 Poli seksualiteit en kanker (2013: 120 nieuwe patiënten) 1 middag per week Mannelijke kanker patiënten Intake ½ uur, met patiënt, partner, verpleegkundige, specialist Veelal 1 of 2 vervolg sessies van ¼ uur
20 Intake 1 Bespreking functioneren voor de diagnose (klachten 1 van beide partners?) Co morbiditeit? Aard van de disfunctie? Wat is er tot nu toe ondernomen? Daarna is het meestal mogelijk een oordeel te hebben over de communicatie tussen beide partners over het onderwerp en de coping met het probleem
21 Intake 2 Zal de introductie van een hulpmiddel het probleem oplossen? Attitude t.o.v. kunstmatige oplossingen Zijn er nog medische aspecten van belang? Gesprek verloopt anders wanneer je met een vrouwelijke en een manlijke hulpverlener bent Idem verpleegkundige en specialist? Na een inleidende vraag is snel duidelijk wat voor de patiënt geschikt woordgebruik is.
22 Voorbeeldvragen Hebben uw erecties zich weer hersteld? Wel zwelling, maar onvoldoende stijf? Duurt het te kort? Is er nog intimiteit (vrijen jullie)? Kunt u klaarkomen? Vrouwelijke partner: bloedverlies, droog, pijn? Specifiek bij prostatectomie: verliest u urine tijdens het klaarkomen?
23 Coping 1 Soms zijn er veel verwijten, voor die tijd niet ingelicht, probleem ontstaan door een fout De beleving van de seks zal veranderen doordat de spontaniteit verminderd is of zelfs helemaal weg. Weerzin tegen kunstmatige oplossingen is veelal een teken van laag libido of een lage acceptatie van seksualiteit i.h.a. Angst voor doodgaan door viagra: idem
24 Coping 2 De paradox voor de partner: te gemakkelijke acceptatie van het probleem lijkt de premorbide seksuele relatie te diskwalificeren Te veel aandringen op een oplossing dreigt de disfunctionerende kankerpatiënt in de kou te zetten
25 De dialoog Tijdens de anamnese worden de patiënt en de partner al gedwongen een en ander te verwoorden, zodat ze er thuis op terug kunnen komen Tussen het 1ste en 2de bezoek moeten er wat kwesties thuis besproken worden 40% van de stellen geeft in het 2de of 3de gesprek aan de situatie te accepteren zoals die is
26 Hulpmiddelen Vibratie om tot orgasme te komen PDE5-i s Intra-caverneuse injecties Vacuüm systeem Erectie prothese
27 Vibratie Goed middel om bij erectiele disfunctie toch adequaat te stimuleren
28 PDE5-i s Cialis = tadalafil 10/20 mg zo nodig of 5 mg dagelijks Halfwaarde tijd 36 uur, dagelijks b.v. in een revalidatie periode,ivm stimulatie nachtelijke erecties Viagra = sildenafil 25/50/100mg Sildenafil (snaptab en anderen) 100mg veel goedkoper Levitra = vardenafil 5/10/20mg
29 PDE5-i s Contra-indicaties: nitraat houdende medicatie:.isosorbinenitraat (b.v.:cedocard, isordil, prodicard, promocard).nitroglycerine (nitrobaat, nitrolingual, nitrostat, estaro, allerlei pleisters).nicorandil (ikorel) Als bloeddruk daling gevaarlijk is: (recent hartinfarct of recent CVA)
30 PDE5-i s Bijwerkingen: Rood hoofd, hoofdpijn, verstopte neus Cialis ook spierpijn Gebruik: ¾ uur tevoren innemen Meer stimulatie dan vroeger nodig Werkt 7 uur, Cialis 36 uur
31 Intra-caverneuse injecties Androskat (papaverine met fentolamine). priapisme (dosis afhankelijk).. fibrose met kromstand (frequentie en dosis afhankelijk) Caverject (prostaglandine E1, alprostadil) 10 en 20 mcg. 10% veel pijn, dosis afhankelijk. Erg duur, import Combineren alleen door specialist en dan informeren, meest effectief en voor dosis reductie soms handig
32 Intra-caverneuse injecties Proef injectie op de polikliniek. Zodat patiënt een realistisch beeld krijgt. Dosis bepalen. BRIEF MEE (hoe en waar bij priapisme)
33 MUSE Intra-urethraal zetpilletje In onze patienten groep zelden effectief
34 Vacuüm systeem Wordt zeer wisselend beoordeeld Veel instructie erbij nodig Zwelling en enige stijfheid alleen vanaf het elastiek Goedkoopste via:
35 Erectie prothese In Nederland niet erg frequent toegepast, slechts in enkele klinieken voldoende ervaring met de operatie Seksuologisch consult vooraf, vroeger bleek dat de meerderheid niet meer tot coïtus kwam met de prothese in situ
36 Rol van de arts Uitleg over de relatie tussen het seksuele probleem en de behandeling van kanker Idem comorbiditeit Signaleren van een metabool syndroom met laag testosteron Sommige patiënten kunnen zich erg fixeren op de somatische aspecten en alleen na beantwoording daarvan kun je daar over meta-communiceren
37 Rol van de verpleegkundige Gesprek verloopt anders met een verpleegkundige er bij, belevingsaspecten zijn van belang bij het accepteren van disfuncties en oplossingen, maar worden eerder met een verpleegkundige, dan met een orgaan specialist besproken. Is in goede positie om de partner bij het gesprek te betrekken Ruime ervaring met het aanleren van omgang met hulpmiddelen
38 Casus 1 Man van 63 jaar, 17 maanden na RALP Komt zonder echtgenote Veel conflicten met haar, coïtus lukt niet Wel goede ochtend erecties Orgasme mogelijk Aanvankelijk urine verlies tijdens opwinding, dat is nu al veel minder Wenst een viagra recept
39 Casus 1 Advies: relatie therapeut zoeken Patiënt weet zeker dat zijn vrouw niet naar een therapeut of een seksuoloog wil Viagra voorschrijven???
40 Casus 2 Patiënt 71 jaar, 2 jaar na radiotherapie prostaat Cardiovasculaire co-morbiditeit 40 jaar getrouwd, echtgenote niet mee Na 3 maal instructies lukt het patiënt niet de ICI te doen Het resultaat is ook niet afdoende voor coïtus Beleid: echtgenote meenemen, die kan misschien de injectie wel plaatsen
41 Casus 2 Echtgenote komt mee: wilde scheiden van patiënt, maar toen de diagnose Lewis body dementie werd gesteld, vond zij dat zielig en bleef Ik ben zijn mantelzorger, maar niet zijn sekswerker Geen verdere actie, status aangevuld met deze info
42 Casus 2 Patiënt komt retour, want wil een proef injectie met caverject Doen of laten?
43 Casus 2 Patiënt komt retour, want wil een proef injectie met caverject Doen of laten? Bij dementie komt vaker hernieuwde seksuele interesse voor Prostitutie bezoek lijkt ons geen contra-indicatie
44
45 Revalidatie na bekken chirurgie If you don t use it, you lose it Wat betreft de lichamelijke factoren zeer betrekkelijk Wat betreft de relationele factoren essentieel
46 Revalidatie na bekken chirurgie lichamelijke factoren Er is veel nadruk gelegd op de achteruitgang van de werking van de zwellichamen door (tijdelijke) apraxie van het zenuw weefsel Herstel van beschadigde zenuwen kan > 1 jaar duren, het inducible NOS verdwijnt dan, en fibrose treedt op Vooral door wegblijven van nachtelijke erecties
47 Revalidatie na bekken chirurgie lichamelijke factoren Lengte verlies wordt inderdaad tegen gegaan door een vacuüm systeem en door ICI en door PDE5-i s Indien de middelen tot erecties en herstel van coïtus mogelijkheid leidt, dan is dat wel erg nuttig
48 Onderzoek met Cialis en Viagra post-op:.herstel van spontane erecties treed niet vaker op met cialis 5 mg daags.bij gebruik wel vaker functionele erecties dan met placebo Na externe radiotherapie:.75% blijft afdoende erectie behouden met Viagra.Zonder 50%
49 Revalidatie na bekken chirurgie relationele factoren Indien de intimiteit niet behouden blijft, dan is herstart van vrijen erg moeizaam Idem: acceptatie extragenitale seksuele opties Idem: acceptatie hulpmiddelen Vooral tijdens hormonale behandeling kan het interesse verlies schokkend zijn voor de partner
50 Bespreekbaar maken 3 Wanneer bespreek je dit onderwerp Wie gaat het bespreken Poli Seks
PATIËNTEN INFORMATIE. Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie
PATIËNTEN INFORMATIE Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over (de
Nadere informatieWat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk?
Wat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk? Ines Sneppe 1. Invloed van diabetes op seksualiteit Vorm van neuropathie
Nadere informatieWat zijn erectiestoornissen Hoe komt een erectie tot stand Oorzaken erectiestoornissen
Erectiestoornissen Wat zijn erectiestoornissen Een erectiestoornis of erectiele dysfunctie is een voortdurend of terugkerend onvermogen een erectie te krijgen of vol te houden tot de voltooiing van de
Nadere informatieWat is een erectiestoornis? Hoe ontstaat een erectie?
Erectiestoornissen Deze folder is voor mannen die problemen hebben met het krijgen van een erectie. Hierin vindt u alle informatie over erecties, erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en
Nadere informatieWat is een erectiestoornis?
Erectiestoornis 1 Wat is een erectiestoornis? Er is sprake van een erectiestoornis als een man moeite heeft met het krijgen of houden van een erectie die voldoende is voor een bevredigende seksuele activiteit.
Nadere informatieKanker en Seksualiteit?
Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog
Nadere informatieCommunicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016
Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud
Nadere informatieI Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24
Inhoud I Inleiding 7 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18 II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 4 Factoren die seksualiteit beïnvloeden: een biopsychosociaal
Nadere informatiekankeren seksualiteit: eenlastigduo?
kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016 Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Nadere informatieSeksualiteit bij mensen met een dwarslaesie
Seksualiteit bij mensen met een dwarslaesie De voorlichting en begeleiding rondom seksualiteit bij mensen met een dwarslaesie Wat is het? Voor wie is deze folder? Deze folder is geschreven voor mensen
Nadere informatieNierfalen en Seksualiteit
Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk
Nadere informatieDoc 69 Liefde,seks, senior
Doc 69 Liefde,seks, senior Let s talk about seks Riët Daniel, Gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog, Marjolein Oerlemans huisarts, Minouche van Rumste, gynaecoloog Doelen Bewustwording Kennis hebben
Nadere informatieIntimiteit en Parkinson
+ Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie
PATIËNTEN INFORMATIE Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over (de
Nadere informatieSeksualiteit en diabetes mellitus. Polikliniek diabeteszorg
Seksualiteit en diabetes mellitus Polikliniek diabeteszorg mca.nl seksualiteit en diabetes mellitus Problemen met de seksualiteit is een onderwerp waar niet zo gemakkelijk over wordt gesproken. De beladenheid
Nadere informatieKanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners.
Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners. Deze folder is bedoeld voor hulpverleners van kankerpatiënten met seksuele problemen. Thema kanker en seksualiteit bespreekbaar maken De diagnose en
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit
Informatie voor patiënten Diabetes en seksualiteit z Seksualiteit en diabetes mellitus 1 Over problemen met seksualiteit wordt niet zo gemakkelijk gesproken. Doordat het een beladen onderwerp is, kunnen
Nadere informatieSymposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019. Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis
Symposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019 Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis Seksualiteit en ziekte Uitgangspunt: Seksualiteit is een complex
Nadere informatieIntimiteit en seks bij borstkanker
Intimiteit en seks bij borstkanker Patientenvoorlichting 28 november 2013 Jurgen Knobel, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog/ seksuoloog NVVS Inhoud Draaglast en draagkracht Fasen in ziekteproces
Nadere informatieConsultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie
Centrumlocatie In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt
Nadere informatieBeter op alles voorbereid. Prostaatkanker en seksualiteit
BEWUSTCHECKLIST Beter op alles voorbereid Prostaatkanker en seksualiteit Nadat U te horen heeft gekregen dat U prostaatkanker hebt, hebt u allereerst het slechte nieuws van de diagnose moeten verwerken.
Nadere informatieErectiestoornis. Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858
Erectiestoornis Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858 Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u over wat een
Nadere informatieInleiding. Wat is een erectiestoornis?
Erectiestoornis Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u over wat een erectiestoornis is en wat eventuele behandelingen kunnen
Nadere informatieUrologie. Impotentie. www.catharinaziekenhuis.nl
Urologie Impotentie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is impotentie?... 3 Hoe komt een erectie tot stand?... 3 Wat zijn de mogelijke oorzaken van potentiestoornissen?... 4 Hoe wordt een lichamelijke
Nadere informatie10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit.
Richtlijn: Diagnostiek, behandeling en functioneren bij multiple sclerose. MSMS 2013 Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Aanbevolen wordt om het informeren
Nadere informatieKanker en seksualiteit
Kanker en seksualiteit AnneMarie Kuijs Manager Ontwikkeling & Begeleiding Stichting-OOK 31 januari 2019 AnneMarie Kuijs, maart 2018 2 AnneMarie Kuijs, maart 2018 3 https://www.youtube.com/watch?v=q64htnej
Nadere informatieErectiestoornissen Radboud universitair medisch centrum
Erectiestoornissen Deze brochure is voor mannen met een erectiestoornis. Hierin vindt u informatie over erecties en erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en behandelingsmogelijkheden. Wat
Nadere informatieZelf-injectie therapie
Zelf-injectie therapie Urologie Beter voor elkaar 2 Zelf-injectie therapie bij erectiele disfunctie Inleiding Erectie stoornissen vormen een veel voorkomend probleem. We spreken van een erectie stoornis
Nadere informatieIs seks een issue? U C L M
Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we
Nadere informatieVAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN...
VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... Paul Enzlin Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (IFSW, KU Leuven) Centrum voor Klinische
Nadere informatieErectiestoornis. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Erectiestoornis Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u
Nadere informatieSeksualiteit. De zoektocht naar intimiteit na diagnose. Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017
Seksualiteit De zoektocht naar intimiteit na diagnose Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017 Kanker en seksualiteit 1 e opzicht: tegengesteld Seksualiteit: plezier en ontspanning Kanker: zorgen en spanning
Nadere informatieBio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?
Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel
Nadere informatieConsultatie en begeleiding bij seksuele problematiek
In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt onder jonge,
Nadere informatieDOEN EN LATEN. Take home SOLK 10-03- 13. Aandoeningen vragen om adaptatie van seks
DOEN EN LATEN Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS Take home Aandoeningen vragen om adaptatie van seks Adaptatie voornamelijk beperkt door: mythe dat seks spontaan hoort te zijn dwang van coïtale seks
Nadere informatieSeksuele disfunctie en relatieproblematiek in de urologische praktijk
Seksuele disfunctie en relatieproblematiek in de urologische praktijk Symposium Seksuologisch Onderzoek Dr Henk Elzevier, Uroloog en Seksuoloog Afdeling Urologie LUMC LEIDEN Disclosure belangen spreker
Nadere informatieHET SEKSUELE BREIN VERSTOORD. Inleiding op de invloed van NAH op de seksualiteit
HET SEKSUELE BREIN VERSTOORD Inleiding op de invloed van NAH op de seksualiteit Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS 28-11-2011 HAARLEM Egbert Kruijver NVVS seksuoloog Seksuoloog in de revalidatie Sophia
Nadere informatieSeksualiteit en Prostaatkanker
Seksualiteit en Prostaatkanker Voorlichtingsdag Prostaatkanker, Maandag 7 September 2009 Dr. André Vis, Uroloog VUmc Oncologische Urologie Minimaal Invasieve Urologie Seksualiteit en Prostaatkanker De
Nadere informatieInformatie voor patiënten
De prostaatkliniek Informatie voor patiënten Prostaatkanker en seksualiteit UROLOGIE Prostaatkanker en seksualiteit Voor wie is deze brochure? Deze brochure is in de eerste plaats bedoeld voor kankerpatiënten
Nadere informatieKom op CBT-er: en nu ook de seks!
Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Ellen Laan, Gz-psycholoog, Seksuoloog NVVS, e.t.laan@amc.uva.nl Reinhilde Melles, Klinisch Psycholoog BiG, VGcT, Seksuoloog NVVS reinhilde.melles@mumc.nl Wat moet een
Nadere informatieErectiestoornissen. Urologie
Erectiestoornissen Urologie Inhoudsopgave Erectiele disfunctie...4 Oorzaak erectiestoornissen...5 Medische factoren...6 Psychologische factoren...7 Levensstijl factoren...8 Psychologische behandeling...9
Nadere informatieSeksuologie bij prostaatkanker
Seksuologie bij prostaatkanker Wat kan relevante informatie zijn voor de fysiotherapeut? Dr. Jack Beck Uroloog Fellow of the European Board of Urology Medisch Seksuoloog Fellow of the European Committee
Nadere informatie'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie
'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie Weer eens lekker vrijen als vanouds is dat weggelegd voor mensen met een dwarslaesie? 'Als vanouds' zal het nooit zijn, 'lekker'
Nadere informatieKayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019
Kayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019 MAAK JE HET BESPREEKBAAR? Doelen Waarom moet seksualiteit besproken worden Welke problemen
Nadere informatieWat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender
SEKS ALS JE CHRONISCH ZIEK BENT Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender Een chronische ziekte heeft vaak invloed op het seksleven. Omdat de praktijkondersteuner
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieman, vrouw en kind info voor patiënten Erectiele dysfunctie
man, vrouw en kind info voor patiënten Erectiele dysfunctie Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Erectie... 04 03 Seksualiteit... 04 04 Libido... 05 05 Orgasme... 05 06 Ejaculatie... 05 07 Erectiestoornissen...
Nadere informatieZelfinjectietherapie bij een erectiestoornis
Zelfinjectietherapie bij een erectiestoornis Erectiestoornissen vormen een veel voorkomend probleem. We spreken van een erectiestoornis als het voor een man niet mogelijk is een erectie te krijgen of er
Nadere informatieSymposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte. Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015
Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015 Wat is seksualiteit? Definities: Van Dale: Handelingen en gevoelens die te maken hebben met
Nadere informatieDisclosure belangenverstrengeling. Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen. Seksualiteit en ziekte. Waarom WEL aankaarten?
4/15/18 Disclosure belangenverstrengeling Geen belangenverstrengeling Lust en plezier, ook bij een falende nier Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen 2 Seksualiteit en ziekte Seksualiteit
Nadere informatieErectiestoornis: zelfinjectietherapie
Erectiestoornis: zelfinjectietherapie Erectiestoornissen vormen een veel voorkomend probleem. We spreken van een erectiestoornis als het voor een man niet mogelijk is een erectie te krijgen of er te snel
Nadere informatieUrologie Lastmeter Inleiding Hulpverleningsmogelijkheden
1/5 Urologie Lastmeter Inleiding Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer de behandeling al langer geleden is. U kunt problemen ondervinden op
Nadere informatieover? referatenagz @referatenagz
Durf jij de drempel over? referatenagz @referatenagz referatenagz @referatenagz Agenda Referaten AGZ referatenagz @referatenagz WIFI WIFI 1. Inlognaam: g110621 Wachtwoord: XPZ3VKO 2. Inlognaam: g110641
Nadere informatieZelfinjectietherapie bij ED
Zelfinjectietherapie bij ED www.urologischcentrum.be Geachte heer, Erectiestoornissen vormen een veel voorkomend probleem. Men spreekt van een erectiele disfunctie ofwel erectiestoornis wanneer de penis
Nadere informatieDe reis van vanmiddag:
Disclosure Ik heb geen connecties met de farmaceutische industrie of anderszins, waardoor mijn professionele objectiviteit zou kunnen worden beïnvloed. Woet Gianotten De reis van vanmiddag: 1. Een ander
Nadere informatieSeksualiteit en intimiteit
Seksualiteit en intimiteit Het bespreekbaar maken van. Drs. Th. Van der Waart Huisarts-seksuoloog NVVS, FECSM 3 oktober 2014 programma Introductie Inventarisatie vragen Theorie Gespreksvoering bij seksuele
Nadere informatieKANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017
KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen. Meer konden
Nadere informatiePraten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS
Praten helpt Dialysepatiënten Afhankelijk. PD 4x in 24 uur HD 3x per week Seksuele problemen Libidoverlies, niet opgewonden Orgasmeproblemen Pijn bij het vrijen Erectie problemen/ Seksuele ontevredenheid:
Nadere informatieIntimiteit en seksualiteit
UMCG Centrum voor Revalidatie Intimiteit en seksualiteit bij chronische ziekte of lichamelijke beperking Tekst met dank aan Egbert Kruijver, revalidatieseksuoloog voor Sophia Revalidatie in Den Haag en
Nadere informatiee-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog
e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele mensen
Nadere informatieSeksualiteit bij Reumatische Aandoeningen
Seksualiteit bij Reumatische Aandoeningen Katelijne Michielsen Klinisch Psychologe/Seksuologe Rene Westhovens Reumatoloog ReumaNet 3 Maart 2018 2 «Reuma» Reumatische aandoeningen zijn frequent en van alle
Nadere informatieProject. Projectgroep. Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Ongekende noden Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 25 november 2011 Dixit Woet Gianotten
Nadere informatieI FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival
De Huid & Seksualiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival 29-09-18 Voorstellen Arts-seksuoloog i.o. NVVS OLVG Oost in Amsterdam Psychiatrie en Psychosomatiek LMC in Leiden
Nadere informatieSeksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter
Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit en waar kan het misgaan? Seksualiteit
Nadere informatieJaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS
Jaarcongres KP & KNP Parallelsessie 12 april 2019 SEKS praten over seks, kennis over complexe comorbiditeit en timing van interventies Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS
Nadere informatieHeeft de NAH zorg een neglect voor seksualiteit en intimiteit bij NAH getroffenen?
Heeft de NAH zorg een neglect voor seksualiteit en intimiteit bij NAH getroffenen? Neglect voor seksualiteit in de zorg? Hoe zo? Aandacht in opleidingen? Aandacht in uw teams? Aandacht in behandelprogramma
Nadere informatieOverzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de
Het werkt hier beneden niet meer zo goed Omgaan met seksualiteit en intimiteit bij ouderen 1 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 2 Overzicht Kennis Attitude Gespreksvaardigheden de 1 1. KENNIS 3 Verpleegkundigen
Nadere informatieSeks kent geen pensioen
Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen: filmpjes en cijfers Tips en trucs voor de praktijk Casuïstiek 1967 Timeless Love Marrie Bot Jong Mooi Wild Strak Geil Spontaan Etc. Een aflopende
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
ndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatieKanker is niet voor watjes
Kanker is niet voor watjes SPKS 22 september 2018 2 ele Helen Dowling Instituut Mensen met kanker en hun naasten helpen de ziekte emotioneel te verwerken specialistische psychologische zorg (1100 cliënten
Nadere informatieOndersteunende zorg voor mensen met kanker
Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieVroegsignalering van angst bij kanker
Vroegsignalering van angst bij kanker Symposium juni 2016, Amsterdam Hoe harder we angst bevechten, hoe meer ze ons verleidt en verstikt. Hoe meer we de angst in de ogen zien, hoe sneller ze vrijheid biedt.
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
UROLOGIE Behandeling met PDE-5 remmer BEHANDELING Behandeling met PDE-5 remmer Uw uroloog heeft een recept met een PDE5-remmer voorgeschreven voor u. In deze folder leest u meer informatie over de werking
Nadere informatieLeefregels na prostaatverwijdering. Robot-geassisteerde radicale prostatectomie (RARP)
Leefregels na prostaatverwijdering met de robot Robot-geassisteerde radicale prostatectomie (RARP) 2 U heeft een robot geassisteerde radicale prostatectomie (RARP) ondergaan. In deze folder krijgt u uitleg
Nadere informatieDeel 8. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker
. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker In dit deel kunt u meer lezen over de mogelijke bijwerkingen van de bestraling. Mogelijke bijwerkingen tijdens of enkele weken na de bestraling Mogelijke
Nadere informatieInjectie bij erectiestoornissen
Injectie bij erectiestoornissen Patiënteninformatie 1212264PR/1-2013 Injectie bij erectiestoornissen Inleiding Erectiestoornissen vormen een veel voorkomend probleem. We spreken van een erectiestoornis,
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieEgbert Kruijver. Inhoud Lezing 19-06-15. Een veelzijdig vraagstuk. Intimiteit en Seksualiteit In de zorg. seksuoloog NVVS
Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Intimiteit en Seksualiteit In de zorg Een veelzijdig vraagstuk Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS 18-06-2015 Het Nachtcongres Seksuoloog in de revalidatie Sophia Revalidatie
Nadere informatieZelfinjectie bij erectiestoornissen. Poli Urologie
00 Zelfinjectie bij erectiestoornissen Poli Urologie 1 In overleg met uw uroloog heeft u gekozen om zelf medicijnen te injecteren in het zwellichaam van de penis (auto-injectie therapie). Uw behandelend
Nadere informatieIntimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 26 november 2012 Ongekende noden Reactie van de
Nadere informatieZelf-injectie therapie bij erectiestoornissen
Zelf-injectie therapie bij erectiestoornissen Afdeling urologie Vooraf Erectiestoornissen vormen een veel voorkomend probleem. We spreken van een erectiestoornis wanneer het voor een man niet mogelijk
Nadere informatieRelatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese
Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker bij Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Presentatie voor TransitieNet maart
Nadere informatieWaar kunt u terecht als u kanker hebt?
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Waar kunt u terecht als u kanker hebt? z Er is kanker bij u geconstateerd. Als gevolg van uw ziekte kunt u te maken krijgen met
Nadere informatieNaar de seksuoloog polikliniek Verloskunde & Gynaecologie
Naar de seksuoloog polikliniek Verloskunde & Gynaecologie Samen met uw behandelend arts heeft u gesproken over een bezoek aan de seksuoloog van de polikliniek Verloskunde & Gynaecologie. Misschien overweegt
Nadere informatieProblemen met het seksueel functioneren
Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in
Nadere informatieMuziek. Kraftwerk Autobahn. Eddie Vedder: Society. Django Reinhardt: Minor Swing
Muziek Kraftwerk Autobahn Eddie Vedder: Society Django Reinhardt: Minor Swing Seksualiteit en seksuele gezondheid bespreken als hulpverlener. Impact op seksualiteit COMBINATIEPREVENTIE: GEDRAGSMATIGE ASPECTEN
Nadere informatieI FEEL Y U. Alopecia & Intimiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO
Alopecia & Intimiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO-1900004 Disclosures Rieky Dikmans Geen potentiële belangenverstrengeling. Voor deze bijeenkomst: Honorarium UCB voor deze presentatie
Nadere informatieDiabetes en seksuele problemen
Langerhanssymposium 2019 Diabetes en seksuele problemen De Boer Mannengezondheid en Zorg Berg en Bosch (gebouw 60) Prof. Bronkhorstlaan 10 3723MB Bilthoven Dr. Bert-Jan de Boer, Huisarts, huisartsgeneeskunde
Nadere informatieLaserbehandeling bij prostaatklachten Green Light Laser
In overleg met uw uroloog heeft u besloten tot een prostaatoperatie: de zogenaamde Green Light Laser verdamping (vaporisatie) van de prostaat. Het doel van deze operatie is het verwijderen van weefsel
Nadere informatieWaar kunt u terecht als u kanker hebt?
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Waar kunt u terecht als u kanker hebt? z Vragen? 1 Er is kanker bij u geconstateerd. Als gevolg van uw ziekte kunt u te maken
Nadere informatie11 e Post O.N.S. Meeting
11 e Post O.N.S. Meeting Sexuality and cancer for the frontline Kennis en kunde in de dagelijkse praktijk Erik van Muilekom MANP Antoni van Leeuwenhoek-Nederlands Kanker Instituut SEKS? Gemeenschap & klaarkomen
Nadere informatieVoorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13
Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 18. MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 18 MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Seksualiteit betekent voor iedereen iets anders, maar voor de meeste mensen is het een belangrijk
Nadere informatiemet liefde, geduld en begrip kan ook iemand met een longprobleem een prettige seksuele relatie hebben
Intimiteit en seksualiteit bij longziekten Inleiding Intimiteit en/of seksualiteit horen bij het leven. De een is hierin wat actiever dan de ander en in de ene periode loopt het beter dan in de andere.
Nadere informatieIntra-Operatieve Radiotherapie bij endeldarmkanker
Intra-Operatieve Radiotherapie bij endeldarmkanker Deze folder gaat over een eenmalige bestraling tijdens een operatie bij endeldarmkanker. Deze vorm van bestraling heet intra-operatieve radiotherapie
Nadere informatie