Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de
|
|
- Dries de Croon
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het werkt hier beneden niet meer zo goed Omgaan met seksualiteit en intimiteit bij ouderen 1 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 2 Overzicht Kennis Attitude Gespreksvaardigheden de 1
2 1. KENNIS 3 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 4 Overzicht 1. Wat is seksualiteit? 2. Seksualiteit en ouder worden 3. Gezondheidsbevorderende aspecten van seksualiteit 4. Recht van de patiënt op seksuele gezondheid 5. Seksuele alternatieve hulpverlening 6. Zelfkennis 7. Gevolgen van medicatie op seksualiteit de 2
3 5 1. Wat is seksualiteit? 4 pijlers/dimensies: Relatie Lust Voortplanting Institutionele dimensie 6 2. Seksualiteit en ouder worden: relatiedimensie Betekenis van seksualiteit verandert met het ouder worden: Van prestatiegerichte seksualiteit naar intimiteitgerichte seksualiteit: liefkozen, tederheid, trouw, knuffelen, strelen, gestreeld worden, zoenen, gewoon dicht bij elkaar liggen, Emotionele veiligheid en loyaliteit worden (nog) belangrijker, vooral voor vrouwen de 3
4 7 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Lustfysiologie: seksuele responscyclus Masters en Johnson, Kaplan Onderzoek naar anatomie en fysiologie van de seksuele reactiecyclus (vanaf 1954) Belangrijk onderzoek voor hedendaagse behandelingen van seksuele stoornissen 8 Seksuele responscyclus de 4
5 9 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Vrouwen: Elke fase van de seksuele responscyclus duurt langer, muv het orgasme. Na menopauze: door verminderde oestrogenenproductie, risico op: Atrofie van de vaginawand Minder snelle lubricatie Ev. dyspareunie bij coïtus Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Vrouwen: Duur van het orgasme neemt (soms) af Intensiteit van het orgasme neemt (soms)af Ouder wordende vrouwen blijven volledig in staat tot seksueel verlangen en beleven van een orgasme, vooral als ze regelmatig seksueel actief blijft. de 5
6 11 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Elke fase van de seksuele responscyclus duurt langer, uitgezonderd het orgasme. Hebben meer tijd nodig om tot een erectie te komen, penis heeft meer rechtstreekse stimulatie nodig om hard te worden Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Erectie is minder hard en stevig Ejaculatie is niet meer zo krachtig Voortdurende spermaproductie tot na 90j en ouder Minder zaadcellen in het ejaculaat Minder krachtige behoefte om tot een orgasme te komen de 6
7 13 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Langere refractaire periode: het duurt langer voordat een man opnieuw een orgasme kan beleven Blijven dus in staat om, tot op zeer hoge leeftijd, een aangenaam en bevredigend seksleven te ervaren Gezondheidsbevorderend aspect van seksualiteit 1. Seksuele gezondheid 2. Gezondheidsbevorderende seksualiteit de 7
8 Seksuele gezondheid = toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn, gerelateerd aan seksualiteit (WHO) Onlosmakelijk verbonden met seksuele rechten (geen dwang, discriminatie, geweld, ) Vereist positieve en respectvolle benadering van seksualiteit Gezondheidsbevorderende seksualiteit Relatie ts seksueel actief leven en Mindere kans op acute hartdood Verlaagde incidentie van hartziekten Langere levensduur Betere levenskwaliteit Minder stress Minder depressie de 8
9 Gezondheidsbevorderende seksualiteit Relatie ts seksueel actief leven en Minder suïcide Jonger uiterlijk Minder prostaatkanker Meer spierontspanning Tijdelijke verhoging van de pijngrens bij vrouwen Seks kan gezondheid bevorderen Recht van de patiënt op seksuele gezondheid (WHO) recht op hulp bij het creëren van mogelijkheden van seksualiteit In praktijk: uitdaging voor Instellingen: beleid maken om deze rechten vorm te geven Hulpverleners: verantwoordelijkheid om aandacht te hebben voor de seksuele gezondheid van hun patiënten de 9
10 19 5. Seksuele alternatieve hulpverlening Bv Aditi vzw- Seksualiteit en handicap SAR= Stichting Alternatieve Bemiddeling Sociaal Erotische Bemiddeling Zelfkennis Wat zijn jouw waarden, normen, opvattingen, ervaringen tav seksualiteit en intimiteit? Hoe sta je tegenover seksualiteit bij oudere patiënten/bewoners? Welk gedrag bij je patiënt/ bewoner sta je toe en wat niet? Waarom? de 10
11 21 7. Gevolgen van medicatie op seksualiteit mogelijke nevenwerkingen op seksualiteit van bv. β-blokkers: Afname van het libido Onvermogen om een erectie te krijgen en/of te behouden Vroegtijdig klaarkomen Gevolgen van medicatie op seksualiteit mogelijke nevenwerkingen op seksualiteit van bv. Anti-depressiva- tricyclische AD: Opwindingsproblemen Libidostoornissen Orgasmeproblemen Anti-depressiva- SSRI s Verstoring van het orgasme de 11
12 2. ATTITUDE 23 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 24 Attitude Respect voor je bewoner/patiënt en zijn/haar familie Respect voor jezelf Openheid Levenslang leren Afgrenzen bv naar seksueel grensoverschrijdend gedrag de 12
13 3. GESPREKS- VAARDIG- HEDEN 25 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen Inleiding Overzicht 2. Moeilijke bespreekbaarheid 3. Taalgebruik 4. Gesprekscontext 5. De eerste stap is het moeilijkst 6. Professioneel spreken 7. Seksuologische hulpverlening: PLISSITmodel de 13
14 27 1. Inleiding Meeste patiënten/bewoners en hun partner wachten op de hulpverleners om het thema van seksualiteit en intimiteit ter sprake te brengen. Uitdaging voor verpleegkundigen om dit thema ter sprake te brengen Naar patiënt/bewoner en partner Naar collega s, in het team Moeilijke bespreekbaarheid gebaseerd op J.L. Bender, uit Gianotten e.a. (2008). Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking. Van Gorcum. Voor verpleegkundigen: Weinig/geen plaats in de opleiding Ik heb niets te bieden, dus ik begin er beter niet aan Zelden beleid tav seksualiteit als zorggebied Angst voor emoties van de patiënt/bewoner Nieuwsgierig zijn naar seksualiteit van patiënten/bewoners past niet Over seks praten = gevaarlijk (ongewenste seksuele intimiteiten) de 14
15 29 2. Moeilijke bespreekbaarheid Voor patiënten/bewoners Niet geleerd om over seksualiteit te praten seksualiteit is vaak een ongemakkelijk of schaamtevol levensgebied Communicatie over seksualiteit binnen de relatie is vaak moeizaam en zelfs onmogelijk hierover praten = beladen, de partner afvallen, Moeilijke bespreekbaarheid Hierdoor vermijden om over seksualiteit vd patiënt/bewoner te praten Je voelt dat dit niet klopt rationalisaties verpleegkundigen: pat. is te oud, er zijn belangrijker dingen voor pat., hoort niet bij mijn discipline Patiënt: ik word toch niet serieus genomen, er is toch niets aan te doen, niet belangrijk genoeg om de vpk mee lastig te vallen de 15
16 31 3. Taalgebruik: taalstijlen Vormen van taalgebruik die niet geschikt zijn voor een constructief gesprek over seksualiteit en seksuele problemen bv. vage taal, medische taal Wel: heldere, respectvolle taal die de dingen duidelijk benoemt Taalgebruik oefening Welke woorden/uitdrukkingen ken jij voor: Borsten Vagina Penis Vrijen Orgasme Welke zijn hiervan professioneel? de 16
17 33 3. Taalgebruik: algemeen aanvaarde begrippen Knuffelen Vrijen Gemeenschap Opgewonden zijn penis: stijf/slap worden - zin hebben - behoefte hebben - penetratie Vagina of schede: vochtig, nat, droog worden Clitoris, kittelaar Taalgebruik: algemeen aanvaarde begrippen Masturberen- solo-seks Aftrekken (mannen) Vingeren (vrouwen) Orgasme Een hoogtepunt bereiken klaarkomen de 17
18 35 4. Gesprekscontext Context van gesprek moet voorafgaandelijk duidelijk zijn voor jezelf en de patiënt/bewoner: Waarom ik? Als verpleegkundige? Waarom nu? Met welk doel? De eerste stap is het moeilijkst Benaderingen die meestal niet werken: Direct benaderen Rond de pot draaien Wachten op het juiste moment de 18
19 37 5. De eerste stap is het moeilijkst Benaderingen die vaak wél werken: Geleidelijkheid Sterke waarschijnlijkheid Logisch aansluiten Het taboe benoemen Het beleid benoemen Professioneel spreken Alle begin is moeilijk: erken dat praten over S niet gemakkelijk is, noch voor bewoner, noch voor jou als vpk Context moet duidelijk zijn Stel patiënt/bewoner op zijn gemak, neem je tijd Spreek bij voorkeur met patiënt/bewoner en partner samen de 19
20 39 6. Professioneel spreken Formuleer een zin als opstap cfr. benaderingen Vermijd misverstanden, kies voor heldere, respectvolle taal waarbij je je beiden op jullie gemak voelt Professioneel spreken Cave: Verleden van seksueel misbruik Angsten en vooroordelen van bewoner/partner Reeds bestaande seksuele- en/of relatieproblemen Laat ruimte voor diversiteit Erken de eigen grenzen de 20
21 41 6. Professioneel spreken Geef adviezen die je kennis, vaardigheden en attitude niet te boven gaan Geef advies op maat Bespreek wat nog wel mogelijk is, mits ev. wat creativiteit Exploreer betekenissen van seksualiteit en intimiteit Seksuologische hulpverlening: PLISSIT-model niveau 1: permission niveau 2: limited info niveau 3: specific suggestions niveau 4: intensive therapy de 21
22 7. Seksuologische hulpverlening: PLISSIT-model 43 Doel van PLISSIT-model: verschillende niveaus van hulpverlening Hoe ver kan ik voor mezelf gaan in dit model? Niveau 1: mensen krijgen toestemming om erover te spreken! (vpk!) Kijk, hij werkt nog goed, hé, mijn Jefke! 44 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- de 22
Let s talk about sex. Riët Daniël en Frans Hoogeveen. CasuïsWek. Bespreken van seksualiteit. Grenzen!!
Let s talk about sex Riët Daniël en Frans Hoogeveen rapportcijfer 9 8 7 6 5 Kwaliteit van de levensloop leefijd Veenhoven, Geron 2006; 8:58-61 CasuïsWek Ik heb een andere jongen ontmoet. Kunt u dat begrijpen?
Nadere informatieSeksualiteit bij Reumatische Aandoeningen
Seksualiteit bij Reumatische Aandoeningen Katelijne Michielsen Klinisch Psychologe/Seksuologe Rene Westhovens Reumatoloog ReumaNet 3 Maart 2018 2 «Reuma» Reumatische aandoeningen zijn frequent en van alle
Nadere informatieDoc 69 Liefde,seks, senior
Doc 69 Liefde,seks, senior Let s talk about seks Riët Daniel, Gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog, Marjolein Oerlemans huisarts, Minouche van Rumste, gynaecoloog Doelen Bewustwording Kennis hebben
Nadere informatieOmgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?
Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik
Nadere informatieSymposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019. Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis
Symposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019 Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis Seksualiteit en ziekte Uitgangspunt: Seksualiteit is een complex
Nadere informatieVAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN...
VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... Paul Enzlin Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (IFSW, KU Leuven) Centrum voor Klinische
Nadere informatieWat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk?
Wat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk? Ines Sneppe 1. Invloed van diabetes op seksualiteit Vorm van neuropathie
Nadere informatieLet s talk about sex Nathalie Huitema. Waar praten we over? Instelling. WeMen en regelingen seksualiteitsbeleid
Nathalie Huitema GZ- psycholoog Seksuoloog Programmaleider Parkinson Func@eleider seksualiteit Let s talk about sex Waar praten we over? Normale seksuele ontwikkeling waar door omstandigheden een blokkade
Nadere informatieKom op CBT-er: en nu ook de seks!
Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Ellen Laan, Gz-psycholoog, Seksuoloog NVVS, e.t.laan@amc.uva.nl Reinhilde Melles, Klinisch Psycholoog BiG, VGcT, Seksuoloog NVVS reinhilde.melles@mumc.nl Wat moet een
Nadere informatiePraten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS
Praten helpt Dialysepatiënten Afhankelijk. PD 4x in 24 uur HD 3x per week Seksuele problemen Libidoverlies, niet opgewonden Orgasmeproblemen Pijn bij het vrijen Erectie problemen/ Seksuele ontevredenheid:
Nadere informatieNeovida: Intimiteit en seksualiteit na kanker. Kristel Mulders Coördinator onco-psychologen en onco-seksuologe Jessa ziekenhuis 16/09/2019
Neovida: Intimiteit en seksualiteit na kanker Kristel Mulders Coördinator onco-psychologen en onco-seksuologe Jessa ziekenhuis 16/09/2019 Wanneer kanker in je leven komt: De veranderingen in jouw leven
Nadere informatieVoorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13
Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?
Nadere informatiee-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog
e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele
Nadere informatie10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit.
Richtlijn: Diagnostiek, behandeling en functioneren bij multiple sclerose. MSMS 2013 Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Aanbevolen wordt om het informeren
Nadere informatieIntimiteit en Parkinson
+ Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering
Nadere informatieDermatologiecongres (Chronische) Huidziekten en seksualiteit
Dermatologiecongres 2018 (Chronische) Huidziekten en seksualiteit Drs. Ilaniek Zantingh Gz-psycholoog / seksuoloog NVVS Disclosures Potential disclosures Ilaniek Zantingh Possible relevant relation with
Nadere informatieSeksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter
Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit en waar kan het misgaan? Seksualiteit
Nadere informatieBio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?
Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel
Nadere informatieSPREKEN OVER SEKSUALITEIT IN DE CONTEXT VAN PIJN: WAT NA DE PIJNLIJKE STILTE...?!
SPREKEN OVER SEKSUALITEIT IN DE CONTEXT VAN PIJN: WAT NA DE PIJNLIJKE STILTE...?! Paul Enzlin Instituut voor Familiale en seksuologische Wetenschappen (KU Leuven) Centrum voor klinische seksuologie en
Nadere informatieRelatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs
Relatie en Intimiteit Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Wat hoop je vandaag mee te nemen, te horen en/of te leren? Wat is communicatie Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger De boodschap
Nadere informatieKanker en Seksualiteit?
Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog
Nadere informatieWat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender
SEKS ALS JE CHRONISCH ZIEK BENT Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender Een chronische ziekte heeft vaak invloed op het seksleven. Omdat de praktijkondersteuner
Nadere informatieSeksualiteit bij dementie Liefde, Lust of last? Dr. Susan van Hooren
Seksualiteit bij dementie Liefde, Lust of last? Dr. Susan van Hooren Definitie Persoonlijk Taboe Seksualiteit Seksualiteit bij ouderen Representatief onderzoek is schaars Bias in groep: lichamelijke aandoening
Nadere informatieSEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG SABINE HELLEMANS PROF. DR. ANN BUYSSE
SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG SABINE HELLEMANS PROF. DR. ANN BUYSSE Seksuele gezondheid (WHO, 2002) Een staat van fysiek, emotioneel en mentaal welbevinden met betrekking tot seksualiteit Het is
Nadere informatieKayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019
Kayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019 MAAK JE HET BESPREEKBAAR? Doelen Waarom moet seksualiteit besproken worden Welke problemen
Nadere informatieSeksualiteit en COPD onbesproken maakt onbemind. Maar.waarom en hoe maak je het bespreekbaar? Disclosure belangen spreker
Seksualiteit en COPD onbesproken maakt onbemind. Maar.waarom en hoe maak je het bespreekbaar? Cynthia Hallensleben, PVK cahag-cursus 2017 1 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieFemale Sexual Functione Index (FSFI)
Female Sexual Functione Index (FSFI) INSTRUCTIE: Deze vragen gaan over uw seksuele gevoelens en seksuele reacties gedurende de afgelopen 4 weken. Beantwoord deze vragen alstublieft zo eerlijk en duidelijk
Nadere informatieDe reis van vanmiddag:
Disclosure Ik heb geen connecties met de farmaceutische industrie of anderszins, waardoor mijn professionele objectiviteit zou kunnen worden beïnvloed. Woet Gianotten De reis van vanmiddag: 1. Een ander
Nadere informatieSymposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte. Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015
Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015 Wat is seksualiteit? Definities: Van Dale: Handelingen en gevoelens die te maken hebben met
Nadere informatieKanker en seksualiteit
Kanker en seksualiteit AnneMarie Kuijs Manager Ontwikkeling & Begeleiding Stichting-OOK 31 januari 2019 AnneMarie Kuijs, maart 2018 2 AnneMarie Kuijs, maart 2018 3 https://www.youtube.com/watch?v=q64htnej
Nadere informatieNierfalen en Seksualiteit
Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk
Nadere informatieIs seks een issue? U C L M
Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we
Nadere informatieSPECIAL seksualiteit en intimiteit 1_5
hersenz special Seksualiteit en intimiteit na hersenletsel > oorzaken van problemen met seksualiteit > gevolgen van seksuele problemen > aandacht voor de partner > het verhaal van rob > iris versteijnen,
Nadere informatie'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie
'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie Weer eens lekker vrijen als vanouds is dat weggelegd voor mensen met een dwarslaesie? 'Als vanouds' zal het nooit zijn, 'lekker'
Nadere informatieCommunicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016
Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud
Nadere informatieZwanger en vrijen. Hoe gaat dat?
Zwanger en vrijen Hoe gaat dat? Je bent zwanger, gefeliciteerd! Vrijen tijdens de zwangerschap Een zwangerschap kan invloed hebben op je seksleven. Waar moet je rekening mee houden? Vrijen kan gewoon!
Nadere informatieProject. Projectgroep. Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Ongekende noden Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 25 november 2011 Dixit Woet Gianotten
Nadere informatieZwanger en vrijen. Hoe gaat dat?
Zwanger en vrijen Hoe gaat dat? Je bent zwanger, gefeliciteerd! Vrijen tijdens de zwangerschap Een zwangerschap kan invloed hebben op je seksleven. Waar moet je rekening mee houden? Vrijen kan gewoon!
Nadere informatieEgbert Kruijver. Inhoud Lezing 19-06-15. Een veelzijdig vraagstuk. Intimiteit en Seksualiteit In de zorg. seksuoloog NVVS
Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Intimiteit en Seksualiteit In de zorg Een veelzijdig vraagstuk Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS 18-06-2015 Het Nachtcongres Seksuoloog in de revalidatie Sophia Revalidatie
Nadere informatieSeksuele dienstverlening voor mensen met een bijzondere kwetsbaarheid
Seksuele dienstverlening voor mensen met een bijzondere kwetsbaarheid Vanuit het taboe naar volwaardige zorg Aditi vzw Miek Scheepers 21 februari 2019 Centrum voor advies, informatie en ondersteuning (sinds
Nadere informatieFemale Sexual Function Index (FSFI)
Female Sexual Function Index (FSFI) Subject code: Datum: INSTRUCTIE: Deze vragen gaan over uw seksuele gevoelens en seksuele reacties gedurende de afgelopen 4 weken. Beantwoord deze vragen alstublieft
Nadere informatieOuderen en seksualiteit, een sexy duo?
Ouderen en seksualiteit, een sexy duo? 30 mei 2018, studiedag ouderenzorg Parnassia Groep door Gertruud Borst en Stef Meijer Oefening Delen in 2 tallen Hoe ziet het seksleven van jouw patiënten eruit?
Nadere informatieDiabetes en seksualiteit
Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door de medicijnen of de manier waarop u ermee om gaat. In deze
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatieIntimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 26 november 2012 Ongekende noden Reactie van de
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieAstma of COPD en seksualiteit
Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of door de manier waarop u ermee
Nadere informatiee-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog
e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele mensen
Nadere informatieR-Sense project RKVL en Sensoa
Aanbod van Sensoa 1 R-Sense project RKVL en Sensoa Bewoners: Samenleven Liefde en relaties Relaties en grenzen Medewerkers Vlaggensysteem Beleid sleutelfiguren 2 Bevraging hulpverleners en migranten Vluchtelingen,
Nadere informatieinhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register
inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt
Nadere informatieSeksualiteit. De zoektocht naar intimiteit na diagnose. Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017
Seksualiteit De zoektocht naar intimiteit na diagnose Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017 Kanker en seksualiteit 1 e opzicht: tegengesteld Seksualiteit: plezier en ontspanning Kanker: zorgen en spanning
Nadere informatieSeksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening
Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit
Nadere informatieKringmateriaal VEZ januari en februari 2019
Kringmateriaal VEZ januari en februari 2019 Thema: Het belang van vriendschappen, gezonde relaties Kringavond: 9 januari 2019 Inleiding In januari en februari staan wij stil bij het thema de Naakte Waarheid,
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie
PATIËNTEN INFORMATIE Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over (de
Nadere informatieKANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017
KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen. Meer konden
Nadere informatieProblemen met het seksueel functioneren
Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in
Nadere informatieLet s talk about de verpleegkundig specialist en seksualiteit
Let s talk about de verpleegkundig specialist en seksualiteit Jaarcongres V&VN VS 2017 Esther van den Berg Disclosure Belangen Spreker Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties: Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieSeksualiteit, en in het bijzonder mannelijke seksualiteit, is vrij uitgebreid aan bod gekomen in
Bijlage 5. Mannen en seksualiteit Seksualiteit, en in het bijzonder mannelijke seksualiteit, is vrij uitgebreid aan bod gekomen in dit boek. Zoals ik heb uitgelegd is seksualiteit van fundamenteel belang
Nadere informatieBLADZIJDE Ik werd op mijn achttiende jaar moeder van mijn dochter Irem Lourens. Irem kwam al vroeg in de pubertijd en ik raakte lichtelijk in paniek.
BLADZIJDE Ik werd op mijn achttiende jaar moeder van mijn dochter Irem Lourens. Irem kwam al vroeg in de pubertijd en ik raakte lichtelijk in paniek. De gedachten alleen al dat mijn kleine meid seks zou
Nadere informatieHarteraad zorgt voor informatie over intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening
Harteraad zorgt voor informatie over intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening Een hartaandoening is een ingrijpende gebeurtenis. Veel zaken die vanzelfsprekend waren, staan nu op zijn kop. Naast
Nadere informatieVerschil in verlangen
Verschil in verlangen 1 Wat is normaal? Hoe vaak denk je dat mensen samen vrijen in een goede relatie? Twee keer per week, eens in de maand of alleen in de vakantie? Het antwoord op deze vraag zegt iets
Nadere informatieO N D E R Z O E K S R E S U L T A T E N U I T H E T B U I T E N L A N D. Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT
S E K S U E L E D I S F U N C T I E S I N V L A A N D E R E N : W A T K U N N E N W E V E R W A C H T E N A A N P R E V A L E N T I E C I J F E R S V O O R V L A A N D E R E N? O N D E R Z O E K S R E
Nadere informatieKanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners.
Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners. Deze folder is bedoeld voor hulpverleners van kankerpatiënten met seksuele problemen. Thema kanker en seksualiteit bespreekbaar maken De diagnose en
Nadere informatiekankeren seksualiteit: eenlastigduo?
kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016 Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Nadere informatieOndersteuningsboom dementie en seksualiteit
Ondersteuningsboom dementie en seksualiteit Seksualiteit hoort bij het leven. Het is een energie, een dynamiek die in iedere levensfase zijn betekenis en invulling krijgt. Seksualiteit (ontwikkeling/ beleving)
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieVersie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein
Antipsychotics and Sexual Functioning Questionnaire A.S.F.Q. Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein Inleiding In het kader van wetenschappelijk
Nadere informatieLeonie Linssen www.veranderjewereld.nl
Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie
Nadere informatiemet liefde, geduld en begrip kan ook iemand met een longprobleem een prettige seksuele relatie hebben
Intimiteit en seksualiteit bij longziekten Inleiding Intimiteit en/of seksualiteit horen bij het leven. De een is hierin wat actiever dan de ander en in de ene periode loopt het beter dan in de andere.
Nadere informatieRelatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese
Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker bij Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Presentatie voor TransitieNet maart
Nadere informatielust LEVEN te leren om open te zijn en complimenten te & je SEKS Fina van de Pol balans van LEVEN is een Fina van de Pol
is een van cadeau GOD Samen praten over seks is eng, want je geeft jezelf bloot. Maar het is ook dapper, want het Fina van de Pol SEKS Fina van de Pol levert veel op. Je lust & je leven helpt je om over
Nadere informatiePeter heeft een erectieprobleem
Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 13 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? In dit hoofdstuk wordt allereerst uitgelegd wat een seksueel probleem
Nadere informatieHarteraad zorgt voor info over intimiteit & seksualiteit na hartaandoening of beroerte
Harteraad zorgt voor info over intimiteit & seksualiteit na hartaandoening of beroerte INTIMITEIT & SEKSUALITEIT NA HARTAANDOENING OF BEROERTE Inleiding Een hartaandoening of een beroerte is een ingrijpende
Nadere informatieIk wil weer lekker seksen
Hersentumor en seksualiteit. een vreemde combinatie?! Zaterdag 16 maart 2019 De Landgoederij, Bunnik Priscilla Janssen Ambulant begeleidster SGL Ik wil weer lekker seksen Samen de schaamte voorbij LET
Nadere informatieSexual Health Questionnaire (FSDS-R & FSFI) DUTCH
Sexual Health Questionnaire (FSDS-R & FSFI) DUTCH NCIC CTG Trial: CX.5 This page to be completed by the Clinical Research Associate Patient Information NCIC CTG Patient Serial No: Institution: Patient
Nadere informatieOuderavond lijf & relaties
Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft
Nadere informatieWebinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa
Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Jongeren met een beperking ook seksueel beperkt?» Wat denk je bij dit filmpje? oh help, hoe praat ik hem dat uit
Nadere informatieLet s talk about sex Eerste hulp bij seksuele voorlichting
Let s talk about sex Eerste hulp bij seksuele voorlichting Normen en waarden De spelleider wijst iemand aan die een casus voorlegt waarin seksuele voorlichting is gegeven aan een cliënt. Bespreek in tweetallen
Nadere informatieVragenlijsten. Vragenlijsten. Vragenlijsten
Vragenlijsten http://hdl.handle.net/1765/103217 Vragenlijsten Vragenlijsten 1 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Vragenlijsten 3 UDI-6: Urogenitale Klachten Lijst In hoeverre heeft u van het volgende last:
Nadere informatieLes 3. Misbruik L O V E D
Les 3. Misbruik B E L O V E D Be-Loved 2017 3.1 Inleiding - Respect Als je met elkaar OVER JEZELF, RELATIES en s e k sua l i t e i t praat, IS HET BELANGRIJK DAT iedereen zichprettig k a n v o e l e n.
Nadere informatieHeeft de NAH zorg een neglect voor seksualiteit en intimiteit bij NAH getroffenen?
Heeft de NAH zorg een neglect voor seksualiteit en intimiteit bij NAH getroffenen? Neglect voor seksualiteit in de zorg? Hoe zo? Aandacht in opleidingen? Aandacht in uw teams? Aandacht in behandelprogramma
Nadere informatieEnquête intimiteit & seksualiteit Oktober 2017
Enquête intimiteit & seksualiteit Oktober 2017 Resultaten enquête intimiteit en seksualiteit De enquête is verstuurd naar 2378 online respondenten van het Ouderenpanel van het Nationaal Ouderenfonds. In
Nadere informatieSeksuele gezondheid in Nederland 2017
Seksuele gezondheid in Nederland 2017 Samenvatting Seksuele gezondheid in Nederland 2017 is een grootschalig representatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van volwassenen van 18 tot 80 jaar in Nederland.
Nadere informatiePost-hbo opleiding seksuologie
Post-hbo opleiding seksuologie mensenkennis Plezierige overdracht, de docent spreekt uit ervaring en brengt veiligheid en openheid in de groep door haar respectvolle wijze van benaderen. Top! Post-hbo
Nadere informatie(Seksueel & Lichamelijk) Grensoverschrijdend Gedrag Hoe inschatten & Reageren
(Seksueel & Lichamelijk) Grensoverschrijdend Gedrag Hoe inschatten & Reageren Sam Geuens Klinisch Seksuoloog VVS Ethicus Oplossingsgericht Psychotherapeut (io) Vlaamse Vereniging voor Seksuologie SGG?
Nadere informatieSeksualiteit en seksuele ontwikkeling
Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit
Nadere informatieSekscoaching Sekscoaching voor verbetering van je seksleven Wat betekent seks voor jou? Seks betekent nog meer.
Sekscoaching Sekscoaching voor verbetering van je seksleven Wat betekent seks voor jou? Bij het stellen van deze vraag aan de vele mensen die ik de afgelopen jaren heb gecoacht, kreeg ik in eerste instantie
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 18. MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 18 MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Seksualiteit betekent voor iedereen iets anders, maar voor de meeste mensen is het een belangrijk
Nadere informatie