Startersbeleid Economisch uitvoeringsprogramma 2014-2015 Gemeente Valkenswaard Juli 2014
Inhoudsopgave 1. Inleiding blz. 3 2. Leeswijzer blz. 4 3. Beleid blz. 5 4. Analyse blz. 6 5. Uitgangspunten blz. 8 6. Doelstelling blz. 10 7. Acties blz. 11 2
1. Inleiding Kenmerkend voor een goed ondernemersklimaat is dat er voldoende nieuwe ondernemingen worden gestart. Nieuwe bedrijvigheid zorgt voor creativiteit, innovatie en gezonde concurrentie en daarmee voor dynamiek. Ook is de startende ondernemer een toekomstige werkgever en zijn dus de starters van nu belangrijk voor de werkgelegenheid op de lange termijn. De gemeente Valkenswaard onderkent dat in haar beleid. En geeft daar uitvoering aan met voorliggend startersbeleid. Met deze notitie en bovenal de acties die erin zijn opgenomen, wordt beoogd om werk te maken van Valkenswaard als vestigingsplaats voor de startende ondernemer. Dit zodat er op termijn in Valkenswaard meer starters zijn die doorgroeien tot succesvolle bedrijven die een bijdrage leveren aan de lokale economie en werkgelegenheid. 3
2. Leeswijzer Hoofdstuk 3 Beleid schetst de beleidsmatige kaders en achtergronden van het startersbeleid. In dat hoofdstuk wordt toegelicht waarom de gemeente Valkenswaard een startersbeleid opstelt. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 een cijfermatige analyse gemaakt van starters in Valkenswaard en haar buurgemeenten. In hoofdstuk 5 zijn enkele uitgangspunten voor de voorliggende nota bepaald. Daarna wordt in hoofdstuk 6 een concrete en meetbare doelstelling voor het startersbeleid geformuleerd. Tenslotte wordt in hoofdstuk 7 aangegeven op welke acties wordt ingezet om de doelstelling te realiseren. Dit is het hoofdstuk waarin staat wat de gemeente en haar partners de komende jaren gaan doen voor startende ondernemers in Valkenswaard. 4
3. Beleid Het startersbeleid staat niet op zichzelf. Het geeft uitvoering aan zowel het economisch beleidskader als bijbehorend economisch actieprogramma. Economisch beleidskader 2012-2015 De raad heeft in maart 2012 het beleidskader economische zaken 2012-2015 vastgesteld. Dit beleidskader kent vier speerpunten, waarvan het opstellen van een startersbeleid er een is. Uit de destijds beschikbare cijfers blijkt dat Valkenswaard ten opzichte van haar buurgemeenten relatief veel startende ondernemers heeft. Verder wordt in het beleidskader gesteld dat het voor de vitaliteit van de economie van belang is dat er continu nieuwe ondernemingen worden gestart. Startende ondernemers zijn tevens de werkgevers van morgen en daarom van groot belang om de gemeentelijke beleidsambitie, een lage werkloosheid, te realiseren. Deze factoren liggen eraan ten grondslag om het ontwikkelen van een startersbeleid tot speerpunt van het economisch beleid te maken. Economisch actieprogramma 2013-medio 2014 In maart 2013 heeft het college van burgemeester en wethouders het Economisch actieprogramma 2013-medio 2014 vastgesteld. Dit actieprogramma is een concretisering van het beleidskader met projecten en activiteiten. Voor het startersbeleid wordt voor de looptijd van het actieprogramma ingezet op het maken van een analyse en het daadwerkelijk opstellen van een startersbeleid met concrete acties. Het startersbeleid heeft dus sterk het karakter van een uitvoeringsprogramma. Tijdens de looptijd van het volgende economische actieprogramma (medio 2014-2015) worden vervolgens de acties uit het startersbeleid uitgevoerd. Daarmee wordt binnen de looptijd van het vigerende beleidskader het startersbeleid opgesteld en uitgevoerd. De werking van het startersbeleid komt derhalve ook overeen met de looptijd van het beleidskader (tot en met 2015). 5
4. Analyse Actuele data over startende ondernemers in Valkenswaard zijn schaars. Vandaar dat de mogelijkheden om gebruik te maken van een cijfermatige analyse als basis voor het startersbeleid beperkt zijn. De Kamer van Koophandel beschikt wel over enkele relevante data. Hierbij een analyse van de beschikbare gegevens Figuur 1: Startende ondernemers per gemeente per jaar 120 100 aantal starters 80 60 40 Valkenswaard Heeze-Leende Cranendonck Veldhoven 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 jaar Bron: starters, alle branches, economisch actief, alle rechtsvormen (KvK) Bovenstaande figuur laat zien dat het aantal startende ondernemers in Valkenswaard de afgelopen jaren is gedaald. Deze trend is ook zichtbaar in de gemeenten Heeze-Leende, Cranendonck en Veldhoven. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de lange duur van de economische crisis die in 2008 begon. Slechte economische vooruitzichten maken het relatief minder aantrekkelijk om een eigen bedrijf te starten. Overigens zijn in het eerste kwartaal van 2014 in Valkenswaard 10 nieuwe ondernemingen gestart. Als deze trend zich doorzet, neemt het aantal startende ondernemers in Valkenswaard in 2014 toe ten opzichte van 2013. Dit is in lijn met de verbetering van de economische vooruitzichten. Figuur 2: Startende ondernemers per hoofd van de bevolking in 2013 Startende ondernemers per hoofd van de bevolking in 2013 0,0010 0,0009 0,0008 0,0007 0,0006 0,0005 0,0004 0,0003 Valkenswaard Heeze-Leende Cranendonck Veldhoven Bron: KvK en provincie Noord-Brabant 6
In vergelijking met enkele buurgemeenten doet Valkenswaard het qua aantallen startende ondernemers relatief goed. Zeker wanneer in ogenschouw wordt genomen dat de score voor 2013 in vergelijking met de voorgaande jaren relatief slecht was. Veldhoven ligt in tegenstelling tot Valkenswaard in het stedelijk gebied en is één van de vier campusgemeenten van Zuidoost-Brabant. Anders dan dat op basis daarvan mogelijk verwacht mag worden, komt dit opvallend genoeg niet tot uiting in de aantallen startende ondernemers. Aanvulling Een registratie bij de Kamer van Koophandel geeft geen goed beeld van om welk type starter het gaat. Dit kan variëren van ontslagen medewerkers die daarom maar als ZZP er beginnen, tot ambitieuze ondernemers die een nieuw, innovatief product willen ontwikkelen. Het is te complex om dit in beeld te krijgen. Daarnaast is het op basis van algemene cijfers niet in te schatten, wat het toekomstperspectief is van een starter. Zo kan de veelgevraagde ZZP er zich genoodzaakt voelen om ter ondersteuning medewerkers in dienst te nemen en vervolgens steeds groter groeien. Dat terwijl de hightech starter de concurrentieslag kan verliezen van een concurrent die in dezelfde niche opereert. 7
5. Uitgangspunten Definitie startende ondernemer Wat is een ondernemer en wat is dan een startende ondernemer? Het antwoord op deze vraag is relevant voor het opstellen van een startersbeleid. Volgens de criteria van de belastingdienst en Kamer van Koophandel voldoet een ondernemer aan de volgende criteria: Levert goederen of diensten; Vraagt daar een vergoeding voor; Neemt regelmatig deel aan het normale economische verkeer; Heeft meer dan één opdrachtgever; Voert werkzaamheden uit naar eigen inzicht. Deze notitie richt zich niet alleen op degenen die zich oriënteren op het zelfstandig ondernemerschap, dan wel de ondernemer die onlangs daadwerkelijk een bedrijf is gestart. Voor dit beleid worden ook ondernemers met een bedrijf van jonger dan drie jaar tot de starters gerekend. Tot deze groep kunnen immers ook doorstarters (vanuit huis doorgegroeid naar vestiging buiten de deur) en groeiende starters die overgaan naar grotere huisvesting of een nevenvestiging behoren. Verantwoordelijkheid In het economisch beleidskader wordt als uitgangspunt genomen dat het maken van bedrijfseconomische keuzes zoveel mogelijk de verantwoordelijkheid is van de ondernemer zelf. De rol van de gemeente is vooral het creëren van een gunstig vestigingsklimaat. Daarbinnen maakt de ondernemer diens bedrijfseconomische keuzes. Het economisch beleidskader maakt hierbij geen verschil tussen startende en gevestigde bedrijven. En dat is terecht. Dit sluit aan bij de opvatting van de stuurgroep economische zaken (overlegvorm met brede delegatie uit de lokale Triple Helix) dat de startende ondernemer primair zelf capabel moet zijn en de kartrekker is van diens bedrijf. Derden kunnen de startende ondernemer zoveel mogelijk steunen. Echter, wanneer de startende ondernemer zelf niet capabel is of er onvoldoende energie insteekt, zal diens bedrijf nooit floreren. Daarom wordt bij elk initiatief voor startende ondernemers de volgende stelregel gehanteerd: De startende ondernemer blijft primair zelf verantwoordelijk voor het succes van diens onderneming. Sectoren De vrijetijdssector is zowel een belangrijk speerpunt van de toekomstvisie als van het economisch beleidskader. Dit is de beoogde groeisector van de Valkenswaardse economie. Deze groei is mogelijk (deels) te realiseren met startende ondernemers. In het bijzonder verdienen hierbij detailhandel (bestrijding leegstand), horeca en kwalitatief hoogwaardig toeristisch-recreatief verblijfsaccommodaties de aandacht. In 2014 wordt een nieuw toeristisch-recreatief beleid opgesteld. Daarin worden de speerpunten voor deze sector nader uitgewerkt. In 2014 is reeds een nieuwe horecavisie vastgesteld. Daarin wordt gesteld dat Valkenswaard behoefte heeft aan een kwaliteitsimpuls en meer diversiteit 8
in de horeca. Bestaande ondernemers zouden hun bedrijfsvoering moeten veranderen. Dit is echter vaak (financieel) niet mogelijk of ze willen dat eenvoudigweg niet. Startende ondernemers kunnen in deze sector mogelijk wel voor een kwaliteitsimpuls zorgen. Met aanpassing van kaders, regelgeving of het bieden van ondersteuning, kan de gemeente dit stimuleren. Daarnaast is Valkenswaard van oudsher een gemeente met een sterke maakindustrie. Dit past binnen het industriële profiel van de regio Zuidoost-Brabant. Een regio die zich wereldwijd onderscheidt als Brainport. De regio waar Valkenswaard onlosmakelijk mee verbonden is, biedt daarom kansen voor startende industriële ondernemers. Het is een gemiste kans voor Valkenswaard, wanneer daar in het startersbeleid onvoldoende oog voor is. Dit neemt niet weg dat het startersbeleid niet exclusief op specifieke sectoren is gericht. Enerzijds omdat niet alle acties op een specifieke sector hoeven te zijn gericht. Immers startende ondernemers uit alle sectoren mogen bijvoorbeeld een goede gemeentelijke dienstverlening verwachten. Anderzijds omdat het vaak juist startende ondernemers zijn die kansen zien die zich buiten gebaande paden bevinden. Welke gemeente had immers 25 jaar geleden voorzien dat internet-gerelateerde bedrijvigheid een enorme vlucht zou nemen? Het past daarom niet om in het startersbeleid op voorhand enkele, mogelijk op termijn kansrijke sectoren, uit te sluiten. Het gaat er ook niet zozeer om, om die sectoren nu al te herkennen. Wel om dit in een startersbeleid al te faciliteren en erop in te kunnen spelen wanneer de kans zich op termijn voordoet. Een onderscheid op sectoren is dus niet goed mogelijk. Wel is het wenselijk dat starters het potentieel hebben om te groeien. De lokale economie is er meer mee gebaat wanneer starters de ambitie hebben om te groeien, dan voor bijvoorbeeld een toekomst als ZZP er te kiezen. De economische spinn-off, bijvoorbeeld in termen van werkgelegenheid, is dan groter. 9
6. Doelstelling Voor het formuleren van concrete en meetbare doelstellingen is de beperkte beschikbaarheid van data op gemeentelijk niveau een beperkende factor. De belangrijkste beschikbare cijfermatige data hebben betrekking op aantallen startende ondernemers. Hiermee rekening houdende, wordt de volgende doelstelling geformuleerd: Doelstelling startersbeleid: - Valkenswaard kent in 2017 per hoofd van de bevolking meer startende ondernemers dan de vergelijkbare buurgemeenten Heeze-Leende, Cranendonck en Veldhoven. Toelichting Aangenomen mag worden dat naarmate er meer startende ondernemers zijn, de kans groter is dat hier toekomstige florerende bedrijven met veel werknemers uit voort komen. De vijver met potentieel succesvolle bedrijven is dan immers eenvoudigweg groter. Tevens kan een goede score erop wijzen dat sprake is van een gunstig vestigingsklimaat. Het vestigingsklimaat is namelijk een factor die mede bepaalt of en waar een nieuwe onderneming wordt gestart. Deze doelstelling is dus ook gekozen om te meten of startersbeleid bijdraagt aan de twee hoofddoelstellingen van het vigerende economisch beleidskader (een lage werkloosheid en goed vestigingsklimaat). Looptijd Er wordt voor het jaartal 2017 gekozen, omdat de acties in het voorliggende startersbeleid gedurende de looptijd van het economisch actieprogramma medio 2014 2015 worden opgepakt. Er is enige tijd nodig om de effecten van de acties zichtbaar te laten worden in de statistieken. Er wordt gekozen voor het maken van een relatieve vergelijking met vergelijkbare buurgemeenten. Externe factoren zoals de conjuncturele ontwikkeling hebben een grote invloed op het absolute aantal startende ondernemers. Een relatieve vergelijking met vergelijkbare buurgemeenten voorkomt dat dergelijke externe en niet-beïnvloedbare effecten, mede bepalen of het gevoerde gemeentelijke beleid effectief is. 10
7. Acties De startende ondernemer is primair bezig met diens primaire bedrijfsproces. Het gaat dan om het produceren van een product of het leveren van een dienst, in combinatie met het vermarkten van het betreffende product of dienst. Om dit zelfstandig te doen, is een grote uitdaging voor iedere startende ondernemer. Eens te meer daar het produceren van een product om andere vaardigheden vraagt dan het succesvol vermarkten van een product. Dit geldt vanzelfsprekend eveneens voor dienstverleners. Daarnaast krijgt de startende ondernemer met diverse vraagstukken te maken. Denk aan financiering, huisvesting, etc. Geen van allen direct onderdeel van het primaire bedrijfsproces, maar wel van (cruciaal) belang voor het slagen van de startende ondernemer. Dit roept de vraag op in welke wijze de startende ondernemer hierbij ondersteund kan worden. Hiervoor wordt primair ingezet op de volgende speerpunten: A. Financiering B. Expertise C. Huisvesting D. Netwerk E. Gemeentelijke dienstverlening Het is van belang om deze speerpunten in samenhang met elkaar te zien. Zo spreekt het voor zich dat een (startende) ondernemer voor expertise vaak een beroep doet op diens netwerk. In de praktijk moet blijken of er voldoende vraag is naar de hierna benoemde projecten. Mogelijk is het een alternatief of sommige projecten dan in bovenlokaal verband uit te voeren. Voornoemde speerpunten zijn als volgt uitgewerkt. A. Financiering Ondernemerschap vraagt om het doen van investeringen. Ondernemers kunnen investeringen financieren met eigen vermogen. Zeker bij startende ondernemers is dat eigen vermogen vaak beperkt. Daardoor zijn startende ondernemers vaak genoodzaakt om een beroep te doen op externe financiering. Banken zijn daarvoor de eerst aangewezen partij. Ondanks ronkende commercials zijn de banken sinds de kredietcrisis van 2009 beduidend terughoudender geworden in de financiering van het MKB (waar starters ook onder vallen). Dit vraagt om creatieve oplossingen. Een variant die aan populariteit wint is crowdfunding. Crowdfunding gaat in principe als volgt: Een ondernemer wil een project starten, maar heeft onvoldoende (start)kapitaal. Om dit kapitaal te verwerven, biedt de ondernemer het project aan op een (online) platform en vermeldt het benodigde investeringsbedrag. Op deze manier kan iedereen via deze website investeren in het project. Het idee erachter is dat veel particulieren een klein bedrag investeren en dat deze kleine investeringen bij elkaar het project volledig financieren. Lokaal financieringsplatform Wellicht biedt het kansen om elementen van crowdfunding voor een lokale aanpak te benutten. Zo kunnen plannen van startende ondernemers worden samengebracht in een lokaal financieringsplatform. Daar kan 11
contact worden gelegd met vermogende particulieren, waarbij de doelgroep Valkenswaard is. Doordat een sterke relatie tussen investeerder en ondernemer op lokaal niveau betrekkelijk eenvoudig tot stand te brengen is, verhoogt dit de kans op financiering voor startende ondernemers. Kredietunie Brabant Mogelijk kan hierbij gebruik worden gemaakt van de kennis en ervaring van de Kredietunie Brabant. Kredietunie Brabant is een coöperatieve vereniging van en voor ondernemers in Noord-Brabant, die elkaar helpen met kredieten en coaching. Rol gemeente: initiëren en faciliteren; Rol ondernemersverenigingen: bekendheid geven aan initiatief bij leden; Rol startende ondernemer: inbrengen plannen en lokale financiers overtuigen van het eigen plan. Doelstelling: eind 2015 zijn middels het lokale financieringsplatform de eerste project gefinancierd. Bij de uitwerking van het project worden doelstellingen geformuleerd voor de langere termijn. Overigens kunnen ondernemers die starten vanuit een bijstandsuitkering financiële ondersteuning krijgen van de gemeente. Het kan dan gaan om een lening of een periodieke uitkering tot bijstandsniveau. Dit gebeurt met de regeling Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz 2004). B. Expertise Bij het succesvol starten van een eigen bedrijf komt veel kijken. Ondernemer zijn gaat veel verder dat het produceren van een goed product en dit verkopen tegen een goede prijs. Denk daarbij aan vraagstukken van bijvoorbeeld fiscale, juridische of financiële aard. Tevens wordt een startende ondernemer voor de uitdaging gesteld om te innoveren, in netwerken actief te zijn en daarin de juiste keuzes te maken. Primair is dit alles de eigen verantwoordelijkheid van de startende ondernemer. Echter, potentieel succesvolle bedrijven, kunnen bij de start ook weleens een steuntje in de rug gebruiken. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door gebruik te maken van de expertise van ervaren (oud-) ondernemers. Daarom wordt erop ingezet op een pool te vormen met ervaren (oud-) ondernemers, die bereid zijn om starters met wijze raad bij te staan. Nadat de starter de fase van starter heeft doorlopen, mag van deze ondernemer een tegenprestatie mag worden verwacht. Zo is het de bedoeling dat deze ondernemer, na de fase van starter doorlopen te hebben, diens expertise beschikbaar stelt aan een nieuwe generatie startende ondernemers. Het netwerk van de accountmanager kan er bij helpen om belangstellenden (zowel vragers als aanbieders van expertise) voor dit project in beeld te brengen. 12
Rol gemeente: initiëren en faciliteren; Rol ondernemersverenigingen: bekendheid geven aan initiatief bij leden; Rol startende ondernemer: gebruik maken van deze kans en op termijn zelf expertise overdragen. Doelstelling: eind 2015 is de pool met ervaren (oud-) ondernemers operationeel. Bij de uitwerking van het project worden doelstellingen geformuleerd voor de langere termijn. C. Huisvesting Vanuit diverse kanten klinkt de roep om geschikte en vooral ook betaalbare huisvesting voor startende ondernemers. Deze vraag komt voor een belangrijk deel van ZZP ers. Tegelijkertijd zijn er diverse bestaande locaties waar startende ondernemers zich kunnen vestigen. Zo zijn er in Valkenswaard diverse bedrijfsverzamelgebouwen. Het bekendste voorbeeld daarvan is bedrijvencentrum Delta. Bedrijvencentrum Delta is door de verkoop door Brainport Development sinds enige tijd volledig in private handen. Met het concept Place4bizz wordt dit bedrijfsverzamelgebouw geëxploiteerd door Bedrijvencentra Regio Eindhoven B.V. (BRE B.V.). Wel zijn zij, om in te spelen op de vraag van (startende) ZZP ers, kantoorruimte per dag en flexwerkplekken per maand gaan aanbieden. Het voorbeeld Delta illustreert dat de markt voor bedrijfsruimte een commerciële markt is. Een recent nieuw voorbeeld van een privaat initiatief is de op de Schaapsloop gevestigde Innovation Campus. Het commerciële karakter van de markt voor bedrijfsruimten impliceert dat de gemeentelijke rol in beginsel beperkt is. Toch wil de gemeente, binnen de wettelijke mogelijkheden, kijken naar de mogelijkheden om initiatieven voor de huisvesting van starters te stimuleren. Het initiatief ligt daarvoor in eerste instantie primair bij de initiatiefnemer. Dit is niet de gemeente Valkenswaard, gezien het commerciële karakter van het aanbieden van bedrijfsruimten. Momenteel worden de mogelijkheden voor de realisatie van een starterscentrum in het Brabantiacomplex onderzocht. Dit initiatief wordt in het bijzonder toegejuicht door de gemeente. De locatie sluit goed aan bij het bedrijventerrein. Bovendien is het een beeldbepalend pand/locatie waar een kwaliteitsimpuls gewenst is die afstraalt op de gehele Schaapsloop. De gemeente Valkenswaard gaat na op welke wijze het dit initiatief kan en wil ondersteunen. Samenwerking met de BOM is daarbij een kans. Voor het slagen van een starterscentrum ziet de gemeente vanuit haar rol en belang de volgende aandachtspunten: Focus op het faciliteren van starters, met bijvoorbeeld bedrijfseconomische, juridische en financiële expertise; 13
Stimuleer groei van starters tot volwaardige, zelfstandige bedrijven, die zich bij voorkeur in Valkenswaard vestigen, stimuleren; Samenwerking met partners uit de Triple Helix; Bijdragen aan een positief imago van de lokale economie en gemeente; Niet of slechts in beperkte mate concurrerend zijn met bestaande faciliteiten. Doelstelling: eind 2014 zicht op toekomstige invulling van het Brabantiacomplex. D. Netwerk Het belang voor starters van het beschikken over een sterk netwerk loopt door de speerpunten heen. Zo biedt een rijk netwerk toegang tot nieuwe klanten en toeleveranciers, maar ook tot expertise en alternatieve financieringsvormen. Passende huisvesting kan startende ondernemers helpen bij het verbreden van hun netwerk. Naast de acties gericht op expertise, financiering, etc. wordt erop ingezet om starters kennis te laten maken met ondernemersverenigingen. Aangezien de ondernemersverenigingen verschillend georganiseerd zijn, worden in overleg de mogelijkheden onderzocht. Opties zijn bijvoorbeeld een tijdelijk lidmaatschap tegen gereduceerd tarief of een gezamenlijke bijeenkomst met starters uit de sector van de ondernemersvereniging. Het is in het belang van zowel de gemeente als de ondernemersverenigingen dat startende ondernemers succesvol worden en zich binden aan Valkenswaard. Bovendien kan het de organisatiegraad van het lokale bedrijfsleven ten goede komen, hetgeen eveneens voor zowel gemeente als ondernemersverenigingen positief is. Ondernemersverenigingen zijn immers krachtiger naarmate zij namens een grotere achterban kunnen spreken en het geniet de voorkeur van de gemeente wanneer gesprekspartners een grote achterban vertegenwoordigen. Doelstelling: In 2014 is er duidelijkheid over welke ondernemersvereniging(en) dit nader mee willen uitwerken. E. Gemeentelijke dienstverlening De gemeente speelt een belangrijke rol in het vestigingsklimaat. Wanneer het bijvoorbeeld om de vergunningsverlening gaat, heeft de gemeente zelfs een cruciale rol. Dit vanuit haar monopolie als enige lokale overheid binnen de gemeentegrenzen. Deze en andere vormen van gemeentelijke dienstverlening zijn natuurlijk van belang voor zowel startende als gevestigde ondernemers. Echter, juist startende ondernemers hebben een sterkere behoefte aan informatie, want zij moeten meer zaken (voor het eerst) met de overheid regelen. De gemeente Valkenswaard werkt continu aan het verbeteren van de dienstverlening aan het bedrijfsleven. Zo heeft zij de dienstverlening aan bedrijven kritisch en objectief laten meten in het project Bewijs van Goede Dienst. Dit is een initiatief van het Ministerie van Economie Zaken, 14
Landbouw en Innovatie. Daarbij wordt door een onafhankelijk instantie de gemeentelijke dienstverlening aan het bedrijfsleven beoordeeld. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de actualiteit van gemeentelijke informatie en de responssnelheid van de gemeente. De gemeente Valkenswaard heeft daarvoor recent een uitstekende score gehaald. Wel zijn er enkele aanbevelingen gedaan, om de dienstverlening verder te verbeteren. Van enkele aanbevelingen die zijn of worden opgepakt hebben juist ook starters profijt. Het gaat dan ondermeer om: - Verbeteren van de (digitale) vergunningsverlening; - Vermindering van de administratieve lasten; - Actualiseren van de website. Verder is in het coalitieprogramma 2014-2018 de ambitie uitgesproken om een hogere positie in te nemen in de benchmark MKB vriendelijkste gemeente. Stapsgewijs gaat de gemeente eraan werken om de klanttevredenheid, lokale lasten, communicatie en beleid te verbeteren voor het (startende) MKB in Valkenswaard. Doelstelling: in 2014 wordt er een plan gemaakt om hier gericht werk te maken van het verbeteren van de dienstverlening aan het MKB. 15