Psychosociale belasting op het werk Rik Op De Beeck Manager Consultancy Centre www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 1
Prevent Instituut voor preventie, bescherming en welzijn op het werk Kennis verzamelen, ontwikkelen, verspreiden onder diverse vormen: www.prevent.be tijdschriften e-kranten publicaties werkinstrumenten advies opleidingen, algemeen en op maat consultancy www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 2
Wat is stress? www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 3
Wat is stress? www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 4
Hoe ontstaat stress? stressor niet specifieke reacties: hartslag neemt toe ademhaling versnelt spierspanning bloedsamenstelling hormonen aandacht neemt toe... www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 5
Symptomen van stress Hoofdpijn Slapeloosheid, vermoeidheid Rug-, schouder-, nekklachten Spijsverteringsstoornissen, verandering eetpatroon Minder weerstand tegen infecties Irritatie, gevoeligheid, aggressie, zenuwachtig,.. Pessimistisch, wantrouwen, verminderd zelfvertrouwen, angst Vergeetachtigheid, concentratieverlies, overdreven bezig zijn met details Futloosheid www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 6
Ziek worden van stress? Maagzweer Hoge bloeddruk Hartinfarct Depressie Verhoogde gevoeligheid voor ziektes en chronische aandoeningen www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 7
Sociale omgeving Stressor? Subjectieve bril: beleving Positieve reactie Negatieve stressreactie Persoonlijkheidskenmerken Gezondheidsschade www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 8
Stressoren Problemen op het werk Privéproblemen Gezondheidsproblemen Tijdsdruk Relationele problemen Problemen in de onmiddellijke omgeving Financiële problemen Angst voor de toekomst BELASTING > DRAAGKRACHT www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 9
Werkgebonden oorzaken? Taken Hoog werktempo Ingewikkelde beslissingen Conflicterende eisen (snel en perfect) Onduidelijke taakomschrijving Waarop geen invloed mogelijk is Waarin je niets kunt bijleren (saai, repetitief) Waarbij je op je vingers wordt gekeken www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 10
Werkgebonden oorzaken Organisatie Waarin slecht leiding gegeven wordt Met een onduidelijke structuur Die geen rekening houdt met mening van werknemers Waarin geen sociaal contact mogelijk is Waarin je niet gewaardeerd wordt Waarin gediscrimineerd wordt www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 11
Stressmodel Karasek www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 12
Andere oorzaken? Contact met klanten: moeilijke en aggresieve klanten Gevaarlijk werk met risico op traumatische gebeurtenissen als slachtoffer of verantwoordelijke Pesten op het werk Ongewenst seksueel gedrag www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 13
Stress als beroepsrisico www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 14
Wat moet er gebeuren? Beleid voeren dat stress door het werk collectief voorkomt of verhelpt Risicoanalyse (taak, arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden, arbeidsverhoudingen) - systeembenadering Maatregelen uitwerken Dynamisch risicobeheersingssysteem www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 15
Stress als beroepsrisico Risico aanpakken omwille van: Menselijke motieven Wettelijke motieven Economische motieven www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 16
Motieven voor een preventiebeleid Welzijn van de medewerkers Absenteïsme (stress maakt ziek) Tevredenheid bij werknemers Turnover beheersen Klantentevredenheid Efficiëntie Kwaliteit Wettelijke verplichting. www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 17
Concrete aanpak preventiebeleid Vertrek vanuit concrete werkelijkheid Individuele, participatieve benadering zowel voor een kleine onderneming als voor een multinational en voor een sectoriële aanpak. Oplossingsgerichte aanpak niet meten om te meten www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 18
Risicoanalyse gebaseerd op een Stressmodel (Michigan) persoonlijkheid objectieve stressoren subjectieve perceptie Stress reactie schade sociale omgeving www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 19
Risicoanalyse gebaseerd op een Stressmodel (Michigan) Via PRA knelpunten en oplossingen zoeken persoonlijkheid objectieve stressoren subjectieve perceptie Stress reactie schade sociale omgeving www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 20
Enkele bedenkingen Stress niet isoleren Kritische succesfactoren voor aanpak: engagement bedrijfsleiding duidelijke communicatie en feedback topdown toepassen participatief (individueel) en constructief vertrouwen en geduld opletten voor referentiebestanden Continu proces www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 21
Maatregelen www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 22
www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 23
www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 24
Maatregelen Collectieve maatregelen Werk aanpassen aan menselijke psychische en fysieke mogelijkheden en beperkingen Aandacht voor elk individu Ondersteunen van elk individu in zijn eigen leefwereld www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 25
Collectieve maatregelen (Karasek) www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 26
Ondersteunend leidinggeven Sociale ondersteuning is belangrijk (buffer werkdruk) Communicatie is belangrijk (buffer onvoorspelbaarheid) Sociale steun bieden: goed contact nodig Goed contact: probleemoplossend Respectvol bijsturen (feedback) www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 27
www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 28
www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 29
Dank voor de aandacht www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 30