Netneutraliteit, de digitale weg naar vrijheid

Netneutraliteit, de digitale weg naar vrijheid maandag, 27 juni 2011 door Steven van Stiphout en Joep van der Heijden Een aantal maanden geleden was netneutraliteit een vreemd woord in Nederland, iets wat alleen bekend was bij mensen die in het wereldje zitten. Dit was toen in de Verenigde Staten al wat anders, hier waren er situaties, voorstellen en plannen waarbij de netneutraliteit duidelijk in het geding zou komen. Dat dit onderwerp in Nederland een enorm hot topic zou worden had niemand kunnen raden, behalve dan misschien de marketing afdeling van KPN mobile. Zij presenteerde namelijk plannen om op hun mobile internet verbindingen diensten van derden te gaan tariferen omdat deze diensten de omzet van de klassieke KPN mobile diensten zoals bellen en sms aanzienlijk terug brachten. Deze presentatie was het begin van de media hype rondom netneutraliteit en de daaropvolgende politieke discussie. Tijdens het onderzoek is er gekeken tot in hoeverre het aantasten van de netneutraliteit onze vrijheid beïnvloed. Om te beginnen wordt er gekeken naar hoe netneutraliteit precies gedefinieerd wordt. In het vooronderzoek zijn er meerdere visies naar boven gekomen die soms in nuance verschillen en soms fundamenteel anders zijn. Omdat de discussie in de Verenigde Staten die aanleiding vormde voor dit artikel zich vooral richtte op de particuliere eindgebruikers hebben we een selectie gemaakt van bedrijven en politieke partijen die hier een belangrijke rol in spelen. Deze personen en bedrijven hebben we daarna gebruikt om ons onderzoek op uit te voeren. In hoeverre beïnvloed het aantasten van netneutraliteit onze vrijheid? Om antwoord op deze vraag te geven hebben we ons voornamelijk gericht op de mening van experts. De informatie die we hebben gebruikt bestaat voor de oriëntatie uit nieuwsartikelen en YouTube video's die uitleg geven over wat netneutraliteit nu precies inhoud. Vanuit daar hebben we de methode van Verschuren en Dodewaard gebruikt om tot de resultaten te komen. We hebben gekozen voor een theoretisch onderzoek. In de praktijk komt dit erop neer dat we hebben gekeken naar wat de huidige standpunten van de belangrijke spelers in de netneutraliteit zijn met behulp van korte interview enquêtes die ons een beeld geven van hoe er tegen netneutraliteit aan wordt gekeken. Daarnaast hebben we voor de politieke partijen de standpunten vergeleken uit partijprogramma's, uitingen in de media en op basis van gevolgde debatten over netneutraliteit. Het onderzoek naar de visie van bedrijven is een stuk complexer. Het lijkt erop alsof veel bedrijven hun vingers niet willen branden door een uitspraak te doen over hun visie op netneutraliteit. Ook voor de bedrijven hebben we de methode gebruikt door een enquête op te

zetten teneinde hiermee het standpunt van het betreffende bedrijf rondom netneutraliteit te achterhalen. De betekenis Netneutraliteit is een term die voor veel mensen een verschillende betekenis heeft, de een vindt dit de fundamentele vrijheid om op het internet voor iedereen een volledig gelijkwaardige verbinding te hebben en gebruik te kunnen maken van alle diensten die er op het internet worden aangeboden. Een ander vindt het al voldoende zolang er een mogelijkheid is om deze diensten te bereiken. Netneutraliteit is mogelijk voor en ieder te definiëren als: De gelijkheid van alle internetverbindingen. Binnen de context van de huidige ontwikkelingen worden in de regel de verschillen tussen verbindingen die een technische oorzaak hebben hierin niet meegenomen. In dit geval zou een betere omschrijving van de netneutraliteit volgens de geanalyseerde bronnen zijn: De vrijheid om te iedere internetapplicatie te gebruiken zonder blokkade door provider. De bedenker van het World Wide Web richt zich hier bijvoorbeeld op en zegt: Net neutrality is this: if I pay to connect to the net, with a given quality of service, and you pay to connect to the net, with the same or a higher quality of service, then you and I can communicate across the net with that quality of service. That's all. It's up to the ISP's to interconnect to make sure that happens, and they've shown that they are very capable of doing that. Tim Berners-Lee Naast dit standpunt zegt Berners-Lee ook het volgende: Freedom of connection with any application to any party, is THE fundemental social basis of the internet. Tim Berners-Lee Hiermee doelt hij niet zozeer op de netneutraliteit maar ziet netneutraliteit meer als een onderdeel van deze vrijheid. Wat tijdens het onderzoek duidelijk opvalt is dat vooral de voorstanders van netneutraliteit actie ondernemen om hun standpunten aan de wereld bekend te maken. De tegenstanders lijken een andere motivatie te hebben dan een ethische. Naast het gebruik van YouTube video's hebben we ook gebruik gemaakt van artikelen en websites om te achterhalen wat de huidige standpunten van de politieke partijen en de grotere ICTbedrijven zijn. Hieruit komt voor een aantal partijen een duidelijke visie. Zo hanteert de VVD het standpunt dat netneutraliteit een keuze is waar internet providers voor kunnen kiezen. De andere kant van de Nederlandse politiek geeft juist aan dat er alleen wordt betaald voor een

internetverbinding en niet voor het gebruik van internetdiensten. Jhim van Bemmel van de PVV geeft aan in een interview met Connexie dat het geen zaak is voor de provider om te gaan filteren wat de gebruiker kan doen met zijn internetverbinding. De beperking moet volgens de PVV-er liggen in de technische begrenzingen. Hierop laat hij de providers vrij in wat voor verdienmodel hiermee gehanteerd wordt. Wat duidelijk naar voren komt is de aansporing tot innovatie op basis van de vraag van de consumenten. Martijn van Dam van de PvdA bekijkt het van de andere kant, hij geeft in een soortgelijk interview aan dat hij vindt dat de provider het recht gewoon niet heeft diensten van derden te gaan tariferen of blokkeren, hierdoor zou er namelijk de situatie ontstaan dat alleen grotere bedrijven de mogelijkheid krijgen om de consument te bereiken. Van Dam trekt de vergelijking tussen het Mare Liberum, een boek uit het begin van de 17e eeuw waarin de vrije toegang tot de wereldzeeën werd besproken. Hij geeft ook aan dat netneutraliteit geen onderdeel uit maakt van de vrije markt economie omdat dit een principekwestie is wat onderdeel uit maakt van de vrijheid. Of de consument dit wil is irrelevant, de provider zou het gewoon niet moeten mogen. Andere partijen zoals GroenLinks, D66 zetten zich op dezelfde manier in als voorstanders voor netneutraliteit, hierin worden ze gesteund door: SP, PvdD, CU, SGP en het CDA. Alleen de VVD is het niet eens met deze vorm van netneutraliteit. Wat erg opvalt in de discussie rondom netneutraliteit is dat voor iedere partij er meestal maar een persoon is, vaak iemand met een uitgebreide technische/it achtergrond, die als enige het beleid van de complete partij naar buiten brengt. Tijdens het onderzoek bleek dat de opgestelde enquête in alle gevallen of werd beantwoord met een verwijzing naar eerdere uitingen in de media, met de melding dat het te druk is om te antwoorden of helemaal geen reactie. Netneutraliteit in de VS In de Verenigde Staten loopt de discussie rondom netneutraliteit al wat langer. Dit heeft als resultaat dat de mening rondom netneutraliteit al wat verder uitgekristalliseerd is en dat dus ook mensen zoals Barack Obama en John McCain zich een beeld hebben gevormd van wat netneutraliteit inhoud voor de Amerikaanse burgers en bedrijven. De tweedeling die we in Nederland zien tussen de VVD en praktisch alle andere partijen zien we hier ook terug tussen de leiders van de twee, veruit grootste, Amerikaanse partijen. Zo zegt McCain in een interview met TheDailyBackground.com: "When you control the pipe you should be able to get profit from your investment. Dit denkbeeld lijkt erg gericht te zijn op het Amerikaanse bedrijfsleven, de morele kwestie en het

belang van vrijheid is hier niet iets wat aan bod komt. Later in een interview geeft hij ook aan: "Unless there is a clear-cut, unequivocal restraint of competition, the government should stay out of it, McCain said. "These things will sort themselves out. Wat een duidelijke uiting is van het het aanmoedigen van een vrije markt-economie. Het rivale kamp, de democraten, zien we Obama en Al Gore duidelijk het standpunt van openheid en vrijheid innemen. Barack Obama heeft netneutraliteit zelfs tijdens zijn verkiezingscampagne gebruikt. Hieraan zien we dat hoewel dit onderwerp in Nederland misschien nog niet zo ver ontwikkeld en bekend is, het is al langer een onderwerp op de politieke agenda in de wereld. Barack Obama zegt bijvoorbeeld het volgende: The internet today is an open platform where the demand for websites and services dictates success. You've got barriers to entry that are low and equal for all comers. And it's because the internet is a neutral platform that I can put on this podcast and transmit it over the internet without having to go through some corporate media middleman. I can say what I want without censorship. I don't have to pay a special charge. But the big telephone and cable companies want to change the internet as we know it. They say they want to create high-speed lanes on the internet and strike exclusive contractual arrangements with internet content-providers for access to those high-speed lanes. Those of us who can't pony up the cash for these high-speed connections will be relegated to the slow lanes... We can't have a situation in which the corporate duopoly dictates the future of the internet and that's why I'm supporting what is called net neutrality. Barack Obama, podcast, 8 juni 2006 Naast de politiek zijn er ook in de wereld van de IT internationaal veel uitingen met betrekking tot netneutraliteit. In Nederland zijn bijvoorbeeld personen als Arnoud Engelfriet, een ICT jurist, en de stichting Bits of Freedom degene die zich fel inzetten in de strijd voor netneutraliteit. Beiden proberen ze door informatievoorziening via (online) artikelen het onderwerp bekend te maken bij zo veel mogelijk mensen. De stichting Bits of Freedom houdt bijvoorbeeld ook al het nieuws rondom netneutraliteit in Nederland bij en biedt een nagenoeg compleet overzicht op hun website. Voor dit onderzoek hebben wij contact gehad met Ot van Daalen de directeur van Bits of Freedom, in de enquête geeft hij aan de openheid van het internet zeer belangrijk te vinden. Hij ziet

netneutraliteit als de keuzevrijheid die een internetgebruiker heeft en zou moeten hebben om te kiezen wat ze willen doen op het internet. Dit tegenover dat providers bepalen wat je op het internet kunt gebruiken. Met dit standpunt sluit hij zich aan bij dat van Martijn van Dam waarbij netneutraliteit een principekwestie is waarbij het alleen draait om te vrijheid, overige argumenten worden daardoor als een non-discussie gezien. Daarnaast wordt het punt van blokkeren van onrechtmatige en strafbare informatie door internet providers besproken. Het standpunt van Bits of Freedom hierin is dat het blokkeren van deze informatie op gespannen voet staat met het verbod op censuur en vindt dat het verwijderen van deze content een betere oplossing is. Deze mening wordt ook door veel mensen uit het vakgebied ICT gesteund, een verbinding tussen de illegale content loopt namelijk wel via de internet provider maar hiervoor kunnen ook zogenaamde tunnels worden gebruikt om de blokkering vanuit de provider te omzeilen. Netneutraliteit is essentieel voor keuzevrijheid, innovatie en vrijheid van meningsuiting. Daarom zetten wij ons in voor een open en vrij internet dat voor iedereen toegankelijk is, en waar privé-communicatie privé blijft. Ot van Daalen, Directeur Bits of Freedom Degene die uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor de implementatie van netneutraliteit zijn de uitvoerende bedrijven. Zoals eerder besproken heeft de KPN plannen gepresenteerd waarbij, volgens vrijwel alle definities van netneutraliteit, de netneutraliteit in het geding komt. Hierdoor kunnen we aannemen dat KPN het standpunt niet deelt met noch Jhim van Bemmel als Martijn van Dam. Desondanks geeft KPN wel aan voor netneutraliteit te zijn. De definitie die KPN hanteert is dat er geen diensten geblokkeerd worden, wanneer ervoor betaald wordt blijft alles mogelijk. Op deze manier worden bedrijven als Skype en WhatsApp echter wel benadeeld en is voor de niet extra betalende klant het gewoon niet mogelijk gebruik te maken van deze diensten. Vodafone, die soortgelijke plannen en diensten hanteert houdt zich in de discussies meer op de achtergrond. Echter is de vergelijking met KPN snel gemaakt en is Vodafone de eerste die het actief blokkeren van VoIP diensten geïmplementeerd heeft. Omdat netneutraliteit iets is wat volgens sommigen onderdeel is van de vrijheid en aantasting hiervan dus in het verkeerde keelgat kan vallen bij een inmiddels grote groep consumenten wordt er vanuit het bedrijfsleven soms de keuze gemaakt om niet deel te nemen aan de discussie. HTC is een van de bedrijven die zich wel uitlaat over netneutraliteit. Zo zegt de directeur van HTC Benelux over de WhatsApp-heffing, zoals de plannen van KPN ook wel genoemd worden. Zulke innovaties moet je niet beperken, maar ontwikkelen, Mark

Moons, directeur van HTC Benelux, volgens webwereld.nl op het NL Mobiel 2011 Congres. Wel geeft Moons aan dat ongelijke verbindings mogelijkheden op basis van technologische beperkingen mogelijk zouden moeten blijven. Kan er via de technologische ontsluiting gereguleerd worden waarvoor extra betaald wordt. Dit is iets wat we al kennen voor bandbreedte en data maar wat ook ingesteld zou kunnen worden voor latency 1, iets wat voor VoIP juist interessant is. Nu we hebben gekeken hoe netneutraliteit in Nederland en in de Verenigde Staten wordt bekeken is slechts een klein deel van de wereld hierin meegenomen. Het internet is een internationaal netwerk waarbij iedereen een klein deel verzorgd. De wetgeving rondom netneutraliteit aanpassen zal dus alleen invloed hebben op het gebied waar deze wetgeving van kracht is. Om netneutraliteit goed te regelen zou het dus het meest efficiënt zijn om dit wereldwijd te regelen. Op het moment heeft alleen Chili netneutraliteit in de wet vastgelegd en komt Nederland hierbij. In veel landen zal het nog erg lang gaan duren voor de discussie op het punt zijn waar we in Nederland zijn beland. Ter afsluiting Wat netneutraliteit betekent is niet in een zin uit te drukken, er zijn hiervoor te veel verschillende standpunten en voorwaarden die direct tegen elkaar in gaan. De uitleg die wel aansluit bij de meeste standpunten is: De openheid van het Internet waarbij iedereen alle diensten kan gebruiken. Voorstanders van netneutraliteit maken deze omschrijving echter een stuk strikter en willen vaak zo min mogelijk bemoeienis vanuit de internet provider zien. Netneutraliteit is volgens vrijwel iedereen belangrijk en goed, het grote probleem is dat de uitvoering hiervan zo verschillend zou moeten zijn. Zo wil KPN hier anders voor gaan tariferen en geeft Bits of Freedom aan dat de keuzevrijheid voor de gebruiker het belangrijke is. We zien hierbinnen echter een 3 stromingen. De groep zoals de VVD die zegt dat netneutraliteit een keuze van de internet provider is. De groep die vindt dat netneutraliteit goed is voor de innovatie en zorgt voor een positieve bijdrage aan de vrije markt-economie. En de groep die netneutraliteit rekent tot een onderdeel van fundamentele vrijheid. Wanneer we kijken naar wat er zal veranderen mocht de netneutraliteit aangetast worden is dit in den beginne slechts een blokkade of verhoging van de kosten voor het gebruik van een internetverbinding. Dit is echter slechts het begin, hierdoor zullen er alleen nieuwe diensten worden ontwikkeld als ze bijdragen aan wat de internetprovider wil bereiken. Dit kan een strop betekenen voor innovaties op het gebied van VoIP en SMSoIP. Op de langere termijn komen ook 1 De tijd die het duurt om een bericht te sturen en deze weer terug te krijgen.

diensten als Google Talk in het geding omdat de functionaliteit die dit biedt erg overeen komt met die van bijvoorbeeld WhatsApp. De internetprovider loopt geen schade op door deze dienst te blokkeren als deze volledig ontwikkeld is door bijvoorbeeld Google. Google zal als resultaat hiervan niet snel weer een dienst zover gaan ontwikkelen. Binnen Nederland is er veel te doen maar in het geheel is dit slechts een heel klein deel van wat er zou moeten gebeuren. Om netneutraliteit goed op te pakken en een plaats te geven is het belangrijk om dit zo groot mogelijk aan te pakken, de EU zou een mooi begin zijn maar eigenlijk is het alleen goed te doen wanneer de regelgeving zich op globaal niveau bevindt.