Bijlage: Beschrijving enveloppen Envelop 8 Deze envelop is gelegen op het meest westelijk puntje van Waalweelde. De gebiedsgrens loopt vanaf de provinciegrens tot en met het plaatsje Zuilichem (kilometervak 952 t/m 942). Binnen deze envelop liggen 12 projecten. Daarvan zijn er 5 projecten voor waterstandsverlaging voor de lange termijn, één project voor de PKB-korte termijn (Munnikenland) en 6 projecten die een functieverandering bevatten of een uitbreiding van een bedrijventerrein. Van deze zes projecten zijn er 4 projecten die inzetten op functieverandering naar wonen. Het gaat om het Van Heuff terrein, BUKO-terrein en Ytong-terrein (Vuren-Oost) aan de noordoever van de Waal en het Van Oord-terrein aan de zuidoever van de Waal. Het Van Heuffterrein en het Van Oordterrein kunnen op korte termijn worden gerealiseerd. De andere twee terreinen worden nog bezet door actieve bedrijven. De functieverandering al daar zal pas met het vertrek van deze bedrijven aan bod komen. Van belang is wel dat, omdat deze locaties aan de noordoever naast elkaar liggen, er één ontwerp komt. De uitvoering kan in fasen geschieden. Een ander aandachtspunt is dat het Van Heuffterrein haar bestemming van bedrijventerrein in het recente verleden is kwijtgeraakt ten behoeve van natuur. Daarmee is de basis ontnomen om nog mee te werken aan een ontwikkeling naar wonen. Nader onderzoek hierna is nodig. Er zijn twee projecten opgenomen die gaan over de uitbreiding danwel inbreiding van een bedrijventerrein naar watergebonden bedrijvigheid (Zeiving en Poederoijen). De functieveranderingslocatie bij Zuilichem van het bedrijf Van Oord is ook nog als mogelijke locatie voor watergebonden bedrijvigheid in beeld. De wens van de betrokken gemeente is om verspreid liggende bedrijven en bedrijven grenzend aan een dorpskern te concentreren op Zuilichem. De locaties Van Oord en Poederoijen zijn niet uitermate geschikt voor het concentreren van watergebonden bedrijvigheid. De regionale gebondenheid van de betrokken bedrijven vraagt echter om het vinden van een lokale oplossing. Alle functieveranderingsprojecten zullen kostenneutraal uitgevoerd worden. Voor Munikkenland is er geld geregeld vanuit met ministerie van V&W. Uit de lange termijn projecten zal pas later een keuze worden gemaakt. Dan zal ook het geld beschikbaar komen. De relatie tussen de projecten binnen deze envelop is duidelijk aanwezig. De functieverandering naar wonen als ook de bedrijfsterrein uitbreidingen in de uiterwaarden zullen hun compensatie nodig hebben in de waterstandsdaling. Deze compensatie zal gevonden worden in de nabijheid van het project. De potentiële locaties hiervoor zijn Munnikenland met de Brakelse Benedenwaarden en de Ruyterwaard. Ook de benodigde natuurcompensatie zal hier gevonden moeten worden. Op die manier komt er extra financiering vrij voor verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in de uiterwaarden. De bedoeling is dat de compensatie fysiek wordt geregeld (in natura). Omdat er echter een fase verschil in uitvoering kan zijn is het aan te bevelen om te werken met financiële vergoedingen. Dat wil zeggen dat initiatiefnemers waterstandsdaling en natuurcompensatie kunnen inkopen bij derden die projecten uitvoeren die hieraan een overmaat hebben. Voorwaarde blijft dat de compensatie gerealiseerd is op het moment dat de herstructurering een feit is. Op die manier is er ook sprake van een financiële verevening. De PKB-maatregel Munnikenland zal op korte termijn in uitvoering worden genomen. Voor de andere projecten zal nog veel werk verzet moeten worden. Bij de functieveranderingsprojecten zal nog een nadere afweging nodig zijn o.a. ook over de fundamentele vraag of de functieverandering naar wonen door gezet zou moeten worden. Uitsluitsel hierover en het vaststellen van een definitief programma voor de functieveranderingsgebieden en de uitbreiding van bedrijventerreinen is een eerste stap. Als de locaties uiteindelijk uitgevoerd gaan worden, kan de mogelijkheid onderzocht worden of de benodigde compensatie voor deze projecten allemaal in de Ruyterwaard gevonden kan worden. Op die manier kan er voor de Ruyterwaard een mogelijk sluitende financiering gevonden worden. 44
Envelop 7 Deze envelop loopt vanaf de Breemwaard tot aan de zuidkant van Varik (kilometervak 942 t/m 924). In deze envelop zijn 14 projecten opgenomen. Daarvan is er één project, de kribverlaging, die als PKB maatregel voor de korte termijn wordt uitgevoerd. Daarnaast zijn er 4 projecten die al in uitvoering zijn (Crobsche Waard(2x), Heesseltsche Uiterwaarden en Rossumsche Waard). Eén project (Hurwenensche uiterwaarden) wacht op cofinanciering waardoor dit natuurproject verder ter hand kan worden genomen. Vijf projecten zijn projecten voor de lange termijn doelstelling waterstandsverlaging. Daaronder bevinden zich twee grote ingrepen bestaande uit een bypass over de binnenwaarden bij Haaften en Varik-Opijnen. Er zijn drie ontwikkelingslocaties voor woningbouw en bedrijventerrein (waalfront Zaltbommel, Van Uden Logistics en Bitumarin). De twee voorgestelde bypasses zijn projecten voor de echt lange termijn (voor over meer dan vijftig jaar). De afweging over de doorgang van deze projecten heeft een sterk verband met alle andere lange termijn projecten gericht op waterstandsverlaging langs de Waal. Vanwege de grootte van de ingreep van een bypass zullen zulke projecten pas na een gedegen afweging in uitvoering worden genomen. Een bijzonder aandachtspunt is het project de Hurwenensche uiterwaarden. Dit project is in zijn ontwerp afgerond en bezit ook maatschappelijk draagvlak. De financiering is echter gedeeltelijke geregeld. Het is één van de weinige projecten die met een aanvullende financiële inzet direct in uitvoering kan worden genomen. De meeste projecten kunnen onafhankelijk van elkaar worden uitgevoerd. Maar ook hier geldt weer dat met name voor de woon- en bedrijfsontwikkellocaties compensatie gezocht moet worden in de vorm van waterstandsdaling. Voor het Bitumarin terrein kan dit bijvoorbeeld gevonden worden in de Hurwenensche uiterwaarden. Voor het Waalfront Zaltbommel zal naar de Rijswaard/Kerkenwaard gekeken moeten worden. Dit geldt ook voor de ontwikkeling bij van Uden Logistics. Van Uden Logistics bij Haaften heeft de wens om haar bedrijvigheid aan het water te vergroten. Deze ontwikkeling dient in het licht te worden bezien van de mogelijke aanleg van een bypass om Haaften heen. Een uitspraak hierover is noodzakelijk om de ontwikkelmogelijkheid van dit bedrijventerrein goed te kunnen beoordelen. Aangezien de bypass een bijdrage gaat leveren aan de 18.000 m3/s, zal conform planning Rijkswaterstaat niet eerder dan 2015 hierover een besluit nemen. Een ander aandachtspunt is de ruimtelijke inkleding van de bedrijfsontwikkeling bij van Uden Logistics. Hier ontstaat een zichtrelatie met de woningbouwontwikkeling aan het Waalfront bij Zaltbommel. Om het wonen aan de Waal aantrekkelijk te houden is aandacht voor de inkleding van de overkant een niet te veronachtzamen punt. Het belangrijkste is dat het project de Hurwenensche waarden op korte termijn in uitvoering kan worden genomen. Daarbij zal ook de provincie worden aangesproken om een bijdrage te leveren aan de benodigde aanvullende financiering. Een bijdrage van de bouwprojecten is op dit moment niet te verwachten. Voor de bouwontwikkellocaties is het belangrijk dat snel helderheid komt over de voortgang van het project en onder welke voorwaarden dit kan geschieden. 45
Envelop 6 Deze envelop loopt van Heerewaarden tot aan de Dreumelsche waard (kilometervak 924 t/m 916). In deze envelop zijn slechts drie projecten opgenomen. Eén project de Stiftsche Uiterwaarden is al in uitvoering en behelst de herinrichting van de uiterwaard door Rijkswaterstaat. De andere twee projecten (Bato s erf/kop en de Dreumelsche waard Zuid) zijn lange termijnprojecten. Voor Bato s erf/kop zijn reeds nadere ideeën uitgewerkt. Het draagvlak is nog niet voor alle aspecten van dit project aanwezig. Het project bevindt zich in de studiefase. Er is geen sterke relatie tussen de projecten, behalve dan dat ze in hetzelfde stroomgebied zitten en een wederzijds effect hebben op de mogelijke bijdrage aan de waterstandsdaling. Voor de lange termijnprojecten dient nog financiering gevonden te worden, daarbij kan Bato s erf/kop een potentieel koploper project worden als hiervoor snel financiering wordt gevonden en draagvlak ontstaat. 46
Envelop 5 Binnen deze envelop zitten 9 projecten. Deze envelop loopt vanaf de westkant van Tiel tot aan IJzendoorn (kilometervak 916 t/m 907). Van deze projecten zijn er drie projecten aan te merken als lange termijnprojecten voor toekomstige waterstandsdaling door uiterwaarden vergraving. Twee projecten zijn bouwontwikkelingsprojecten en één project is een lopend natuurontwikkelingsproject. Er zijn drie bijzondere projecten en dat zijn de aanleg klimaatdijk Tiel-Oost, het depot voor sterk verontreinigde grond (Kaliwaal) en de uitbreiding van de overnachtingshaven IJzendoorn. De klimaatdijk Tiel-Oost is een project dat gestart is vanuit de kwelwaterproblematiek in de wijk Tiel- Oost. Het is één van de maatregelen die ten behoeve van deze wijk wordt genomen om de problemen met grondwater in de woonwijk te doen verminderen. De gemeente Tiel heeft haar projecten die binnen hun gemeentegrens valt zoveel mogelijk op elkaar aangesloten. Het gaat daarbij om de projecten Passewaaij, Waalfront Tiel, Kleine Willemspolder en de Klimaatdijk-Oost. Deze projecten grenzen direct aan de bebouwde kom van de stad en hebben daarmee een duidelijke relatie die ligt op allerlei vlak zoals kwelwater, recreatie, verkeersafwikkeling woningbouw en parkeren. Met name het project Waalfront Tiel is een belangrijk onderdeel van de ontwikkelingen in de binnenstad. Daarnaast zal het Waalfront Tiel haar benodigde compenserende waterstandsdaling niet alleen binnen de eigen gemeentegrens zoeken maar ook eventueel aan de overkant bij de Wamelsche uiterwaarden. De beslissing over de doorgang van de lange termijn projecten zal in 2015 aan bod komen. De ontwikkeling van de projecten bij Tiel zijn sterk afhankelijk van het volledig rondkrijgen van de financiering. Vanuit verschillende bronnen is een fikse bijdrage geleverd. Zo draagt het waterschap bij aan de klimaatdijk en de provincie aan de ontwikkeling van het waalfront. De gemeente Tiel zal echter een flinke inspanning moeten leveren om alles voor elkaar te krijgen. 47
Envelop 4 Deze envelop loopt van de Drutensche Waarden tot aan de A50 (kilometervak 907 t/m 894). Het behelst 12 projecten. Eén uiterwaardenproject is in uitvoering genomen, dat is de Afferdensche- en Deestsche waarden. Er zijn zeven lange termijn projecten bestaande uit uiterwaardenvergravingen en dijkverleggingen. Er zijn drie ontwikkellocaties. Eén voor de ontwikkeling van een watergebonden bedrijventerrein en twee voor een functieverandering naar wonen van een oude steenfabriek en een bedrijfsterrein in Druten en Beneden Leeuwen. Eén project betreft een gronddepot. Het gebiedsontwikkelingsproject de Drutensche waarden bestaat uit een viertal projecten. Drie van deze deelprojecten maakt deel uit van Waalweelde. Het gaat om de vergraving van de Drutensche Waarden, de herontwikkeling van een watergebonden bedrijventerrein langs de Waal en de functieverandering van een oude steenfabriek naar wonen. Het vierde deelproject is een bedrijfsontwikkeling in de binnenwaarden bij Druten. Door de particuliere initiatiefnemer zijn deze projecten samengevoegd in één pakket. Echter de relatie tussen de projecten is niet zo sterk als gesuggereerd wordt. De besluitvorming kan in weze over elk deelproject afzonderlijk genomen worden. Zeker als het gaat over een goede ruimtelijke ordening. Er kunnen wel onderlinge financiële relaties zijn tussen de projecten. Dit is dan een belangrijk punt voor de initiatiefnemer maar minder voor de publieke besluitvorming. De lange termijn projecten Ochtensche buitenpolder (in combinatie met De Snor), de Rietkamer en Hiensche uiterwaarden zijn door de gemeente Nederbetuwe met behulp van verschillende initiatieven van particulieren in verdere ontwerpontwikkeling genomen. De voorgestelde ingrepen moeten zich nog verder uitkristalliseren. De belangrijkste relatie tussen projecten is die tussen de lange termijn projecten. Het gaat dan om een keuze tussen uiterwaardenvergraving of dijkverlegging. Waarschijnlijk hoeven niet alle lange termijnprojecten te worden uitgevoerd. Daarbij zit Rijkswaterstaat meer op de lijn van de dijkverlegging en de regio kiest eerder voor de uiterwaardenvergraving. In 2015 neemt de minister van Verkeer & Waterstaat een besluit over welke lange termijn projecten ter hand worden genomen. De inzet is om deze afweging met alle partijen gezamenlijk te doen. Het grote gebiedsontwikkelingsproject de Drutensche Waarden kan door een particulier initiatief ontwikkeld worden. Van belang is echter om te komen tot een publieke besluitvorming over de goede ruimtelijke ordening. Daarbij is het belangrijk het project in haar deelprojecten op te knippen en per deelproject (een voor de gemeenteraad overzichtelijk) besluit te laten nemen. De lange termijn projecten dienen goed tegen elkaar te worden afgewogen. Met name de grootschalige dijkverlegging tussen de Rietkamer en de A50 dient afgewogen te worden tegen een uiterwaardenvergraving bij de Winssensche Waarden. De minister van Verkeer & Waterstaat zal de grote financier zijn van deze projecten en zal daarmee het laatste woord hebben. 48
Envelop 3 Deze envelop loopt van de A50 naar oostelijke richting tot en met de Oosterhoutsche waarden (kilomatervlak 894 t/m 886). In deze envelop zitten 10 projecten. Eén project is de PKB-maatregel voor kribverlaging. Eén project is in uitvoering en dat is de Ewijkse Plaat. Het project de Oosterhoutsche waarden vergt een stuk cofinanciering waarna de uitvoering ter hand kan worden genomen. Verder zijn er drie lange termijnprojecten met twee keer een uiterwaardenvergraving en één dijkverlegging. Er zijn twee functieveranderingslocaties van bedrijvigheid naar wonen (de Staartjeswaard en de Bunswaard). Er is verder een project voor een overnachtingshaven bij Weurt en een gronddepot in de Oosterhoutsche Waarden. De twee functieveranderingslocaties, samen met de overnachtingshaven en de lange termijn voorstel voor de vergraving van de Moespotsche polder is door de gemeente Beuningen samen opgepakt in een visie voor de Beuningse Uiterwaarden. De gemeente wil met dit gebiedsontwikkelingsproject aan de slag gaan. Vanwege de aanwezigheid van verschillende vuilstorten in dit gebied is de ontwikkeling ervan een moeilijke opgave. Het alternatief voor de Beuningse uiterwaarden is de dijkverlegging Oosterhout-Slijk-Ewijk. Met name het gebiedsontwikkelingsproject de Beuningse uiterwaarden heeft een dubbele relatie. Het verbindt een viertal deelprojecten tot één gebiedsontwikkelingsproject. En daarnaast wordt de uiterwaardenvergraving vergeleken met de dijkverlegging aan de overkant van de Waal. Het succes van de Beuningse uiterwaarden is afhankelijk van een snelle besluitvorming over de lange termijnprojecten en het beschikbaar stellen van geld met name voor de sanering van de verschillende vuilstorten. In deze envelop kunnen snelle stappen voorwaarts gemaakt worden. Er zijn twee projecten die praktisch in de uitvoering zitten (Ewijkse Plaat en Oosterhoutsche waarden). Als de Beuningse uiterwaarden hieraan toegevoegd kan worden dan is dat voor deze envelop een enorme verrijking. Mocht de Beuningse uiterwaarden verkozen worden in 2015 als lange termijnproject dan is het advies om de financiering hiervoor aansluitend te regelen. 49
Envelop 2 Deze envelop bestaat uit drie projecten (kilometervak 886 t/m 881) en loopt binnen de gemeentegrenzen van Nijmegen. Het gaat om de herinrichting Buiten Ooy, Stadswaard (een lange termijnproject), de functieverandering bij het Waalfront Nijmegen (met beperkte waterstandsverlaging) en de nevengeul bij Veur-Lent. Het laatste project is een PKB maatregel en ook een ingrijpende en dure maatregel. Er wordt hierbij een nevengeul gegraven samen met een dijkverlegging gedeeltelijk door bewoond gebied. De gemeente Nijmegen heeft een gebiedsontwikkelingsproject met de naam Nijmegen omarmt de Waal. Hierin heeft Nijmegen haar projecten gelieerd aan de Waal opgenomen. Hierin zit ook verder de tweede stadsbrug. Relatie met andere projecten Het project Veur-Lent (nevengeul) heeft een relatie met de Osterhoutsche waarden. De uitmonding van de geul bij Lent vindt in de Oosterhoutsche waarden plaats. Er zijn gedachten om die geul door deze uiterwaarden verder door te trekken. In deze projecten zal veel geld om gaan. Door een goede samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de gemeente Nijmegen kan er echter een succesvolle gebiedsontwikkeling ontstaan die Nijmegen aan de Waal een stuk aantrekkelijker kan maken. 50
Envelop 1 Deze envelop bevat 7 projecten. Hij loopt van de Bemmelsche polder door tot aan de kop van het Pannerdensch Kanaal (kilometervak 881 t/m 868). In deze envelop zitten drie PKB-maatregelen voor de korte termijn en dat is de kribverlaging, de uiterwaardenvergraving van de Millingerwaard en de obstakelverwijdering in de Gendtsche polder. Eén project is in uitvoering en dat is de Bemmelsche polder. Er zijn drie projecten die als lange termijnproject worden aangeduid. Daarvan kan de verplaatsing van de steenfabriek de Beyer wel als potentieel koploper project gezien worden. Er zijn drie projecten in de Millingerwaard die een relatie met elkaar hebben. Twee daarvan is een lange termijnproject en één wordt als korte termijn PKB-maatregel uitgevoerd. Dit betekent dat de Millingerwaard in verschillende fases onder handen wordt genomen. De meeste projecten in deze envelop lopen al of zullen binnenkort beginnen. Ongeveer 5 projecten van de 7 projecten in deze envelop zullen op korte termijn in uitvoering gaan. De uitvoering van de overige projecten behoeft nog een nadere afweging die in 2015 door de minister van Verkeer en Waterstaat zal worden gemaakt. Een aparte ontwikkelstrategie voor deze envelop is niet nodig. Het gaat meer om het op de rail houden van deze projecten. 51
Envelop 0 Deze envelop bevat 3 projecten. Hij loopt van de kop van het Pannerdensch Kanaal door tot aan de Duitse grens (kilometervak 868 t/m 858). Eén project is in uitvoering, dat is de uitwijkhaven bij Lobith. Van het project de Rijnwaardense uiterwaard is de planfase afgerond en wordt naar de uitvoering toegewerkt. De retentie Rijnstrangen is een lange termijn project. Het is een project dat een grote bijdrage aan de waterstandsdaling kan leveren, maar ook een grote impact op het gebied kan hebben. De regio is geen voorstander van deze maatregel en ziet dit project alleen als laatste mogelijkheid als andere maatregelen niet de gewenste bijdrage hebben. De drie projecten kunnen afzonderlijk van elkaar ontwikkeld worden. De keuze voor de retentie Rijnstrangen zal in 2015 worden gemaakt. Het is een lange termijn project, dat alleen in het uiterste geval uitgevoerd gaat worden. 52