Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Christien de Jong, psychotherapeut / trainer Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie christiendejong@hetnet.nl
Distress rond overgangen in het ziekteproces diagnose overlijden Curatief Follow up Palliatief tumorgericht symptoomgericht + +++ symptomen
Emotionele ontregeling na (te) plotselinge overgangen in het ziekteproces Overgang naar een volgende fase roept rouw reacties op: ontkenning, boosheid, angst, verdriet, onderhandelen Zowel bij de patiënt als bij de familie: hun reacties lopen vaak niet synchroon Copingstrategieën die in eerdere fase functioneel waren, moeten in nieuwe fase worden aangepast
Verwerkingsreacties naar: E. Kübler-Ross - rouwreacties aanvaarding ontkenning woede verdriet/depressie onderhandelen
n i e t r a t i o n e e l : vechten vluchten E M O T I E S bevriezen r a t i o n e e l : nadenken, oplossingen bedenken tijd
E M O T I E S Moeite heftige emoties te verdragen De ander is eerder bedreiging dan bondgenoot (naasten, hulpverleners) Negatief zelfbeeld TIJD
De belangrijkste voorspeller voor psychotrauma is ontbrekende verbondenheid tijdens of kort na de schokkende gebeurtenis.
Wat gebeurt er als verbondenheid ontbreekt?
Het still face experiment
Hoe leren we eigenlijk in het leven met heftige emoties om te gaan?
Veilige hechting 1 Bij stress zoekt het geborgenheid bij de
Veilige hechting 2 De biedt troost door emotionele punctie : een geordende reflectie van de binnenwereld van het
Veilige hechting 3 Het internaliseert het vermogen emotionele ervaringen onder woorden te brengen en te ordenen..
Veilige hechting 4.. en springt weer van schoot om nieuwe uitdagingen aan te gaan
Onveilige hechting??
Onveilige hechting angstig claimend 1 De is responsief, maar niet consistent (soms wel, soms niet, alleen bij heftige emoties)
Onveilige hechting: angstig claimend 2 Het voelt zich niet getroost en gaat nog harder schreeuwen om aandacht..
Onveilige hechting: angstig claimend 3.. met als gevolg dat het gaat claimen en geen nieuwe uitdagingen meer aandurft
Onveilige hechting: vermijdend 1 De wijst de behoefte van het consistent af
Onveilige hechting: vermijdend 2 Het onderdrukt behoefte aan aandacht en trekt zich terug in doe het zelf gedrag
Wat te doen? E M O T I E S tijd
Schokbreker 1: Emotionele punctie
Emotionele punctie 1. Geef in eigen woorden terug wat de patiënt heeft gezegd: U zegt: gevoel + feit +? Open vragen 2. Orden de gedachten en gevoelens van de patiënt Wat is voor u het belangrijkste? 3. Maak een plan: wat kan u helpen?
Emotionele punctie: waarom zo belangrijk? Onder stress (van bijv. kanker) neemt ons vermogen af om situaties helder in te schatten Als een ander helpt de situatie te verhelderen, kunnen we weer beter beschikken over ons vermogen problemen op te lossen
Schokbreker 2: Normaliseren
Normaliseren Uw reactie is een begrijpelijke, normale reactie: Op deze abnormale situatie van de ziekte/ behandeling (situatie) Voor iemand zoals u (kenmerken van de persoon)
n i e t r a t i o n e e l a r o u s a l exploreren Informatie geven exploreren normaliseren r a t i o n e e l tijd
Normaliseren Uw reactie is een begrijpelijke, normale reactie:.. Wij maken vaak mee dat familie bezorgd raakt als ze geen veranderingen in de situatie van hun geliefde merken. Hoe is dat voor u?.. Veel mensen zien vaak erg op tegen zo n nieuwe kuur. Ze zijn bang dat.. Hoe is dat voor u?.. Laatst zag ik een meneer die zich lichamelijk eigenlijk nog zo goed voelde en toch te horen kreeg dat de kanker was uitgezaaid. Hij kon het haast niet geloven. Herkent u dat?
Schokbreker 3: Valideren: benoem de krachtige kanten van de patiënt / naaste in de strijd tegen de ziekte
Hoop en vrees hoop vrees / wanhoop curatieve fase palliatieve fase tumorgericht symptoomgericht + +++ symptomen
Hoop en vrees: schaken op twee borden tegelijk hoop vrees / wanhoop curatieve fase palliatieve fase tumorgericht symptoomgericht + +++ symptomen
Patiënt en partner: verdelen van hoop en vrees zichtbaar onzichtbaar, uitbesteed aan de ander hoop vrees vrees hoop
Patiënt/partner en hulpverlener: verdelen van hoop en vrees zichtbaar onzichtbaar, uitbesteed aan de ander hoop vrees vrees hoop
Focus van hoop verschuift McIntyre & Chaplin, 2001 Lange(re) overleving Kwaliteit van leven ( comfort ) Waardigheid ( worth ) Verbondenheid ( attachment )
Schokbreker 4: Help hoop en vrees te verwoorden in een wens naar naasten / het behandelteam
Voorbeelden (1) Patiënt: ik ben zo bang dat ik benauwd wordt.. Dus voor u is het belangrijk, dat we samen kijken hoe we de benauwdheid zo goed mogelijk kunnen tegengaan..
Voorbeelden (2) Partner: als mijn man naar huis komt, dat kan ik niet aan hoor..! Dus voor u is het belangrijk dat we samen kijken hoe we de zorg thuis zo kunnen organiseren, dat het u niet boven het hoofd groeit..
Voorbeelden (3) Patiënt: Nou dokter, ik laat me niet kisten hoor! Ik ga voor elke behandeling, al moet ik ervoor naar Amerika! Dus voor u is het belangrijk, dat u elke kans aangrijpt en daar hebt u alles voor over. Wat kan ik hierin voor u betekenen?
Schokbrekers 1 : Emotionele punctie 1 2 3 4 : Normaliseren : Benoem de krachtige kanten van de patiënt / naaste in de strijd tegen de ziekte : Help hoop en vrees te verwoorden in een wens naar naasten / het behandelteam