Denkt u wel eens na over uw levenseinde?

Transcriptie

1 Denkt u wel eens na over uw levenseinde? Advance care planning

2 Spreken in het laatste stuk van Durven het praten leven over het levenseinde Daan van Maare, huisarts Palliatief Consultatieteam Drenthe Zwolle, 16 maart 2017

3 Consultatie in de palliatieve zorg: je staat er niet alleen voor Door een verpleegkundig consulent en medische consulent. (7 dagen, 24 uur/dag) Bel (Drenthe) Bel (Groningen) Bel (Friesland) Bel (Regio Zwolle) Bel (Regio Hardenberg) Hier zijn geen kosten aan verbonden.

4 Gebruikte bronnen: KNMG dossier levenseinde Kaderopleiding palliatieve zorg (AMC) Christien de Jong, psychotherapeut (Met dank!, gebruik materiaal met toestemming) Leo Marinussen en Bernarda Heslinga (kaderarts ouderen en palliatieve zorg, gebruik met toestemming)

5 Durven praten over het levenseinde Wat willen jullie weten, leren? Wie wil graag praten over het levenseinde? Inleiding: Definitie, ACP, voor wie? Als de patiënt zelf niet kan beslissen.. Ingangen voor een goed gesprek! Communicatie vaardigeden, lastige gesprekken: Veel emoties, Veel hoop, Veel angst Samenvatting en boodschap!

6 Wil iedere patiënt praten over het laatste stukje van het leven

7 Wil iedere patiënt praten over het Nee, laatste stukje van het leven Sommigen hebben nooit gesproken over sterven, gevoelens, angsten. Soms is het moment er (nog) niet, later. Niet alles is ontkenning. Soms overlevings strategie. Forceer het niet Accepteren en later nog eens proberen..

8 Wil iedere dokter, verpleegkundige of verzorgende praten over het laatste stukje van het leven?

9 Wil iedere dokter, verpleegkundige of verzorgende praten over het laatste stukje van het leven? Nee, De neiging is vaak om door te behandelen Stoppen met behandelen zou patiënten de hoop ontnemen. Niet behandelen is de patiënt niets meer te bieden hebben.. Angst voor heftige emoties van de patiënt

10 Waarom is het belangrijk over het levenseinde te praten!

11 Wens en werkelijkheid: 75% van alle Nederlanders vindt thuis de ideale plaats om te sterven. In werkelijkheid sterft slechts 25% thuis. Het ziekenhuis wordt door 2% van de Nederlanders gezien als ideale plaats om te sterven, terwijl 29% daar in werkelijkheid komt te overlijden. Er is dus een grote kloof tussen wens en werkelijkheid.

12 Waarom is het belangrijk over het levenseinde te praten! Angst speelt vaan een rol, eerdere ervaringen? Zijn verwachtingen reëel? Wat te doen met te verwachten complicaties? Wat zijn de palliatieve mogelijkheden? Wat wil de patiënt? Opname? Beademen? Reanimeren? Plek van overlijden? Behandeling hoelang doorgaan? Is er behoefte aan meer ondersteuning? Achter een euthanasie of sedatie vraag zit nogal eens de vrees voor de toekomst! Niet bespreken betekent dat de dokter en familie beslist.

13 Spreken over het levenseinde Advance Care Planning. voor wie?

14 Advance Care Planning, voor wie? Hulpmiddelen bij het identificeren 1. Surprise question 2. (Radpac) 3. (Spict-nl)

15

16

17 Wanner dit gesprek beginnen?

18 Wanner dit gesprek beginnen? Stel het gesprek niet uit tot een snel naderend einde. De patiënt kun je vragen zich ook voor te bereiden, bv via spreek op tijd over uw levenseinde Gebruik natuurlijke contactmomenten zoals ontslag uit ziekenhuis, complicaties, controles Gebruik eventueel de overdracht als ingang voor een gesprek

19 Overgangen kunnen patiënten veelal goed aan. Bij te veel, of te grote overgangen kan er ontregeling en angst ontstaan Uit: In vertrouwde handen aankondiging symposium diagnose overlijden Curatief Follow up Palliatief tumorgericht symptoomgericht symptomen

20 De belangrijkste voorspeller voor forse angst en verdriet is ontbrekende verbondenheid tijdens of kort na de schokkende gebeurtenis.

21 Verbondenheid, in vertrouwde handen Contact maken,langszij komen, altijd van groot belang: dk

22 Wie heb je voor je Kijk eens naar de video s van de stichting STEM

23 Wie gaat het gesprek over het levenseinde voeren

24 Wat is Advance Care Planning? (naar Houben, Spruit et al. (2014) Effiacy of advanced care planning: a systematic review and meta-analysis. J. Am. Med. Dir. Assoc, 15(7): ) Continu proces van gesprekken over: Levensdoelen, Hoe zorg er uitziet die daarbij past, Behandeling, behandelverbod, evt. reanimatie. Opties voor palliatieve zorg. (behandel)beslissingen door naasten

25 Voordelen Advance Care Planning : Minder angst, stress en depressie bij patiënt en familie. Vergroot de kans dat de patiënt passende zorg krijgt. Behandelaar kan eigen grenzen aangeven. Minder misverstanden over de (on)mogelijkheden van de hulpverlening bij het sterven.

26 Misverstanden voorkomen

27 Voorbereiding voor een goed gesprek Weet wat je wilt bereiken Laat patiënt zich er op voorbereiden *folder spreek tijdig over uw levenseinde *thuisarts.nl *bepreekdocument wilsverklaring uit de toolkit Laego

28 Welke wensen heeft de patiënt? wel/niet verder behandelen? ziekenhuis-/verpleeghuis-/hospiceopname plaats van overlijden euthanasiewens? wilsverklaringen/volmacht? donatie?

29 Wat is belangrijk? Naast medische zaken (zorg)behoeften ook vragen naar niet-medische verlangens (voor kwaliteit van leven vaak belangrijker) Waar geniet u van? Wat of wie is er belangrijk voor u? Zijn er nog zaken die u wilt meemaken?

30 Mogelijkheden en onmogelijkheden van behandeling verlichting van de klachten mogelijk? mogelijkheden voor verlenging van het leven grenzen van zinvol (be)handelen aangeven Hoe verwacht je dat de behandeling zal lopen Hoe belastend is deze behandeling Wat zijn de gevolgen als de patiënt de behandeling weigert Overweegt patiënt om zelf te stoppen met eten en drinken Zinvolheid of zinloosheid van preventieve behandelingen

31 Vragen om een begin te maken. Wat weet u over uw gezondheidsproblemen en wat er in de toekomst te verwachten is? Wat is belangrijk voor u? Waar maakt u zich zorgen over? Wat zou u daarbij kunnen helpen? Met wie moeten we contact opnemen en wanneer uw gezondheid achteruit gaat? Ik ben blij dat u zich beter voelt en ik hoop dat dat zo blijft, maar ik ben bang dat u opnieuw ziek zou kunnen worden. Wanneer het in de toekomst minder goed met u gaat, wat is voor ons dan belangrijk om aan te denken? Sommige mensen willen bespreken of het zinvol is om naar het ziekenhuis te gaan of dat er thuis goede zorg kan worden gegeven

32 Als de patiënt zelf niet kan beslissen: Volgens de WGBO kunnen de volgende personen vertegenwoordiger zijn: Curator / mentor = benoemd door de rechter De schriftelijk gemachtigde = benoemd door de cliënt zelf (volmacht, levenstestament) De echtgenoot, de geregistreerde partner of andere levensgezel van de cliënt = niet benoemd, vrijwillig Een ouder / kind / broer / zus = niet benoemd, vrijwillig

33 Durven praten over het levenseinde, lastige gesprekken: Veel emoties: Veel hoop: Veel angst:

34 Durven praten over het levenseinde, lastige gesprekken: Stel er is zoveel emotie dat een gesprek eigenlijk onmogelijk is.. Wat zijn de opties:

35 lastige gesprekken: Veel emoties Een kop koffie en twee stoelen! (rust.) Verwoord de emoties in eigen woorden, en controlerr: klopt dat wat ik zeg.? Stel open vragen Ga er niet tegenin! Kun je er iets positiefs over zeggen? (betrokkenheid!) Kun je het teruggeven als een normale reactie? Wat is het belangrijkste? Kun je samen een plan maken? Info geven?

36 Durven praten over het levenseinde, lastige gesprekken: Stel er is zoveel hoop dat praten over het einde eigenlijk onmogelijk is.. Wat zijn de opties:

37 Opties om het gesprek aan te gaan: Voorwaarde: kom langszij, maak contact (open vragen, emotionele reflecties, samenvatten) Vraag door over de hoop (open vragen) Prijs de ander(en) in dit aspect! (ga er niet tegen in!) Normaliseer de angst en of de vrees.. Help de vrees te verwoorden in een wens Bekijk wat jij hierin kunt betekenen

38 Exploreer de hoop Centrale vraag: Wat is voor u belangrijk de komende tijd! (ipv de vraag bent u ook wel eens bang )

39 Durven praten over het levenseinde, lastige gesprekken: Stel er is zoveel vrees dat praten over het einde eigenlijk onmogelijk is.. Wat zijn de opties:

40 Vrees en wanhoop als voornaamste zijde: Contact maken (open vragen,reflecties, sv), Exploreren de vrees (emotie-feit-?, open vragen) Normaliseren (indien reëel), Aanspreken op kracht (situatie in verleden?) Vrees verwoorden in een wens, en zo mogelijk een plan maken..

41 Samenvattend (om me te nemen) Praat op tijd dan ben je voorbereid! Durf te praten over het levenseinde! Probeer het gesprek aan te gaan, forceer niet! Maak contact, er ZIJN is het halve werk! Wat als de patiënt zelf niet meer kan beslissen Lastige gesprekken: Veel emoties> Rust en Koffie Veel Hoop> Ga er niet tegen in, Veel vrees> Vraag door, wens van maken?

42 Heeft u nog vragen????