www.docentinzeeland.nl

SYMPOSIUMGIDS Symposium: 17 juni 2015 De school als leergemeenschap Zeeuwse Academische Opleidingsschool www.docentinzeeland.nl

INHOUD Keynote: Samenwerkend leren in kleine groepen en reflectie: de sleutels tot succes? 3 1. Programma symposium 4 2. Praktische informatie (algemeen) 5 Ronde 1 (14.30-15.20 uur) Parallelsessies vierdejaarsstudenten en promovendi 6 Ronde 2 (15.30-16.20 uur) Parallelsessies presentaties o.a. medewerkers Academische Opleidingsscholen en partners 7 Ronde 3 (16.30-17.15 uur) Parallelsessies medewerkers Zeeuwse scholen 8 Toelichting Ronde 1 Beschrijving parallelsessies vierdejaarsstudenten en promovendi 9 Sessie 1.1 9 Sessie 1.2 9 Sessie 1.3 9 Sessie 1.4 10 Sessie 1.5 10 Sessie 1.6 10 Sessie 1.7 11 02 Toelichting ronde 2 Parallelsessies presentaties o.a. medewerkers Academische Opleidingsscholen en partners 11 Sessie 2.1 11 Sessie 2.2 11 Sessie 2.3 12 Sessie 2.4 12 Sessie 2.5 12 Sessie 2.6 12 Toelichting ronde 3 Parallelsessies medewerkers Zeeuwse scholen 13 Sessie 3.1 13 Sessie 3.2 13 Sessie 3.3 13 Sessie 3.4 14 Sessie 3.5 14

VOORWOORD Keynote: Prof. dr. Remy Rikers en Prof. dr. Sofie Loyens Roosevelt Center for Excellence in Education / University College Roosevelt Samenwerkend leren in kleine groepen en reflectie: de sleutels tot succes? De idee dat we van en met elkaar veel kunnen leren, is zeker niet nieuw. Maar wat zijn de voorwaarden waaraan samenwerkend leren moet voldoen om effectief te zijn en wat levert het uiteindelijk op? Onderzoek laat zien dat samenwerkend leren de onderlinge discussie, maar ook de betrokkenheid bij de taak stimuleert. Analyse van verbale interacties tijdens samenwerkend leren laat zien dat het overgrote deel van de interacties gefocust is op het leerproces (bijv. het stellen van kritische vragen en het geven van argumenten). Daarnaast lijken deelnemers te profiteren van de bijdragen die zij geven tijdens een groepsdiscussie, omdat de inhoud van deze bijdragen beter beklijft. Verder blijkt dat reflectie over je activiteiten cruciaal is en positieve effecten kan hebben op de kwaliteit van de relatie tussen docent en student en de kwaliteit van het leerproces. Deze presentatie gaat in op de potentie van samenwerkend leren en reflectie voor het bevorderen van instructie en leerprestatie. 03 Symposiumlocatie: GOESE LYCEUM Oranjeweg 90, Goes Tel. 0113 21 69 71

PROGRAMMA Programma onderzoeksmiddag Symposium 12.45 uur Inloop en ontvangst deelnemers symposium met koffie/thee 13.10 uur Opening door dagvoorzitter Inge Verlee-Runhaar (Teamleider onderzoek ZAOS) 13.15 uur Inleiding door gastvrouw van het Goese Lyceum, Carin Biesterbosch (rector) 13.25 uur Lezing Prof. dr. Remy Rikers en Prof. dr. Sofie Loyens Het tweede deel vindt plaats in lokalen van het Goese Lyceum 14.20-14.25 uur Instructie parallelsessies door dagvoorzitter 14.30-15.20 uur Ronde 1: parallelsessies vierdejaarsstudenten en promovendi 04 15.30-16.20 uur Ronde 2: parallelsessies presentaties o.a. medewerkers Academische Opleidingsscholen en partners 16.30-17.15 uur Ronde 3: parallelsessies medewerkers Zeeuwse scholen Het slot van het symposium 17.20 uur Afsluiting door lid van de stuurgroep 17.30 uur Nazit met drankje

INFORMATIE Praktische informatie (algemeen) Symposiumlocatie Het Goese Lyceum Oranjeweg 90 4461 LR Goes Telefoonnr.: (0113) 21 69 71 www.pontes.nl Bereikbaarheid en parkeren: http://mwp.pontes.nl/infocontact/nawenroute.aspx Kiezen van drie parallelsessies Bij binnenkomst van het symposium ontvangt u het programma op papier. Na het plenaire deel dat tot 14.20 uur duurt, vinden er drie rondes met parallelsessies plaats. Per ronde kunt u één parallelsessie kiezen. Elke sessie duurt ongeveer 50 minuten. Aan de hand van de informatie in dit boekje kunt u voor dit symposium drie sessies kiezen. Per ronde treft u het overzicht van de sessietitels aan: Overzicht ronde 1: pagina 6 Overzicht ronde 2: pagina 7 Overzicht ronde 3: pagina 8 05 Om het keuzeproces te vergemakkelijken is over de inhoud van de sessies verderop in het boekje achtergrondinformatie opgenomen. U dient vooraf in te tekenen voor de sessies via de website: www.docentinzeeland.nl Op het symposium gaat u naar de sessies waar u voor ingetekend heeft. Koffie, thee en frisdrank Koffie, thee en frisdrank is behalve bij de start van het symposium doorlopend beschikbaar in de lokalen waar de parallelsessies plaatsvinden. Borrel Na de afsluiting kunt u onder het genot van een drankje en een hapje napraten over de symposiummiddag. Ook hiervoor bent u van harte uitgenodigd.

RONDE 1 14.30-15.20 UUR Parallelsessies vierdejaarsstudenten en promovendi Sessie 1.1 Anke Zwart en Caroline van den Berge Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Energizers in het voortgezet onderwijs Sultan Kalay en Chellie van Klooster Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Differentiëren in het voortgezet onderwijs Sessie 1.2 Tianda Donker Curtius en Mariska Montaan Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Motivatie tijdens de rekenlessen Lars Moens en Kristian Vermeulen Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Mobiele telefoons en de concentratie van MBO-leerlingen Sessie 1.3 Maxime Mallie en Britt van Leeuwen Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Coöperatieve werkvormen Marco Eestermans en Laura Schallenberg Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Differentiatie in het MBO 06 Sessie 1.4 Dave Willeboordse en Emiel Lous Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Geweldloze communicatie Thijmen Rutjens en Luuk van Gilst Hogeschool Zeeland (Pabo minor) Identiteit en geschiedenis Sessie 1.5 Promovendus Pierre van Meeuwen Oud-rector van het Dr. Mollercollege Waalwijk Via een professionele leergemeenschap naar een lerende organisatie Sessie 1.6 Lennard van den Berge Driestar Hogeschool Hulpmiddelen bij het maken van lees- en luistertoetsen Engels Rowan van Belzen Driestar Hogeschool De portfoliomethode Sessie 1.7 Anne Tappe Docent en teamleider Carmel College Salland Raalte De datateammethode

RONDE 2 15.30-16.20 UUR Parallelsessies presentaties o.a. medewerkers Academische Opleidingsscholen en partners Sessie 2.1 Dr. Quinta Kools Lector professionalisering van leraren en lerarenopleiders Fontys lerarenopleiding Tilburg : verkenning van mogelijkheden Sessie 2.2 Dr. Rutger van de Sande Lector Bètadidactiek Fontys lerarenopleiding Tilburg Professionele leergemeenschappen: effectief leren in netwerken Sessie 2.3 Prof. dr. Olaf Timmermans HZ University/Universiteit Antwerpen Samen leren van professionals en de mate van succes van het invoeren van veranderingen Sessie 2.4 Dr. Martijn van Schaik Fontys lerarenopleiding Tilburg Expansief leren op school. Meer leren in de gemeenschap. 07 Sessie 2.5 Promovendus drs. Gosse Romkes MBA Adjunct-directeur lerarenopleiding Hogeschool Rotterdam Het leren lesgeven Sessie 2.6 Roel van Swetselaar Lerarenopleider/relatiemanager VO CHE Hoe vorm je een Professionele leergemeenschap waarin iedereen leert?

RONDE 3 16.30-17.15 UUR Presentatie medewerkers Zeeuwse scholen Sessie 3.1 Jan Barten Docent Goese Lyceum Ervaringen met ClassDojo Koen Leenhouts Docent Reynaertcollege De motivatie voor leesvaardigheid bij het vak Nederlands Sessie 3.2 Simone Davidse Beleidsmedewerker Calvijn College Evalueren door docenten Halewijn Morenc Docent Scalda Cios Concentratievermogen en examen lezen/luisteren Sessie 3.3 Arjen Hartog Docent CSW Gemotiveerd differentiëren 08 Sessie 3.4 PLG Medewerkers Een voorbeeld van een professionele leergemeenschap in de praktijk Sessie 3.5 Tessa Modderman student pedagogiek Het CARE model als visie Rob Jansen student Master Fontys lerarenopleiding Nederlands Metacognitie

TOELICHTING Toelichting Ronde 1 Beschrijving parallelsessies vierdejaarsstudenten en promovendi 14.30-15.20 uur Sessie 1.1 Anke en Caroline Tijdens onze minor op het voortgezet onderwijs hebben wij ontdekt dat de leerlingen het lastig vinden om zich te concentreren en om bij de les betrokken te blijven. Wij doen onderzoek op welke wijze een docent Energizers kan inzetten in de 2e klas van vmbo kader, waarbij er rekening wordt gehouden met de concentratie van de leerlingen. Dit doen we door de leerlingen te observeren tijdens de lessen en aan het eind van die lessen de leerlingen te enquêteren. Wij zorgen ervoor dat tijdens die lessen verschillende Energizers aan bod komen. Sultan en Chellie Differentiëren is een bekend begrip in het basisonderwijs en wordt daar ook veelal toegepast. In het voortgezet onderwijs is dit nog niet zo op de voorgrond. Met onze pabo achtergrond en enige ervaring met differentiëren leek het ons interessant om naar het differentiëren te kijken op het Zeldenrust-Steelantcollege in Terneuzen. We zijn gaan onderzoeken hoe het differentiëren schoolbreed is afgesproken en daarnaast hebben we de vakdocenten Nederlands en geschiedenis ondervraagd wat zij doen met differentiëren. Tot slot geven we drie lessen met drie verschillende differentiatievormen bij de vakgebieden Nederlands en geschiedenis en willen we de leerlingen van 1 brugklas vwo ondervragen hoe zij dit ervaren. Wij hopen hier mooie conclusies uit te gaan trekken. Sessie 1.2 Tianda en Mariska Het viel ons tijdens onze eerste dagen stage op dat de studenten naar ons idee weinig gemotiveerd in de les zitten. Ze kijken veel op hun telefoon of laptop, ze luisteren muziek en praten met medestudenten. Ook van onze vakdocenten hebben we gehoord dat de studenten niet altijd in de les bezig zijn met het vak waar ze op dat moment les in hebben. Doordat dit ons gelijk opviel wilden we hier graag onderzoek naar doen. Omdat wij stage lopen bij de lessen van rekenen en later naar Nederlands gaan hebben wij als onderzoekers gekozen om die twee vakken te onderzoeken. De onderzoeksvraag die hieruit naar voren is gekomen ziet er als volgt uit: Hoe wordt de motivatie bepaald van de eerstejaars studenten van niveau 2 van cluster zorg tijdens de rekenlessen; en hoe kan de motivatie eventueel vergroot worden? In onze presentatie zullen wij verder toelichten hoe dit onderzoek is verlopen. Lars en Kristian Als aankomende docenten krijgen we er steeds meer mee te maken, de mobiele telefoon in de klas. De centrale onderzoeksvraag luidt dan ook als volgt: Wat is de invloed van het gebruik van mobiele telefoons in de klas met betrekking tot de concentratie van MBO niveau 2 - leerjaar 1. Door gebruik te maken van zowel een kwantitatief (enquêtes N=60) als een kwalitatief (interview N=4) onderzoek willen wij een antwoord vinden op onze centrale onderzoeksvraag. Tijdens het onderzoek zijn niet alleen negatieve maar ook positieve aspecten naar voren gekomen wat betreft de inzetbaarheid van de mobiele telefoon. Wat dit betekent voor ons onderzoek wordt 17 juni op het Symposium te Goes duidelijk gemaakt. Sessie 1.3 Maxime en Britt Wij zijn een onderzoek gestart naar coöperatieve werkvormen op het Nehalennia in Middelburg. Om het onderzoek klein te houden focussen wij ons op het vak biologie. Dit onderzoek wordt vormgegeven door literatuurstudie en er wordt gebruik 09

gemaakt van een aantal meetinstrumenten. Het eerste meetinstrument is een observatie. De uitkomsten van de observaties vormen de uitgang voor de vragen van het interview met de drie docenten biologie. Het laatste meetinstrument is een enquête. De uitslagen van deze enquête geven weer wat de leerlingen van coöperatieve werkvormen vinden. Marco en Laura Differentiatie is in het basisonderwijs een hot item. Iedere leerling moet onderwijs krijgen op zijn of haar niveau, maar hoe gaat dat in zijn werk op het MBO? Is het MBO ook in staat om iedere student onderwijs op maat te geven? Hoe ervaren de studenten het onderwijs? Wat zouden zij ervan vinden als er meer differentiatie plaats vindt tijdens de lessen? En wat zijn de effecten van differentiatie op de leerprestaties van de studenten? Al deze vragen worden beantwoord tijdens ons onderzoek. Wij hebben gekeken hoe we het onderwijs op het MBO kunnen verbeteren, zowel voor de studenten als de docenten met als doel beter onderwijs voor iedereen. Bent u benieuwd hoe wij dat hebben aangepakt? Kom dan een kijkje nemen tijdens onze presentatie! Sessie 1.4 Dave en Emiel Er zijn meerdere manieren om orde in een middelbare schoolklas te handhaven. Aan de hand van een lezing van Hans Kaldenbach zijn we bekend geworden met de pedagogische aanpak: Geweldloze communicatie. In ons onderzoek wegen wij de twee uitersten tegen elkaar af, namelijk gebruik van je machtspositie en het gebruik van geweldloze communicatie in de klas. Thijmen en Luuk Het onderzoek wat wij gaan verrichten vindt plaats op het Calvijn College te Goes. Op deze middelbare school met een reformatorische grondslag willen wij onderzoeken hoe de leerkrachten hun curriculum, gespecificeerd op de reformatorische identiteit, toepassen tijdens de lessen geschiedenis, in de klassen 1 en 2 van HAVO/VWO. Wij willen dus gaan kijken hoe het stukje reformatorische identiteit terugkomt in de lessen geschiedenis op het Calvijn College. Dit willen wij bereiken door methodes te vergelijken, lessen te observeren bij leerkrachten en enquêtes te houden onder de leerlingen. Door deze zaken uit te voeren willen we de onderzoeksvraag beantwoorden en een helder beeld schetsen van het geschiedenisonderwijs op het Calvijn College. Sessie 1.5 Promovendus Pierre van Meeuwen Scholen zijn op zoek naar mogelijkheden om te komen tot een lerende organisatie waarin personeel samenwerkt en samen leert teneinde de resultaten van de leerlingen te verbeteren. De vraag is: waar je moet beginnen? Een professionele leergemeenschap is een groep docenten die in een cultuur van collectief leren cyclisch, samenwerkend en reflecterend de onderwijspraktijk onderzoekt om deze te verbeteren teneinde te komen tot betere leerresultaten. Is dit het ei van Columbus? Bij een succesvolle professionele leergemeenschap gaat het om houdingsaspecten van de leden, leeractiviteiten alsmede gewenste interne condities. Ook externe condities als leiderschap, professionele ruimte en begeleiding van sociale processen zijn van belang. Onderzoek moet aantonen hoe een en ander met elkaar in verband staat. In deze sessie ontvangt u informatie over het onderzoek naar het ontwikkelen van een professionele leergemeenschap en mogelijke ontwerprichtlijnen die daaruit zijn af te leiden. De sessie is geschikt voor schoolleiders, docenten en studenten. Sessie 1.6 Lennard van den Berge I have dis.dislek dislec.. I can t spell! Wanneer u denkt dat het bovenstaande regeltje het enige probleem is waar dyslectische leerlingen tegenaan lopen, dan hebt u het mis. Naast het spellingsprobleem lopen ze ook vaak tegen problemen aan bij het lezen van Engelse teksten en het maken van luistertoetsen. Dyslectische leerlingen 10

krijgen zogenaamde hulpmiddelen of faciliteiten aangeboden die hen zouden moeten helpen met het maken van deze toetsen. Maar welke hulpmiddelen voldoen dan precies aan de behoefte van deze leerlingen? En komen de aangeboden hulpmiddelen op Scholengemeenschap Prins Maurits wel overeen met de hulpbehoefte van deze leerlingen? Dit is het onderwerp van mijn onderzoek. Rowan van Belzen Op de locatie Kerkpolder van het Calvijn College werken de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg leerlingen in klas 3 vanaf dit schooljaar met een portfolio tijdens de lessen Engels. Op het Van Lodenstein College te Hoevelaken wordt hier al een aantal jaren mee gewerkt. De vraag komt dan naar boven of deze methode wel aansluit bij de leerlingspecifieke kenmerken van de kaderberoepsgerichte leerweg leerling? Tijdens de presentatie van mijn onderzoek neem ik u stapsgewijs mee in het proces van dit onderzoek. Na de presentatie weet u hoe de ervaringen van leerlingen en collega s met de portfoliomethode zijn en krijgt u de gelegenheid tot het stellen van vragen over de portfoliomethode of het onderzoek. Bent u geprikkeld en kunt u niet wachten totdat u een antwoord heeft op de vragen? Schrijf dan nu in, want vol is vol en tot ziens op 17 juni! Sessie 1.7 Anne Tappel Een van de beleidsdoelstellingen van het Ministerie is dat voor 2018 90% van alle scholen opbrengstgericht gaat werken (Actieplan Basis voor Presteren, 2011). Uit het Inspectieverslag 2008-2009 blijkt dat leerlingen op scholen die opbrengstgericht werken, beter presteren. De datateammethode is een manier van opbrengstgericht werken waarbij op basis van gefundeerde argumenten maatregelen worden getroffen, om zodoende een onderwijskundig probleem op te lossen. In deze bijeenkomst wordt aan de hand van een praktijkvoorbeeld geïllustreerd hoe de datateammethode werkt. Daarnaast wordt ingegaan op de effecten en succesfactoren van deze methode, gebaseerd op onderzoek door de Universiteit Twente. Toelichting ronde 2 parallelsessie 15.30-16.20 uur Sessie 2.1 Dr. ir. Quinta Kools In deze interactieve presentatie (geen workshop) wordt eerst stilgestaan bij (theoretische) inzichten over de school als leergemeenschap. Wat zijn de kenmerken van een leergemeenschap en waarom is zoiets belangrijk voor een school? Een leergemeenschap kan op verschillende manieren worden vormgegeven en er zijn verschillende benamingen in omloop: kenniskring, professionele leergemeenschap, vakdidactisch netwerk, docent-ontwikkelteam, kwaliteitsteam, studiegroep... Wat zijn nu precies de overeenkomsten en de verschillen tussen deze vormen? In de presentatie maken we een overzicht van kenmerken wat behulpzaam is bij het kiezen van een geschikte vorm voor het doel dat de school/docent voor ogen heeft. Ook geven we voorbeelden van (Zeeuwse) netwerken die op dit moment functioneren binnen scholen. Sessie 2.2 Dr. Rutger van de Sande In een samenwerking tussen de Zeeuwse Academische Opleidingsschool en Fontys Lerarenopleiding Tilburg zijn er vanaf januari 2014 twee zogenoemde professionele leergemeenschappen (PLG s) ingericht waarin in totaal tien leraren actief zijn. In PLG s verdiepen de deelnemers zich in kwesties uit hun eigen onderwijspraktijk met het doel om die praktijk te verbeteren. Vaak wordt daarbij gewerkt aan de hand van praktijkonderzoek. In de maandelijkse bijeenkomsten staan uitwisseling van praktijkervaringen en daarop aansluitende theoretische inzichten centraal. Onderzoek laat zien dat deelname van leraren aan een PLG in zijn algemeenheid onder meer leidt tot betere leerprestaties van hun leerlingen. De vraag is echter wat een PLG effectief maakt. Vanuit praktijk en theorie ga ik in deze presentatie in op deze vraag. 11

Sessie 2.3 Prof. dr. Olaf Timmermans In hedendaagse organisaties zijn innovatie en implementatie belangrijke begrippen. Demografische veranderingen, nieuwe kennis en nieuwe technologie veroorzaken een continue stroom van veranderingen. Van professionals in organisaties wordt verwacht dat zij omgaan met de vernieuwingen en innovaties implementeren om, bijvoorbeeld, state of the art onderwijs te produceren. Het lijkt dat het kunnen samenwerken, samen leren en aanpassen aan een continu veranderende werkomgeving hiervoor belangrijke competenties zijn. Op basis van een promotieonderzoek wordt de invloed van het samen leren van professionals op de mate van succes van het invoeren van (verschillende) veranderingen gepresenteerd. Daarnaast worden de effecten van dit promotieonderzoek op het onderwijs bij HZ University en Universiteit Antwerpen voorgesteld. Concrete voorbeelden passeren over hoe deze onderwijsinstituten studenten voorbereiden op innovatief werkgedrag door de toepassing van samenwerkend leren in de vorm van projectonderwijs. Sessie 2.5 drs. Gosse Romkes MBA Het Leren lesgeven is een gecompliceerd leerproces. De ontwikkeling van effectieve docentvaardigheden en een eigen stijl is een langdurig traject. Om hierop meer zicht te krijgen is een promotieonderzoek gestart. Daarin is als object van onderzoek gekozen voor het taalgebruik van leraren in opleiding (LIO s) in hun stagelessen. Veranderingen in dat taalgebruik in stagelessen gedurende de stages van de lerarenopleiding worden opgevat als mogelijke indicatoren voor professionele groei. De presentatie biedt resultaten van het eerste deel van het kwalitatieve onderzoek; het traceren van verschillen in taalgebruik tussen 1ste en 4de jaars. Het gaat om taalgebruik in stagelessen van LIO s uit de tweedegraads lerarenopleidingen Geschiedenis, Nederlands en Wiskunde. Een groep eerstejaars (n=16) is vergeleken met een groep vierdejaars (n=10). Waar mogelijk zijn twee audio en video opnames gemaakt per LIO aan het einde van hun stageperiode (41 lessen, 24* 1ste en 17* 4de jaars). 12 Sessie 2.4 Dr. Martijn van Schaik Wanneer wordt er geleerd in groepen? Wat moeten de activiteiten van de groepsleden zijn om ook werkelijk te leren? Leergemeenschappen ontstaan niet uit zichzelf. Er is, zoals voor elke gemeenschap, iets nodig dat de groep bindt: een gezamenlijk object. Bestaat er zo n object dan kan er meer geleerd worden dan de individuen alleen zouden kunnen en zelfs dan vooraf geformuleerd kan worden. Dat wordt expansief leren genoemd. De activiteitstheorie heeft een praktisch model om het functioneren van de gemeenschappen te analyseren en vorm te geven. In deze sessie analyseren we, na een korte bespreking van de theorie van expansief leren, de praktijk van leergemeenschappen. Aan de hand van twee voorbeelden van expansief leren (één van leerlingen, één van leraren) proberen we de eisen aan de opdrachten die we de groepen geven te formuleren. Taalgebruik van de LIO wordt in dit onderzoek benaderd vanuit vier perspectieven: 1. Woordkeuze en -gebruik in de (stage)klas, 2. Organisatie en inhoud van beurtwisseling tussen LIO en klas, 3. Inrichting van beroepsspecifiek taalgebruik van de LIO, 4. Vormgeving van het didactisch discours in de (stage)les. Er zijn een substantieel aantal markante overeenkomsten en verschillen gevonden. Sessie 2.6 Roel van Swetselaar Professionele leergemeenschappen, communities, leerwerkplaatsen, het zijn allemaal benamingen van een vorm van leren waarbij gestreefd wordt naar wederzijds leren in een krachtige leercontext. Maar hoe zorg je er voor, dat er echt een kennisproductieve relatie ontstaat? In deze workshop willen we kijken welke rollen er nodig zijn en onderzoeken we welke rol je zelf bij voorkeur inneemt. Daarnaast kijken we naar het proces en product om tot zo n kennisproductieve

relatie te komen. Wat zijn de succesfactoren? En hoe onderhoud je deze relaties? Tenslotte willen we kijken naar de organisatie van dit proces. Hoe organiseer je, dat leerlingen, docenten, studenten met en van elkaar leren? In deze workshop wordt de praktijktheorie gedeeld, zoals deze is ontwikkeld binnen de Christelijke Hogeschool Ede. Met elkaar kunnen we ook vast iets toevoegen aan deze praktijktheorie! Toelichting ronde 3 parallelsessie 16.30-17.15 uur Sessie 3.1 Jan Barten ClassDojo is een digitaal hulpmiddel om met behulp van feedback te sturen op vaardigheden en gedrag. De gegeven feedback is inzichtelijk voor collega s, leerlingen en ouders. Daardoor kan het ook de ouderbetrokkenheid verhogen. ClassDojo is gratis en is inhoudelijk vorm te geven naar eigen wensen. Met dit onderzoek verken ik de ervaringen met het werken met ClassDojo. Ik ben daarbij speciaal nieuwsgierig naar: - hoe gebruiken docenten ClassDojo? - hoe ervaren docenten het werken met Class- Dojo? - hoe ervaren leerlingen het werken met Class- Dojo? - hoe ervaren de ouders het werken met Class- Dojo? Koen Leenhouts Leesvaardigheid is een belangrijk onderdeel van het vak Nederlands. Ook leerlingen vinden dat, maar toch zijn ze niet altijd gemotiveerd voor dit vakonderdeel. Leraren Nederlands worstelen soms met het geven van lessen leesvaardigheid. In mijn onderzoek wil ik kijken of de motivatie van leerlingen beter wordt als de lessen minder steunen op de methode. Ik heb gedurende een periode van ongeveer een maand zelf actuele teksten gekozen. Daarbij ontwierp ik activerende opdrachten. Om te kijken of de motivatie toenam, gebruikte ik verschillende instrumenten: vragenlijsten, interviews en korte observaties in de lessen. Sessie 3.2 Simone Davidse Om lessen van goede kwaliteit te geven, is het belangrijk dat docenten niet alleen van tevoren over hun lessen nadenken, maar ook achteraf terugkijken en reflecteren op hun eigen handelen. Dit onderwerp staat centraal in mijn onderzoek. In hoeverre evalueren docenten hun lessen en welke manieren gebruiken ze hiervoor? Ik heb verschillende docenten van het Calvijn College gesproken in een interview over goede lessen, hun eigen lessen en het evalueren daarvan. Degenen die structureel evalueren, vinden dit een belangrijk onderdeel van hun lessen en geven ook aan dat ze er eigenlijk meer tijd aan zouden willen besteden. Halewijn Morenc Mbo-studenten hebben bij het vak Nederlands vaak veel moeite met het onderdeel lezen/luisteren. De scores op het Cios bij dit examenonderdeel zijn onder het Scalda- en landelijk gemiddelde. Als docent Nederlands op het Cios wilde ik daar iets aan doen. Het onderzoek richtte zich op het concentratievermogen en het toepassen van dat vermogen van de Cios ers bij het examen lezen/luisteren. Daarvoor heb ik tijdens mijn lessen ter voorbereiding op dat examen, tips gegeven om de concentratie langer vast te kunnen houden. Daarnaast zijn deze tips gedurende een lesperiode van 8 weken minimaal 4 keer voorbijgekomen. Studenten hebben ervaren dat mijn tips ze hebben geholpen in de aanpak van dat examen. De resultaten zijn op dit moment echter nog onbekend. Sessie 3.3 Arjen Hartog Waardoor raken leerlingen gemotiveerd om aan de slag te gaan bij biologie, scheikunde en natuurkunde? Om hier een antwoord op te krijgen heb ik een praktijkonderzoek gedaan. 13

In het eerste deel van mijn onderzoek heb ik trachten te achterhalen door welke onderwerpen leerlingen uit HAVO-4 gemotiveerd worden om opdrachten over te maken. Dit is gedaan bij drie verschillende betavakken: biologie, scheikunde en natuurkunde. Nadat deze onderwerpen bekend waren, zijn door drie vakdocenten daarbij behorende opdrachten gemaakt. De opdrachten zijn gemaakt op drie verschillende niveaus voor leerlingen. Nadat deze opdrachten uitgevoerd waren heb ik trachten te bepalen of dit soort gedifferentieerde opdrachten inderdaad heeft gezorgd voor meer motivatie bij de leerlingen. Hoe dit heeft uitgepakt in de lespraktijk voor de leerlingen, of het de docenten is bevallen en of de leerlingen daardoor ook nog hogere cijfers scoorden, is de inhoud van mijn onderzoek. Sessie 3.4 PLG Bètadidactiek een praktijkvoorbeeld Medewerkers van verschillende scholen De professionele leergemeenschap Bètadidactiek bestaat uit vijf docenten van verschillende Zeeuwse scholen. Zij komen maandelijks samen onder leiding van Rutger van de Sande, lector aan Fontys Lerarenopleiding Tilburg. De bijdrage aan dit symposium zal bestaan uit een toelichting op de werkwijze van deze PLG en uit twee inhoudelijke presentaties van het eigen werk van deelnemers zoals dat binnen de PLG tot stand is gekomen. Adri Moerdijk zal bespreken waarop je moet letten bij het maken van een goede practicuminstructie. Hij zal zich daarbij richten op het werken met het materiaal van Arduino. Dat materiaal zal ook aanwezig zijn, zodat deelnemers aan de workshop het ook zelf even kunnen uitproberen. Johan van Steensel heeft materiaal ontwikkeld om dynamisch modelleren bij het vak natuurkunde zo op te zetten dat het aansluit bij de specifieke kenmerken van de havo-leerling. Hij zal de aanpak en het materiaal presenteren en deelnemers krijgen het lesmateriaal mee. Sessie 3.5 Tessa Modderman Mijn stageplaats, het Edudelta College te Goes, is een groene school voor vmbo en mbo. Zij heeft het CARE model als visie. Dit staat voor de vier basisbehoeften van leerlingen: Competentie, Autonomie, Relatie en Engagement (betrokkenheid). Het onderwerp van mijn onderzoek zijn de eerste drie basisbehoeften. Ik ga kijken hoe deze bevorderd worden door de docenten van de brugklassen van het vmbo. Dit doe ik door middel van observaties van deze docenten en door middel van het afnemen van enquêtes bij brugklasleerlingen zodat zij kunnen aangeven hoe zij vinden dat er om wordt gegaan met hun basisbehoeften. Er zullen algemene conclusies getrokken worden over de mate waarin de basisbehoeften terug te zien zijn in de praktijk. De aanleiding voor het onderzoek, theorie, de methode, de resultaten, conclusies en aanbevelingen zullen gepresenteerd worden. Rob Jansen Literatuur over metacognitie maakt duidelijk dat metacognitie met veertig procent in hoge mate het leerresultaat bepaalt. Metacognitie speelt een grotere rol dan intelligentie, motivatie of andere factoren. Om deze reden wordt gesteld dat het trainen in en begeleiden van metacognitieve vaardigheden een essentiële plek binnen het voortgezet onderwijs moet krijgen. Waar hebben we het eigenlijk over als we spreken over metacognitie in relatie tot het leerproces van de leerlingen? Dit onderzoek doet een poging om duidelijkheid te verschaffen in de conceptuele verwarring omtrent het begrip. Het gaat in op de positie van metacognitie binnen zelfstandig leren en leren leren. Daarnaast heeft het onderzoek een didactische invalshoek; het blijft dicht bij het didactisch handelen van de vakdocent. Samenvattend moet dit onderzoek een gemeenschappelijk gesprek met docenten in de Tweede Fase over metacognitie mogelijk maken. 14