ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING Marecollege Plaats : Leiden BRIN nummer : 16TV 02 Onderzoeksnummer : 286340 Datum onderzoek : 11 november 2015 Datum vaststelling : 25 november 2015
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De inspectie van het Onderwijs heeft op 11 november 2015 een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uitgevoerd op de afdeling vwo van het Marecollege om een oordeel uit te kunnen spreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. In november 2014 hebben wij een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd op de afdeling vwo van het Marecollege en tekortkomingen in de opbrengsten en het onderwijsproces vastgesteld. Met het Marecollege zijn verbeterafspraken gemaakt die in een toezichtplan zijn verwoord. Eén van de afspraken is dat de inspectie in het najaar van 2015 nagaat of verbeteringen waarover afspraken zijn gemaakt voldoende zichtbaar zijn in opbrengsten en het onderwijsproces. Pas in 2016 beoordeelt de inspectie in een onderzoek naar kwaliteitsverbetering of de kwaliteit van het onderwijs op het Marecollege weer van voldoende kwaliteit is. De inspectie heeft echter besloten om op 11 november 2015 een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uit te voeren, omdat de opbrengsten en het onderwijsproces voldoende zijn verbeterd. Toezichthistorie In november 2014 beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vwo van het Marecollege als onvoldoende. De opbrengsten waren te laag, de kwaliteitszorg was onvoldoende en het onderwijsleerproces vertoonde tekortkomingen. Het Marecollege en de inspectie hebben afspraken gemaakt over verbeteringen en in een voortgangsgesprek dat in juni 2015 is gevoerd bleek dat het Marecollege de afspraken was nagekomen. De school had maatregelen genomen om de opbrengsten, het onderwijsleerproces en de kwaliteitszorg te verbeteren. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Pagina 3 van 11
Het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bestaat uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd en gesprekken hebben gevoerd met de schoolleiding, leraren, leerlingen, mentoren en de zorgcoördinator. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de schoolleiding en het bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering zoals wij hebben uitgevoerd, heeft tot doel om te beoordelen of de kwaliteit van het onderwijs weer van voldoende niveau is en of aan alle afspraken is voldaan die in het toezichtplan zijn vastgelegd. Onze conclusie voor de afdeling vwo van het Marecollege is als volgt: De afdeling vwo ontvangt het basisarrangement. De afdeling leeft de wettelijke voorschriften op de onderzochte onderdelen na en heeft een voldoende onderwijsproces en kwaliteitszorg. De opbrengsten zijn in 2015 als onvoldoende beoordeeld, maar het is waarschijnlijk dat in 2016 de opbrengsten een voldoende oordeel krijgen. Daarom wijkt de inspectie af van de beslisregel dat het vigerende opbrengstenoordeel bepalend is voor het arrangement. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit van de onderzochte aspecten zijn gekomen. Eerst ziet u het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1. Algemeen Beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vwo van het Marecollege als voldoende. Het Marecollege heeft een verbetertraject uitgevoerd met zichtbare verbeteringen in de opbrengsten vanaf het schooljaar 2014/2015 en in de kwaliteit van het onderwijsproces. De verwachting is dat in 2016 de opbrengsten van de afdeling vwo als voldoende worden beoordeeld. De tekortkomingen in het onderwijsproces, de ondersteuning aan leerlingen en de kwaliteitszorg zijn opgeheven. De school heeft in één jaar tijd verbeteringen in de doorlopende leerlijn doorgevoerd, leerdoelen voor elk leerjaar uitgewerkt en daarop vakwerkplannen, toetsen en lessen ontwikkeld. In het onderwijs en in de leerresultaten zijn de gevolgen van deze verbeteringen goed zichtbaar. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Pagina 6 van 11
De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.5 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3.5 De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.5 Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. Pagina 7 van 11
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: het verbeteren van de opbrengsten en het verbeteren van het onderwijsleerproces. Het verbeteren van de opbrengsten Wij beoordeelden in 2015 de opbrengsten over de schooljaren 2011/2012, 2012/2013 en 2013/2014 als onvoldoende, maar het laatste schooljaar laten een paar verbeteringen zien. Op de opbrengstenkaart 2015 is zichtbaar dat in het schooljaar 2013/2014 meer leerlingen onvertraagd het vwo-diploma hebben behaald en cijfers op het centraal examen (CE) hebben gehaald die op het landelijk gemiddelde liggen. Het verschil in cijfers tussen CE en schoolexamen (SE) is met 0.58 te groot en ook in het schooljaar 2013/2014 was er een groter verschil dan 0.5. Het onderbouwrendement was bovengemiddeld, omdat meer dan de helft van de leerlingen in het negende leerjaar op het niveau zit dat de basisschool adviseerde en bijna 30% van de leerlingen op een hoger niveau zit. In november 2014 signaleerden wij echter dat een groot deel van de vwoleerlingen in de bovenbouw afstroomt naar het havo en dat daardoor het hoge onderbouwrendement een te rooskleurig beeld geeft. In november 2014 zijn wij nagegaan of de stijgende lijn in verband stond met een kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Wij zagen dat de school zich vooral richtte op examenvakken met de laagste cijfers en de grootste verschillen SE-CE en onvoldoende een relatie legde tussen het onderwijs in de middenbouw, de normen die ten grondslag lagen aan de determinatie naar het vwo en de kwaliteit van de toetsen en schoolexamens. Tekortkomingen op deze aspecten werden onvoldoende onderkend door de school. Daarom concludeerden wij dat Pagina 8 van 11
de school meer moest doen om de opbrengsten op een voldoende niveau te brengen en te houden. De consequentie van deze bevindingen was dat de kwaliteitszorg als ontoereikend moest worden gekwalificeerd. De school heeft een verbeterplan opgesteld waaraan een analyse van de opbrengsten en het onderwijsproces ten grondslag ligt. Voor de korte termijn (examens 2015) heeft de school van elke leerling (eventuele) achterstanden in beeld gebracht en een persoonlijk plan van aanpak opgesteld. De schoolexamens zijn voor afname beoordeeld door collega s van een andere school, op niveau gebracht en na afname geëvalueerd om vervolgacties af te spreken. Ook hebben leraren meer aandacht besteed aan de examenvoorbereiding. Het resultaat van deze acties is dat het gemiddelde CEcijfer op het landelijk gemiddelde is uitgekomen en het verschil SE-CE niet groter was dan 0.16. Bijkomend is dat het bovenbouwrendement licht is gestegen. Het rendement van deze acties is waarschijnlijk groot genoeg voor een voldoende opbrengstenresultaat op de Onderwijskaart 2016. Het Marecollege heeft opbrengstgericht werken als uitgangspunt genomen voor de verbetering van het onderwijs en benadert dit vanuit drie invalshoeken: a. het stellen van doelen; b. het hanteren van heldere normen; c. de uitvoering van onderwijs (zie paragraaf het verbeteren van het onderwijsproces). Het Marecollege heeft voor elk leerjaar en elk vak doelen geformuleerd, mentoren en leraren gevraagd om leerlingen die onderpresteren ondersteuning te bieden en een monitor ingericht om de voortgang te bewaken en het resultaat te evalueren. Om heldere normen te krijgen heeft de school de eindtermen geoperationaliseerd in leerdoelen voor het examenjaar en hiervan afgeleid voor elk vak de leerdoelen voor de onderliggende leerjaren uitgewerkt. Vanuit dit referentiekader zijn de vakwerkplannen herschreven, schoolexamens vormgegeven en toetsen die belangrijk zijn voor de overgang of determinatie ontwikkeld. Ook heeft de school de determinatie vervroegd en volgen leerlingen vanaf leerjaar 9 havo of vwo. Het Marecollege heeft binnen een jaar tijd een systeem van opbrengstgericht werken in uitvoering dat resultaten centraal stelt en dat leraren uitdaagt om leerlingen te ondersteunen bij het realiseren van de doelen. De komende periode werkt het Marecollege door aan het verder uitwerken van de toetsing en het opbouwen van informatie over de opbrengstenontwikkeling. In de loop van de jaren zal duidelijk worden hoe de opbrengsten zich ontwikkelen. Cohortanalyses kunnen duidelijk maken waarin leerlingen uit latere generaties verschillen van de leerlingen die recent de school hebben verlaten. Pagina 9 van 11
Het verbeteren van het onderwijsleerproces In november 2014 trokken wij de conclusie dat het onderwijsproces voor verbetering vatbaar was. De focus in veel lessen was te weinig gericht op het realiseren van doelen en er was te weinig aandacht voor de ontwikkeling van basisvaardigheden. Ook had men een te rooskleurig beeld van de onderwijskwaliteit wat voor een deel terug te voeren was op het niet expliciet verwoorden van kwaliteitscriteria, het niet systematisch verzamelen van informatie over de onderwijskwaliteit en het onvoldoende bespreken van de kwaliteit. Belangrijke factoren waren ook dat het Marecollege een nieuw schoolgebouw heeft betrokken, de school jaarlijks behoorlijk groeide en alle seinen op groen stonden. Leerlingen, ouders en personeel waren tevreden over de school en het sterke punt van de school (een evenwichtige ontwikkeling van leerlingen) werd steeds zichtbaarder. Het Marecollege heeft een analyse van de leskwaliteit gemaakt en deze in de context van opbrengstgericht werken geplaatst. De conclusie was dat niet de basisvaardigheden van de leraren in het geding waren, maar dat onvoldoende prioriteit werd gegeven aan goede prestaties en het aanspreken van elkaar en leerlingen op het bereiken daarvan. Door middel van intervisie, scholing en coaching is de bewustwording aangewakkerd en heeft het team en de schoolleiding invulling kunnen geven aan een opbrengstgerichte structuur voor de lessen. De leraren zijn aan de slag gegaan met het ontwikkelen van nieuwe lessen en de schoolleiding heeft voortdurend de leskwaliteit gemonitord. Bij het ontwikkelen van de lessen hebben de leraren de leerdoelen in tussendoelen vertaald en die verdeeld over de lessen. Bij de lesdoelen zijn passende werkvormen en verwerkingsopdrachten verzameld en is afgesproken dat elke les begint met het benoemen van de lesdoelen, het doorspreken van de betekenis daarvan (leerstrategie of denkstappen) en dat elke les eindigt met terugkijken of de doelen zijn bereikt. De leraren ontwikkelen de lessen al werkende weg en daarom kan het nog niet af zijn. Interessant is dat leraren in de middenbouw ook de taalontwikkeling betrekken bij de ontwikkeling van hun lessen en met elkaar hebben zij afgesproken wanneer en op welke wijze vaardigheden worden geoefend. De schoolleiding heeft een review gemaakt van de leskwaliteit en daaruit blijkt dat de doelgerichtheid, de keuze van werkvormen en betrokkenheid van leerlingen is verbeterd. Leraren reflecteren zelf ook op hun lessen en daaruit spreekt dat zij vooral voordelen van opbrengstgericht werken zien. Pagina 10 van 11
Wij hebben 20 lessen geobserveerd en onze bevindingen bij leerlingen en leraren geverifieerd. Elke les die wij bezochten werd gekenmerkt door een focus op leerdoelen (verwoorden en verduidelijken), goed bij de leerdoelen passende werkvormen en een evaluatie van de leerdoelen met feedback op de aanpak of de denkstappen. Wij hebben gezien dat het Marecollege binnen een jaar de leskwaliteit ingrijpend heeft verbeterd. Dit is zichtbaar in het leergedrag van leerlingen. Leerlingen snappen beter waarom zij iets moeten doen en kunnen beter meedoen met de les omdat werkvormen en doelen beter op elkaar zijn afgestemd. We kunnen niet onvermeld laten dat leraren en leerlingen de schoolsfeer als onveranderd goed ervaren en er nauwelijks spanningen zijn tussen opbrengstgericht werken en andere nastrevenswaardige doelen. Leraren bevestigen dat hun lessen effectiever zijn geworden en dat er meer samenhang ontstaat. Die samenhang ontstaat uit de vakwerkplannen waarin de verticale leerlijn is uitgewerkt, de besprekingen waarin nagegaan wordt wat leraren kunnen doen om leerlingen op niveau te brengen en de sturing die vanuit de toetsing en de analyses uitgaat. De borging van de onderwijskwaliteit is aanwezig doordat het Marecollege de kern van het onderwijs in documenten heeft vastgelegd, inzichtelijk heeft gemaakt hoe lessen en toetsen met deze documenten samenhangen en kan laten zien dat het onderwijs op de bedoelde manier wordt uitgevoerd. Het interne toezicht is gericht op het volgen van de ontwikkeling in opbrengsten en leskwaliteit, waarvan in reviews verslag wordt gedaan. Pagina 11 van 11