Gereedschap voor succes magazine voor maximaal buurtgeluk met kunst & cultuur 1
2 Gereedschap voor succes in buurtcultuur Succes! Kunst in de buurt brengt bewoners dichter bij elkaar en verbindt talenten. Bewoners krijgen ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. En kunnen hun creativiteit inzetten voor de wijk. De kracht van kunst in de buurt komt het best tot z n recht als bewoners zelf in een creatief proces zitten. Oftewel: dat buurtcultuur voor én met én door bewoners wordt gerealiseerd. Handig gereedschapskistje We willen in heel Noord-Brabant kunstprojecten op buurtniveau mogelijk maken. Hiervoor hebben bewoners, woningcorporaties, de provincie Noord-Brabant en het Prins Bernhard Cultuurfonds hun krachten gebundeld. Dit boekje is een soort gereedschapskistje met een verzameling handige materialen en gereedschappen uit onze dagelijkse buurtcultuurpraktijk. We hopen dat het je kan helpen bij het opzetten van je buurtcultuurprojecten. Laat het ons weten. Namens het Prins Bernhard Cultuurfonds Brabant, Pierre Rutgers, noordbrabant@cultuurfonds.nl 3
Waarom kunst in de buurt? Voor, met en door Voor het slagen van een kunstproject is het altijd belangrijk om te denken in voor, met en door. Afhankelijk van de situatie kan een verschillend type interventie nodig zijn: Voor: de kunst komt ten goede aan de buurt, maar bewoners hebben niet of nauwelijks invloed op Kunst laat mensen anders naar de dagelijkse werkelijkheid kijken stimuleert creativiteit en verbeeldingskracht opent deuren voor nieuwe mogelijkheden maakt talenten, kansen en krachten in een wijk vrij brengt buurtbewoners in contact met elkaar In het ideale geval worden kunstprojecten voor, met én vooral door buurtbewoners uitgevoerd. Dat geeft het project kracht en ontwikkeling voor de wijk. Op korte én lange termijn. de vorm, inhoud en totstandkoming Met: bewoners kunnen invloed uitoefenen op het proces en het resultaat Door: bewoners nemen zelf het initiatief en geven het project zelf vorm, vrijwel zonder begeleiding van externe partijen Deze drie interventievormen kunnen samengaan of in elkaar overlopen. Het is ideaal als projecten eindigen in door. Want de kracht van kunst werkt alleen als bewoners zelf een creatief proces doorlopen. Pas dan kan het project een verandering en ontwikkeling teweegbrengen. Ook is dan de kans groter dat het beklijft en langetermijneffecten heeft. 4 5
Succesvolle buurtcultuurprojecten: 6 belangrijke bouwstenen Bouwsteen 1 Met buurtcultuurprojecten willen we hechte gemeenschappen creëren. Door bewoners kansen te bieden zich te ontwikkelen, elkaar te ontmoeten en over grenzen te kijken. Het uiteindelijk doel is buurtgeluk: sterke, sociale, zelfredzame en leefbare wijken. Kies de juiste kunstenaar De geschikte kunstenaar weet dat het niet gaat om zijn of haar kunstwerk, maar dat van de buurt. Dat stimuleert de creativiteit van bewoners. Tegelijk blijft de kwaliteit van de kunst belangrijk. 6 7
Bouwsteen 2 Bouwsteen 3 Zorg voor een projectplan met genoeg informatie Voordat het project start, moet je genoeg informatie op tafel hebben. Het gaat dan onder meer over de aanpak, de visie van de kunstenaar en de buurtcultuurwaarden die uit het projectplan naar voren moeten komen. Betrok- Betrek bewoners en lokale organisaties bij het project Om een project echt van de buurt te maken is het essentieel om het in te bedden in de buurt. Het is ideaal als bewoners in grote mate zelf het project realiseren. Inbedding in de wijk betekent ook: lokale instellingen en organisaties erbij betrekken. Dat kan een buurtvereniging zijn, maar ook een school of bedrijf. kenheid van bewoners en duurzaamheid horen hierbij. Al die informatie neem je mee in het projectplan. Daarbij is het essentieel dat alle partijen zich bewust zijn van de verschillen en effecten van voor, met en door. 8 9
Bouwsteen 4 voorbeeld oefening Bewaak samen het proces van het project Stel heldere doelen en bewaak deze tijdens het hele project. Het is belangrijk om dit te doen met alle partijen, dus ook met bewoners. Je kunt het monitoren van het proces leuk maken op verschillende creatieve en interactieve manieren. Denk bijvoorbeeld aan korte of langere oefeningen in workshops. 10 Creatief en interactief monitoren van een groepsproces: community map Een creatieve en interactieve aanpak levert vaak meer op dan praten. Een community map is zo n activiteit: samen een wijkkaart tekenen. Daarmee krijg je nuttige informatie over plaatsen in de buurt. Zijn die belangrijk, saai, gevaarlijk, leuk? En wie vindt of vinden dat? Dit is een eerste stap om kansen en knelpunten in de buurt te benoemen. Het tekenen van de wijkkaart laat ook iets zien van de rollen in de wijk. Wie neemt de leiding, welke mensen zitten dicht op elkaar, wie zegt er niets? 11
Bouwsteen 5 Neem genoeg tijd Buurtcultuurwerk is intensief en tijdrovend. Neem daarom de tijd voor een project, maak een goede planning en stel realistische doelen. Bouwsteen 6 Zorg voor plezier in het project Dit ingrediënt kun je ook op nummer één zetten: door plezier in het project doen alle mensen mee! Samen dingen doen, zien en ervaren is vaak het leukst. Denk bijvoorbeeld aan een inspirerende locatie, een bijzondere uitnodiging of knip-, plak-, en kijkmateriaal dat mensen op een andere manier naar het project laat kijken. 12 13
Checklist voor buurtcultuurprojecten Wat zijn de verschillende middelen om dit doel Is het project afgestemd op de doelen, wensen en ideeën van de bewoners? Krijgen bewoners genoeg kansen om deel te nemen? Krijgen bewoners stimulansen om initiatief te nemen en hun mening te geven? Is er een duidelijke omschrijving van het doel voor de buurt op lange termijn? te bereiken? Zijn de lokale organisaties betrokken bij het project? Zijn er genoeg vormen van samenwerking, uitwisseling en gezamenlijke creatie? Op welke manier is er aandacht voor monitoren en evalueren? Zijn de planning en de doelen realistisch en haalbaar? Zou je het zelf een leuk project vinden? 14 15
Meer weten of ondersteuning nodig? Wil je meer weten over het wat en hoe van buurtcultuur? Of heb je ondersteuning nodig bij plannen en projecten? Stuur dan een mail naar noordbrabant@cultuurfonds.nl of bel voor meer informatie (073) 6812209. Algemene informatie over buurtcultuurfondsen Het Prins Bernhard Cultuurfonds stimuleert particulieren en bedrijven om bij te dragen aan cultuur en natuurbehoud in de regio. Dit doet het fonds door samenwerkingsverbanden aan te gaan met de diverse partijen. Voorbeeld hiervan zijn Buurtcultuurfondsen in Noord-Brabant. Voor de provincie Noord-Brabant is buurtcultuurwerk één van de speerpunten in het beleid van de Cultuuragenda van Brabant, ook is het onderdeel van het programma 2018Brabant. De Buurtcultuurfondsen richten zich op de stimulering van kunst en cultuur in de regio en lokaal in wijken. Dat kan door samenwerkingsverbanden tussen Cultuurfonds, provincie, woningcorporaties, cultuurmakers, bewoners, ondernemers en onderwijs. De inzet van cultuur in straat, wijk of buurt biedt laagdrempelige kansen om de samenleving te verstevigen. Om samen iets tastbaars te maken. Of om samen speels inzicht of oplossingen voor kwesties in de directe omgeving te vinden. 16 17
Colofon: tekst: Harm Peter Smilde illustraties: Brigitte Liem, Studio Limón ontwerp: Studio Boot redactie: Joosje Duindam & Olga Raaymakers met dank aan alle bewoners, cultuurmakers en kartrekkers bij de provincie, woningcorporaties en in het onderwijs die van buurtcultuurwerk een succes maken. mei 2013 18 19
Dit boekje is een uitgave van het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Noord-Brabant. Het is een verzameling handige materialen en gereedschappen uit onze dagelijkse buurtcultuurpraktijk in combinatie met theorie afkomstig uit het onderzoek Succes in Buurtcultuur verricht door Joosje Duindam in 2012. Vragen, ervaringen uitwisselen, samenwerken? Neem contact op met: Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant Provincie Noord-Brabant Postbus 90151 5200 MC s-hertogenbosch T (073) 681 22 09 E noordbrabant@cultuurfonds.nl www.buurtcultuurfonds.nl volg ons op facebook: www.facebook.com/buurtcultuurfonds 20