Investeren in energie efficiëntie van gebouwen



Vergelijkbare documenten
DUURZAAM ÉN BINNEN BUDGET. Seminariecyclus Duurzaam bouwen WAAROM INVESTEREN IN PERFORMANTE GEBOUWEN? 16 december 2016

19 de Isolatiedag Slimme gebouwen Slimme isolatie- en energieprestatie. Antwerpen, 12 februari 2019

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING

Energieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving

Energiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap

Over reputatie van verzekeraars Jan van Rijckevorsel Amsterdam School of Economics & ACIS

TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie. Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 24 juni 2014

ENERGY EFFICIENCY OPGP-F7-0592/0592/0296-ES-25-B00. Nominal airflow: Initial efficiency 0.4 µm: Minimum efficiency 0.4 µm: Annual Energy Consumption:

Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap

De financiële crisis en de reële economie. Het belang van instituties en waarden. Prof. Wim MOESEN Departement Economie Katholieke Universiteit Leuven

Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden

EPC ESCO VME. Sven Wuyts Factor4

Renovatiepact fase 2. Werf 6: Nieuwe business modellen en demonstratieprojecten

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

Methodes voor debietsafstelling

Even kort voorstellen:

Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s. Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.


EEN ANDERE KIJK OP INVESTERINGSPROJECTEN

Manage jouw eigen leven. economisch plannen. Leerdoelencatalogus 2014/V1

Stookplaatsrenovatie Energie-efficiëntie zit hem in de hydraulica!

KRIJTLIJNEN VOOR EEN DUURZAAM WOONBELEID. Publieksmoment Woonbeleidsplan Vlaanderen 29 november 2011

De crisis regeert: over vertrouwen

OP WEG NAAR 2020 Bijna-Energieneutrale gebouwen?

In voege vanaf 18 mei 2015

CIR-Isolatie Raad vzw

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

Tips en Tricks voor de pompconfiguratie in de watervoorziening.

Optimaliseer uw pompsysteem op een intelligente manier. Marco Bellemans Dirk Raes

Europese programma s in Nederland

The incorporation of sustainability into the real estate investment portfolio

Energieverzorging Nederland

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION

Verplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie

Stimulering Europees Onderzoek

De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -

Van een slim project naar een slimme financiering. Hasselt, Hayen Francis, Smart Cities & Sustainable Development

Vlaamse prioriteiten ETS herziening

Case bungalow park. Opgave 1

O R D E O P Z AKE N. Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N

In voege vanaf 18 mei 2015

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

STEAM-UP Stand van Zaken

Hoe krijg je het eerste volledig WELL gecertificeerde gebouw van Nederland?

Oververhitting. Begrijpen om te beheersen. Seminarie Duurzame gebouwen. 21 juni Pascal LENORMAND Incub

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Energielabels van woningen,

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap.

Relighting LED. Technologische verkenning voor een case study. Arnaud Deneyer. 22 oktober 2014

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam

GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van


Levende schoolgebouwen voor Vitale Gemeenten

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op

ALM als basis van Zorgvuldig Beleggen

INCLUSIVE EXCELLENCE: OP WEG NAAR EFFECTIEF DIVERSITEITSBELEID IN HET HOGER ONDERWIJS

Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017


EPBD en Installaties. Inhoud EPBD-richtlijn: Overzicht relevante artikelen Highlights en aanpak in NL. Vragen en opmerkingen

Integrale brandveiligheid o Integraal: voltallig, geheel => allesomvattend o Allesomvattende brandveiligheid BIO: bouwkundig, installatietechnisch, or

WONINGRENOVATIE ZONDER GRENZEN

De toekomst is nu! Bouwen met mensen anno 2018

Schilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d

Energiebesparing door variabel debiet Invloed van variabel debiet op pompenergie

Het EU MFK post 2020

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 38

We willen ook jouw mening kennen! Prof. A. Janssens, Universiteit Gent

De Toekomst van Europa. Hovo 2017 College 6 (6 november) Dr. Hein Roelfsema

RISK MANAGEMENT. Hinrich Slobbe

De Marketeer is niet meer; leve de Geomarketeer! Over de integratie van lokatie in marketing

Triodos duurzaam bouwen. Onze visie en assessment methode voor duurzaam bouwen

Lokale besturen op zoek naar managementrapportering Waar halen we die? Ilse Bracke

Stefan Van Doren GSM: 0498/

8 Politieke processen: omgaan met macht

Voorstelling van de studie: BETERE WETGEVING: HOE RECHTERS EEN OPLOSSING KUNNEN BIEDEN

Prototype/Usability testverslag

Trends ICT en Energie Energiegebruik ICT in Nederland 2013, trendontwikkeling 2020 en 2030

Nimva. Sociale Business Efficiënte e-marketing

Wat kan Value Engineering & LCC voor onze markt betekenen?

Stichting Jazz Orchestra of the Concertgebouw gevestigd te Amsterdam. Jaarverslag 2017

HOTELS EN VASTGOEDEIGENSCHAPPEN een onderzoek naar de relatie tussen vastgoed en waarde

Sammode Smart Lighting Concept

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Beleggen in valuta. Erasmus Universiteit Rotterdam RiskTec Currency Management. dr Ronald Huisman.

Jaarrekening Patijnenburg 2016

Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation*

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?


Lang leven het Smart Grid! Nu het gebouw nog! Wim Zeiler

ABN AMRO Basic Funds N.V. Jaarrekening 2013

Commissioning: een absolute aanrader!

Een robuust en onderzoeksondersteund pad naar energieneutraliteit

En de prijzen zullen ze verder stijgen?

De invloed van een dynamisch binnenklimaat op thermisch comfort en productiviteit

Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess

Transcriptie:

KDG studiedag Van constant naar variabel debiet Antwerpen, 11 september 2013 Investeren in energie efficiëntie van gebouwen Aviel Verbruggen, Universiteit Antwerpen www.avielverbruggen.be Verbruggen, A., Al Marchohi, M., Janssens, B., 2011. The Anatomy of Investing in Energy Efficient Buildings. Energy and Buildings 43, 905-914 Verbruggen, A., 2012. Financial Appraisal of Efficiency Investments: Why the good may be the worst enemy of the best. Energy Efficiency 5, 571-582 Verbruggen, A. Revocability and reversibility in societal decision-making. Ecological Economics 85 (2013) 20-27 Aviel Verbruggen 1

Overzicht Energieprestatie Gebouwen Richtlijn 2010/31/EU Kosten-optimale prestatienormen? Investeren: dimensies Tijd Twijfel Aanpasbaarheid Toekomstvisie: scenario s sequenties Energieprestatie ENDOWMENT Investeren: kiezen of verliezen Besluiten 2

Richtlijn 2010/31/EU Art.4 1: Lidstaten zullen de nodige maatregelen nemen om minimum energie prestatie eisen te verzekeren voor gebouwen of gebouwcomponenten voor het realiseren van kosten-optimale niveaus Art.2 14 : kosten-optimale = laagste kosten over de geschatte levenscyclus Art.5 : Aangekondigd kader voor Berekening van kosten-optimale niveaus van minimum energie prestatie eisen KOSTEN-OPTIMALE ENERGIE PRESTATIE CRUCIAAL, maar ONBEANTWOORD 3

Buildings Performance Institute Europe & Ecofys: visie op kosten-optimaliteit verwaarloosde aspecten Inkomsten/Uitgaven Baten/Kosten o Comfort, gemak, veiligheid, robuustheid, o Publieke waarden: milieu, klimaat, Statisch evenwicht denken o Dynamische innovatie o Rationeel energiegebruik Levenscyclus benadering o Gehele tijdsequentiële werkelijkheid o Onzekerheid o Aanpasbaarheid 4

Statische afweging van kosten Wees een beetje irrationeel Kosten TOTALE kosten Energie faktuur Efficiëntie Uitgaven 0 Irrationeel Rationeel Minimum Energiegebruik 5

Twijfel Onwetendheid Investeren beslaat drie dimensies Onzekerheid Risico Jaren Decennia Eeuwen Eeuwigheid Tijd 6

Toekomstvisie (1) SCENARIOS HOOG MEDIUM LAAG NU Tijd Horizon H 7

Toekomstvisie (2) SEQUENTIES 1st decade 2nd decade 3rd decade Toekomstige beslissingen afhankelijk van voorgaande beslissingen & gebeurtenissen Beslissing NU Tijd Horizon H 8

AANPASBAARHEID definitieve bevriezing van middelen Aanpasbaarheid van gedane investeringen ( ) Kosten om een beslissing, effecten ervan, ongedaan te maken Materiële / Financiële aanpasbaarheid Gebouw: materieel niet herroepelijk, wel financieel als een liquide verkoop/verhuur markt bestaat Energieprestatie ENDOWMENT is onherroepelijk niet splitsbaar van het gebouw Analyse: Beslissingsbomen: sequenties beslissingen-gebeurtenissen beslissingen - 9

Energieprestatie ENDOWMENT (onaanpasbare eigenschappen) Energiegebruik gebouw hangt af van: Gebruikers gedrag Toekomstig Gebruik Technieken Energieprestatie ENDOWMENT van het gebouw 10

Sequentieel denken: KIEZEN of VERLIEZEN Voorbeeld: KLIMAATACTIE versus UITSTEL = beslissing = uitgesloten beslissing = gebeurtenis HEDEN Inv. = Investering in EP Endowment (Heden) TW = Toekomstige Waarde TOEKOMST Standard Inv. = 0 Klimaatactie Prob. = p Uitstel Prob. = 1-p TW<0 : Armoe TW? : Zorgen Eff.+++ Inv. > 0 Klimaatactie Prob. = p Uitstel Prob. = 1-p TW>0 : Winst TW? : Veilig 11

BESLUITEN Kosten-optimaal : cruciaal concept in de richtlijn, maar niet ontwikkeld onduidelijk Levenscyclus analyse: statisch, verwachte waarde; o Vindt gemiddelden, niet de optimale grenskeuzen Energieprestatie Endowment: niet aanpasbaar Evaluatie vereist wetenschappelijke methoden Aanbevelingen Identificeer alle baten van duurzame gebouwen Vermijd toekomstige blokkering van beste oplossingen Kies nu efficiënt +++ of Verlies Wie verliest graag? 12