Raadsvoorstel Nummer: 173781 Behandeld door: J. van Dijk Datum: 3 april 2018 Agendapunt: 12 Onderwerp: Energievisie Regio FoodValley Geachte raad, Samenvatting: Het college wil het regiobestuur van Regio FoodValley positief laten besluiten over het definitief vaststellen van de Energievisie als kader voor een intensievere energiesamenwerking. Het college vindt het belangrijk dat het regiobestuur bij haar besluit wensen en bedenkingen van de raden kent en betrekt. Het is het startsein voor een integrale en programmatische aanpak binnen Regio FoodValley met als ambitie om in 2050 energieneutraal te zijn als regio. Voor het werkprogramma energie van Regio FoodValley wil het college een structurele bijdrage in de begroting reserveren van 3.000,-. Dit is nog niet gedekt in de huidige begroting. De uitvoering is daardoor mede afhankelijk van de daadwerkelijk beschikbare middelen, waarover uw afweging pas bij de begroting 2019 plaats zal vinden. Waarom naar de raad? Regio FoodValley is een gemeenschappelijke regeling waarbij de raad kaders stelt en waarop de raad toezicht houdt op de wijze waarop het college de samenwerking invult. Door middel van een voorhangprocedure kan de raad haar wensen en bedenkingen geven omtrent het voornemen van het college om de samenwerking op het gebied van de energietransitie te intensiveren in Regio FoodValley. Immers in de Strategische Agenda (2016) van Regio FoodValley is de energietransitie niet opgenomen als een prioritair thema. Inleiding: Waarom een regionale energievisie? In Nederland wordt de versnelling van de energietransitie steeds meer urgent. Het einde van de gaswinning in Groningen is in zicht en Nederland wil vanwege geopolitieke verhoudingen niet teveel afhankelijk zijn van andere landen voor de invulling van de energiebehoefte. Op wereldniveau is het streven om de gemiddelde stijging van de temperatuur van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius. Dit is nodig om onomkeerbare en grote gevolgen voor ons klimaat tegen te gaan. De ambitie van de rijksoverheid is daarom om in 2050 duurzame oplossingen te hebben voor bijna alle energiebehoeften van Nederland. De Regio FoodValley heeft het netwerk en de structuren om een centrale rol te spelen in de regionale energietransitie. Vanuit deze gedachte en door stimulering van de provincie Gelderland is in 2016 1
besloten om een energievisie voor de regio te ontwikkelen. Onze samenwerkingspartner, de gemeente Veenendaal, is daarin bestuurlijk trekker van de portefeuille energie in Regio FoodValley. Raadsinformatie-avonden Regio FoodValley In 2017 zijn er twee raadsinformatieavonden georganiseerd bij Regio FoodValley over de energietransitie. In mei was er aandacht voor de achtergronden van de energietransitie, de opzet van de regionale energievisie, het Gelders energieakkoord en de visies en activiteiten van de provincie Gelderland en de provincie Utrecht. In november 2017 zijn de eerste contouren van de energievisie gepresenteerd en is er aan de hand van een klimaatspel gediscussieerd over de opgaves van de energietransitie. Huidig kader samenwerking Om een economische topregio te zijn in 2025 heeft de regio opgaven en doelen geformuleerd. De energietransitie past binnen de opgave Versterken van de fysiek en sociaal duurzame leefomgeving. Echter, in de Strategische Agenda (2016) van Regio FoodValley is de energietransitie niet als opgave benoemd. Met de energievisie wordt het thema op de kaart gezet binnen de Regio FoodValley en haar netwerk. Inhoud Energievisie Regio FoodValley De Energievisie Regio FoodValley geeft de stand van zaken van het energieverbruik en de energieopwek zoals die nu is in Regio FoodValley. Daarnaast geeft deze energievisie een beeld van de opgave als Regio FoodValley in 2050 energieneutraal wil zijn. Maar de energievisie geeft ook heel concreet een overzicht van de onderwerpen waar en hoe regionale samenwerking plaats kan vinden (actiepaden). Na een positief besluit van het regiobestuur, gaat Regio FoodValley samen met de Triple Helix aan de slag met een integrale en programmatische aanpak om de energietransitie te versnellen. We onderzoeken daarbij hoe de actiepaden onderdeel kunnen zijn van de doelstellingen die we binnen de regio willen nastreven. Beoogd resultaat Een integrale en programmatische aanpak van de energietransitie in Regio FoodValley. Argumenten 1.1 Een intensievere energiesamenwerking levert een bijdrage aan onze ambities uit de (nog vast te stellen) Omgevingsvisie. Renswoude vindt het belangrijk om samen te werken in de Regio FoodValley. De energietransitie heeft gevolgen op de manier waarop we wonen, werken en ons vervoeren in onze regio. Ook kunnen we een gezamenlijk belang hebben bij het realiseren van energielandschappen in ons buitengebied. Renswoude wil in 2050 energieneutraal zijn en korte tijd later de transitie naar een duurzame gemeente hebben afgerond. Wij verwachten door te investeren in de regionale samenwerking, nieuwe ontwikkelingen, innovaties en ondersteuning te kunnen benutten ten voordele van onze inwoners bedrijven en organisaties. Ook willen wij met de Regio FoodValley en haar gemeenten een sterke positie ontwikkelen in de plannen van provincies en rijksoverheid ten aanzien van de energietransitie. 2
1.2 De Energievisie Regio FoodValley is een kader voor een intensievere energiesamenwerking in de Regio FoodValley Op dit moment is er binnen Regio FoodValley geen sturing op energiedoelstellingen en is er geen overzicht of de overige werkprogramma s voldoende bijdragen aan de energietransitie. Het proces naar de Energievisie heeft voor draagvlak gezorgd voor het benoemen van een werkprogramma energie in de Regio FoodValley. Het Regiobestuur wil dat er ook bij de raden voldoende draagvlak is voor een intensievere energiesamenwerking. 1.3 De Triple Helix kan een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie in de regio In de samenwerking met onze Triple Helixpartners is de energietransitie nog geen onderwerp. De Triple Helix is het samenwerkingsplatform tussen overheid (regiogemeenten en provincie), onderwijs (o.a. WUR, CHE) en ondernemers (o.a. LTO, VNO-ncw en FOV). Regio FoodValley kan een rol spelen door in de Triple Helixsamenwerking onderwerpen te agenderen zoals een gezamenlijke investeringsagenda, het stimuleren van innovaties, het opzetten van strategische communicatie, het creëren van kansen op de arbeidsmarkt en opleidingen voor geschoold energiepersoneel, het in beeld brengen van drempels, kansen en risico s en het betrekken van het onderwijs in de regionale energievraagstukken. In de eerste gesprekken met de Triple Helix over een regionale energievisie gaven partijen aan zich te willen committeren aan de energietransitie van Regio FoodValley. Voor een aantal partijen zou de energietransitie zelfs wat ambitieuzer ingestoken mogen worden. 1.3 VNG, IPO en Waterschappen willen regio s centraal stellen in de landelijk aanpak rondom energietransitie Het rijk is voornemens om samen met de andere overheden en de netbeheerders een Nationaal Programma Energietransitie op te stellen. VNG, IPO en UvW willen graag samenwerken met het rijk op basis van regionale energiestrategieën (RES). Een regionale energiestrategie bevat de opgave per regio en de doelen die gemeenten, provincies, netbeheerders en andere regiopartners samen willen behalen op de korte en de lange termijn. De Energievisie vormt een goede basis van waaruit we een RES kunnen ontwikkelen in Regio FoodValley. Regio FoodValley kan de benodigde coördinerende rol spelen als schakel tussen gemeenten, provincies en rijk. De regio kan ook op basis van de lokale aanpakken resultaten monitoren en analyseren, lobby voeren over de randvoorwaarden voor de energietransitie en een vuist maken tegen ongewenste taakstellingen voor de regio en/of gemeenten vanuit andere overheidslagen. Alternatieven 1. We moeten de opgave vooral gezamenlijk oplossen Er is vaak meer mogelijk als er op grotere schaal wordt gekeken naar de mogelijkheden. Dan kan de ene gemeente met veel stedelijke bebouwing zich richten op zonnepanelen op daken en een gemeente met veel open ruimte op windenergie. De ruimtelijke inpassing van energiebronnen is echter een groot dilemma dat lokaal speelt en daardoor ook zijn effect heeft in de regionale samenwerking. Er is voor gekozen om dit dilemma niet centraal te stellen in de energiesamenwerking. En vooral eerst zelf aan de slag te gaan met wat lokaal mogelijk en wenselijk is. Er is veel winst te halen als gemeenten in staat zijn om trajecten op elkaar af te stemmen. Echter gemeenten in Regio FoodValley zetten de energietransitie in vanuit diverse uitgangspunten en zitten 3
in diverse fases van het bereiken van de energiedoelstellingen. Gemeenten die al wat vooruitlopen willen eerst ervaren dat een intensievere energiesamenwerking voldoende op gaat leveren. 2. Intensiveren samenwerking met regionale stakeholders kan ook provinciaal plaatsvinden Mogelijk is het beter dat op provinciaal niveau afspraken gemaakt worden met de Triple Helixpartners. De meeste Triple Helixpartners doen immers ook mee aan het Gelders Energieakkoord. Het is mogelijk voldoende dat de regionale lobby ad hoc plaatsvindt. Er is hier niet voor gekozen omdat Regio FoodValley is gelegen in twee provincies. De schaal van de regio is een prettige om de samenwerking met stakeholders in te steken. Dit is ook de mening van beide provincies die de Energievisie Regio FoodValley van harte ondersteunen. 3. Nog geen integrale en programmatische aanpak We wachten met een regionale aanpak totdat rijksoverheid en provincie instrumenten en middelen gaan inzetten om ons te dwingen tot regionale samenwerking. Het is nog niet helemaal duidelijk wat er van de regio s worden verwacht. Door te vroeg in te zetten op een regionaal energieprogramma, hebben we de kans dat we dingen dubbel doen. Een afwachtende houding vinden we echter niet passen bij onze doelstellingen en doet niets voor het beeld van een economische topregio. Kanttekeningen 1.1 Energie-ambitie en energiestrategie verschilt per gemeente Onze regio bestaat uit gemeenten met verschillende ambities en doelstellingen op het gebied van de energietransitie; er zijn ook gemeenten die slechts minimale middelen hebben om aan de slag te gaan met de energietransitie. In de energievisie werken we met de doelstelling om in 2050 energieneutraal te zijn. Dat betekent dat we onderzocht hebben welke energie-opwekking er nodig is in de regio als elke gemeente 30% energie bespaart. Dit wijkt in de meeste gevallen af van de lokale energiestrategie, waarbij er bijvoorbeeld gestreefd wordt naar een klimaatneutrale of een CO 2 -neutrale gemeente. In dat geval wordt een deel van de energie-opwek buiten de gemeente geregeld (bijvoorbeeld wind op zee). De Energievisie Regio FoodValley richt zich niet op deze verschillen, maar wil door samenwerking de gemeenten helpen bij het realiseren van de eigen doelstellingen. 1.2 Grootschalige energie-opwek ligt gevoelig in de regio Vooralsnog zijn er geen afspraken over de realisatie en verdeling van grootschalige energie-opwek in de regio. We zorgen er eerst voor dat de energiedoelstellingen goed vertaald zijn in de acties van alle werkprogramma s van Regio FoodValley (Economie, Werkgelegenheid, Voedsel, Ruimtelijke Ontwikkeling, Wonen en Mobiliteit). Daarnaast zullen nieuwe initiatieven ontstaan in het werkprogramma Energie waarbij het voordelig is voor de lokale aanpak om dit gezamenlijk in de regio op te pakken. Participatie In juni 2017 hebben 220 regionale stakeholders (bedrijven, organisaties en instellingen) gereageerd op een online enquête over de rol van Regio FoodValley met betrekking tot de energietransitie. Het 4
merendeel ziet een rol voor de Regio FoodValley, waarbij samenwerking en het delen van kennis centraal staat. Ook zijn de deelnemers van de Triple Helix-samenwerking in Regio FoodValley uitgenodigd om partner te worden in de energietransitie van onze regio. Alle deelnemers van de Triple Helix hebben commitment uitgesproken om een bijdrage te willen leveren aan de regionale energietransitie. Wat betekent dit besluit voor inwoners? Inwoners zien een Regio FoodValley die een positieve bijdrage levert aan de eigen lokale energietransitie. Er wordt positief gebruik gemaakt van de kennis die aanwezig is binnen onze regio. De urgentie en de communicatie over de energietransitie zien zij niet alleen in de eigen woonplaats, maar ook in onze regio. Aanpak / uitvoering Met de input van de raad zal het college, in overleg met de regiogemeenten, kijken waar accenten moeten liggen. In 2018 wil Regio FoodValley een integrale en programmatische aanpak ontwikkelen. Onderdeel hiervan is een programmastructuur met een regionale programmamanager die vanuit Regio FoodValley coördineert, adviseert, netwerkt en regionale initiatieven aanjaagt. Echter zal ook binnen onze eigen gemeente nagedacht moeten worden over de lokale visie op energie. Ook zal hier capaciteit en geld voor moeten worden opgenomen in de begroting 2019. Communicatie over dit besluit Het college informeert het standpunt van de gemeente aan het Regiobestuur van Regio FoodValley. Regio FoodValley maakt een persbericht nadat het Regiobestuur de Energievisie Regio FoodValley definitief vaststelt. Evaluatie Op basis van het jaarverslag Regio FoodValley en via de reguliere planning-en- controlcyclus. Kosten, baten, dekking Voor 2018 gaan we uit van een incidentele bijdrage van ca 735,- dat we dekken uit de begroting 2018, FoodValley projecten. Vanaf 2019 gaan we uit van een structurele jaarlijkse bijdrage van ca. 3.000,- voor het werkprogramma Energie van Regio FoodValley. Het werkprogramma Energie moet worden is opgenomen in de Kadernota 2019-2022 Regio FoodValley & Triple Helix die u 6 maart jl. hebt behandeld. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Renswoude, de secretaris, de burgemeester, J. van Dijk P. Doornenbal-van der Vlist Bijlage: Energievisie Regio FoodValley 5
Raadsbesluit Nr. De raad van de gemeente Renswoude; Gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. 3 april 2018; Overwegende dat: alle vormen van samenwerking nodig zijn om in 2050 energieneutraal te zijn; regio s centraal staan in de energietransitieplannen van de rijksoverheid en provincies; de Energievisie Regio FoodValley een goed startpunt is voor een intensievere energiesamenwerking tussen gemeente en de Triple Helix van Regio FoodValley; Gelet op de gemeenschappelijke regeling Regio FoodValley 2016; BESLUIT: geen wensen en bedenkingen te hebben voor de Energievisie Regio FoodValley op basis waarvan Regio FoodValley een vijfjarig energieprogramma wil ontwikkelen met de volgende uitgangspunten: - lokale aanpak staat centraal: elke gemeente is en blijft verantwoordelijk voor het oplossen van de eigen opgave in de eigen gemeente, regionaal doen we wat moet of beter kan; - samenwerken met en voor een actief regionaal netwerk; - een integrale en programmatische aanpak. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van 17 april 2018 de griffier, de voorzitter, 6