Ouderen, dementie en ondervoeding Ouderen in Nederland CBS 2009: 2,47 miljoen 65 + / 15 % van de bevolking circa 5% in institutioneel huishouden Lisette CPGM de Groot Wageningen Universiteit Afdeling Humane Voeding Ouderen in tehuizen naar leeftijd en geslacht (CBS, 2009) Cognitieve achteruitgang Wat is ondervoeding? Een lichamelijke toestand voortkomend uit een tekort aan voedingsstoffen, gepaard gaand met gewichtsverlies en verminderde biologische functie Multidisciplinaire richtlijn, 2001 A: difference in level; B: difference in onset of decline; C: difference in rate of decline A state of nutrition in which a deficiency of energy, protein or other nutrients causes measurable adverse effects on tissue/body form and function, and clinical outcome Stratton, 2003 Dik 2002 1
Prevalentie van ondervoeding Verstoring van de energiebalans acute zorg: 1 op 4 (6)*; thuiszorg: 1 op 5; chronische zorg: 1 op 4 * LPZ 2007 Gewichtsverlies: meerdere oorzaken cachexie: ziekte + voeding M E A L S edications motional causes (depression) Lcoholism ate life paranoia wallowing problems sarcopenie: beweging + voeding (eiwit/d) anorexia of ageing: voeding + sociaal/psychologisch/medisch O N ral problems o money (poverty) W H E E L S andering and other dementia related problems hyperthyroidism nteric problems (malabsorption) ating problems (tremor) ow salt, low cholesterol diet (in general therapeutic diets) hopping and meal preparation problems Rolland 2006: + dehydration Triggers/ Reversibele oorzaken gewichtsverlies 2
Gevolgen van gewichtsverlies Richtlijnen Goede Voeding 2006 gewichtsverlies HR studie ref mortaliteit > 5 kg/ 5 jaar 2,2 HALE Knoops 2007 mobilititeit 2-5 kg/ 5 jaar 1,3 HALE Knoops 2007 > 5 pounds/yr unintentional, BMI < 25 > 5 pounds/yr unintentional, BMI 35 2,5 Health ABC Sun 2005 3,8 Health ABC Sun 2005 opname VPH 5 kg/yr 1,7 Canadian Payette, 2000 - Voeding & bewegen - Vetzuursamenstelling beter - Meer groente en fruit - Beperking suikers, alcohol en zout - Nadruk op totale voedingspatroon!! Ook voor ouderen!? Ziektepreventie (CVD, DM..metabool syndroom) adjusted for age,education, MI, stroke, diabetes, cancer, smoking, baseline BMI, prelim. data HALE, Knoops in prep Voedselpyramide voor ouderen Mediterraan; ook voor het brein.. in New York? Scarmeas et al 2006 4 year follow-up of 2258 non-demented subjects; 262 incident cases MeDi: HR 0.91 (0.83-0.98 95% CI) Reduction in AD risk Scarmeas et al 2007 4.4 yr mortality follow-up of 192 AD pts MeDi: HR 0.76 (0.65-0.89 95% CI) Reduction in mortality Tufts, 2008 3
Omega-3 FA Mechanismen Fatty acids Membrane fluidity, membrane function, activity of blood brain barrier. Manders, de Groot, van Staveren et al, J Gerontol Biol Sc Med Sc 2004 OmegAD Study - RCT 6 mo Placebo 6 mo ω-3 6 mo -3 6 mo ω-3 204 patients with AD 6 mo EPA/DHA or placebo all EPA/DHA for 6 mo more no effect (n=174) on MMSE, ADAScog, CDR subgroup (n=32) MMSE >27 slower decline in cognition Omega 3 fatty acids for the prevention of dementia Cochrane Database of Systematic Reviews WS Lim, JK Gammack, JK Niekerk, AD Dangour subjects aged 60 years and above cognitively intact EPA/ DHA/ ALA at least 6 months Ongoing studies - UK: OPAL - NL: MEMO (Am J Clin Nutr, 2008) - USA: MIDAS Freund-Levi, Arch Neurol 2006 4
Voedingsinname: energie-inneming Tussenmaaltijd/ drinkvoeding Protein energy supplementation in adults: a systematic review 49 reports/ 4790 randomized subjects Mean weight gain 2.3 % Benefit in mortality RR 0.74 (95% CI 0.59-0.92) Few trials were able to suggest any functional benefit Mortality relative risks Ref. 9,3 MJ/d (m), Voedingsnormen, 2003 Milne, 2009 Enriched drinks in frail/ institutionalized elderly people Gewicht (kg) Vitamine D deficientie (%) 24 wk RCT in homes for the elderly Ages > 60 years, BMI 30 km 2, MMSE > 10 Intervention: 2 times daily a complete food Outcome measures nutritional status physical and cognitive performance Verhoging thcy (%) Verbetering - voedingstoestand - cognitie (BMI < 24 kg/ m 2 ) Wouters-Wesseling, 2002; Manders, 2006 Manders, JNHA 2009 5
Effect on physical and mental functioning In general, no effect on grip strength, Barthel Index, FEFA-score, Berkhout index score ADAS-cog, verbal fluency and GDS But..in those with low BMI (<24 kg/m 2 ), improvement in ADAS-cog (+ 11% vs -5 %) in Language subscore Diagnostiek en behandeling - multidisciplinair Handreiking in de Multidisciplinaire Richtlijn 2001 Dagelijkse voeding adequaat aanvullende drinkvoeding volledige drinkvoeding wensvoeding Wouters-Wesseling, 2002; Manders, 2006 Meer dan suppletie ambiance multidisciplinaire aanpak Ambiance improvement in 5 nursing homes Intervention (n=95) Controls (n=83) Baseline Change Baseline Change Quality of Life 60 +0.3 59-4.9 (0-100) Performance 25 +0.2 24-2.2 (0-48) Fine movements 17.7-0.5 16.4-2.1 (0-24) Weight (kg) 73.8 +0.5 74.6-1.1 Nijs, 2006 6
Ambiance op maat In het kort Energie (MJ/d) Ondervoeding dreigt Aandacht voor voeding ook in relatie tot cognitie Maatwerk voor de dementie-patient Dank U voor Uw aandacht Met dank aan alle ouderen die geparticipeerd hebben in het gepresenteerde onderzoek 7