Overname van uw praktijk: wel in een keten, niet aan de ketting? Luc Defaix Mickey Engel



Vergelijkbare documenten
Fusie & bedrijfsovername tips en tricks uit de praktijk. SECTIE ONDERNEMINGSRECHT 2 april 2019

Plan van aanpak bij het kopen van bedrijven:

Bedrijfsoverdracht: hoe werkt dat? Due diligence. Overnamecontract

EEN BEDRIJF KOPEN. Management Buy Out. Management Buy In. Strategische overname

Goed voorbereid een overnametraject in. Financiële en juridische aspecten bij overnames Joy van der Veer Guido Goorts

KOOPOVEREENKOMST INZAKE OVERNAME VAN ACTIVITEITEN VAN

MASTERCLASS: PRACTISCH CONTRACTEREN

CONCEPT UITSLUITEND VOOR DISCUSSIEDOELEINDEN INTENTIEVERKLARING. [ ], [ ], (kantoorhoudende [ ], te [ ],hierna te noemen: de Verkoper,

Ervaringsdeskundigen over fouten bij overnames in de hostingbranche

In vijf dagdelen bent u optimaal voorbereid op de overname van een onderneming LEERGANG BEDRIJF KOPEN

Samenwerkingsverbanden in de zorg. 22 november 2018

Overeenkomst van (ver)koop van aandelen. [naam vennootschap]

NOVEMBER 2012 LEERGANG BEDRIJF KOPEN

KvK Overnamedag 10 mei Max Miltenburg. Het proces van bedrijfsoverdracht

Stappenplan bedrijfsoverdracht

Kooiweg 2 Zwolle. Vraagprijs: ,00 k.k.

QR code. De intentieovereenkomst in de transactiepraktijk. Download deze presentatie. Marina Verberkmoes. 13 november 2018

Starten door overname

INTENTIEOVEREENKOMST OP HOOFDPUNTEN. en gezamenlijk hierna ook te noemen Partijen,

Tijdig Starten met Stoppen

UW BEDRIJF VERKOPEN?

1. Oriëntatie. 2. Waardebepaling

Fiscale zaken voor BV ondernemers

Procedure Statutenwijziging en Kapitaalvermindering

Samenwerken is vermenigvuldigen. Fusie & Overname Jaarcongres Houten, 3 december 2015

- OVEREENKOMST - INZAKE GEHEIMHOUDING

Informatieblad Bedrijfsoverdracht

Instelling. Peeters Advocaten-Avocats. Onderwerp. Roadbook voor fusies en overnames in België (deel 1) Datum. 24 oktober 2016

Ik wil mijn huis verkopen heeft u nog wat tips? (De succesformule van De Boer, Storimans & Partners)

CONSUMENTEN- VOORWAARDEN

De Weidenweg 17A - Ruinerwold

Algemene Verkoopvoorwaarden

Van overwegen en contacten naar ondernemen en contracten

SEPTEMBER 2012 LEERGANG BEDRIJF VERKOPEN

Wat is een "gesplitste aankoop" en "vruchtgebruik"?

Rekenvoorbeeld Management Buy Out

Financial due diligence: Toegevoegde waarde due diligence adviseur bij afrekenmechanismen

Omschrijving en grondslag

Kerkstraat 61B te Putten kantoorruimte op de 1 e verdieping

Voordracht 50. Haarlem, 25 mei 2000 Onderwerp: aankoop aandelen FIRON BV Bijlagen: - ontwerpbesluit - concept-koopovereenkomst

1. Housing ter Veer gevestigd te Eindhoven, KvK-nummer , wordt in deze algemene voorwaarden aangeduid als Housing ter Veer.

Leergang Bedrijf Kopen

Specialisten. bedrijfsovernames. Company Brokers, Bedrijfsopvolging, altijd maatwerk. Specialist. Serieus en betrouwbaar. Resultaat georiënteerd

Verkoop onderneming aan kinderen

Heerenweg 8 IJhorst. Vraagprijs: ,00 k.k.

Van den Berghlaan AB Hoofddorp Vraagprijs! k.k.

Postweg 13A te Putten Representatieve kantoorruimte op 1 e verdieping

Tijdig Starten met Stoppen Praktijkoverdracht. Henri Brom T: E: Senior Adviseur Opvolging en Overdracht

Tijdig Starten met Stoppen Praktijkoverdracht. Workshop overdracht KNGF. Overnames. Booming business?? Programma

TE KOOP. Bermweg 0 ong. Capelle aan den IJssel - Schenkel Vraagprijs ,-- k.k.

Beleggingsobject aan de rand van centrum VENLO ROERMONDSESTRAAT 2 VENLO

Zomerkade 136 te Huizen

INTENTIEVERKLARING. [ ], [ ], (kantoorhoudende [ ], te [ ], hierna te noemen: [ y] te

Themabijeenkomst Tax & Legal Koopprijsmechanismen

1 Waarom een accountant?

Ittervoort. Sleestraat 16

CONCEPT UITSLUITEND VOOR DISCUSSIEDOELEINDEN AANDEELHOUDERSOVEREENKOMST

Uw bedrijf verkopen? 10 tips voor een succesvol verkoopproces

Waardering van bedrijven Financiering van bedrijfsovernames

Uw bedrijf overdragen

Overzicht notariële werkzaamheden bij aankoop van een woning

De Letter of Intent (LOI)

Lage Engweg 6-8. te Putten. Huurprijs ,- per jaar exclusief gebruiks- en verbruikslasten (geen btw van toepassing)

DRACHTEN, S.H.DE ROOSHOF m² BERGLAAN EG DRACHTEN

Inkomensadvies. WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen

Koopprijsaanpassingen in M&A. Steven Storm

Roermond Dirksbergerweg

J.A. Radeckerweg 34 A, 1871 CJ Schoorl

DATAROOM REGLEMENT. Met [ ] Inzake. Project [ ]

Verkoop van uw bedrijf

AANDEELHOUDERSOVERENKOMST GREEN VISION HOLDING B.V. tussen SDI TECHNOLOGY VENTURES B.V. PARTICIPATIEMAATSCHAPPIJ OOST NEDERLAND B.V.

Uw bedrijf verkopen? Taxatie. Overnameprijs UW BEDRIJF VERKOPEN? DAAROM EEN ACCOUNTANT

Nijhofflaan garage - Veenendaal

Uw bv s als fiscale eenheid in De belangrijkste voor- en nadelen op een rij. whitepaper

Algemene Consumentenvoorwaarden Makelaardij

Roggel Burg. Gubbelstraat 42

Titel presentatie. Inhoud. 1. Even voorstellen 2. Bedrijfsovernames het proces 3. Inzoomen: de waardering 4. Tips & Tricks bijovernames

Informatie brochure. Koopstart

Fiscaal voordeel. binnen het Koninkrijk der Nederlanden

Echt Thaalpad 131 INDELING: SOUTERRAIN: Berging en overdekte parkeerplaats. BEGANE GROND: Gezamenlijke entree. Lift.

Dienstverleningsdocument

FAILLISSEMENTSVERSLAG Nummer: 1 Datum: 27 november 2012

Locked box mechanisme bij Nederlandse transacties vaker gebruikt dan internationaal

Economische eigendomsoverdracht en de verhoging overdrachtsbelasting per 1 juli Een reactie

De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Vennootschaps- en Financieel Recht... Afdeling 1. Begrip due diligence...

Oprichting Spaar BV. H&S Online - Hermans & Schuttevaer Notarissen N.V.

Schaarweg 6. Huizen. Vraagprijs ,-- k.k.

Bent u al DBA proof?

Informatiebrochure. Huis kopen

Bent u klaar voor de Wet Werk en Zekerheid? Doe de WWZ-check!

De kunst van het bepalen van de optimale transactiestructuur

Haaftenseweg 14 te Rumpt Vraagprijs ,-- k.k.

BEGRIPPENLIJST BIERCONTRACTEN

Vraagprijs ,-- k.k.

Informatie brochure. Koopstart. Kopen met korting voor zittende huurders

Binnenweg 2 Giesbeek

Oude Borculoseweg 20

ALGEMENE CONSUMENTEN- VOORWAARDEN MAKELAARDIJ

Transcriptie:

Overname van uw praktijk: wel in een keten, niet aan de ketting? Luc Defaix Mickey Engel AKD:#8837705v1

Overname van uw praktijk: wel in een keten, niet aan de ketting? Veel dierenartsenpraktijken worden momenteel benaderd voor een samenwerking of zelfs overname door andere, vaak buitenlandse, partijen. Praktijken gaan onderdeel uit maken van een grotere keten. De reactie bij nog niet aangesloten dierenartsen (in dit artikel wordt daarmee gedoeld op dierenarts-praktijkeigenaren) is tweeërlei. Waar de één geen heil ziet in het samengaan met andere praktijken, wordt de ander enthousiast van de kansen die een samenwerking of overname biedt. Hieronder leest u over de te maken keuzes als dierenarts in het huidige economische klimaat. Vanuit onze ervaring behandelen wij de meest belangrijke aandachtspunten bij overnames van dierenartsenpraktijken. Hopelijk helpt het u meer bekend te worden met de voor- en nadelen van een eventuele overdracht van de praktijk, zodat u een meer weloverwogen beslissing kunt nemen. Voor dierenartsen waarbij ketenvorming niet aan de orde is, kan het nuttig zijn te begrijpen waar de collega s mee bezig zijn. De bestaande dierenartsenketens zijn alom bekend: de bij Sterkliniek Dierenartsen, Elke Dierenartsen en Ranzijn aangesloten dierenartsen hebben er voor gekozen niet langer op eigen kracht maar samen met anderen te opereren. Meer recent wordt de sector ook benaderd door grotere, deels buitenlandse, ketens die vaak eigendom zijn van private equity partijen. Ketenvorming kan een oplossing zijn voor de dierenarts die zich geconfronteerd ziet met een opvolgingsprobleem. Samenwerking kan daarnaast een oplossing zijn voor een tegenvallende vraag (diereneigenaren houden de hand op de knip) of het gegeven dat de dierenarts eigenlijk meer arts dan ondernemer is. Ketenvorming kan echter ook een kans zijn om een voorsprong te nemen op branchegenoten die de overnamemolen niet in gaan, bijvoorbeeld door het realiseren van synergievoordelen of het bevorderen van kennisdeling. Of u als dierenarts nu probleem-gedreven of kans-gedreven bent en denkt over aansluiten bij een keten: er is een groot aantal keuzes te maken. Om sturing te geven aan de invulling van die keuzes, is het nuttig stil te staan bij de verschillende fasen van een overnametraject. Een dergelijk traject is over het algemeen in te delen in een voorbereidende, inhoudelijke en afrondende fase. ORIËNTEREN ONDERHANDELEN AFRONDEN Oriëntatiefase: waarom, wie, wat en hoe? Een overname begint met het bepalen van een goede strategie, ook als potentiële verkoper. Het is van belang als verkoper de redenen voor de overdracht goed voor ogen te hebben en te houden en om kritisch te bezien of de te behalen doelen via de beoogde overname bereikt kunnen worden. Waarom wilt u verkopen? Indien u besloten heeft dat een overdracht the way forward is, wie is dan een geschikte koper? Het is van cruciaal belang te onderzoeken of de kopende partij past bij uw praktijk en de collega s die daarin werkzaam zijn. De voornamelijk Zweedse en Nederlandse partijen die nu actief zijn op de Nederlandse markt hebben ieder hun specifieke kenmerken. Hier komen wij later in dit artikel op terug. 2

Voorts is het als verkoper van belang het object van verkoop te bepalen: wat wilt u precies verkopen? De gehele praktijk of slechts een deel daarvan? Inclusief onroerend goed of zonder? Met bestaande samenwerkingsverbanden of zonder? En meer van dergelijke praktische vragen. En tenslotte: hoe gaat u verkopen? Het is mogelijk de overdracht via een aandelenoverdracht of via de verkoop van activa en passiva te effecturen. De aandelentransactie kent een veel eenvoudiger logistiek. Deze overdracht geschiedt via een notariële akte van overdracht, waardoor de gehele onderneming in één handeling wordt overgedragen. Bij overdracht van de praktijk middels een activa/passiva-transactie gelden voor elk van de individuele vermogensbestanddelen verschillende leveringsvereisten waaraan moet worden voldaan. Zo worden overeenkomsten overgedragen aan de koper via een akte en medewerking daaraan door de individuele contractspartij. Overdracht van schulden vergt naast een akte de toestemming van elk van de schuldeisers. Bij de overdracht van een grote praktijk kan dit proces behoorlijk logistiek intensief en in ieder geval tijdrovend zijn. In fiscaal opzicht zijn er ook verschillen. De verkoopopbrengst van aandelen valt normaliter onder de deelnemingsvrijstelling en is dus onbelast. Bij een activa/passiva transactie is de verkoopopbrengst wel belast. De koper heeft daarentegen het voordeel van een groter afschrijvingspotentieel. In de fiscale afweging omtrent het type transactie kan voorts de verliescompensatie bij de verkopende partij meewegen. In dat kader kan een activa/passiva transactie interessant zijn. Een aandelentransactie kan juist weer aantrekkelijker zijn indien onroerend goed wordt mee verkocht, omdat dan geen overdrachtsbelasting wordt geheven (tenzij u een OG-B.V. verkoopt). Overigens komt het in de praktijk vaak voor dat een combinatie van voornoemde typen transacties noodzakelijk is, gelet op de samenstelling van veel dierenklinieken. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een samenstel van maatschappen, B.V. s en/of joint ventures. In een enkel geval zal er dan ook eerst intern geherstructureerd moeten worden alvorens een transactie van de praktijk mogelijk is. Let op dat een dergelijke interne herstructurering vooraf ook fiscale consequenties kan hebben voor de transactie waarmee de praktijk aan de keten wordt overgedragen. Het is van belang om deze consequenties vooraf goed in beeld te hebben. Heeft u voornoemde vragen (voor uzelf) beantwoord, dan is het raadzaam een begin te maken met het verzamelen van relevante (financiële) informatie met betrekking tot de onderneming. Soms kan het zinvol zijn met een financiële adviseur eerst een eigen waardebepaling te maken. Eén van de belangrijke vragen daarbij is of er posten zijn in de winst- en verliesrekening die genormaliseerd dienen te worden omdat deze eenmalig voorkomen of bijzonder van aard zijn. Het zo nauwkeurig mogelijk bepalen van de toekomstige kasstromen is belangrijk omdat kopers op basis van die informatie uw praktijk goed kunnen waarderen. De verzamelde informatie kan vervat worden in een overzichtelijk boekwerk (Informatie Memorandum). Soms is het ook al voldoende voor kopers om een wat beknopter informatiepakket te ontvangen. Een voordeel van een dergelijke werkwijze is dat, nu er meerdere kopers in de markt actief zijn, al die kopers zich voor hun bieding op dezelfde 3

informatie kunnen baseren. Als verkoper kan het interessant zijn gebruik te maken van enige marktwerking door verschillende kopers tegen elkaar te laten bieden. Dat verhoogt over het algemeen de koopprijs die voor uw praktijk betaald wordt. Voorts is het aan te raden om duidelijk bij potentiële kopers aan te geven wat van hen wordt verwacht. Welke onderwerpen dient de bieding te behandelen en welke uitgangspunten voor de waardering zijn gehanteerd. Op die manier kunt u als verkoper de uniforme biedingen goed met elkaar vergelijken. In de praktijk zien we meestal biedingen die een cash & debt free ondernemingswaarde (enterprise value) bevatten. Kort gezegd, wordt dan de koopprijs voor de aandelen berekend door de rentedragende schulden van de ondernemingswaarde af te trekken en de vrij uitkeerbare cash bij de ondernemingswaarde op te tellen. Uw financiële adviseur kan u bij het beoordelen van dergelijke biedingen goed ondersteunen. Voor activa/passiva transacties gelden vanzelfsprekend weer hele andere waarderingsregels. Het voert te ver om hier in het kader van dit artikel dieper op in te gaan. Wij zien op dit moment een drietal kopers actief op de Nederlandse markt: Evidensia en Anicura, beiden van Zweedse afkomst, en Dierenartsengroep Nederland. Deze kopers zijn allen eigendom van private equity huizen, respectievelijk EQT, Fidelio & Nordic Capital en Standard Investment. De Zweden wensen in onze ervaring veelal een 100% belang te verwerven, waar de Nederlanders een meerderheidsbelang en meer operationele betrokkenheid zoeken. De te maken afwegingen ten aanzien hiervan leest u verderop in dit artikel. ORIËNTEREN ONDERHANDELEN AFRONDEN Onderhandelingsfase Is het IM opgesteld, dan is het zaak een geheimhoudingsovereenkomst of Non Disclosure Agreement te ondertekenen, waarin de geheimhouding tussen de verkoper en geïnteresseerde partijen wordt afgesproken en vastgelegd. Dit om te voorkomen dat de gevoelige bedrijfsinformatie zoals verzameld in het IM op straat komt te liggen of gebruikt wordt voor een ander doel dan de mogelijke overname. Mits juist opgesteld, borgt dit document de vertrouwelijkheid. Is het IM eenmaal verzonden aan geïnteresseerde kopers, dan zijn zij aan zet. Zij zullen nu - hopelijk in de gevraagde vorm met een bieding komen. Hoe de biedingen er uit zullen zien, is moeilijk te voorspellen. Een aantal zaken valt ons echter wel op in biedingen die wij hebben gezien in afgeronde overnames. De wens om 100% van de aandelen of activa/passiva in een onderneming te kopen zien we steeds terug in de Zweedse biedingen. De Nederlandse biedingen bestonden merendeels uit een bieding op een meerderheidsbelang in de onderneming. Indien u overweegt om een meerderheidsbelang in de praktijk te verkopen, heeft u naast een koopovereenkomst nog een gedegen aandeelhoudersovereenkomst nodig. In de laatste overeenkomst worden afspraken vastgelegd omtrent het bestuur en toezicht (governance) van de praktijk, maar ook afspraken rondom toekomstige financiering of afspraken aangaande een eventuele toekomstige exit (overdracht, tag/drag along afspraken et cetera). Private equity huizen hebben veelal een andere horizon; zij zijn nimmer voor onbepaalde tijd aan de bedrijven in hun portefeuille gebonden. Het is dus van belang om u vooraf goed te informeren over de intenties van de uiteindelijk eigenaren. 4

Realiseert u zich dat ook bij verkoop van een meerderheidsbelang de uiteindelijke zeggenschap naar de koper/meerderheidsaandeelhouder overgaat. Dit is slechts anders indien in de aandeelhoudersovereenkomst bijzondere vetobepalingen worden opgenomen ter bescherming van de minderheidsaandeelhouder(s). De praktijk leert dat de meerderheidsaandeelhouder vaak aan het eind van de dag de doorslaggevende stem heeft. Geïnteresseerde kopers die genoegen nemen met een minderheidsbelang in uw onderneming zijn wij tot op dit moment nog niet tegengekomen in de Nederlandse markt. Tenslotte nog een laatste opmerking over de inhoud van de biedingen. Bestudeer de verschillende biedingen goed op earn-out componenten, nabetalingen, verkopersleningen of herinvesteringsverplichtingen. Deze componenten zitten veelal wat verdekt verwerkt in de biedingen, maar kunnen een forse impact hebben op de te ontvangen koopprijs voor de praktijk. Maakt u dus goed onderscheid tussen die delen van de koopprijs die u bij levering van de aandelen of activa/passiva ontvangt en die onderdelen die u op een later tijdstip ontvangt. Of beter gezegd: nog hoopt te ontvangen. Onze ervaring is dat door kopers ook nog wel onderscheid wordt gemaakt tussen delen van de koopprijs die nog afhankelijk zijn van toekomstige prestaties (earn out) en onderdelen die wel al vaststaan maar gewoon later worden betaald (nabetaling). Dat laatste heeft vaak te maken met de financierbaarheid van de totale koopprijs. Bij al die uitgestelde betalingen of herinvesteringsverplichtingen moet u zich afvragen of u daarvoor als verkoper zekerheid (van koper) wenst te ontvangen. Hoe stelt u zeker dat de koper die nabetalingen ook nog kan doen op het moment dat deze verschuldigd worden? Er zijn verschillende mogelijkheden die grofweg lopen van bankgarantie of escrow tot verpanding van de verkochte aandelen of activa/passiva. Van belang is dat u zich de thematiek realiseert en hierover met de koper tijdig afspraken maakt. Bij geen van de private equity huizen is het verstrekken van een dergelijke vorm van zekerheid vanzelfsprekend. Meestal is het lastig in te vlechten in hun eigen financieringsstructuur, die zeker bij de buitenlandse partijen vaak op hoger niveau in de groep is georganiseerd. Intentieovereenkomst Na bestudering van de ontvangen biedingen kunnen dan de eerste onderhandelingen worden ingezet met de geïnteresseerde kopers. Durf als verkoper ook niet financiële criteria mee te nemen in de afweging van de biedingen. Welke koper past het best bij de cultuur van uw praktijk? Wat zijn de (lange termijn) intenties met de praktijk, welke rol gaat u vervullen na de overdracht van de praktijk? En meer van dergelijke vragen. De praktijk leert dat de onderhandelingen in nagenoeg alle gevallen uitmonden in het verstrekken van exclusiviteit aan één van de geïnteresseerde kopers. Kopers zullen hierop staan nu zij vanaf deze fase substantiële out of pocket kosten moeten maken (denk aan adviseurs die een boekenonderzoek gaan doen). Het is wel verstandig aan deze exclusiviteit een bepaalde termijn te koppelen, zodat u zichzelf niet (te lang) blokkeert. Mochten de slotonderhandelingen niet succesvol kunnen worden afgerond, kunt u alsnog overstappen naar een andere koper. Zodra op hoofdlijnen overeenstemming is bereikt over de overname, worden de contouren uitgewerkt in een intentieverklaring. Hierin worden afspraken vastgelegd omtrent de vorm van de overname (een overname van aandelen of activa en passiva), de koopprijs (bij overdracht en eventuele nabetalingen), ontbindende of opschortende voorwaarden, de datum van de overdracht, het boekenonderzoek en nadere afspraken over bijvoorbeeld het aanblijven van het management, huurovereenkomsten en exclusiviteit. 5

ORIËNTEREN ONDERHANDELEN AFRONDEN Documentatiefase Boekenonderzoek Vanuit juridisch perspectief heeft de koper bij elke overname een onderzoeksplicht, terwijl de verkoper een informatieplicht heeft. Na ondertekening van de intentieverklaring wordt door de koper een start gemaakt met het boekenonderzoek, dat geldt als een invulling van zijn onderzoeksplicht. In de regel is dit onderzoek beperkt tot een juridisch, een financieel/fiscaal en een commercieel/operationeel onderzoek. De verkoper geeft uiting aan zijn informatieplicht door informatie te verstrekken aan koper waarvan hij weet of verwacht dat deze van belang is voor koper. In de praktijk stuurt koper veelal een uitgebreide lijst met informatieverzoeken betreffende de te acquireren onderneming. Tegenwoordig is het gebruikelijk dat verkoper die informatie en documenten aanlevert via een zogenaamde digitale dataroom. Er zijn professionele partijen die een zeer goed beschermde digitale omgeving bieden. Als verkoper zet u hier informatie in het kader van het juridische, financiële en operationele onderzoek online, zodat koper het onderzoek kan doen dat hij nodig acht. Via de digitale dataroom houdt verkoper de touwtjes in handen. Per document kan worden ingesteld in hoeverre de koper (inclusief adviseurs) documenten kan inzien, printen en downloaden. De dataroom genereert zelfs rapporten met meta data waarin te zien is welke gebruiker hoe lang in een document kijkt en wie de documenten print en downloadt. Dit soort informatie kan eventueel later van belang zijn om aan te tonen dat koper wel degelijk bekend was met bepaalde informatie. De resultaten van het boekenonderzoek worden opgenomen in een inhoudelijk rapport, waaruit voor koper de risico s met betrekking tot de over te nemen praktijk blijken. Sommige risico s kunnen worden afgedekt via een (additionele) vrijwaring van de verkoper. Sommige kwesties zijn ook praktisch op te lossen door de koper na de transactie. In een enkel geval leiden de resultaten van het boekenonderzoek tot een heronderhandeling van de koopprijs. Daarnaast is het gebruikelijk dat de verkoper op de onderneming toegesneden garanties aan de koper verstrekt. Deze algemene garanties zijn bedoeld als vangnet voor de koper voor die (rest)risico s die niet in het boekenonderzoek zijn gesignaleerd. Deze set aan garanties komt meestal terug in een bijlage bij de koopovereenkomst. Indien een digitale dataroom gebruikt is, kan een DVD met alle verstrekte informatie en documentatie na afronding van het boekenonderzoek aan de koopovereenkomst gehecht worden. Veelal wordt de afspraak gemaakt tussen verkoper en koper dat koper onder genoemde garanties niet meer kan claimen indien de informatie bekend is gemaakt in de dataroom. Hier geldt dus: hoe meer (gedetailleerde) informatie verkoper heeft verstrekt, hoe kleiner zijn risico is geworden alsnog te worden geconfronteerd met een claim uit hoofde van de garanties na de overname. Zie hier het belang om dit informatieproces aan verkoper s zijde goed en zorgvuldig te structureren. Koopovereenkomst Als partijen uitonderhandeld zijn over alle aspecten rondom de verkoop, kunnen de afspraken worden vastgelegd in de koopovereenkomst. Afhankelijk van het object van verkoop is dit een Asset Purchase Agreement (bij een activa/passiva-verkoop) of een Share Purchase Agreement (bij een aandelenoverdracht). De APA of SPA is feitelijk een verdere 6

uitwerking van de intentieovereenkomst. In de overeenkomst wordt meer gedetailleerd gedocumenteerd wat is overeengekomen over de onderwerpen zoals vastgelegd in de intentieovereenkomst. Daarnaast kunnen de onderwerpen die zijn voortgekomen uit het boekenonderzoek worden gedocumenteerd. Het is voor verkoper zaak om zijn aansprakelijkheden in dit stadium zo veel mogelijk te beperken. Een ander aspect van de SPA of APA dat uw nauwkeurige aandacht behoeft, is het overeen te komen non-concurrentiebeding. Ervan uitgaande dat er bij de overdracht van uw praktijk ook goodwill en know how wordt overgedragen, is de non compete termijn voor verkoper gemaximeerd tot 3 jaren na overdracht. De exacte bewoording van het beding luistert nauw. Het is zinvol met koper te bespreken welke ruimte u wordt geboden indien de samenwerking vóór genoemde 3 jaren wordt beëindigd. Zorgt u ervoor dat de nonconcurrentiebedingen in managementovereenkomst of arbeidsovereenkomst ook op die afspraken zijn afgestemd. De non concurrentie bedingen in de verschillende overeenkomsten dienen andere doelen en worden dan ook door rechters anders geïnterpreteerd. Let erop dat die verschillen u niet parten spelen. Overige documenten Naast een NDA, IM, intentieovereenkomst en de uiteindelijke APA of SPA, dient wellicht nog aanvullende documentatie te worden opgesteld. Per geval moet worden bekeken wat nodig is. Zo wordt vóór de overdracht van de praktijk door veel dierenartsen gewerkt op basis van een managementovereenkomst. De cruciale vraag die voorligt bij elke overname is of verkoper ook ná overdracht nog kan werken op basis van die overeenkomst of dat een arbeidsovereenkomst met de onderneming of koper moet worden gesloten. Als ondernemer wilt u wellicht niet aan de ketting door in loondienst te gaan bij de koper van uw praktijk. Het is voor veel ondernemers niet gemakkelijk de vrijheid die het ondernemerschap met zich brengt op te geven. Toch kan een arbeidsovereenkomst voordelen bieden. Zo geniet de dierenarts in loondienst arbeidsrechtelijke ontslagbescherming. Dit biedt de dierenarts zekerheid in het geval deze om de één of andere reden dient te vertrekken. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat deze bescherming vermindert indien de dierenarts tevens statutair bestuurder blijft van de onderneming na overname ervan. Een tweede voordeel van de arbeidsovereenkomst is dat u vaak dure arbeidsongeschiktheidsverzekeringen in de persoonlijke holding kunt opzeggen, hetgeen financieel aantrekkelijk kan zijn. De keuze voor een arbeids- of managementovereenkomst heeft ook fiscale gevolgen. In het geval van een aandelentransactie dient in dat licht de Regeling aanwijzing directeurgrootaandeelhouder én het verdwijnen van de VAR-verklaring in ogenschouw genomen te worden. Een managementovereenkomst kan fiscaal aantrekkelijker zijn, nu de dierenarts na ontvangst van de beloning bij zijn persoonlijke management B.V. zelf kan bepalen welk gedeelte aan salaris wordt uitgekeerd (evenwel met inachtneming van de regels van de gebruikelijk loon regeling ). Over het algemeen geldt dat salaris minder aantrekkelijk belast wordt dan de winst die na uitkering van de management fee nog in de B.V. zit. Overname van uw praktijk kan overigens leiden tot het verplicht verzekeren voor werknemersverzekeringen (hetgeen tevens zicht geeft op uitkeringen). Het loont om hier in een vroegtijdig stadium al (samen met een adviseur) over na te denken en keuzes te maken om de nieuwe onderneming in fiscaal opzicht te optimaliseren. 7

Een ander aspect dat adequate vastlegging vereist, is de huur van praktijkruimten. Onze ervaring is dat huurrelaties veelal vóór overdracht van de praktijk niet geformaliseerd zijn. Dit is ook niet noodzakelijk, nu huurder en verhuurder deel uitmaken van dezelfde groep van vennootschappen ( broekzak-vestzak ). Nu na een overdracht van de praktijk derden partij worden bij de huurovereenkomsten, is het zaak de relaties te formaliseren in nieuwe huurovereenkomsten. Hierbij dient bekeken te worden of in de nieuwe situatie BTW verschuldigd is over de huurpenningen. Het standaard ROZ-model kan veelal leidend zijn voor de nieuwe overeenkomst(en), nu dit model verhuurdersvriendelijk is ingestoken. Pré closing/ontvlechting Eén van de zaken die tijdig moet worden onderkend, is de ontvlechting van de kredietfaciliteit van de over te dragen praktijk. Meer dan eens zijn verkoper en de over te dragen onderneming partij bij één en dezelfde kredietovereenkomst met de bank. In die situatie is het van belang dat de door de verkoper verstrekte zekerheden (ten behoeve van de bank) gelijktijdig met de overdracht van de onderneming vrijgegeven worden. U wilt als verkoper na de overname niet meer aansprakelijk kunnen worden gehouden door de bank voor schulden van de overgedragen onderneming. Dit vergt de medewerking van de bank en dus in de praktijk meer tijd dan verwacht. Voorts dient tijdig gekeken te worden naar de effecten van het eventueel verbreken van een fiscale eenheid voor de BTW en/of Vpb. Indien die fiscale eenheid verbroken wordt, lopen de aansprakelijkheden nog altijd door. De verkoper dient zelf de Belastingdienst op de hoogte te stellen van de verbreking. Herinvestering Ook zien we wel dat (met name de Zweedse) kopers aan verkopers aanbieden om te herinvesteren in de koper s groep waartoe de over te dragen praktijk gaat behoren. De verkoper gebruikt dan een deel van de koopprijs om te investeren in een veelal Zweedse holdingvennootschap. De regels voor deze herinvestering moeten natuurlijk op haar eigen merites worden beoordeeld. Vaak komt hier buitenlands (lees: Zweeds) recht om de hoek kijken. In sommige gevallen is het niet onverstandig om dan ook een Zweedse adviseur in te schakelen. Let u vooral ook op de fiscale regels rondom dergelijke participaties. Met name de lucratief belang regeling dient u scherp te hebben, indien u wenst te voorkomen dat de opbrengsten op uw investering tegen progressief tarief (52%) belast worden. Closing Op het moment dat partijen het eens zijn over alle documenten, is het moment daar: de closing. Partijen ondertekenen alle noodzakelijke documenten en de aandelen worden geleverd door de notaris of de activa en passiva worden geleverd middels de hierboven in dit artikel genoemde overdrachtshandelingen. Met inachtneming van bovenstaande aandachtspunten worden de kansen op een succesvolle samenwerking hopelijk groter. U gaat dan wel deel uitmaken van de keten, maar niet aan de ketting! In dit artikel hebben wij inzicht willen verschaffen in de bij een overdracht van uw praktijk te doorlopen fasen met elk een aantal belangrijke aandachtspunten. Uiteraard zijn er veel meer juridische aspecten die daarbij de aandacht verdienen. Wij bezien graag met u wat voor uw praktijk in die zin het beste is. Voor fiscaal advies kunt u terecht bij de fiscalisten van AKD, waarvan Eric Vermeulen heeft bijgedragen aan het schrijven van dit artikel. 8

Luc Defaix Functie Advocaat en partner Expertise M&A Contracting Kantoor Eindhoven Telefoon +31 88 253 5678 Mobiel +31 6 52 048919 E-mail ldefaix@akd.nl Mickey Engel Functie Advocaat Expertise M&A Contracting Kantoor Eindhoven Telefoon +31 88 253 5694 Mobiel +31 6 46 405872 E-mail mengel@akd.nl 9