De kunst van elkaar begrijpen Omgaan met beperkte gezondheidsvaardigheden in de dagelijkse praktijk Congres De patiënt aan het roer in de zorg!? Utrecht, 12 april 2019
2
Zorg op maat; beter aansluiten bij de gezondheidsvaardigheden van patiënten Patiënten en zorgconsumenten verschillen in mate waarin zij zelf in staat zijn regie over zorg te voeren over de eigen gezondheid en mee te beslissen over de behandeling Gezondheidsvaardigheden staan daarbij centraal
Gezondheidsvaardigheden De vaardigheden om informatie over gezondheid - te krijgen - te begrijpen - en te gebruiken bij het nemen van beslissingen over gezondheid.
Hoe gezondheidsvaardig is NL? 2,5 miljoen laaggeletterden (18%). Ruim drie op de tien Nederlanders (36%) heeft problemen met het vinden, begrijpen, beoordelen en/of toepassen van informatie. Eén op de twee Nederlanders (48%) heeft moeite met eigen regie over gezondheid, ziekte en zorg.
Is het een probleem? Slechtere gezondheidsuitkomsten verklaring gezondheidsverschillen naar SES / opleidingsniveau Ervaren kwaliteit van zorg minder goed Kosten gezondheidszorg 61 miljoen Toenemende focus op zelf-management en ehealth krimpende arbeidsmarkt in de zorg 6
7
Zorgpad binnen de curatieve zorg Voorbereiding consult Kritieke momenten Probleem identificeren Besluit om hulp te zoeken Actief op zoek naar hulp Afspraak maken/krijgen Naar afspraak komen Consult Hulpvraag formuleren Vraagverheldering Anamnese Lichamelijk onderzoek Bevindingen en uitleg Advies en behandeling Afronding en verslaglegging Uitvoering Behandeladviezen begrijpen en opvolgen Vervolg consult Informatie terugkoppelen aan zorgverlener Afweging professionele zorg/ zelfzorg
Waar hebben mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden moeite mee? de weg vinden in de zorg zoeken op het internet (digitale vaardigheden) folders, websites, formulieren, bijsluiters begrijpen gesprekken met zorgverleners voeren klachten adequaat en in chronologische volgorde benoemen uitleg en adviezen begrijpen en in praktijk brengen behandelplan, revalidatieplan begrijpen medicijnen op de juiste manier innemen eigen doelen stellen, leven (re)organiseren, zelfmanagement 9
Ervaren barrières in het contact met zorgverleners Mensen met lagere gezondheidsvaardigheden vinden het lastiger om in het gesprek met een zorgverlener het woord te nemen omdat: - ze vaker denken dat er geen tijd is - ze niet weten hoe ze het onderwerp het beste kunnen bespreken - ze niet lastig willen zijn - ze niet weten wat ze moeten vragen - ze niet goed weten wat er van hen verwacht wordt Bron: Henselmans et al., Health Expectations, 18 (2015) 6, p. 2375-2388
Uitdagingen samengevat Driekwart zorgverleners wekelijks geconfronteerd met één of meerdere uitdagingen ten gevolge van beperkte gezondheidsvaardigheden Top 5 van uitdagingen over alle fasen 1. Patiënt laat de beslissing bij mij 2. Patiënt kan zorgvraag of klachten niet duidelijk vertellen tijdens het consult 3. Patiënt volgt mijn adviezen (bijvoorbeeld over leefstijl of medicatie) niet of onjuist op 4. Patiënt komt niet of te laat op de gemaakte afspraak 5.Patiënt laat niet merken wat hij/zij wil
Kansen bieden om mee te doen, maar waar liggen die kansen? Op vier niveaus: beleid organisatie communicatie wetenschappelijk onderzoek
Health Literate organisaties maken het gemakkelijker voor mensen om: hun weg te vinden binnen de zorg of de organisatie zelf; gezondheidsinformatie te vinden en te begrijpen; optimaal gebruik te maken van de aanwezige ondersteuning en zorg.
Samen beslissen: welke instrumenten zijn er? Voor patiënten, gericht op: bewustwording; wat vind ik belangrijk? bv online vragenlijst mijn kwaliteit van leven communicatie, bv: drie goede vragen kiezen voor een behandeling: bv keuzehulpen delen van patiëntervaringen Samen beslissen als deel van medische richtlijn zorgprofessionals: bv drie fasen model (keuze, optie, beslissen)
Samen beslissen: een loze kreet? Wat bedoelen we met Samen beslissen? Bespreek met patiënt. Is dit ook wat de patiënt wil en kan? Samen beslissen vraagt van alle betrokkenen (arts, patiënt en naasten) inspanning, vertrouwen en respect. Luisteren is een belangrijker vaardigheid dan informeren.
Stelling 1 Testen van geletterdheid en gezondheidsvaardigheid moet standaard onderdeel zijn van de anamnese van de specialist.
Stelling 2 Bij het geven van informatie moeten zorgverleners er altijd vanuit gaan dat een patiënt lage gezondheidsvaardigheden heeft.
Stelling 3 Keuzehulpen zijn niet geschikt voor patiënten met lage gezondheidsvaardigheden
Stelling 4 Verbetering van lage gezondheidsvaardigheden begint niet bij patiënten/ cliënten maar bij hun zorgverleners of de zorginstelling.
Tenslotte Stel, u hebt een zak met geld en de opdracht de zorg voor mensen met lage gezondheidsvaardigheden te verbeteren, waar zou u op inzetten?
Health Literate Organisaties - 10 kenmerken Bron: al., 2012 Aandacht voor HL is structureel ingebed in missie, beleid en activiteiten; HL is centraal onderdeel van kwaliteitsbeleid en hier wordt ook op gemonitord; Medewerkers worden toegerust met de juiste vaardigheden om met mensen met lage HL om te gaan; Mensen met lage HL worden betrokken bij ontwikkeling, implementatie en evaluatie van gezondheidsinformatie en zorg; Zorg en informatie wordt zo ingericht dat deze voor iedereen toegankelijk is; Strategieën voor heldere communicatie worden gebruikt en men controleert altijd of communicatie begrepen wordt; Informatie en zorg is gemakkelijk toegankelijk en mensen worden geholpen om door de zorg heen te navigeren; Ontwerpt en verspreidt makkelijk te begrijpen en toe te passen informatie (gedrukt, audiovisueel of via social media); Heeft vooral ook aandacht voor lage HL in situaties met een hoog risico zoals zorgtransities en communicatie rond medicatie; Communiceert helder over op welke zorg mensen recht hebben en waar men eventueel voor moet bijbetalen
Monique Heijmans SENIOR ONDERZOEKER CHRONISCH ZIEKEN, ZELFMANAGEMENT EN DIVERSITEIT www.nivel.nl/[monique.heijmans] Jeanine van der Giessen ONDERZOEKER AFDELING GENETICA UMC UTRECHT