Gedeelde besluitvorming. Samen kunnen we het zelf!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gedeelde besluitvorming. Samen kunnen we het zelf!"

Transcriptie

1 Gedeelde besluitvorming Samen kunnen we het zelf! Monique Baas Niek Golsteijn verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming verpleegkundig specialist Oncologie 1

2 Persoonlijke achtergrond ( van ons) 2

3 Persoonlijke achtergrond deelnemers 1. In hoeverre is er aandacht voor Gedeelde Besluitvorming in jouw beroepspraktijk/werkveld? 2. In hoeverre heb je zelf als patiënt/naaste/mantelzorger zelf Gedeelde Besluitvorming ervaren (in medische context)? 3

4 Algemeen: betekenis ziekte voor patiënt Rouwproces Gevoel van levensbedreiging Verminking Stress / coping Angst voor pijn afhankelijkheid, verlies, dood Keuzes maken Relatieproblemen Schuld Seksualiteit Schaamte Onzekerheid Polyfarmacie Dieet M ANP Rotterdam, werkcollege 2 december

5 Stellingen -1 - De meeste patiënten willen niet meebeslissen, de arts is immers de deskundige - Behandelbeslissingen worden genomen in de spreekkamer van de arts. Daarom speel ik geen rol van betekenis. - Gedeelde besluitvorming is niet nieuw: De arts met wie ik samenwerk, laat altijd de patiënt meebeslissen. 5

6 Stellingen -2 - Gedeelde besluitvorming zelfmanagement Zelfmanagement: Het zodanig omgaan met de chronische aandoening (symptomen, behandeling, lichamelijke, psychische en sociale consequenties en bij behorende aanpassingen in leefstijl) dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven VenVN M&G 10 april Monique Baas-Thijssen

7 Stellingen -2 - Gedeelde besluitvorming zelfmanagement Gedeelde besluitvorming: Behandelaar en patiënt nemen in een gezamenlijk proces beslissingen over gezondheids- en behandeldoelen VenVN M&G 10 april Monique Baas-Thijssen

8 Zelfmanagement - Gedeelde besluitvorming zelfmanagement Zelfmanagement: - Centraal staat de mens met een chronische ziekte die gezamenlijk met de professional vaststelt wat hij zelf kan en wil doen (= balans tussen belasting en belastbaarheid) - Continu en dynamisch proces dat moet leiden tot het optimaliseren van de kwaliteit van leven. 8

9 Zelfmanagement - Gedeelde besluitvorming zelfmanagement Blijven doen Kennen Zelfmanagement 5A model: Doen Kunnen Achterhalen: actuele situatie, overtuigingen, gedrag en kennis Adviseren: specifieke gezondheidsrisico s en voordelen verandering handelen Afspreken: samen doelen stellen o.b.v. interesse en vertrouwen patiënt Assisteren: persoonlijke barrières, strategieën, probleemoplossende technieken en ondersteuning Arrangeren: vervolgafspraken: bezoek, telefonisch, reminders etc Willen 9

10 Oncologie: Beslismomenten Screening Diagnostiek Behandeling Curatie Palliatie End of life 10

11 Controle in besluitvorming Controle arts hoog Paternalisme Gedeelde besluitvorming Controle patiënt laag hoog Besluiteloosheid Consumentisme laag 11

12 Gedeelde besluitvorming: waarom? De aloude bekende ethische redenen: respecteren autonomie (patiëntparticipatie) weldoen (afwegen voor- en nadelen) niet schaden (geen behandeling die patiënt niet wil) rechtvaardigheid (kostenverdeling, minder ongelijkheid in zorg) Maar daarnaast (extrapolatie Keuzehulp-onderzoek) tevredenheid patiënten (o.a. kennis, betrokkenheid) ongewenste variatie; invasieve behandelingen angst, gezondheidsuitkomsten kosten; therapietrouw D. Stacey et al, Cochrane Library

13 Typen beslissingen (O Connor et al, BMJ, 2003) Effectieve beslissingen Algemene consensus over beste behandeling Wetenschappelijke zekerheid Duidelijk meer voordelen dan nadelen Preferentiegevoelige beslissingen Wetenschappelijke onzekerheid Beslissing hangt af van subjectieve afweging Voorbeelden? Aspirine na hartinfarct Mastectomy / Lumpectomy Screening prostaatkanker Preoperatieve radiotherapie bij rectumcarcinoom 13

14 Typen beslissingen (O Connor et al, BMJ, 2003) Kwaliteit Kwantiteit 14

15 Gedeelde besluitvorming: stappen Elwyn et al. (2012) J. Gen Intern Med. 15

16 Gedeelde besluitvorming: stappen 16

17 Gedeelde besluitvorming: stappen 1. Er is een medisch probleem waarover een besluit genomen moet worden 2. Voorleggen behandelingsopties (incl niets doen ) CHOICE 3. Bespreken opties en voor-/nadelen 4. Bespreken waarden/ideeën/zorgen/verwachtingen patiënt 5. Verken rol-voorkeur patient 6. Beslissing wordt samen genomen (of uitgesteld) OPTION DECISION Stiggelbout et al. (2012) BMJ; Elwyn et al. (2012) J. Gen Intern Med. 17

18 Nota bene - Partnership, niet in de steek laten! - Gedeelde Besluitvorming omvat niet alleen het uiteindelijke besluit! - Het hoeft niet allemaal in één consult! 18

19 Factoren 1. Welke factoren spelen volgens jou een rol in gedeelde besluitvorming? 2. Kan je deze onderverdelen in gebieden waarop deze betrekking hebben? 3. Zijn het hinderende of helpende factoren? 19

20 20

21 Op welke manier kan jij invloed uitoefenen? a. Op organisatieniveau b. Als zorgverlener / op professioneel niveau c. Gedragsverandering / ondersteunen patiënt 21

22 Op welke manier kan jij invloed uitoefenen? a. Op organisatieniveau Voorbeelden? - Invloed visiedocument - Landelijke opleidingen - Ziekenhuisbeleid (o.a. MDO) 22

23 Op welke manier kan jij invloed uitoefenen? b. Als zorgverlener/op professioneel niveau Voorbeelden? - introspectie - feedback / intervisie - voorbeeldgedrag 23

24 Bewustwording nodig! Clinicians are experts in medical options and their clinical implications, but patients are experts in terms of the impact of these decisions on their everyday living. RL Street, JCJM De Haes, Pat Educ Couns,

25 Op welke manier kan jij invloed uitoefenen? c. Gedragsverandering / ondersteunen patiënt Voorbeelden? - Ask 3 questions / Stel goede vragen - power imbalance beslechten - verder? 25

26 Ask 3 Questions Based on The Health Foundation Inspiring Improvement s Magic Programme ( 26

27 maar ook beslissingsondersteuning! Bron: Desirée Hairwassers, 30 januari

28 maar ook beslissingsondersteuning! b.v. (online) keuzehulpen

29 Afweging patiënt belangrijk 29

30 Tot slot JIJ OOK! voor informatie: 30

Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat?

Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat? Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat? Gedeelde besluitvorming vanuit VERPLEEGKUNDIG perspectief Monique Baas verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming (baas@lumc.nl) 1 Gedeelde besluitvorming:

Nadere informatie

Inhoud workshop. Gedeelde besluitvorming. Inleiding op het thema. Inleiding op het thema. Aanleiding voor de workshop

Inhoud workshop. Gedeelde besluitvorming. Inleiding op het thema. Inleiding op het thema. Aanleiding voor de workshop Gedeelde besluitvorming Inhoud workshop Inleiding op het thema en de workshop Wat is gedeelde besluitvorming en het verloopt het proces? Oefenen van de stappen aan de hand van een casus Nabespreken casus

Nadere informatie

Gedeelde Besluitvorming: de tijd van pamperen is voorbij!?

Gedeelde Besluitvorming: de tijd van pamperen is voorbij!? Agenda Gedeelde Besluitvorming: de tijd van pamperen is voorbij!? Verpleegkundig expert Gedeelde Besluitvorming Gedeelde besluitvorming: Definitie; achtergrond; doel Stappen van GB Rol verpleegkundige

Nadere informatie

Dr. Heleen Snijders Chirurg in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis Gouda

Dr. Heleen Snijders Chirurg in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis Gouda Dr. Heleen Snijders Chirurg in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis Gouda GEDEELDE BESLUITVORMING Wie kent deze term? Wie weet wat het betekent? Wie past het toe in de praktijk? GEZAMENLIJKE BESLUITVORMING

Nadere informatie

Zelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012

Zelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012 Zelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012 Jeroen Havers CBO j.havers@cbo.nl Zelfmanagement Programma NPCF CBO Financiering: VWS Opdrachtgevers: NPCF & patiëntenorganisaties Uitvoering: CBO, looptijd

Nadere informatie

Eigen regie in de palliatieve fase

Eigen regie in de palliatieve fase Verwante begrippen Eigen regie in de palliatieve fase zelfmanagement Hanke Timmermans Opdracht film ZM Er volgt zo meteen een korte film van ca. 6 minuten, waarin zes mensen met een chronische ziekte aan

Nadere informatie

Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl

Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011 Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Agenda Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement Zelfmanagement = Ondersteuning van zelfmanagement

Nadere informatie

Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker

Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl Mariëtte Bergmans (BVN) 1 wie staat hier? AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl 1 Definitie zelfmanagement

Nadere informatie

Workshop Zelfmanagement

Workshop Zelfmanagement Workshop Zelfmanagement Maaike van der Linden, ervaringsdeskundige Josine van Hamersveld, ADF Stichting, Werkgroep Zelfmanagement Depressie Hanke Timmermans, Kwaliteitsinstituut CBO, Zelfmanagementprogramma

Nadere informatie

De patiënt als partner in zorg. Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut

De patiënt als partner in zorg. Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut De patiënt als partner in zorg Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut Doel: verhogen patiëntgerichtheid zorg Vraaggestuurde zorg, vanuit het patiëntenperspectief,

Nadere informatie

Shared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan?

Shared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan? Shared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan? Dirk T. Ubbink PI afdeling Chirurgie AMC Gedeelde besluitvorming, samen beslissen, shared decision-making Wie

Nadere informatie

Alles wat u moet weten over gedeelde besluitvorming bij ALS

Alles wat u moet weten over gedeelde besluitvorming bij ALS Alles wat u moet weten over gedeelde besluitvorming bij ALS Prof. dr. Ellen Smets Medische Psychologie Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam Disclaimer Alles wat u moet weten over gedeelde

Nadere informatie

Shared decision making - of - Gedeelde besluitvorming. Hanneke de Haes Afdeling Medische Psychologie

Shared decision making - of - Gedeelde besluitvorming. Hanneke de Haes Afdeling Medische Psychologie Shared decision making - of - Gedeelde besluitvorming Hanneke de Haes Afdeling Medische Psychologie Controle in besluitvorming Controle arts hoog Paternalisme Gedeelde besluitvorming Controle patiënt laag

Nadere informatie

Disclosure belangen Stiggelbout

Disclosure belangen Stiggelbout Disclosure belangen Stiggelbout (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven geen Sponsoring of onderzoeksgeld Geen Honorarium of andere (financiële)

Nadere informatie

Sturen op kosten in de zorg. Patiënt, professional, politiek? Shared Decision Making. NFU-RVZ Utrecht 06-09-2013

Sturen op kosten in de zorg. Patiënt, professional, politiek? Shared Decision Making. NFU-RVZ Utrecht 06-09-2013 Sturen op kosten in de zorg. Patiënt, professional, politiek? Shared Decision Making. NFU-RVZ Utrecht 06-09-2013 Trudy van der Weijden Huisartsgeneeskunde School CAPHRI MUMC+ Shared Decision Making Gezamenlijke

Nadere informatie

Gezamenlijke besluitvorming. Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum

Gezamenlijke besluitvorming. Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum Gezamenlijke besluitvorming Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum Overzicht Geschiedenis Noodzaak Definitie Effect van gezamenlijke besluitvorming Geschiedenis

Nadere informatie

Shared Decision Making met ROM als informatiebron. 3 februari 2016 Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz

Shared Decision Making met ROM als informatiebron. 3 februari 2016 Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz Shared Decision Making met ROM als informatiebron 3 februari 2016 Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz 1 Programma 9.30 uur: Welkom! 9.40 uur: Shared Decision Making met ROM als informatiebron:

Nadere informatie

Samen Kiezen. Trudy van der Weijden Hoogleraar Implementatie van richtlijnen Vakgroep Huisartsgeneeskunde School CAPHRI, Maastricht University

Samen Kiezen. Trudy van der Weijden Hoogleraar Implementatie van richtlijnen Vakgroep Huisartsgeneeskunde School CAPHRI, Maastricht University Samen Kiezen Trudy van der Weijden Hoogleraar Implementatie van richtlijnen Vakgroep Huisartsgeneeskunde School CAPHRI, Maastricht University Gedeelde besluitvorming waar hebben we het over? 1 Geraadpleegde

Nadere informatie

Kiezen en delen. Hoe benut je gedeelde besluitvorming als pijler voor excellente zorg

Kiezen en delen. Hoe benut je gedeelde besluitvorming als pijler voor excellente zorg Kiezen en delen Hoe benut je gedeelde besluitvorming als pijler voor excellente zorg Haske van Veenendaal, CBO en lid dagelijks bestuur platform Gedeelde Besluitvorming. Agenda Inleiding: oorsprong, fysiologie

Nadere informatie

Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)?

Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)? Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)? Dirk Ubbink, MD PhD PI afdeling Chirurgie Academisch Medisch Centrum Amsterdam Belangenverstrengeling Wat is gedeelde besluitvorming?

Nadere informatie

Het Individueel Zorgplan

Het Individueel Zorgplan Het Individueel Zorgplan Bedreiging of Gezamenlijke Kans? Hans in t Veen, longarts STZ Expertise Centrum Astma & COPD h.intveen@sfg.nl Wat is een IZP? Het IZP is de dynamische set van afspraken van de

Nadere informatie

De plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg

De plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg De plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg Marjolein Rentinck Internist/oncoloog bij Tergooi Symposium Methoden voor besluitvorming rond het levenseinde

Nadere informatie

Gedeelde besluitvorming: onderzoek en onderwijs in het AMC Dirk Ubbink & Marcel Fabriek

Gedeelde besluitvorming: onderzoek en onderwijs in het AMC Dirk Ubbink & Marcel Fabriek Gedeelde besluitvorming: onderzoek en onderwijs in het AMC Dirk Ubbink & Marcel Fabriek Afdelingen Chirurgie & Medische Psychologie Academisch Medisch Centrum Amsterdam Deel 1: Onderzoek Wat is gedeelde

Nadere informatie

De patiënt aan het stuur implementatie in het zorgveld. Linda van Mierlo, PhD Beleidsmedewerker Zorginnovatie, CZ

De patiënt aan het stuur implementatie in het zorgveld. Linda van Mierlo, PhD Beleidsmedewerker Zorginnovatie, CZ De patiënt aan het stuur implementatie in het zorgveld Linda van Mierlo, PhD Beleidsmedewerker Zorginnovatie, CZ IQ healthcare congres, 7 september 2012 CZ Alles voor betere zorg 1. Voor verzekerden Goede

Nadere informatie

Zelfmanagementondersteuning: HOE doe je dat?

Zelfmanagementondersteuning: HOE doe je dat? Zelfmanagementondersteuning: HOE doe je dat? HGZO CONGRES Dr. Ada ter Maten-Speksnijder Dr. Susanne van Hooft Kenniscentrum Zorginnovatie Hogeschool Rotterdam Opbouw Workshop Introductie Visie op zelfmanagement

Nadere informatie

ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN

ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening

Nadere informatie

Zelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt. 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.

Zelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt. 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr. Zelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl wie staat hier? 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november

Nadere informatie

ZELFMANAGEMENT. Ramon Daniëls Hogeschool Zuyd. Jaarcongres Ergotherapie 24 november 2011

ZELFMANAGEMENT. Ramon Daniëls Hogeschool Zuyd. Jaarcongres Ergotherapie 24 november 2011 ZELFMANAGEMENT Ramon Daniëls Hogeschool Zuyd Jaarcongres Ergotherapie 24 november 2011 Er is iets gaande! Er is iets gaande! Google combinatie zelfmanagement en zorg: 106.000 hits Er is iets gaande! LandelijkActieprogrammaZelfmanagement

Nadere informatie

Shared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar. Tim Kreuger, Margot Metz

Shared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar. Tim Kreuger, Margot Metz Shared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar Tim Kreuger, Margot Metz Inhoud Shared Decision Making (SDM): wat is het? Samenhang SDM & herstelvisie. Meerwaarde en mate

Nadere informatie

EBP: het nemen van beslissingen

EBP: het nemen van beslissingen EBP: het nemen van beslissingen EBP platform werkgroep Erica Baarends, Ergotherapie Ingrid Driessen en Xandra Gielen, Creatieve Therapie Saskia Duymelinck, Vepleegkunde Jacques Geraets, Fysiotherapie Michelle

Nadere informatie

De kunst van elkaar begrijpen

De kunst van elkaar begrijpen De kunst van elkaar begrijpen Omgaan met beperkte gezondheidsvaardigheden in de dagelijkse praktijk Congres De patiënt aan het roer in de zorg!? Utrecht, 12 april 2019 2 Zorg op maat; beter aansluiten

Nadere informatie

Zelfmanagement voor iedereen haalbaar?

Zelfmanagement voor iedereen haalbaar? Zelfmanagement voor iedereen haalbaar? dr. Monique Heijmans NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg 29 juni academische werkplaats Context Groeiende zorgvraag door toename chronische

Nadere informatie

Shared decision making, ook voor bedrijfsarts? Workshop Bedrijfsgeneeskundige dagen 18 en 19 juni Papendal

Shared decision making, ook voor bedrijfsarts? Workshop Bedrijfsgeneeskundige dagen 18 en 19 juni Papendal Shared decision making, ook voor bedrijfsarts? Workshop Bedrijfsgeneeskundige dagen 18 en 19 juni Papendal Dunja Dreesens Research School CAPHRI, Universiteit Maastricht & ZonMw Shared decision making:

Nadere informatie

Heliomare Gedeelde besluitvorming (shared decision making) Maartje Ligthart Fysiotherapeut

Heliomare Gedeelde besluitvorming (shared decision making) Maartje Ligthart Fysiotherapeut Heliomare Gedeelde besluitvorming (shared decision making) Maartje Ligthart Fysiotherapeut Inhoud Inleiding gedeelde besluitvorming Proces van gedeelde besluitvorming Keuzehulpen Gedeelde besluitvorming

Nadere informatie

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?!

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?! Saskia Teunissen Hoogleraar palliatieve zorg en hospicezorg Oncologieverpleegkundige en gezondheidswetenschapper Julius Centrum UMC Utrecht en Associatie Hospicezorg Nederland Directeur/bestuurder academisch

Nadere informatie

Welkom. Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker

Welkom. Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker Welkom Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker Programma vandaag 17:00 Welkom en opening 17:10 Het draait om de patiënt

Nadere informatie

Kiesgerustin de laatstelevensfase

Kiesgerustin de laatstelevensfase Kiesgerustin de laatstelevensfase CLAUDIA SCHRODER EN MARLIJN CASPERS LEVENMETKANKER 19 FEBRUARI 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Shared decision making Een combinatie van IT en mensgerichte zorg

Shared decision making Een combinatie van IT en mensgerichte zorg Shared decision making Een combinatie van IT en mensgerichte zorg Door Dorothea Wild, MD Stel je voor: mevrouw Smit, één van je patiënten, lijdt aan reumatoïde artritis in haar rug. Ze komt op consult

Nadere informatie

Rapport Patiëntervaringen met 3 goede vragen

Rapport Patiëntervaringen met 3 goede vragen Rapport Patiëntervaringen met 3 goede vragen februari 2017 COLOFON Patiëntenfederatie Nederland Postbus 1539 3500 BM Utrecht Churchilllaan 11 3524 GV Utrecht Telefoon: (030) 297 03 03 Email: info@patientenfederatie.nl

Nadere informatie

toolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte

toolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte toolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte Over deze toolkit Welkom in het huis van persoonsgerichte zorg! Zoals je ziet is het huis nog in

Nadere informatie

Shared decision-making in de zorg: recente ontwikkelingen 14 maart 2017 NVHVV Continuing Nursing Education

Shared decision-making in de zorg: recente ontwikkelingen 14 maart 2017 NVHVV Continuing Nursing Education Shared decision-making in de zorg: recente ontwikkelingen 14 maart 2017 NVHVV Continuing Nursing Education Albine Moser, RN MPH PhD albine.moser@zuyd.nl Lectoraat Autonomie en participatie van chronisch

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting 167 Dit proefschrift gaat over patiëntenparticipatie bij medische besluitvorming in de laatste levensfase van oncologie patiënten. Wanneer patiënten niet meer kunnen genezen,

Nadere informatie

Shared Decision Making met ROM als informatiebron

Shared Decision Making met ROM als informatiebron Shared Decision Making met ROM als informatiebron 13 oktober 2015 (opfris)training Haske van Veenendaal, Margot Metz 1 Programma 13.30 Welkom & uitleg/opfrissen model SDM met ROM 14.10 Gesprek SDM met

Nadere informatie

Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker. heeft u uw beslissing gemaakt?

Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker. heeft u uw beslissing gemaakt? Time-out en gedeelde besluitvorming bij mensen met borstkanker heeft u uw beslissing gemaakt? http://zorgzine.npcf.nl/samen_beslissen/de-praktijk Achtergrond Cliënten willen meer meebeslissen (NPCF, B-force/BVN)

Nadere informatie

Patient inclusie in de PCPCC trial ( )

Patient inclusie in de PCPCC trial ( ) Patient inclusie in de PCPCC trial (2014-2016) Onderzoek naar de inzet van een keuzehulp bij de behandelkeuze van prostaatkanker Maarten Cuypers, MSc. Social Psychology, Tilburg University Najaarsvergadering

Nadere informatie

Gezamenlijke Besluitvorming met ROM als informatiebron 11 november 2016

Gezamenlijke Besluitvorming met ROM als informatiebron 11 november 2016 Gezamenlijke Besluitvorming met ROM als informatiebron 11 november 2016 drs. Margot Metz, Trimbos-instituut, GGz Breburg. dr. Marjolein Veerbeek, prof. dr. Edwin de Beurs, prof. dr. Christina van der Feltz-Cornelis,

Nadere informatie

Workshop. De talenten van de koks voor 5* zelfmanagement. Patiëntprofielen

Workshop. De talenten van de koks voor 5* zelfmanagement. Patiëntprofielen , Workshop De talenten van de koks voor 5* zelfmanagement Patiëntprofielen Ingrediënten van deze workshop Visie op zelfmanagement in het LAZ Talenten in kaart Mentality model Sneltest en Profiel Zelfmanagement

Nadere informatie

Psychosociale gevolgen van kanker. Wat speelt er bij kanker. 8 november 2011 8 november 2011. K.Rutgers, Centrum Amarant/THHA 1

Psychosociale gevolgen van kanker. Wat speelt er bij kanker. 8 november 2011 8 november 2011. K.Rutgers, Centrum Amarant/THHA 1 Psychosociale gevolgen van kanker Karen Rutgers van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant te Utrecht Toon Hermans Huis Amersfoort Wat speelt er bij kanker Kanker = crisis = ontreddering Kanker

Nadere informatie

Ondersteunen eigen regie van de zorgvrager

Ondersteunen eigen regie van de zorgvrager Ondersteunen eigen regie van de zorgvrager Tot stand gekomen in samenwerking met Jeroen Havers (CBO), Angela de Rooij- Peek (DVN) en Dennis van de Rijt en mede gebaseerd op workshop tijdens de kennissessie

Nadere informatie

NKOP CONGRES Parallelsessie: Shared Decision Making met ROM als informatiebron

NKOP CONGRES Parallelsessie: Shared Decision Making met ROM als informatiebron NKOP CONGRES 2016 Parallelsessie: Shared Decision Making met ROM als informatiebron Margot Metz (GGZ Breburg, Trimbos instituut), Saskia Bollen (Mondriaan ouderen), Maud Bocken (Mondriaan ouderen) & Arjan

Nadere informatie

Gedeelde besluitvorming bij de oncologische behandeling: een multidisciplinaire focus. Workshop NVPO congres 2019

Gedeelde besluitvorming bij de oncologische behandeling: een multidisciplinaire focus. Workshop NVPO congres 2019 Gedeelde besluitvorming bij de oncologische behandeling: een multidisciplinaire focus Workshop NVPO congres 2019 Even voorstellen Danique Bos Ella Visserman Lyonne Zonneveld Inge Henselmans AMC NFK AMC

Nadere informatie

Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie

Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie Workshop: Zoek het uit! Praktijk en wetenschap dichter bij elkaar 31-01-2019, Nieuwegein Dr. AnneLoes van Staa & Lausanne Mies Hogeschool

Nadere informatie

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg Hein Visser, Mira Jong Wie, wat, waar is COP zorg COP zorg: consultteam ondersteunende en palliatief zorg Nurse based team: verpleegkundig specialisten

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase

Besluitvorming in de palliatieve fase Palliatief redeneren Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht Saskia Teunissen Hoogleraar hospicezorg UMC Utrecht Foto s Nynke Thien Klinisch redeneren en palliatief

Nadere informatie

De ontwikkeling en evaluatie van een online borstreconstructie keuzehulp

De ontwikkeling en evaluatie van een online borstreconstructie keuzehulp De ontwikkeling en evaluatie van een online borstreconstructie keuzehulp Mammacongres 2017 Jacqueline ter Stege Psycholoog/PhD student Afd. Psychosociaal Onderzoek en Epidemiologie Antoni van Leeuwenhoek

Nadere informatie

PROMS en persoonsgerichte zorg

PROMS en persoonsgerichte zorg PROMS en persoonsgerichte zorg Trudy van der Weijden 31 maart 2017 Maastricht University School CAPHRI Care and Public Health Research Institute Declaration of interest Inhoud Persoonsgerichte zorg; strategieën

Nadere informatie

COPD Individueel behandelen

COPD Individueel behandelen COPD Individueel behandelen Wolfheze, Bomen over COPD 2017 Janneke Bins, AIOS Hans in t Veen, longarts COPD: meer dan FEV1 COPD Integrale gezondheid 1 GOLD 2017 Inhoud workshop COPD basaal assessment (Integrale)

Nadere informatie

Samen Beslissen? 3 goede vragen

Samen Beslissen? 3 goede vragen Samen Beslissen? 3 goede vragen Samen Beslissen leidt tot tevredener patiënten weloverwogen en medisch gezien verstandige keuzes patiënten houden zich beter aan gekozen (behandel)strategie D. Stacey Cochrane

Nadere informatie

Sjouke Schiere en Paulien Stollmeijer

Sjouke Schiere en Paulien Stollmeijer Sjouke Schiere en Paulien Stollmeijer Weduwnaar klaagt huisarts aan Casus Echtgenote: 2010 Darmkanker Juli 2015 Uitbehandeld; naar huis met O2 suppletie Palliatieve sedatie in geval van pijn, dyspnoe Geen

Nadere informatie

Oncologische zorg op maat twee aanpakken

Oncologische zorg op maat twee aanpakken Health Monitor Oncologische zorg op maat twee aanpakken Sjaak Bloem en AnneLoes van Staa 06-02-2019 overzicht Presentatie Health Monitor en Zelfmanagement Web Workshop 2 x 2 parallelle sessies 2 methoden

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase. Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare

Besluitvorming in de palliatieve fase. Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare Besluitvorming in de palliatieve fase Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare 16-03-17 Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht

Nadere informatie

Aan de slag met het Individueel Zorgplan!

Aan de slag met het Individueel Zorgplan! Aan de slag met het Individueel Zorgplan! Stannie Driessen, programmaleider Chronisch Zieken, Vilans, Utrecht Mark van der Wel, Huisarts-onderzoeker, WGC Lindenholt en UMC St Radboud, Nijmegen Carel Bakx

Nadere informatie

Dilek Yilmaz Arts-onderzoeker LUMC Regina The Algemeen directeur ZorgKeuzeLab

Dilek Yilmaz Arts-onderzoeker LUMC Regina The Algemeen directeur ZorgKeuzeLab Dilek Yilmaz Arts-onderzoeker LUMC d.yilmaz@lumc.nl 06-81930465 Regina The Algemeen directeur ZorgKeuzeLab regina@zorgkeuzelab.nl 06-24220053 Imlanteerbare Cardioverter-defibrillator ICD: preventie plotse

Nadere informatie

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve

Nadere informatie

Gezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen

Gezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen Gezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen Dr. Marianne Nieuwenhuijze Lector Midwifery Lectoraat Midwifery Science Academie Verloskunde Maastricht

Nadere informatie

Samen keuzes maken (SKM)

Samen keuzes maken (SKM) Shared decision making (SDM) Samen keuzes maken (SKM) Dr. P.F.J. (Raphael) Schulte, psychiater-psychotherapeut, trainer interactievaardigheden, opleider psychiatrie GGZ-NHN NedKAD Invitational Conference

Nadere informatie

Ideaal: Zorg komt overeen met de waarden en voorkeuren van de individuele patiënt.

Ideaal: Zorg komt overeen met de waarden en voorkeuren van de individuele patiënt. Ideaal: Zorg komt overeen met de waarden en voorkeuren van de individuele patiënt. Iedere patiënt kan zeggen: Ik heb precies de hulp gekregen die ik nodig had en die ik wilde, op het juiste moment en op

Nadere informatie

Van Vink naar Vonk. persoonsgerichte diabeteszorg in mijn praktijk! Stannie Driessen, Vilans 26 februari 2014

Van Vink naar Vonk. persoonsgerichte diabeteszorg in mijn praktijk! Stannie Driessen, Vilans 26 februari 2014 Van Vink naar Vonk persoonsgerichte diabeteszorg in mijn praktijk! Stannie Driessen, Vilans 26 februari 2014 Persoonsgerichte zorg voor Ingrid Cholesterol Bloeddruk Andere Leefstijl Medicatie Angst om

Nadere informatie

ZORG VOOR PATIENTEN MET EEN NIERZIEKTE

ZORG VOOR PATIENTEN MET EEN NIERZIEKTE ZORG VOOR PATIENTEN MET EEN NIERZIEKTE 9 maart 2016 Hans Bart, directeur NVN 1 Missie NVN Nierpatiënten helpen bij het behouden en/of verbeteren van hun kwaliteit van leven en zorg. 2 Wat staat de NVN

Nadere informatie

Samen Beslissen in Bernhoven. Inge Blokzijl Chalmer Hoynck van Papendrecht Hans Maertens Mieke Klerkx

Samen Beslissen in Bernhoven. Inge Blokzijl Chalmer Hoynck van Papendrecht Hans Maertens Mieke Klerkx Samen Beslissen in Bernhoven Inge Blokzijl Chalmer Hoynck van Papendrecht Hans Maertens Mieke Klerkx 5 juli 2017 Waarom Samen Beslissen? De beste behandeling is voor iedere patiënt anders Onderzoek laat

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid in de zorg en in de spreekkamer

Ervaringsdeskundigheid in de zorg en in de spreekkamer Ervaringsdeskundigheid in de zorg en in de spreekkamer 15 april 2016 Anouk Knops Projectleider Samen Beslissen Patiëntenfederatie NPCF Wie zijn wij? Koepel van patiënten- en consumenten-organisaties Het

Nadere informatie

E-health in verschillende snelheden

E-health in verschillende snelheden E-health in verschillende snelheden Myrah Wouters Programmaleider ehealth-monitor 8 februari 2019 Over het onderzoek Feiten & cijfers Zorgconsumenten Zorgverleners 580 artsen medisch specialisten en huisartsen

Nadere informatie

Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden?

Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden? Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden? Alja Bosch, MSc. Docent Fontys Hogescholen Toegepaste Psychologie Communicatiewetenschapper Fysiotherapeut Inhoud Gezondheidsvaardigheden, waar

Nadere informatie

Symposium palliatieve zorg

Symposium palliatieve zorg Symposium palliatieve zorg Zorgmodule palliatieve zorg Markeren van de palliatieve fase Markeren van de palliatieve fase 20 oktober 2016 Angelie van de Crommert Karin van Veen Als ik sterven zal. Claudia

Nadere informatie

Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige

Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige De beschrijving van de eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige is ontleend aan het deskundigheidsgebied van de

Nadere informatie

Therapietrouw (bij DIABETES)

Therapietrouw (bij DIABETES) Therapietrouw (bij DIABETES) S.J. Fischer; Klinisch Psycholoog, Slotervaartziekenhuis Amsterdam Therapietrouw Mate waarin het gedrag van een patiënt overeenkomt met het medische of gezondheidsadvies dat

Nadere informatie

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken

Nadere informatie

Samenvatting Richtlijn

Samenvatting Richtlijn Samenvatting Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Multidisciplinaire richtlijn ter ondersteuning van de dagelijkse praktijkvoering van zorgverleners, gericht op patiënten met kanker en/of

Nadere informatie

Zelfmanagement & zelfmanagementbehoeften van COPD-patienten

Zelfmanagement & zelfmanagementbehoeften van COPD-patienten Blok 2a Hoorcollege Themaweek: Zelfmanagement, veel meer dan informeren?! Zelfmanagement & zelfmanagementbehoeften van COPD-patienten Yvonne Korpershoek RN, MSc, PhD student Verpleegkundige/verplegingswetenschapper/docent

Nadere informatie

Workshop -onderzoek. Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat. Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012

Workshop -onderzoek. Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat. Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012 Workshop -onderzoek Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012 Centrale vragen Workshop: Hoe kunnen hulpbehoeften van mensen met een chronische

Nadere informatie

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP WAAROM CALM? Ongeveer 25% van de oncologische patiënten in de palliatieve fase ontwikkelt een depressie of aanpassingsstoornis.

Nadere informatie

Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften. Bij mensen met EPA. Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016

Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften. Bij mensen met EPA. Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016 Zelfmanagement ondersteuningsbehoeften Bij mensen met EPA Titus Beentjes Nationaal Congres GGz Verpleegkunde 16 juni 2016 Zelfmanagement ondersteuning behoeften & EPA Introductie Methode Bevindingen Discussie

Nadere informatie

DOORBRAAKPROJECT ROM. Het begin van het einde. Williams,

DOORBRAAKPROJECT ROM. Het begin van het einde. Williams, DOORBRAAKPROJECT ROM Het begin van het einde Williams, 151124 Doorbraakproject ROM Project Trimbos-instituut in opdracht van het Landelijk Platform GGZ, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, het

Nadere informatie

Nationale en klinische ontwikkelingen in de psycho-oncologie; kunnen we online?

Nationale en klinische ontwikkelingen in de psycho-oncologie; kunnen we online? Nationale en klinische ontwikkelingen in de psycho-oncologie; kunnen we online? Mecheline van der Linden Afdeling medische oncologie VU medisch centrum 2011 1 Kanker: incidentie en prevalentie Incidentie:

Nadere informatie

Een keuzehulp ter ondersteuning van gemeenschappelijke besluitvorming rond CVRM bij diabetespatiënten

Een keuzehulp ter ondersteuning van gemeenschappelijke besluitvorming rond CVRM bij diabetespatiënten Een keuzehulp ter ondersteuning van gemeenschappelijke besluitvorming rond CVRM bij diabetespatiënten Mathijs Dun, Jaco Voorham, Floor Haaijer Ruskamp, Jan Schuling, Petra Denig Klinische Farmacologie,

Nadere informatie

Samen beslissen: ``instrumenten`` Paul Kil Uroloog Elisabeth - Tweesteden Ziekenhuis Tilburg

Samen beslissen: ``instrumenten`` Paul Kil Uroloog Elisabeth - Tweesteden Ziekenhuis Tilburg Samen beslissen: ``instrumenten`` Paul Kil Uroloog Elisabeth - Tweesteden Ziekenhuis Tilburg Kiezen, dat doen we samen! Arts Patiënt De beste behandeling is voor iedere patiënt anders De beste behandeling

Nadere informatie

Meet and Greet Citrienfonds Samen verbeteringen binnen bereik brengen

Meet and Greet Citrienfonds Samen verbeteringen binnen bereik brengen November 2017 Meet and Greet Citrienfonds Samen verbeteringen binnen bereik brengen 17 november 2017 Time-out en shared decision making Art Vreugdenhil, Medisch oncoloog Máxima Medisch Centrum, Ella Visserman,

Nadere informatie

Tussenstand nulmetingen SDM-project

Tussenstand nulmetingen SDM-project 23-4-2017 Tussenstand nulmetingen SDM-project 23 april 2017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Colofon... 2 1. Inleiding en probleemstelling... 3 2. Resultaten van de eerste nulmeting... 4 3. Discussie...

Nadere informatie

Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft

Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft Marie Louise Luttik 24/04/2018 Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft En welke rol speelt of speelde zorg in jouw nest? Familiezorg en Mantelzorg Mantelzorg

Nadere informatie

Samen beslissen is beter

Samen beslissen is beter Beschouwing Samen beslissen is beter Haske van Veenendaal, Helene Voogdt-Pruis, Ilse Raats Samenvatting Gedeelde besluitvorming is hot. Ook in de huisartsenzorg ontstaan steeds meer situaties waarin er

Nadere informatie

NHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren

NHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren NHG-Leergang Palliatieve Zorg Module 1: inleiding, palliatief redeneren Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Palliatieve zorg Stel je voor dat je zelf te horen hebt gekregen

Nadere informatie

Oncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie

Oncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie als

Nadere informatie

Welkom bij de workshop: Leiderschap in de dagelijkse MCL-praktijk. Versterken van zelfmanagement & gezamenlijke beschuitvorming!

Welkom bij de workshop: Leiderschap in de dagelijkse MCL-praktijk. Versterken van zelfmanagement & gezamenlijke beschuitvorming! Welkom bij de workshop: Leiderschap in de dagelijkse MCL-praktijk. Versterken van zelfmanagement & gezamenlijke beschuitvorming! Elske Boersma-Jorna en Henriette Niehof Het afbeeldingonderdeel met relatie-id

Nadere informatie

Shared Decision Making over de (on)mogelijkheden bij de oudere patiënt

Shared Decision Making over de (on)mogelijkheden bij de oudere patiënt Shared Decision Making over de (on)mogelijkheden bij de oudere patiënt Karen Keijsers klinisch geriater, klinisch farmacoloog 3 fasen van Shared Decision Making 1. Choice talk Uitwisselen van informatie,

Nadere informatie

ICHOM en het belang voor de patiënt

ICHOM en het belang voor de patiënt DE PATIENT CENTRAAL Maarten de Wit Lent 12 oktober 2017 ICHOM en het belang voor de patiënt T2T Overarching principle B. The primary goal of treating patients with rheumatoid arthritis is to maximize long-term

Nadere informatie

Organisatie van de palliatieve zorg: zorgmodule, zorgpaden en gedeelde besluitvorming Masterclass Palliatieve Zorg. Kees Ahaus.

Organisatie van de palliatieve zorg: zorgmodule, zorgpaden en gedeelde besluitvorming Masterclass Palliatieve Zorg. Kees Ahaus. Organisatie van de palliatieve zorg: zorgmodule, zorgpaden en gedeelde besluitvorming Masterclass Palliatieve Zorg Kees Ahaus 9 september 2014 Ontwikkelingen in de gezondheidszorg Goed en duur: toegankelijk,

Nadere informatie

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Huisartsenclinic 2017 Henriëtte Engel, huisarts, kaderarts urogynaecologie Maaike Gerritse, urogynaecoloog Inhoud Stressincontinentie; wat is het probleem

Nadere informatie

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf? 21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland

Nadere informatie

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Oncologie Omgaan met kanker i Patiënteninformatie Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Algemeen Het hebben van kanker kan grote gevolgen hebben voor uw leven en dat van uw naasten. Lichamelijk

Nadere informatie

Ondersteunende zorg voor mensen met kanker

Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties

Nadere informatie