Voetzorg bij de ziekte van Parkinson: voetnoten? Prof. Alice Nieuwboer Department of Rehabilitation Sciences KU Leuven - University of Leuven, Belgium
Key points Motorische en cognitieve symptomen veroorzaken gangstoornissen, vallen en mobiliteitsverlies bij PD Voetafrolling is aangetast bij Parkinson Voetzorg, geen data bekend. 2
Introductie Wat is de ziekte van Parkinson? Waar blijft de huidige behandeling in gebreke? Hoe kunnen we vallen voorkomen? Wat geeft aanleiding tot voetproblemen? Wat kan oefening betekenen voor patiënten?
De ziekte van Parkinson De basale hersenkernen zijn aangetast 1. Substantia nigra 2. Caudate N. 3. Putamen 4. Globus Pallidus 5. Subthalamic N.
De ziekte van Parkinson Door de vervroegde en versnelde afsterving van zenuwcellen in de substantia nigra wordt minder dopamine aangemaakt Gedeeltelijk vervangen door orale inname van medicatie
Dopamine tekort Andere neurotransmitters Basale hersenkernen Verlies van automaticiteit het kernpunt van PD gangproblemen Automaticiteit = de mogelijkheid om een primaire taak uit te voeren zonder dat ze beïnvloed wordt door uitvoering van een secundaire taak - die typisch bewuste controle nodig heeft. PD > grotere cognitieve belasting om taken uit te voeren 6 Koziol LF, Budding 2009
PD is een multi-systeem ziekte Speelman et al. 2011
Beperkingen van medische behandeling Hersenstimulatie Invasief Medicatie Nevenwerkingen Fluctuerende respons Minder effectief voor balans, freezing en vallen
Cognitieve verandering bij PD 42.5% van nieuw-gediagnosticeerde PD (N=219) heeft milde cognitieve achteruitgang Executieve disfunctie = een set van cognitieve processen dat doelgericht gedrag mogelijk maakt: o o o Aandachtsfuncties - dubbeltaakuitvoering Werkgeheugen - taakwisselingen Remming van responsen conflictoplossing Geheugenproblemen Visuospatiële problemen 9 Dirnberger G et al 2013; Kudlicka et al 2011 Yarnall A. et al 2014
Valfrequentie en consequenties bij PD 46% van de patiënten valt driemaandelijks [ 38%; 54%] 25% van de valincidenten veroorzaakt letsel Patiënten hebben 6x meer kans om te vallen dan LFTS De meeste vallen gebeuren binnenshuis Buiten gebeuren de meeste valincidenten bij oneffenheden 50% van de patiënten ontwikkelt valangst Pickering et al 2007; Brauer et al 2012
Trainbare val-predictoren Freezing bij het stappen Verminderde kracht in de beenspieren Balansproblemen bij het rechtstaan Geheugen en aandachtsproblemen? Houdingsafwijkingen? T= Trainbaar Phew. Pickering et al 2007
Degrees Milimeters Preliminary Results 140 120 100 80 60 40 20 0 24 22 20 18 16 14 12 10 Max Toe Clearance 2 Normal Walking Dual Task Walking Heel Focus Walking Foot-Strike Angle Normal Walking Dual Task Walking Heel Focus Walking PD CTRL PD CTRL 12
Voetdruk patroon 13 Nieuwboer et al 1999
Foot Clearance Normal Walking Control Max Toe Clearance 1 Max Toe Clearance 2 Min Toe Clearance 14
Effectiviteit van revalidatie 15
UPDRS motor score 5 points = clinicallly relevant Cochrane Review Tomlinson et al, 2012 16 Maximum follow-up 3 months
Cueing Revalidatie bij PD Gebruiken van externe stimuli = cueing en zelf-instructie Omzeilen van het automatische systeem Auditory cues Compensatie (pre)motor parietal
Wearable computational devices Wearable devices for sensing gait and providing feedback Inertial measurement unit Bluetooth connection to Smartphone 3-axis accelerom/gyroscopes Accurate gait measurement Validated against GaitRite Long-lasting home use 18
Wearable feedback for gait training Performance summary from one gait training session Performance summary feedback over time 19
Wearable feedback for freezing FOG detection application, sensitivity/specificity in the lab (97%/74%) Gait assistance function Gait training function Mazilu S. et al 2014; CUPID consortium, Tel-Aviv Sourasky Medical Center 20
Conclusie Gang en balansproblemen bij PD zijn goed in beeld Voetzorg bij PD is onderontwikkeld Sensoren aan de voet o o o Vroegdetectie van problemen Revalidatie met instructie en cueing Valpreventie 21
Team members: Sarah Vercruysse, Joke Spildooren, Elke Heremans, Pieter Ginis, Griet Vervoort, Evelien Nackaerts, Kim Dockx, Farshid Mohammadi, Liesbeth Münks, Esther Bekkers, Carolien Strouwen, Aniek Bengevoord, Sanne Broeder Collaborators: Wim Vandenberghe, Stephan Swinnen