Relatiedag 2018 Onzekerheid als kompas Onzekerheid: daar kun je op vertrouwen! Rick Koster World Café Vertrouwen Keuzevrijheid Besluitvorming 21 maart 2018 Introductie door Marcel Kennismaking Gebruik onzekerheid in je voordeel Frenk van Harreveld Afsluiting
Frenk van Harreveld Gebruik onzekerheid in je voordeel
Irrationaliteit en onzekerheid Frenk van Harreveld
Alles onder controle (McKenna, 1993) Groter dan gem. Kleiner dan gem. 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 Bijrijder Bestuurder
Alles onder controle (McKenna, 1993) Groter dan gem. Kleiner dan gem. 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 Laag controleerbaar Hoog controleerbaar Bijrijder Bestuurder
Controle als basale motivatie
Rationeel? Twee opties: 500 krijgen 50% kans op 1.000 krijgen, 50% kans op niets
Rationeel? Twee opties: 500 verliezen 50% kans op 1.000 verliezen, 50% kans op niets te verliezen
Onderzoek: tracken van 10,000 effecten-handelaar accounts van 1987-1993 met 162,948 transacties Hoeveel verliezende aandelen verkocht? Hoeveel winnende aandelen verkocht? Odean, T. (1998). Are investors reluctant to realize their losses? Journal of Finance, 53, 1775-1798.
Zouden vasthoudende investeerders beter af zijn geweest als ze hadden verkocht? Gemiddelde 252-dag winst nadat winnaars verkochten: +2.35% (beter dan markt) Gemiddelde 252-dag winst na verliezende aandelen gehouden te hebben: -1.06% (slechter dan markt) Odean, T. (1998). Are investors reluctant to realize their losses? Journal of Finance, 53, 1775-1798.
Een groep studenten werd mokken gegeven van de universiteit. Daarna gaven ze aan voor hoeveel ze de mok zouden verkopen. Studenten die geen mok kregen werd gevraagd hoeveel ze bereid zouden zijn te betalen voor een mok.
Studenten met mok waren bereid hem te verkopen voor: $4.50 Studenten zonder mok waren bereid hem te kopen voor: $2.25 Kahneman, D. &, Knetsch, J., Thaler, R. (1990). Experimental tests of the endowment effect and the coase theorem. Journal of Political Economy, 98(6), 1325-1348.
Het endowment effect Mensen waarderen iets meer zodra het van hun is Thaler, R. (1980). Toward a positive theory of consumer choice. Journal of Economic Behavior and Organization.
33 chimpansees kregen een waterijsje of een tube met pindakaas (allebei populair) en daarna de mogelijkheid te ruilen Als ze eerst pindakaas kregen: 89% koos pindakaas Als ze eerst waterijsje kregen: 42% koos pindakaas Brosnan, S., et al (2007). Endowment effects in chimpanzees. Current Biology, 17, 1704-1707.
Loss aversion en endowment Zodra iets van mij is, wordt het pijnlijk om het kwijt te raken. Als het nog niet van mij is dan is het minder belangrijk het te verkrijgen.
Status quo bias
Daniel Kahneman
Beschikbaarheidsheuristiek
Beschikbaarheidsheuristiek
Temporal discounting
Leeftijd en discounting
Ankering 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 =? 8 x 7 x 6 x 5 x 4 x 3 x 2 x 1 =? Ankering: de eerste info gebruiken als vertrekpunt (het anker)
Toepassing ankering
Toepassing ankering
Toepassing ankering
Conclusies rationaliteit Vertrouwen in rationaliteit om gevoel van controle te krijgen Beslissingen zijn vaak niet zo rationeel We vallen ten prooi aan allerlei biases (vertekeningen)
Onvermijdelijke onzekerheid Onzekerheid = onprettig Hoe gaan we om met deze onvermijdelijke onzekerheid? Compensatie
Compenseren via vertrouwen
Compenseren via vertrouwen?
Onzekerheid en orde: gamblers fallacy
Onzekerheid en orde: gamblers fallacy
Controlegebrek en orde (Whitson & Galinsky, 2008) Denk aan situatie waarin je (geen) controle had Illusoire structuur in ruis Bijgeloof
Foutieve causale relaties: bijgeloof
Foutieve causale relaties: bijgeloof
Meer compensatie: controle en bijgeloof
Conclusies onzekerheid Onzekerheid onvermijdelijk Kan keuzes beïnvloeden Ook consumenten zoeken naar orde zekerheid Onzekerheid en creativiteit