Wat hebben jonge kinderen nodig? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Studiedag 15 maart 2013 Cito scores in groep 8 De lat moet omhoog Marja Van Bijsterveld Taalonderwijs voor peuters vanaf 2;6 jaar ( groep 0) Hugo de Jonge Studiedag Kinderen ons Vak 1
Centrale vragen Hoe kunnen kinderen uitgroeien tot mensen die zelfstandig keuzes kunnen maken? Leidt taalonderwijs aan peuters tot betere Ciotoscores voor taal in groep 8? Antwoorden vinden in de neurobiologische ontwikkeling Bij de geboorte zijn de hersenen nog niet af. 0-7 jaar: primair sensorische gebieden 7-12 jaar: associatiegebieden Puberteit: prefrontale cortex. Studiedag Kinderen ons Vak 2
Opbouw van de hardware: primair sensorische gebieden Deels algemeen mijlpalen in motorische en taalontwikkeling Deels specifiek een of tweetalig waarden/normen Niet even snel Ontwikkeling gaat lang door Ontwikkeling van de associatiegebieden Installatie soft ware: lezen, schrijven, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis etc. Didactische aansturing van groot belang Studiedag Kinderen ons Vak 3
Ontwikkeling prefrontale cortex Verdere ontwikkeling van motivatie, waarden en normen Komen tot zelfverantwoordelijke zelfbepaling Kind Interactie Omgeving Temperament, karakter en tempo van ontwikkeling. Hier valt voor de ouders niet te kiezen Kindvolgend Hier valt voor het kind niet te kiezen Taalontwikkeling Motorische ontwikkeling Denkontwikkeling Emotionele stabiliteit Taal - keuze Waarden/normen Geloof Studiedag Kinderen ons Vak 4
Spontane ontwikkeling Didactische aansturing versus vrij spel Führen oder Wachsen lassen Biologie versus educatie Studiedag Kinderen ons Vak 5
Spontaan proces Moedertaal is geen schooltaal Versus gerichte didactiek Peuters en kleuters zijn nog geen leerlingen en taal is niet los te verkrijgen Sensomotorisch denken 1 e levensjaar Pre-reflexief denken meedoen en zeker weten Peuters Magisch denken en aarzelende reflexie Kleuters Concreet operationeel denken Leerlingen groep 3 Studiedag Kinderen ons Vak 6
Spelen Sociale ontwikkeling (waarden en normen) Ontwikkeling van de motoriek Ontwikkeling van probleemoplossend vermogen Eerste levensjaar Klankherkenning (1) vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen Klankproduktie (4) Voorwaarden: Gehoor Emotionele stabiliteit vanaf 6 maanden taalspecifiek brabbelen de tongval Studiedag Kinderen ons Vak 7
Objectconstantie Zoeken naar iets dat niet in het blikveld is. Kiekeboespel Symboolbewustzijn Verwijzende functie van taal Taal: Appel Uitdrukking Verwijzing Kijk! Au! Bloem Studiedag Kinderen ons Vak 8
Tweede levensjaar Woordbegrip (2) persoonlijk woordenboek Woordproductie (5) Voorwaarden Leervermogen Taalinput Taalontwikkeling Tractor, amen Sherry, tapas Acuoor, fufa, hame Studiedag Kinderen ons Vak 9
Grote druk van buitenaf Valt echter niet te dwingen Kinderen volgen hun eigen tempo De doorgaande leerlijn: 1-2;6 jaar Woordenschatontwikkeling Benoemen, aanwijzen, vertellen. Eenvoudige prentenboeken. Studiedag Kinderen ons Vak 10
Derde levensjaar Zinsbegrip (3) Zinsproductie (6) Voorwaarden Leervermogen; taalinput Medisch gezond Zinsproductie Tweewoordzin papa auto; mij boek; tevisie niet ca. 2 2;6 jaar Drie- tot vijfwoordzin ik ben so dorst ik doe zo laten staan mama vin ik lastig ben? Studiedag Kinderen ons Vak 11
Expressief en uitgebreid taalgebruik alleen in fantasiespel en in interacties met groepsgenoten. Interactie met leerkrachten responsief Doorgaande leerlijn: 2;6 3;6 jaar Start literaire beleving Eén boekje moet vaak voorgelezen worden Interactief? Studiedag Kinderen ons Vak 12
Prentenboeken lezen als literatuur Goed voorlezen er spanning in brengen Interactief voorlezen, maar dan anders (achteraf) Beleving, identificatie en verbeelding Versnelling door VVE? (Schatkist of Starblokken) 123 kinderen Alleen allochtone kinderen gaan vooruit (44% met taalachterstand) Autochtone kinderen blijven op hun eigen ontwikkelingslijn (5% met taalachterstand) Studiedag Kinderen ons Vak 13
Lezen: als associatiegebieden zich gaan ontwikkelen is trots op zichzelf staat concreet in de wereld kan een logisch opgebouwd en verstaanbaar verhaal vertellen. heeft beheersing over de grove en fijne motoriek kan de wereld los van zichzelf beschouwen en analyseren kan aandachtig met een werkje bezig zijn (20 minuten) kan aandachtig luisteren naar instructies kan zich aan regels houden kan in een groep functioneren Studiedag Kinderen ons Vak 14
At risk for dyslexia Vier jaar onderzoek leverde het inzicht op dat het waarschijnlijk effectiever is de leesvaardigheid zelf te trainen, i.p.v. de kleuter met risico voor dyslexie te trainen op leesgerelateerde vaardigheden. Eleveld, 2005. Zijn kleuters toetsbaar? 4 jarigen nauwelijks medewerking 5 jarigenmedewerking van 50% 6 jarigen goede medewerking (v.d. Heijden, 2012). Studiedag Kinderen ons Vak 15
VVE Soft ware pakketten al introduceren als de hard ware nog niet af is Met name zwakke kinderen lopen vast 35% van de klinische populatie Onderzoek in New York en LA Taalinstructie 42-50% Voorbereidend rekenen 27% Testen 12-15% Vrij spel 5 16% Studiedag Kinderen ons Vak 16