THEMA: TRANSITIE 06 MAGAZINE Dienstverlening ondernemers Kamer van Koophandel en banken vinden zich opnieuw uit Decentralisatie Gemeenten zien kansen in nieuwe taken sociaal domein Tijdelijke invulling winkels Project Tussentijd gaat winkelleegstand te lijf VAN STADSGEWEST HAAGLANDEN EN STADSREGIO ROTTERDAM nummer 6 - jaargang 2 - december 2013
Colofon #MRDH is een uitgave van de stadsregio Rotterdam en het Stadsgewest Haaglanden. Het blad verschijnt drie keer per jaar en wordt verspreid onder 6.000 relaties. 14 Deze uitgave is tot stand gekomen door samenwerking tussen het Stadsgewest Haaglanden, de stadsregio Rotterdam en de Kamer van Koophandel Den Haag. Uitgave Nummer 6, december 2013, jaargang 2 Het volgende nummer verschijnt in april 2014. Redactieadres #MRDH p/a Stadsgewest Haaglanden Postbus 66 2501 CB Den Haag www.mrdh.nl/magazine tel: (070) 750 15 00 fax: (070) 750 15 01 e-mail: redactie@mrdh.nl 05 Abonnementen, aanmelden en adreswijzigingen www.mrdh.nl/magazine Hoofdredactie Caroline Schep (Stadsgewest Haaglanden) en Willem Nettinga (stadsregio Rotterdam) Redactie Brigitte Beeks, Martijn Deleare, Pieter Maessen, Nico de Nijs, Cyriel van Rossum, Farid Tabarki, Anneke Verbraeken en Cees van der Wel 07 20 Fotografie en illustraties Wim Dalebout, Museum voor Communicatie, gemeente Pijnacker-Nootdorp, gemeente Wassenaar, Wim Goutier, Marc Heeman, De Horizon, Mladen Pikulic, Loes Schleedoorn. THEMA: TRANSITIE Concept, vormgeving en uitwerking Sabel Communicatie i.s.m. Sabel Design - Bilthoven Druk Drukwerkconsultancy - Utrecht Copyright en verantwoordelijkheid De hoofdredactie heeft het voorbehoud op het auteursrecht op de artikelen in dit tijdschrift. ISSN: 2213-2554 Op de cover Ondernemers krijgen in 2014 te maken met een nieuwe KvK. Foto: Mladen Pikulic 08 Nieuwe dienstverlening aan ondernemers De dienstverlening aan ondernemers verandert. Kantoren van Kamer van Koophandel en banken vinden zich opnieuw uit. De digitale dienstverlening breidt zich uit en verbetert met als doel: euro s voor de ondernemer. 14 Gemeenten maken zich op voor nieuwe taken In 2014 vindt de decentralisatie van rijkstaken zoals jeugdzorg, werk en zorg voor langdurig zieken naar gemeenten plaats. Zij zien geen gevaren meer, maar kansen. 25 Winkelleegstand Verandering van het winkelgedrag en crisis zorgen voor stijging in de leegstand. Tijdelijk gebruik kan het tij keren. 30 Moderne KvK voor eigentijdse ondernemer De nieuwe Kamer van Koophandel past goed bij entrepreneurs die out-of-the-box durven te denken. 33 Start ROM Zuidvleugel Ontwikkelingsmaatschappij is veel meer dan geldkraan voor innovatieve bedrijfen VERDER 20 Bevolking groeit in steden Urbanisatietrend zet door en zorgt voor kolonisatie van de publieke ruimte door nieuwe stedelijke gezinnen. # MRDH 06 december 2013
33 36 Ondernemers krijgen in 2014 te maken met een nieuwe Kamer van Koophandel. RUBRIEKEN 04 Kort Nieuws 13 Feiten & Cijfers 18 In Beeld 28 Grenzeloos: Rusland 36 De Plek OPINIE 07 Column: Trendwatcher Farid Tabarki over de transitie naar de deeleconomie 24 Metropoll 35 Column Cees van der Wel: Kop bij de column Van de redactie Jaar van transities Voor veel organisaties en gemeenten ziet 2014 er niet uit als ieder ander jaar. Zo gaat op 1 januari de nieuwe Kamer van Koophandel van start. Met de sluiting van 26 regiokantoren gaat vanaf dat moment één landelijke KvK Nederland samen met het innovatiecentrum voor ondernemers, Syntens. Ze behouden wel enkele regionale kantoren, waarvan twee in de Metropoolregio. De reorganisatie heeft alles te maken met de veranderende dienstverlening aan ondernemers. Zij willen meer digitale dienstverlening. De Kamer speelt hierop in door actief in te zetten op deze dienstverlening en op informatieverstrekking waar andere partijen niet aan toekomen. In dit zesde nummer van #MRDH vertelt één van de nieuwe regiodirecteuren wat de Kamer straks kan betekenen voor de ondernemer. Het markeert tevens het einde van een langdurige samenwerking tussen de KvK en de redactie van dit relatiemagazine en staat in het kader van veranderingen. Heeft de Kamer alle veranderingen al achter de rug, voor de gemeenten betekent 2014 het jaar van de transitie. Er is een nieuwe regionale samenwerking in de maak in de vorm van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en de Vervoersautoriteit. De gemeenten bereiden zich ook voor op de decentrale verantwoordelijkheid voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen, die in 2015 gaat gelden. Een deel van deze taken, de jeugdzorg, is nu nog belegd bij het Stadsgewest Haaglanden of de GGD Rotterdam, een ander deel nemen zij over van het Rijk en voor een deel zijn zij zelf nu al aan zet. Een decentralisatie die sommige gemeenten met open armen ontvangen. Hier en daar zoeken zij ook de samenwerking op met andere gemeenten. Want ook hier geldt, samen sta je sterker. Samen sterker worden, is ook één van de motto s van de nieuwe Regionale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Zuidvleugel, kortweg de ROM. Deze organisatie die op 1 januari 2014 van start gaat, moet innovatieve ondernemingen ondersteunen bij hun verdere ontwikkeling. Kortom, het komende jaar heeft veel veranderingen in petto. Een waar transitiejaar! n 02 03
Het gebied waar de wijk Ackerwoude moet verrijzen ligt dichtbij de oude kern van Pijnacker. Loting nodig voor kavels Pijnacker-Nootdorp De verkoop van nieuwbouwwoningen verloopt stug. Toch zijn er projecten die als warme broodjes over de toonbank gaan. Pijnacker-Nootdorp boekte succes met de verkoop van vrije kavels in de beoogde nieuwe woonwijk Ackerswoude. De belangstelling was zelfs zo groot dat er een notariële loting aan te pas moest komen om de inschrijfvolgorde te bepalen voor de eerste tien kavels. Op twee locaties in het deelgebied Landrijk, in de nieuw te bouwen wijk Ackerswoude, biedt de gemeente woonkavels aan. Direct al vanaf de officiële start én tijdens het woonevenement BuitengeWOON Pijnacker-Nootdorp dat was eind mei bleek er grote belangstelling voor de kavels. De interesse is zo groot dat ze ook bij de gemeente Pijnacker-Nootdorp enigszins verrast waren. Projectwethouder Peter van Haagen: We vermoeden dat de grote interesse vooral te maken heeft met de prachtige locatie. Ruim gelegen, bij groen en water en toch dicht bij de kern van Pijnacker. Verder speelt mee, dat de woonkavels veel vrijheid en flexibiliteit bieden. We zijn niet begonnen met een bestemmingsplan, maar met een essentiekaart. Dat wil zeggen dat, binnen bepaalde randvoorwaarden, de kopers heel veel vrijheid hebben wat betreft het aantal af te nemen vierkante meters, bouwstijl, inrichting, enzovoort. Er is tot nu toe een zeer flexibel voorontwerp bestemmingsplan opgesteld, zodat we kunnen inspelen op de wensen van onze kopers. De tijd is echt voorbij dat bouwers en ontwikkelaars denken te kunnen bepalen en voorschrijven wat de wensen van de kopers/toekomstige bewoners zijn. Die kunnen dat heel goed zelf. Nieuwe ervaring Een paar maanden terug ging de gemeente van start met de verkoop van een klein aantal woonkavels op twee locaties. Na de eerste communicatie in de lokale en regionale kranten over onze nieuwe aanpak meldden zich direct al zo n veertig geïnteresseerden. Na loting door de notaris hebben we met de eerste tien kandidaten om de tafel gezeten, voorkeuren besproken en kavels verdeeld. Dit leverde op diezelfde avond al zes serieuze opties op. Ondertussen zijn dit er acht. We spreken nu met alle andere geïnteresseerden en kijken of we ook aan hun wensen tegemoet kunnen komen. Nog bijna dagelijks groeit de interesse. Daarom bekijken we nu welk stuk grond we verder beschikbaar kunnen stellen voor zelfbouwkavels. Natuurlijk hebben we, net zoals ontwikkelaars dit doen, een zogeheten kavelpaspoort gemaakt met allerlei informatie: over de ligging van Ackerswoude, de opzet van de woonwijk, de ligging van de twee locaties A en B waar de kavels zich bevinden en natuurlijk over de spelregels en randvoorwaarden. Een nieuwe ervaring voor ons als gemeente, wat zeker extra tijd en inspanning kost. Projectleider Erik Bulten: Heel veel verschillende mensen hebben interesse getoond: van gepensioneerden die een niet te groot vrijstaand woonhuis willen met alles op de begane grond, tot en met jonge mensen die met twee gezinnen samen iets willen ontwikkelen en laten bouwen. Vrijheid en nabijheid zijn de aansprekende factoren. Het is dichtbij de kern van Pijnacker en de mensen vinden het prettig om zelf een kavel te bepalen waarop ze het huis van hun wensen en dromen kunnen laten realiseren door de bouwer die ze zelf kiezen. n # MRDH 06 december 2013
KORT NIEUWS Raden aan zet in proces MRDH Nieuw gebouw voor Bronovo in Wassenaar Het Haagse Bronovo ziekenhuis en De Wassenaarsche Bouwstichting hebben de krachten gebundeld voor de bouw van een nieuw multifunctioneel complex in Wassenaar: Havenaer. Samen bouwen zij een nieuw geïntegreerd eerste- en tweedelijns gezondheidscentrum. Dat wil zeggen dat zowel zorgverleners zoals huisartsen en tandartsen er spreekuur houden, als ook de medisch specialisten van Bronovo. Dit najaar spreken de 24 gemeenteraden in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag zich uit over een voorstel voor een gemeenschappelijke regeling. Via deze regeling krijgt de samenwerking in de Metropoolregio bestuurlijk gestalte. Het project Havenaer omvat ook 57 woningen (18 sociale huur, rest koop) en een parkeergarage met honderd plekken. Het Gezondheidscentrum Wassenaar heeft in de nieuwbouw de beschikking over ruim 2500 m 2. Alle specialismen van Bronovo krijgen een plek in het nieuwe onderkomen en houden er wekelijks spreekuur. Afgelopen voorjaar hebben de gemeenteraden gereageerd op een eerste voorstel voor zo n regeling. De reacties zijn verwerkt in de regeling die nu voor ligt. Het gaat onder andere om uitbreiding van het Dagelijks Bestuur van drie naar vijf gemeentelijke leden en het instellen van een adviescommissie voor economisch vestigingsklimaat. In het voorstel is ook de ontwerpverordening opgenomen voor de Vervoersautoriteit. De gemeenschappelijke regeling noemt als formele startdatum 1 januari 2015. Deze datum staat ook in het wetsvoorstel van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor de afschaffing van de WGR-plus-regio s, waaronder het Stadsgewest Haaglanden en de stadsregio Rotterdam. In het gezondheidscentrum zijn onder andere een bloedprik-servicepunt, acht huisartsenpraktijken, tandartsen, fysiotherapeuten, verschillende specialisten inclusief radiodiagnostiek, kaakchirurgie, een ouderenpoli en een apotheek gevestigd. De woningen zijn inmiddels opgeleverd. Het gezondheidscentrum wordt in december in gebruik genomen. De officiële opening van het complex is begin 2014. n Het Gezondheidscentrum Wassenaar is een geïntegreerd eerste- en tweedelijns centrum. De Tweede en Eerste Kamer zullen zich naar verwachting de komende maanden over dit wetsvoorstel uitspreken. n Kijk op www.mrdh.nl voor het complete voorstel. 04 05
Nieuwe recreatieroutes in de Metropoolregio De regio biedt volop recreatiemogelijkheden in het groen. Gemeenten en natuur- en recreatieschappen werken aan het beheer en de verbetering van de groene verbindingen tussen de steden. De Zwethzone is zo n gebied dat ligt tussen de stadparken van Rijswijk en de Wollebrand bij Naaldwijk. De afgelopen jaren is het totaal Langs de Blauwe Verbinding zijn vele fietsroutes uitgezet. vernieuwd. Verschillende recreatieterreinen en fiets- en wandelpaden zijn of worden op heel korte termijn aangelegd, waardoor nu een prachtig groen en waterrijk gebied ontstaat. Het publieksevenement Dag van de Zwethzone dat op 19 oktober is gehouden trok veel bezoekers. Op deze open dag is een aantal nieuwe fiets- en wandelroutes door het gebied gepresenteerd. Het project Zwethzone is mede mogelijk gemaakt door de provincie Zuid-Holland, Ministerie van I&M, Hoogheemraadschap van Delfland en de gemeente Delft en is door de gemeenten Westland, Rijswijk, Midden-Delfland en Den Haag onder leiding van het Stadsgewest Haaglanden gerealiseerd. Blauwe Verbinding In de stadsregio Rotterdam ligt de Blauwe Verbinding. Voor deze 13 kilometer lange verbinding is in oktober een nieuwe natuur- en recreatiekaart verschenen. De overzichtskaart laat zien hoe de Blauwe Verbinding loopt, maar ook waar je kunt wandelen, fietsen en kanoën. De struinkaarten geven een kijkje in de te ontdekken natuur op en rondom de route. Verder biedt de kaart leuke achtergrondinformatie en weetjes. De kaart is gemaakt in samenwerking met ARK Natuurontwikkeling en is te downloaden via www.rotterdam.nl/groeneverbinding. Een gratis exemplaar is af te halen bij de deelgemeente Charlois en de gemeentehuizen van Barendrecht en Albrandswaard. De Blauwe Verbinding is een natuurgebied in ontwikkeling en bestaat uit een waterverbinding tussen het Zuiderpark in Rotterdam en de Zuidpolder in Barendrecht. Het gaat om een recreatieve bevaarbare route die zorgt voor schoon water in het gebied en het Zuiderpark, functioneert als waterberging en een ecologische verbinding legt tussen de verschillende groengebieden. Binnen het project de Blauwe Verbinding werken verschillende partijen samen: de gemeenten Rotterdam, Barendrecht en Albrandswaard, de deelgemeente Charlois, het waterschap Hollandse Delta, de provincie Zuid-Holland, Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde en stadsregio Rotterdam. ARK Natuurontwikkeling draagt bij aan de natuurlijke ontwikkeling van de Zuidpolder en de Koedood en verzorgt veldlessen voor scholieren in beide gebieden. n Racen met eigen tram Delft bouwt, innoveert en schrijft geschiedenis. Elke dag en overal. Soms lijkt het wel alsof heel Delft een grote bouwplaats is, zeker als je kijkt naar de Spoorzone en de nieuwe tramlijn in de TU wijk. De tramlijn ligt er voor het grootste deel al, maar er rijdt nog geen tram. Een mooie gelegenheid om op 4 oktober de eerste Delftse Tramcar Race te organiseren, dachten de organisatoren van TEDx Delft. Studenten en scholieren mochten hun eigen tramcar bouwen op een echt onderstel van de HTM en hiermee racen op het traject. TEDx stamt af van het evenement TED, wat staat voor Technology, Entertainment en Design. Sprekers krijgen op deze jaarlijkse conferentie maximaal 18 minuten om hun idee/visie te presenteren. Onder de noemer TEDx worden over de hele wereld onafhankelijke mini-conferenties georganiseerd, zo ook in Delft, en dit jaar bijvoorbeeld ook in Leidschendam en Den Haag. n w De deelnemers mochten hun tramcar aandrijven op spierkracht of een gemotoriseerde vorm van energie. # MRDH 06 december 2013
RUBRIEKSKOPJE OPINIE Guido Thys Farid Tabarki is de oprichter van Studio Zeitgeist, columnist voor Het Financieele Dagblad & BNR Nieuwsradio en Trendwatcher van het Jaar 2012-2013 Eerlijk zullen we alles delen, maar ik nét een beetje meer dan jij. Misschien is dat het motto wel van het inmiddels steenrijke popfenomeen Justin Bieber. Je moet het hem nageven: hij is uitstekend in staat om een online en offline community van beliebers bij elkaar te houden. Hij is de meest gevolgde twitteraar op aarde. Hoe doet zo n joch dat toch? Van zijn stem heeft hij het nauwelijks, en mooi is hij vast, maar met mooie jongens kun je de grachten dempen. Het antwoord ligt er misschien in dat iedereen het gevoel heeft een stukje Justin in zijn, nou ja voornamelijk háár, bezit te hebben. Tweets zijn van hemzelf, al gaan ze meestal nergens over. Gepolijste marketing heeft plaatsgemaakt voor heel veel rauwe stukjes van een échte figuur. De eigen, authentieke boodschap is daarmee de nieuwe reclameboodschap. Hoe oppervlakkig Justins tweets ook zijn, ze komen van de artiest zelf. Daar kun je je als bakvis mee identificeren. Sociale media brengen de artiest de huiskamer in en de huiskamer (of de meisjeskamer) bij de artiest dat hopen althans al die meisjes. Het platenlabel of de manager heeft een veel minder grote rol. Iedereen kan plaatjes maken en maar weinigen komen aan de top; dat is altijd zo geweest. Het verschil is dat de artiest dat nu zónder kruiwagen kan. Auteursrechtenorganisaties zouden zich achter hun oren moeten krabben of ze hier niet beter op in kunnen spelen. Nu krijgen veel artiesten van de online streamingdienst Spotify bijna niets omdat de ouderwetse middleman, de platenbons, het meeste geld krijgt toegewezen en dat is niet meer van deze tijd. Meer over die middleman, de tussenpersoon die zich altijd zo heerlijk tussen klant en dienst heeft genesteld. U kent ze vast: de makelaar die duizenden euro s toucheert voor ja, waarvoor eigenlijk, op Funda kunt u dat toch allemaal zelf? Of het reisbureau waar je na lang wachten een medewerker treft die voor jou precies dezelfde campingvlucht of all-inclusive-trip boekt als jijzelf thuis kunt met je badjas aan en je laptop op schoot. Of de bemiddelaar voor een hotel in den vreemde. Met airbnb.com kun je inmiddels veel handiger zelf iets regelen, waarbij je ook nog de couleur locale meekrijgt. Airbnb is een goed voorbeeld van het nieuwe delen. Nog steeds bezit iemand het eigendom van een appartement of kamer en zorgt daar goed voor, maar de tijdelijke huurder draagt ook bij. Dat doet hij of zij met een rating of review, waardoor de consument een prosument wordt: gebruik impliceert een bijdrage. Dat kost tijd, maar de betrouwbaarheid en waarde van het product nemen toe. We delen nog veel meer: in steden zijn talloze werkende concepten om auto s te delen, vanuit een centrale, compacte organisatie zoals Greenwheels of juist vanuit het particuliere bezit. Informatie delen we op Wikipedia, wat een verbazend goede encyclopedie is als je beseft dat iedereen niet alleen vrijwillig kán bijdragen, maar dat velen dat nog echt doen ook. Eerlijk delen betekent hard werken: de traditionele tussenpersoon staat buitenspel en maakt ruimte voor een slimmere nieuwe, en de consument voegt zelf waarde toe aan de producten en diensten waar hij gebruik van maakt. Het zal leiden tot veel winnaars, maar ook verliezers. Of jij een beetje meer krijgt dan ik of andersom, zal van onze ideeën moeten afhangen. n 06 12 07 7
TRANSITIE Op de Startersdag van de Kamer van Koophandel vinden beginnende ondernemers allerlei informatie. # MRDH 06 december 2013
Kamer van Koophandel en banken vinden zichzelf opnieuw uit Euro s voor ondernemers De dienstverlening aan ondernemers door de Kamer van Koophandel en de banken verandert fundamenteel. Dat moet ook wel, want de klassieke dienstverlening heeft in dit digitale tijdperk zijn tijd gehad. Tekst: Martijn Delaere Fotografie: Mladen Pikulic Illustraties: Museum voor Communicatie en Kamer van Koophandel Wanneer was je laatst bij je bank? En bij de Kamer van Koophandel? Rob Perik, voorzitter van VNO-NCW Den Haag en partner bij Baker Tilly Berk accountancy en belastingadvies heeft gelijk: een mensenheugenis geleden. Hij vervolgt: Als ik nú een uittreksel van de KvK wil, dan tik ik wat dingetjes in op mijn pc en heb ik het binnen een minuut, mét waarmerk. In de predigitale tijd moest je ernaartoe of kreeg je het thuisgestuurd. Het internet heeft het kantoor voor dat soort zaken overbodig gemaakt, maar dat betekent niet dat de Kamer van Koophandel daarmee waardeloos is geworden. Ze zijn net als iedere andere semi-ambtelijke organisatie laat met de omschakeling naar de vraaggestuurde en digitale dienstverlening. Maar als de nieuwe Kamer de digitale ontwikkelingen goed inschat en gebruikt, dan kunnen uit de nieuwe KvK mooie verrassingen komen. Wij gaan verrassend anders werken, beaamt Jaap Docter, directeur Regionale Dienstverlening van de regio Den Haag-Rotterdam bij de Kamer van Koophandel. Allereerst kiezen we ervoor om geen adviezen meer te geven aan overheden. We kiezen voor euro s voor ondernemers. Het handelsregister blijft het fundament van de nieuwe organisatie, maar de toegevoegde waarde na de transitie is wat mij betreft de keuze die we hebben gemaakt voor groei van de economie en het midden-en kleinbedrijf. We gaan daarmee niet op het terrein van de markt of werkgeversorganisaties zitten. De Kamer gaat zich expliciet richten op de dienstverlening en informatieverstrekking waar andere partijen niet aan toekomen, ç 08 09
Regio s Kantoren Centrale ICT-diensten Noordwest Leeuwarden Groningen Noord Emmen Alkmaar Zwolle Almere Utrecht Apeldoorn Enschede Den Haag Woerden Amersfoort Oost Zuidwest Rotterdam Arnhem Middelburg Breda Den Bosch Zuid Eindhoven Roermond Regio s Ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de KvK Maastricht en om aandacht te vestigen op de KvK als instituut, is in 1979 deze postzegel uitgebracht. In 2014 blijven er 16 kantoren over, waarvan twee in Den Haag en Rotterdam. Kantoren Centrale ICT-diensten No Alkmaar licht Docter toe. Dat noemen we in jargon marktimperfecties. De meest gevraagde producten in de Metropoolregio waren tot nu toe het Handelsregister, verbinden, seminars en import en export. Dat blijven we doen, maar op een andere manier. Sneller voor de klant en efficiënter voor de Kamer van Koophandel. Kamer van Koophandel bespaart met ombouw 80 miljoen Digitaal ondernemersloket De uit de tijd van Napoleon stammende Kamer van Koophandel krijgt niet alleen een nieuw gezicht, maar ook een nieuw lijf. Kamer van Koophandel Nederland, de regionale Kamers van Koophandel en het innovatiecentrum voor ondernemers Syntens, zijn straks officieel één zelfstandig bestuursorgaan met een landelijk dekkend netwerk van kantoren. Ondernemers kunnen voortaan terecht bij één digitaal ondernemersloket, het Ondernemersplein. Sneller en goedkoper (want met de ombouw wordt jaarlijks tachtig miljoen bezuinigd). Helemaal van deze tijd. Maar was de Kamer van de Koophandel dan uit de tijd? Welnee, zegt Jaap Docter. De website van de Kamer heeft jaarlijks 25 miljoen bezoekers. We doen en deden wat binnen onze bevoegdheden ligt. Onder het handelsregister ligt een wettelijke basis. Alleen heeft de KvK een digitale beperking ten opzichte van andere overheidsdiensten. Daar waar de Belastingdienst van de politiek mag werken met DigiD, moet een ondernemer voor de afronding van zijn inschrijving in het Handelsregister, nu nog bij ons langskomen voor het vaststellen van zijn identiteit. Die identificatieplicht is goed voor de betrouwbaarheid van het Handelsregister, maar wij willen graag dat deze identificatie digitaal mogelijk is. Het digitaal vaststellen van iemands identiteit is een complex dossier waaraan diverse ministeries werken. We streven ernaar dit binnen een à twee jaar gereed te hebben. Vraaggerichte organisatie Naast de andere inrichting van de dienstverlening verandert de Kamer van Koophandel ook in een vraaggerichte organisatie. Docter over de betekenis hiervan: De afgelopen jaren herkenden klanten zich onvoldoende in de U KvK. De organisatie heeft veel contacten met ondernemers, maar we hebben te weinig verbinding gemaakt en onvoldoende Den laten Haag zien Woerden dat ondernemers, vooral die in het midden- en Zuidwest Rotterdam klein bedrijf, primair ons beleid bepalen. Om het ondernemersgeluid te verankeren in de organisatie, gaan we werken met een nationale raad en met vijf regionale Middelburg raden, waarvan één in Breda de regio Rotterdam-Den Haag. Daarin zullen ondernemers zitten. Zij gaan de Kamer sturen. Precies wat de politiek met de reorganisatie voor ogen had. Had de KvK die duw nodig? Docter: De politiek heeft gezorgd voor een stroomversnelling. Er zijn strakke deadlines gesteld en daarmee is extra druk gekomen op het ontwikkelingsproces waarmee we al volop bezig waren. De samenvoeging van de organisaties zou wel meer tijd in beslag hebben genomen. De slagkracht van de nieuwe Kamer van Koophandel wordt volgens Docter niet alleen groter door de scherpe focus op de belangen van # MRDH 06 december 2013
Jaap Docter is directeur regionale dienstverlening voor de regio Rotterdam Den Haag het midden-en kleinbedrijf, hij wordt ook groter door samenwerking. Voorzitter van VNO-NCW Den Haag Rob Perik weet precies wat Docter bedoelt. De samenwerking tussen de KvK en bedrijven zal toenemen. Vanuit VNO zullen wij meer samen met de Kamer voorlichting gaan geven aan startende ondernemers. We hadden net een bijeenkomst op de Campus van de Universiteit Leiden in Den Haag over de combinatie van universiteit en het Haagse bedrijfsleven. VNO gaat in dat kader allemaal dingen samen doen met de Kamer, maar ook wel een beetje in plaats van de KvK. Ze hebben daar de middelen gewoon niet meer voor. Ik doe daar helemaal niet triomfantelijk over. Nu zij reorganiseren, zullen wij ook wat andere dingen moeten doen. Perik begrijpt dat de Kamer van Koophandel veel van haar regionale kantoren heeft moeten sluiten, maar is blij dat Den Haag een klein kantoor overhoudt. In iedere grote stad moet op een kantoorgevel Chamber of Commerce staan. Docter van de Kamer van Koophandel kan hem geruststellen: We houden vast aan onze filosofie dat wij ook regionaal aanspreekbaar zijn. We houden berijdbare afstanden. Je kijkt net als de banken naar de dichtheid van de contacten en beoordeelt dan of het verantwoord is om er een kantoor te houden. De loketten aan de Vaillantlaan in Den Haag en Delft gaan dicht, maar de kantoren aan de Koningskade in Den Haag en Blaak in Rotterdam blijven gewoon met een lichtbak in de stad. In Rotterdam komt in het kantoor ook een fysiek Ondernemersplein. Reorganisatie Rabobank Net als de Kamer van Koophandel halen de banken lichtbakken uit de regio. Sluit de Kamer landelijk 26 kantoren, bij de Rabobank gaan zo n driehonderd van de achthonderd regiokantoren dicht. Dat scheelt een paar honderd miljoen (en duizenden banen). De helft van dat geld investeert de bank de komende jaren in mobiel bankieren en internet. Voor Rabobank is het evenwel geen zaak van zo veel en zo snel mogelijk vestigingen weghakken. De bank ontleent immers zijn identiteit aan de nabijheid de bank op de hoek. Directeur Bedrijven van Rabobank Nederland Paul Dirken zegt daarover: Als je onze klanten vraagt waarom ze voor de Rabobank kiezen, dan staat in de top drie, en meestal als eerste, dat de bank dichtbij en herkenbaar is. Maar natuurlijk kiezen de klanten ook voor virtuele dienstverlening en voor telefonie - altijd en overal. Dirken: Daar moeten wij niet alleen op inspelen, maar ook onze organisatie op inrichten. En dus zullen er vestigingen verdwijnen. Directeur Dirken daarover: We hebben net zoveel vestigingen als Albert Heijn, maar wel met minder bezoekers. Dat kan niet langer. Klanten zijn niet meer bereid om de kosten van die vestigingen te betalen. Maar zo simpel is het niet. We zien óók als Rabobank dat de persoonlijke benadering op sommige momenten belangrijk blijft. Als het nodig is, moet een klant op een kwartiertje afstand naar een Rabo-vestiging kunnen rijden voor een persoonlijk gesprek. De kunst is om persoonlijke benadering en virtuele dienstverlening met elkaar in balans te brengen. Dat evenwicht moet ons onderscheiden van de andere banken. Ondernemers willen 24/7 op de website van de Rabobank terechtkunnen, zegt Rabo-directeur bedrijven Paul Dirken. ç 10 11
MKB er John Vrolijk (links) heeft veel gehad aan de KvK bij het starten van zijn eigen bedrijf. Supermarkteigenaar Richard Jongenotter wat minder. Wat vindt de ondernemer? Richard Jongenotter, eigenaar van Plus Jongenotter aan de Prinses Irenelaan in Rijswijk. Toen ik hier 12,5 jaar geleden begon, ben ik bij de Kamer van Koophandel langs geweest om mij in te schrijven. Dat was de enige en ook de laatste keer. Bij de bank ga ik ook niet langs. Eind volgend jaar, begin 2015, geef ik de winkel een nieuwe look en feel en dan ga ik waarschijnlijk wel even praten met de bank. Ik huur de formule Plus en ben aangesloten bij de coöperatie. Zij nemen heel veel werk op maat gesneden uit handen van de Kamer van Koophandel. Denk aan startersbijeenkomsten, begeleiding, informatieavonden. De zaken die ik nodig heb, faciliteert Plus. Zoals Albert Heijn, McDonald s en noem maar op dat ook doen voor hun huurders. Ook zij hebben niemand meer nodig; de organisaties zijn zelfvoorzienend geworden. Plus selecteert ook de leveranciers, dus ik hoef ook niet op zoek in het handelsregister om te zien of een bedrijf bonafide is. De resterende tien procent betrek ik uit de buurt. Die ondernemers ken en vertrouw ik. Jongenotter s voorganger blijkt wel veel aan de Kamer te hebben gehad. John Vrolijk was eerder bedrijfsleider bij Plus Jongenotter in Rijswijk en besloot een paar jaar geleden voor zichzelf te beginnen als leverancier van Goudse stroopwafels en stroopkoeken (vrolijkstroopwafels.nl). De Kamer van Koophandel kwam als geroepen, zegt Vrolijk. Wat komt erop mij af, waar moet ik rekening mee houden? Zij stelden voor om deel te nemen aan een starterstraject, waarbij je s avonds op kosten van de gemeente een aantal bijeenkomsten bijwoont. Ik heb zes seminars gevolgd. Ook kreeg ik een coach. Vanuit mijn opleiding en mijn werk wist ik veel van wat werd besproken, over de belastingen, het exploitatieoverzicht, incasso enzovoort. Maar het traject was ontzettend nuttig. De digitale Kamer van Koophandel is niet aan Vrolijk besteed. Ik ben ouderwets. Ik zit nu toevallig te factureren. Dat kan met de mail, maar ik plak nog steeds enveloppies. Facturen blijven in de computer hangen, terwijl de envelop op het bureau belandt en wordt opengemaakt. Niet alleen voor het betalingsverkeer, maar ook voor zaken zoals het verhogen van de limiet op een creditcard, dat nu via het call center moet. Ook willen ze niet alleen tussen 9 en 5, of tijdens kantooruren bij ons terecht kunnen. Voor een kredietaanvraag dient hij allerlei gesprekken te voeren en papieren mee te nemen. We gaan ervoor zorgen dat die ondernemer vanuit huis of vanuit zijn kantoor die aanvraag kan indienen en afhandelen. Informatie moet daarvoor duidelijk beschikbaar zijn en als er vragen zijn dan moet de ondernemer over internet contact kunnen leggen met een echt mens Klanten willen niet alleen tussen 9 en 5 terecht kunnen van de Rabobank die deze vragen dan beantwoordt. Ja dus tegen het internet en ja tegen kantoren, zegt, net als Docter Paul Dirken van de Rabobank. We gaan terug in kantoren, maar ons netwerk blijft fijnmazig. Dat is ons handelsmerk. We zullen ook blijven deelnemen aan lokale ontwikkelingen en activiteiten. Zoals we recent partner zijn geworden in het initiatief The Hague Security Delta, waarin bedrijven, overheid en onderwijsinstellingen samenwerken bij de bestrijding van cybercriminaliteit. Je zult zien dat de lokale gemeenschap ook over tien of twintig jaar nog steeds belangrijk is, misschien wel belangrijker dan nu. Rabobank zal daarbij betrokken blijven en zichtbaar zijn, of het nu via winkeliers-verenigingen of via netwerken is. En dan nog gaan we niet meemaken dat de Rabobank uit de straat verdwijnt. n # MRDH 06 december 2013
FEITEN & CIJFERS Bedrijven in de MRDH De dienstverlening aan bedrijven verandert, terwijl aan de cijfers van het CBS te zien is dat er steeds meer bedrijven naar de Metropoolregio trekken. Vooral in de bedrijfstak van specialistische zakelijke dienstverlening, zoals adviesbureaus en accountants, is groei te zien, zowel in het Rotterdamse als het Haaglandse deel van de metropool. Deze branche staat ook op nummer 1 in de top 5 van het aantal gevestigde bedrijven. Groeiend aantal vestigingen In 2013 een totaal van 161.595 bedrijfsvestigingen in de regio 73.500 78.325 80.305 Stadsgewest Haaglanden 74.430 79.380 81.290 stadsregio Rotterdam 11% 8% 6% 2013 SGH / WD bron: CBS 18% 22% Top 5 aantal vestigingen Specialistische zakelijke diensten Handel Bouwnijverheid Financiële dienstverlening Overige dienstverlening 12 13
TRANSITIE Hulp voor de jeugd: eerder, beter en goedkoper Laat nieuwe taken maar komen Mopperden lokale bestuurders eerst nog over de overgang van de AWBZ, Jeugdzorg en Participatiewet (de drie decentralisaties, 3 D s) van het Rijk naar gemeenten, inmiddels zien ze meer kansen dan gevaren. Zo ook de gemeenten in de Metropoolregio Tekst: Martijn Delaere Fotografie: Mladen Pikulic en De Horizon Rotterdam # MRDH 06 december 2013
RUBRIEKSKOPJE Gemeenten krijgen steeds meer taken en verantwoordelijkheden. Maar het moet wel minder kosten. De Capelse wethouder Ans Hartnagel (o.a. Jeugd) zit er niet zo mee. Sterker, ze is blij met de nieuwe taken die vanuit het Rijk op haar afkomen. Nu zien we met de drie decentralisaties donkere wolken op ons afkomen, maar uiteindelijk geloof ik dat de zon gaat schijnen. We hebben altijd gezegd dat wij als gemeenten het dichtst op de burgers staan. Dat is helemaal zo bij de jeugdzorg. Dus dan moet je niet miepen als je die taken ook krijgt. Natuurlijk, we krijgen alles tegelijk op ons bordje, en dat hadden we liever anders gezien, maar uiteindelijk is het toch een smakelijke maaltijd. De hulpbehoevende jongeren in Capelle krijgen straks niet alleen sneller hulp, hij zal ook veel meer op hen zijn toegesneden. Niet meer 25 hulpverleners die de deur bij een gezin platlopen en geen twintig etiketjes meer. Die gekkigheid is straks ook gewoon onbetaalbaar. Jeugdzorg lag voor de decentralisatie onder de verantwoording van de WGR+-regio s. Haaglanden en de stadsregio Rotterdam dragen dit nu over aan de gemeenten. Eén generalist vanuit de gemeente, één plan en één gezin Gemeenten hebben het vanaf volgend jaar bijna volledig te vertellen in het zorgdomein. De uitvoering van de nieuwe Participatiewet ligt vanaf 2015 bij de gemeenten, begeleiding, ondersteuning en verzorging gaan in 2015 uit de Awbz naar de Wmo. Daarnaast valt ook de jeugdzorg dan onder de verantwoording van de gemeenten. Daarmee bezuinigt het Rijk per jaar structureel zo n vier miljard euro. Maar betekent dat automatisch minder en slechtere zorg? Als het aan de gemeenten ligt niet. Zij gaan er vanuit dat de drie decentralisaties de kans bieden om de zorg zonder talloze schotten en protocollen vanuit één visie te verbeteren. En goedkoper uit te voeren, zegt wethouder Hartnagel (Leefbaar Capelle). Nu geven we in Capelle jaarlijks zestien miljoen euro uit aan jeugdhulp en jeugdzorg. We krijgen in 2015 vijftien miljoen. Het moet toch mogelijk zijn om door betere samenwerking en strakkere afspraken met de zorginstellingen dat miljoen te compenseren? Eén generalist vanuit de gemeente, één plan en één gezin; moet je kijken wie daar allemaal beter van wordt. Voor de Rijksoverheid is het eenvoudig: gemeenten hebben het voortouw en moeten op bestuurlijk, ambtelijk en financieel gebied samenwerken. Gemeenten zijn zich daar maar al te goed van bewust en hebben reeds allianties gevormd. Capelle ook, zegt wethouder Hartnagel. Sommige zaken moet je regionaal regelen, zoals jeugdbescherming- en reclassering. Andere dingen doe je samen om de kosten naar beneden te krijgen. We hebben in de subregio samenwerking gezocht met Lansingerland en Krimpen aan den IJssel. Dat gaat goed. We lanceren proeftuinen waarmee we in 2014 aan de slag gaan om uit te vinden welke methodes goed werken. Jeugdzorg deed bijvoorbeeld altijd de indicatiestelling en de verwijzingen, dat gaat ons Centrum voor Jeugd en Gezin nu doen. Spijkenisse heeft zich daarbij aangesloten. De kosten zijn gedaald en de wachtlijsten geslonken. Bovenlokaal samenwerken Ook de Rijswijkse wethouder zorg, Jos Bolte (PvdA) ziet meer voordelen dan nadelen in de decentralisatie van taken. Het is goed dat wij over zaken die nadrukkelijk in de directe leefomgeving van onze inwoners spelen, de regie kunnen voeren. Maar dat wil niet zeggen dat het van een leien dakje zal gaan, aldus Bolte. Heel veel is nog onzeker, wetsvoorstellen liggen nog bij het parlement of moeten nog worden ingediend. De jeugdzaken zijn wel zo n beetje duidelijk, de Wmo en Awbz een stuk minder en de Participatiewet moest dit najaar nog bij de Kamer worden ingediend. Zo kunnen we de drie transities toch niet optimaal op elkaar afstemmen? Maar ik heb wel het idee dat we deze decentralisaties als gemeente goed kunnen oppakken. We doen het ook niet alleen. Wij werken bovenlokaal het liefst samen met Delft en zoeken naar samenwerkingsmogelijkheden ç Hulpbehoevende jongeren krijgen straks niet meer 25 hulpverleners over de vloer. 14 15
Ans Hartnagel, wethouder Capelle a/d IJssel: Niet meer 25 hulpverleners die de deur bij een gezin platlopen en geen 20 etiketjes meer. De jeugdzorg gaat er volgens de Rijswijkse en Capelse zorgwethouders op vooruit. met Midden-Delfland en Westland. Voor een aantal taken werken we verder samen met alle gemeenten binnen Haaglanden. Wethouder Bolte gelooft net als zijn collega in Capelle dat de zorg er na de overgang van het Rijk naar de gemeente beter op kan worden. We moeten de jeugdzorg stroomlijnen. Nu is het inderdaad zo dat tien instanties met een multiprobleemgezin in de weer zijn, zonder dat de één vaak weet wat de ander doet. Door de regie bij de gemeenten te leggen, waarbij Rijswijk gaat werken met zorgcoördinatoren, kunnen we ook echt met één gezin, één plan en één regisseur werken. De hulp kan daardoor minder kosten. Dat zal wel moeten, want wij krijgen naar verwachting zo n tien miljoen euro minder van het Rijk. We hebben onze aanbieders laten weten dat ze dezelfde kwaliteit moeten leveren, maar door innovaties en betere samenwerking of fusies wel met een goedkoper product moeten komen. Bezuinigingen De grote zorgaanbieders in de Metropoolregio zien de bui al een paar jaar hangen en proberen de eigen organisaties in te richten op de nieuwe tijden waarin gemeenten, of clusters van gemeenten, tegen lagere prijzen allerhande zorg gaan afnemen. De één lukt dat beter dan de ander. Jeugdzorg Haaglanden en Jeugdzorg Zuid-Holland luidden dit najaar de noodklok. Als ze in het zicht van de decentralisaties niet bezuinigen op personeel, gaan ze failliet, is de omineuze tijding. Ergens tussen de tien en twintig procent moeten zij bezuinigen. Niet verwonderlijk dat wethouder Ans Hartnagel zegt nog nooit zo populair te zijn geweest bij de zorginstellingen. Enorme kans om ons uit de bureaucratie te bevrijden Niet iedereen ziet beren op de weg. In de Rotterdamse regio is directeur Hans du Prie van zorginstelling Horizon ronduit enthousiast over de decentralisatie. Hij zegt: Het is een enorme kans om ons uit de bureaucratie te bevrijden. Het is een zegen dat we ons gaan afvragen wat er speelt in de wijk en welk resultaat we kunnen bereiken tegen de scherpst mogelijke prijs. Prima dat gemeenten de verantwoordelijkheid krijgen. Je ziet nu al dat gemeenten er dichter op zitten en dat behandelmethoden zijn bijgesteld. Du Prie verwacht dat er zorgaanbieders zullen bijkomen, maar de kans dat allerlei Tedjes van Es zich nu op de jeugdzorg gaan storten, acht hij klein. De kwaliteitseisen zijn zo hoog dat beunhazen erbuiten blijven. Wij zetten als Horizon wel jonge zorgaanbieders in als onderaannemer. Ik blijf verantwoordelijk en ik zorg voor de kwaliteit en leg verantwoording af, maar haal wel de dynamiek en de innovatie van de jonge ondernemer binnen. Horizon-directeur Du Prie zegt het wel jammer te vinden dat er vanuit Den Haag nog zo veel onduidelijk is over budget en kaders. Dat werkt verlammend op de uitwerking van de nieuwe relatie tussen gemeenten en zorginstellingen, aldus Du Prie. Het is voor ons, en voor de gemeenten een crime dat niemand weet onder welke voorwaarden we straks gaan werken. Houden we ons aan de eerder gemaakte financiële voorwaarden? Dan weten we waar we aan toe zijn. Nu weten we niets en dat is jammer, want de transitie kan gewoon betere zorg opleveren. De onduidelijkheid in Den Haag belemmert dat nu. Eigenlijk is die onduidelijkheid onverantwoord. n # MRDH 06 december 2013
Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement. Waar zijn de friskijkers en dwarsdenkers? Een mooie one-liner van de Rotterdamse hoogleraar transitiemanagement Jan Rotmans is: We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Rotmans schreef er onlangs een boek over, In het oog van de orkaan. Hierin beschrijft hij hoe we van een verticaal georganiseerde en centraal geleide samenleving naar een horizontaal georganiseerde en decentrale samenleving gaan. Aan gemeenten is die boodschap niet besteed, constateert Rotmans. Je zou zeggen dat gemeenten die transitie zien aankomen en zich erop instellen, maar in de praktijk blijkt dat ze de nieuwe werkelijkheid niet doorhebben en er ook niet mee kunnen omgaan. De drie decentralisaties dreigen daarom uit de draaien op een catastrofe, waarschuwt hoogleraar Rotmans. Je hebt in dit nieuwe tijdperk een ander spel nodig, met andere spelregels en met andere spelers. Maar gemeenten spelen het oude spel. Dat werkt niet. De problemen worden groter en er ontstaat paniek. Niemand is in januari 2015 klaar voor de grote transformaties. Ze willen keukentafelgesprekken organiseren, maar huren daarvoor consulenten in die mensen de stuipen op het lijf jagen. Wij gaan u vertellen wat u moet doen - de klassieke top-down benadering, terwijl je juist in de huid van die mensen moet kruipen. Gemeenten zijn enigszins geëxcuseerd, zegt Rotmans. Als je altijd plannen hebt gemaakt voor mensen en die wilde realiseren, dan is het moeilijk te verkroppen dat burgers heel veel zelf kunnen. Opeens maken die mensen plannen en moet jij hun plannen faciliteren! De friskijkers en dwarsdenkers die de cultuuromslag wél zouden kunnen maken, zijn de afgelopen jaren door de gemeenten weggestuurd. De klassieke gemeentelijke afdelingen zijn volgens hoogleraar Rotmans ook niet in staat om de transitie tot een goed einde te brengen. Ze zijn een overblijfsel van een verticale en hiërarchische wereld. Je moet mensen hebben die dwars door de afdelingen bewegen. Afdelingen die vaak bastions zijn waarbinnen het allemaal gebeurt. De organisatie moet platter, geen baasje boven baasje, boven baasje meer. Ik zeg wel tegen ambtenaren: Weg van dat bureau, want voor je het weet maak je weer plannen waar niemand op zit te wachten. 16 17
IN BEELD De duinen waaien weg. Onze kust kent op meerdere plekken zwakke punten. De Zandmotor gebruikt het wegwaaiende zand juist om diezelfde zwakke duinen weer aan te sterken. Voor de kust van Ter Heijde (Westland) is een schiereiland ter grootte van 256 voetbalvelden (128m 2 ) ontstaan door zand, dat sleephopperzuigers 10 km verderop uit zee haalden. Door wind, golven en stroming verspreidt het zand 21,5 miljoen kuub in totaal zich de komende twintig jaar langs de kust tussen Hoek van Holland en Scheveningen. Op het schiereiland zelf is een nieuw natuur- en recreatiegebied ontstaan dat continue van vorm verandert. Zo zijn de eerste zeehonden er al gesignaleerd. Vele vogels wippen ook even langs. De Universiteit van Wageningen houdt sinds 1 november via een vogelradar bij hoeveel dat er zijn. n Tekst: Brigitte Beeks Fotografie: Rijkswaterstaat Joop van Houdt (gemaakt op 1 oktober 2013) # MRDH 06 december 2013
18 19
# MRDH 06 december 2013