Participatie van AIOS klinische geriatrie in richtlijnen Doel In dit document wordt een voorstel uitgewerkt voor een plan waarbij AIOS klinische geriatrie kunnen participeren in de ontwikkeling van richtlijnen. Doel voor de aios is voldoen aan de competentie kennis en wetenschap binnen de opleiding tot klinisch geriater. Doel voor de vereniging is op een efficiënte en goedkopere manier richtlijnen ontwikkelen en jonge collega s intensief kennis laten maken met richtlijnontwikkeling, waardoor het draagvlak naar de toekomst geborgd blijft. Inleiding Binnen de opleiding tot klinisch geriater dient een AIOS te voldoen aan EPA s (entrustable professional activities) zoals geformuleerd in het opleidingsplan EIK 2017 waarin niet-patiënt gebonden taken meer nadrukkelijk aan de orde komen. Eén van deze niet patiënt gebonden EPA s is de EPA onderwijs en wetenschap. Zoals beschreven in het kaderbesluit CCMS 2015 dient elke aios een wetenschappelijk product te maken, de AIOS dient een leeronderzoek uit te voeren met een vooraf duidelijk af te spreken traject en product. Dit kan resulteren in een prospectief onderzoek gekoppeld aan een bepaalde werksetting, maar kan ook bestaan uit retrospectief of andersoortig onderzoek. Het product dient te bestaan uit een wetenschappelijk artikel of een presentatie op een (inter)nationaal congres. De ervaring leert dat het niet voor iedere AIOS even gemakkelijk is om een passende onderzoeksactiviteit te vinden die aansluit binnen het interessegebied van de AIOS en de mogelijkheden in de opleidingskliniek. Een alternatief om te voldoen aan de competentie wetenschap zou participatie van de AIOS binnen een richtlijn kunnen zijn, waarbij een AIOS onder adequate begeleiding van een klinisch geriater die ruime ervaring heeft binnen het opstellen van richtlijnen één of 2 losse uitgangsvragen, afhankelijk van de grootte van het gekozen onderwerp, uitwerkt in de vorm van CAT. Richtlijnen worden in de moderne tijd modulair ontwikkeld en onderhouden. De basis van een richtlijn is een uitgangsvraag met een bijpassende literatuuronderzoeksvraag/ literatuurzoekacties. Daarbij moet er zowel kwalitatief als inhoudelijk gescreend worden op goede literatuur onder begeleiding van een ervaren methodoloog. Daarna wordt de literatuur systematisch op een rij gezet, samengevat en conclusies getrokken volgens de GRADE/ EBRO systematiek (evidence-based richtlijn ontwikkeling). Vervolgens wordt de conclusie uit de literatuur gewogen in het licht van de organisatie van zorg, patiënten voorkeuren, veiligheidsgegevens en kostenaspecten. Op basis daarvan wordt een aanbeveling gedaan. Vanuit kwaliteitsperspectief heeft de bijdrage van AIOS een tweetal voordelen. Enerzijds wordt de kennis van het ontwikkelen van richtlijnen breder bekend in de vereniging en worden jonge collega s ook opgeleid in deze competentie, anderzijds zal de ontwikkeling van de richtlijn mogelijk kosteneffectiever en efficiënter verlopen doordat de AIOS geen vacatiegelden ontvangt en meer tijd tot zijn/haar beschikking heeft om aan de richtlijn te besteden.
Alternatieve scenario s voor het participeren van AIOS binnen richtlijnen Recent werden er binnen andere wetenschappelijke verenigingen zoals de NVOG (gynaecologie) en NVN (neurologie) in samenwerking met het Kennisinstituut Medisch Specialisten, ook initiatieven gestart met betrekking tot de participatie van AIOS in een werkgroep richtlijnen. 1. Vanuit de NVN (neurologie) kwam het voorstel tot verplichte participatie van alle AIOS binnen een richtlijn. Dit voorstel is besproken door de NVN in de raad opleiding (onderdeel van FMS) om dit in alle wetenschappelijke verenigingen te implementeren, echter dit werd als een te uitgebreid voorstel gezien en het is niet wenselijk om dit verplicht te stellen voor iedere AIOS. Dit advies zal ook naar commissie richtlijnen, vallende onder de kwaliteitsraad gaan. Ook vanuit de klinische geriatrie lijkt dit plan te uitgebreid en is het niet wenselijk om dit verplicht te stellen voor iedere AIOS, gezien veel AIOS ook op andere manieren aan de competentie wetenschap voldoen. 2. Vanuit de gynaecologie (NVOG) loopt er een plan waarbij 2 AIOS een aantal maanden in dienst zijn van de NVOG/ een richtlijnwerkgroep, waarin zij participeren in een werkgroep richtlijnen en een bepaalde module uitwerken. Dit project is verbonden aan de raad kwaliteit. Voordeel hiervan is dat het maken van een richtlijn financieel ook minder geld kost (AIOS is goedkoper/gratis), dus dat er minder financiering nodig is vanuit stichting kwaliteitsgelden. Dit zou binnen de geriatrie als keuzestage kunnen worden geïmplementeerd, maar dient in deze vorm veel verder uitgewerkt te worden (op organisatorisch en op financieel gebied) en is daardoor op korte termijn nog niet uit te voeren. 3. AIOS participeert in de tweede helft van de opleiding in een richtlijntraject van 2 jaar. De AIOS voert in die periode onder begeleiding van een methodoloog en een klinisch geriater/werkgroeplid het vervaardigen van één of twee uitgangsvragen met concrete aanbeveling uit. De keuze tussen één of twee uitgangsvragen is afhankelijk van de grootte van het gekozen onderwerp en dient te worden vastgesteld door de begeleidend geriater in samenspraak met de AIOS. Voorstel: scenario drie is uitgewerkt en kan na definitieve goedkeuring worden geïmplementeerd in de NVKG voor een proefperiode van 2 jaar, waarna evaluatie plaatsvindt door COW en Commissie Richtlijnen. Competentieprofiel van de AIOS in relatie tot richtlijnparticipatie EPA onderwijs en wetenschap: 1. Basiskennis van epidemiologie en statistiek Door middel van participatie binnen een richtlijn leert een AIOS een adequate PICO op te stellen en een literatuursearch te ontwerpen op basis van een onderzoeksvraag. De AIOS wordt begeleid door een literatuurspecialist. De literatuurspecialist voert de search uit. De AIOS leert de geraadpleegde literatuur kritisch te beoordelen en kan door middel hiervan zijn/haar kennis met betrekking tot onderzoeksmethodiek uitbreiden.
2. Kennis van evidence based medicine (EBM) Door middel van participatie binnen een richtlijn werkgroep bevordert een AIOS de verbreding van wetenschappelijke vakkennis door het evidence based uitwerken van één of twee uitgangsvragen. Een AIOS leert waar evidence binnen een bepaald onderwerp ontbreekt, hoe de best mogelijke evidence te vinden en te implementeren in het dagelijks medisch handelen. 3. De AIOS kan richtlijnen en literatuur systematisch doorzoeken en kritisch beoordelen toegespitst op de geriatrische patiënt. Door middel van participatie binnen een richtlijn werkgroep krijgt de AIOS meer ervaring met literatuuranalyse middels de GRADE-methodiek die door de methodoloog wordt toegepast. De AIOS draagt mede zorg voor de interpretatie van de geselecteerde literatuur. Hij betrekt hierin de belangrijkste klinische uitkomstmaten, klinische expertise, praktische haalbaarheid en kosten. Hierna zal de AIOS concrete aanbevelingen formuleren. De AIOS wordt hierin begeleidt door de methodoloog en de klinisch geriater. 4. Verkrijgen van adequate prestatie vaardigheden en het leren begeleiden van coassistenten. Verzorgen van onderwijs aan coassistenten en collega s. Een AIOS dient verslag te doen over het proces van het uitwerken van de module in een richtlijn. Tevens dient hij een eindproduct op te stellen dat geïmplementeerd kan worden in de richtlijn. Daarnaast zal een AIOS zijn bevindingen ook mondeling kunnen presenteren aan de werkgroep en zijn collega s in de opleidingskliniek. 5. Lost doelmatig en ethisch verantwoord de medische problemen op met geldende standaarden. De AIOS weet de gevonden evidence based informatie te kaderen in effectieve en ethisch verantwoorde patiëntenzorg en betrekt dit ook in de module van de richtlijn. De AIOS draagt verantwoordelijkheid voor de eigen opleiding en up-to-date houden van de kennis en vaardigheden. Door middel van participatie binnen een richtlijn houdt de AIOS de kennis van zijn specialisme op peil en past deze vervolgens in de praktijk toe. EPA management, leiderschap en organisatie 1. Kennis van de belangrijkste groepsdynamische principes en het effect daarvan op samenwerking en heeft inzicht in belangen van de ander en het effect daarvan op samenwerking. De AIOS werkt binnen een richtlijnencommissie doelmatig samen met betrokken personen binnen de richtlijncommissie. De AIOS bouwt effectieve relaties op met verschillende belanghebbenden binnen de werkgroep en krijgt op deze manier inzicht in eigen handelen. 2. De AIOS verkrijgt inzicht in eigen handelen en effect daarvan op samenwerking en inzicht in eigen belasting en belastbaarheid en handelt daar adequaat naar (werk privé balans). Door middel van het werken binnen een commissie krijgt de AIOS meer inzicht in deze onderwerpen.
EPA kwaliteit en patiëntveiligheid 1. Bij deelname aan het opstellen van een richtlijn leert de AIOS hoe richtlijnen tot stand komen en wat de beperkingen ervan zijn. De AIOS draagt bij aan verdere verbetering van doelmatigheid door het nastreven van zinnige en zuinige zorg. Wanneer een AIOS participeert binnen een richtlijn draagt de AIOS bij aan de ontwikkeling en implementatie van richtlijnen en (kwaliteits)indicatoren van goede zorg. Tevens bevordert hij/zij de gezondheid van patiënten individueel en op gemeenschapsniveau. De AIOS is op de hoogte van de kosten van de uitvoering van de module in de richtlijn, en is zich bewust van de kosten van de implementatie in de praktijk. Praktische uitvoering, begeleiding en toetsing 1. Start nieuwe werkgroep voor een richtlijn. Wanneer er vanuit de NVKG een richtlijn dient te worden geüpdate of te worden geschreven en hiervoor een werkgroep wordt opgericht, kan vanuit de commissie richtlijnen van de CKZ het idee geïntroduceerd worden om één of meerdere AIOS te betrekken in het ontwikkelen van deze richtlijn en stellen zij de opgestelde nieuwe werkgroep hiervan op de hoogte. 2. Selectie AIOS Selectie van AIOS kan plaatsvinden middels het plaatsen van een advertentie in de newsflash van de jnvkg als de subsidieaanvraag van de SKMS gehonoreerd is. AIOS kunnen hier met toestemming van hun opleider op reageren met een brief en CV. Indien er meerdere reacties komen dan dat er plek is, kan de voorzitter van de richtlijnwerkgroep of de begeleidende geriater, AIOS selecteren voor participatie binnen de richtlijn. Coördinatie hiervan ligt bij de AIOS in de werkgroep richtlijnen is samenspraak met het bestuurslid CKZ van het bestuur van de jnvkg. Gezien het langer lopende traject is het aan te raden dat een AIOS in een eerdere fase van de opleiding solliciteert, bijvoorbeeld solliciteren in het derde jaar. 3. Opstellen leerplan Na selectie van één of, wanneer hier plaats voor is, meerdere AIOS, dient de AIOS een individueel leerplan op te stellen met specifieke leerdoelen aan de hand van competenties. Daarnaast dient de AIOS een tijdstraject uit te zetten in samenspraak met begeleidend geriater vanuit de werkgroep en de opleider. Vanuit de commissie richtlijnen is een blauwdruk beschikbaar van het leerplan. 4. Vaststellen van een relevante vraag en uitkomstmaten De AIOS maakt aan de hand van het bijwonen van één of meerdere vergaderingen van de werkgroep van de richtlijn, kennis met de richtlijn en de leden van de werkgroep. Bij de eerste bijeenkomsten zal de AIOS een indruk krijgen van het werkplan, waar de hiaten in de kennis zitten en welke vragen opgesteld zullen worden. Ook zal de AIOS de EBRO-cursus volgen (Evidence Based Richtlijnontwikkeling). In overleg met de voorzitter van de werkgroep, de begeleidende geriater en de methodoloog van KIMS (Kennisinstituut van Medisch Specialisten) zal de AIOS één of twee uitgangsvraag toebedeeld krijgen om verder uit te werken afhankelijk van de grootte van het gekozen onderwerp.
5. Literatuursearch Met behulp van de begeleidende geriater en de methodoloog/ informatiespecialist van de richtlijnwerkgroep, zal de AIOS een PICO opstellen en literatuursearch ontwerpen. 6. Kwaliteitsbeoordeling van literatuur Met behulp van de methodoloog zal de search worden beoordeeld en relevante referenties geselecteerd volgens de EBRO methode. De GRADE-methodiek wordt door de methodoloog toegepast. Samen wordt de volgende plenaire werkgroep vergadering voorbereid. Bevindingen worden besproken en eventueel wordt er een implementatieplan voorgesteld, worden nieuwe uitgangsvragen gepresenteerd en onderbouwd. 7. Beoordelen van literatuurconclusies en vervolgens het formuleren en bediscussiëren van de overwegingen om dan tot slot een conceptaanbeveling te kunnen formuleren en deze schriftelijk presenteren zodat deze geïmplementeerd kan worden in de nieuwe richtlijn. 8. Optioneel kunnen hieruit voortkomen een publicatie, mondelinge presentaties (bijvoorbeeld in de eigen opleidingskliniek van de AIOS), Tijdsbesteding 1-2 dagen per maand gedurende één tot twee jaar met een maximum van 200 uur. Begeleiding De begeleiding van de AIOS zal plaatsvinden via een klinisch geriater die lid is van de betreffende richtlijnwerkgroep en de methodoloog die de richtlijn ondersteunt. Individuele evaluatiemomenten zullen door de AIOS en de geriater gepland moeten worden na afronding van bovengenoemde subtrajecten. Streven is om een overleg eens in de 2 tot 3 maanden te laten plaatsvinden. Ook tussendoor kunnen feedbackgesprekken plaatsvinden indien nodig. Er vindt minimaal eens in de drie maanden een terugkoppeling plaats vanuit de begeleidende geriater in de werkgroep naar de opleider van de AIOS in de eigen opleidingskliniek. In overleg met de eigen opleider in de opleidingskliniek waar de AIOS werkzaam is, is het wenselijk dat er tijd vrij geroosterd wordt zodat de AIOS enkele dagen in de maand aan de richtlijn kan werken. Aan het einde van het traject kan de door de AIOS opgestelde module in de richtlijn worden gebruikt als eindproduct voor de competentie wetenschap. Het eindproduct is in dit geval een voor autorisatie geschikte richtlijnmodule. De begeleider in de richtlijnwerkgroep is samen met de AIOS primair verantwoordelijk voor het eindproduct. Toetsing van leerdoelen Beoordeling van bovengenoemde EPA s en leerdoelen kan plaatsvinden middels regelmatige beoordelingsgesprekken met de begeleidende geriater, waarbij KKB s in het digitaal portfolio gebruikt kunnen worden. Er vindt minimaal eens in de drie maanden een terugkoppeling plaats vanuit de begeleidende geriater in de werkgroep naar de opleider van de AIOS in de eigen opleidingskliniek. Auteurs: Denise Bosch-Arnoldussen AIOS, Simone Verhaar, AIOS, Arend Arends klinisch geriater. December 2016.
Revisie en aanpassing aan opleidingsplan EIK 2017: juli 2017 Denise Bosch-Arnoldussen, Marjolein Uijlings, Femke Meulendijks, Anneloes Huijgens AIOS, Toon Lamberts, kwaliteitsmedewerker NVKG, commissie richtlijnen. Tijdspad uitrollen participatie AIOS in richtlijnen April/mei 2016: document opstellen, commentaar door A. Arends en Simone Verhaar vanuit CKZ. mei/juni 2016: document introduceren aan jnvkg bestuur, bestuursleden COW voor commentaar Najaar 2017: goedkeuring document CKZ en COW Najaar 2017: presentatie plan aan AIOS bij ALV LOAG Vanaf 2018: betrekken AIOS bij ontwikkeling nieuwe richtlijn