Inleiding zorginkoop en/in transitie 17 juni 2014 Voorjaarsvergadering NVvA, Utrecht Te bespreken onderwerpen Inleiding Huidig systeem AWBZ en WMO Hervorming langdurige zorg: Wet LZ en WMO 2015 Toepasselijk kader privaat aanbesteden 2 Inleiding 3 1
Hoe wordt zorg gefinancierd? AWBZ Zvw Zvw Wmo Financiering Uitvoerder / Algemeen Zorgkantoren fonds - Premies Zorgverzekeraars verzekerden Gemeenten Gemeentefonds inkoper bijzondere ziektekosten - Eigen risico en eigen bijdrage verzekerden Financiering - Algemeen fonds - Bijdrage - Premies uit vereveningsfonds verzekerden - Gemeentefonds bijzondere - Eigen risico en eigen - Eigen bijdrage Uitvoerder Zorgkantoren ziektekosten Zorgverzekeraars bijdrage verzekerden Gemeenten zorggebruiker - Eigen bijdrage - Bijdrage uit zorggebruiker vereveningsfonds Soort Soort zorg zorg Intramurale Intramurale en en Zorg Zorg onder onder basisverzekering en Samenhangend samenhangend aanbod aanbod Bepaling financiële kaders extramurale extramurale zorg zorg Nza Beleidsregel contracteerruimte aanvullende basisverzekering verzekering en aanvullende verzekering Productieruimte zorgverzekeraars van van voorzieningen voorzieningen in in directe directe leefomgeving leefomgeving voor kwetsbare voor kwetsbare burgers burgers (zoals gehandicapten, Gemeentebudget ouderen en chronisch zieken) 4 Gemiddelde uitgaven per burger aan zorg 2011-2013 5 Budgettair Kader Zorg (BKZ) 2013 6 2
Totaaloverzicht maatregelen langdurige zorg (2014-2018) 7 Het huidige systeem van de AWBZ en de WMO Het huidige systeem van de AWBZ (extramuraal) Zorg Aanbieders Financiering Persoonlijke verzorging Thuiszorgorganisaties Zorginkoopprocedure door zorgkantoren Verpleging Thuiszorgorganisaties Zorginkoopprocedure door zorgkantoren Begeleiding en ondersteuning Thuiszorgorganisaties Zorginkoopprocedure door zorgkantoren Dagbesteding Thuiszorgorganisaties Zorginkoopprocedure door zorgkantoren 9 3
Het huidige systeem van de AWBZ (intramuraal) Zorg Aanbieders Financiering Verpleging & Verzorging (V&V) Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Verzorgings- en verpleeghuizen GGZ-instellingen Zorginkoopprocedure door zorgkantoren Zorginkoopprocedure door zorgkantoren Gehandicaptenzorg (GZ) GZ-instellingen Zorginkoopprocedure door zorgkantoren 10 Hoe wordt zorg ingekocht door zorgkantoren (AWBZ)? Inkoopprocedure o (Lijkt op) aanbestedingsprocedure o Meerzijdige rechtsverhouding o Proactieve houding ( nationale rechtsverwerking ) 11 Het huidige systeem van de Wmo Individuele voorzieningen Huishoudelijke hulp (HH) Verplaatsen in en om de woning Lokaal verplaatsen per vervoermiddel Medemensen ontmoeten en sociale verbanden aangaan Algemene voorzieningen Diverse welzijnsgerelateerde onderwerpen (denk aan maatschappelijke opvang, steunpunt maatschappelijk geweld, inloopspreekuren, adviesbureaus) 12 4
Hoe wordt zorg ingekocht door gemeenten (Wmo)? Inkoop o Aanbestedingsprocedures o Subsidietenders/bestuurlijk aanbesteden o Eén-op-één onderhandelingen Gemeentelijke samenwerking o Inkoop, opstellen verordeningen, gezamenlijk Wmo-loket o Wijkgerichte aanpak Wijzigingen Wmo 2015 13 Vandaag in Zorgvisie: Gemeenten korten fors op WMO tarieven Kortingen lopen op tot tachtig procent 14 Hervorming langdurige zorg 15 5
Wet LZ en Wmo 2015 Wet LZ Wmo 2015 Status Wetsvoorstel Wetsvoorstel (aangenomen door TK op 24 april 2014) Beoogde datum van inwerkingtreding 1 januari 2015 1 januari 2015 Vervangt AWBZ Wmo Motieven voor herziening stelsel langdurige zorg Betere kwaliteit van zorg Zorg die is gericht op wensen, mogelijkheden en behoeften van individuele mensen Meer voor elkaar zorgen Solidariteit komt meer tot stand via een betrokken samenleving in plaats van via een verzekeringsmaatschappij Financiële houdbaarheid AWBZ: van 275 miljoen euro in 1968 naar 27 miljard euro in 2013 17 Uitgangspunten bij herziening Uitgegaan wordt van wat mensen (nog) wel kunnen Hulp wordt eerst dichtbij georganiseerd Er is ondersteuning en/of passende zorg voor diegenen die niet meer zelfredzaam kunnen zijn De meest kwetsbare mensen krijgen recht op passende zorg en verblijf in een nieuwe volksverzekering 18 6
Verschuiving extramuraal Zorg Wet LZ Wmo Zvw Verzorging en verpleging voor kwetsbare mensen (wijkverpleging) Verzorging die samenhangt met begeleiding en ondersteuning Begeleiding en ondersteuning - - X (vanaf 2015) - X (vanaf 2015) - X (vanaf 2015) - Dagbesteding - X (vanaf 2015) - Huishoudelijke hulp - X (vanaf 2007), inkomensafhankelijke beperking (vanaf 2014) - 19 Verschuiving intramuraal V&V ZZP V&V 1 Extramuralisering (2013) 2 Extramuralisering (2013) 3 Extramuralisering (2014) 4 50% Wet LZ 50% extramuralisering (2016) 5 Wet LZ 6 Wet LZ 7 Wet LZ 8 Wet LZ 9 A Zvw (2013) 9 B Wet LZ 10 Wet LZ 20 Het nieuwe systeem van de Wet LZ 21 7
Overzicht van belangrijkste wijzigingen AWBZ Wet LZ Zorgvormen Intramuraal en extramuraal Intramuraal (incl. VPT en PGB) Zorgsoorten V&V, GGZ en GZ V&V en GZ Aantal cliënten 800.000 200.000 Uitvoerder zorginkoop Zorgkantoor Zorgkantoor Aanspraak CIZ bepaalt toegang en zorgzwaarte CIZ bepaalt toegang en zorgzwaarte Declaratie en verantwoording ZZP s Zwaarteklassen Tariefregulering Maximumtarieven Herijkte maximumtarieven Uitbetaling Voorschotten Op basis declaraties 22 Overzicht belangrijkste wijzigingen Wet LZ Zie de presentatie van Mr. Nicolette Cremers, Zorgverzekeraars Nederland 23 Het nieuwe systeem van de Wmo 2015 24 8
Komst Wmo 2015 Wmo 2015 behoudt taken die al in huidige Wmo zitten. Wmo 2015 hevelt daarnaast nieuwe bevoegdheden over naar gemeenten (zie slide hierna). Is onderdeel van decentralisatiegolf (Wet Langdurige Zorg, Participatiewet, Jeugdwet) Wmo 2015 heeft ook consequenties voor aanbestedingen (zie hierna) 25 Overzicht van belangrijkste wijzigingen Wmo Wmo 2015 Zorgsoorten HH HH, verzorging, begeleiding en ondersteuning, dagbesteding en GGZ (Cgroep) Aanbesteding Vrijstelling voor HH Geen vrijstelling meer Aanspraak Compensatiebeginsel Twee-fasen-procedure Tariefregulering Minimumtarieven voor HH Minimumtarieven voor alle voorzieningen Overname personeel Overlegbepaling voor HH Overlegbepaling voor alle voorzieningen PGB Bijna geen voorwaarden Strenge voorwaarden 26 Uitgangspunten bij herziening Meer eigen verantwoordelijkheid voor burgers en de naaste omgeving Eerst check of omgeving zorg kan verlenen, dan pas eventuele aanspraak Minder ondersteuning voor mantelzorgers Uitbreiding van de gemeentelijke verantwoordelijkheid (onder meer vaststellen beleidsplan, basistarieven) Consequentie: er kunnen onder Wmo 2015 grote verschillen ontstaan tussen gemeenten Recht op voorziening in natura staat voorop Inperking pgb-recht (fraudemaatregelen) 27 9
Aanbesteding Uitbesteding van zorgtaken aan derden mag maar is niet verplicht Net als onder huidige wet: mag ook door gemeentelijke dienst Aanbesteding op basis van economisch meest voordelige inschrijving (emvi) wordt verplicht. Geen mogelijkheid om te kiezen voor laagste prijs (in afwijking van 2.114 Aw) Vrijstelling van aanbesteding voor huishoudelijke hulp (artikel 10 lid 3 Wmo) lijkt te zijn verdwenen! Idee regering: B-procedure toepassen (onder verwijzing naar art. 2.38 Aw) 28 B-procedure Gezondheidszorg- en welzijnsdiensten zijn zogenaamde B-diensten. In dat geval mag de B-procedure worden toegepast (2.39 Aw). In de praktijk komt dit neer op een aanbestedingsprocedure die aan weinig formele regels is gebonden praktijk: (bestuurlijke) aanbestedingen, subsidietenders (onderhandse gunning?) Aanbestedingsbeginselen transparantie en gelijke behandeling zijn op grond van deel 1 van toepassing (zie slide hierna). Er is discussie of het mogelijk is om B-diensten onderhands te gunnen In de Wmo-praktijk maken 75% van de gemeenten gebruik van B-procedure voor huishoudelijke hulp! 29 Toepasselijke beginselen In acht te nemen beginselen: transparantie, gelijkheid van behandeling, proportionaliteit (art. 1.7 tot 1.16) Beginselen gelden (in meer of mindere mate) voor alle aanbestedingen: - - Europese aanbestedingen (= richtlijnaanbestedingen inclusief B-diensten + onder de drempel mét duidelijk grensoverschrijdend belang) - nationale aanbestedingen - meervoudig onderhandse aanbestedingen 30 10
Basistarieven Er gelden basistarieven (minimumtarieven) voor aanbieders van voorzieningen vast te stellen door gemeenteraad In huidige wet alleen voor HH (artikel 2.6.5), in nieuwe wet uitbreiding naar alle vormen van voorzieningen Aanbestedingsstukken moeten dus voorschrift bevatten dat het niet is toegestaan om een lager tarief dan het vastgestelde basistarief aan te bieden. 31 Overname personeel Huidige artikel 10a Wmo bevat alleen overlegbepaling voor HH Artikel 2.6.4 wetsvoorstel: - De aanbieder aan welke een overheidsopdracht voor het leveren van een voorziening wordt gegund, overlegt met de aanbieder of aanbieders die voor hem in opdracht van het college die voorziening leverden, over de overname van het betrokken personeel. Ook onder nieuwe wet geen verplichting personeel over te nemen In cao thuiszorg wel een verplichting! Daarnaast mogelijkheid voor gemeenten om dat in de aanbestedingsstukken dwingend OVO voor te schrijven 32 Privaat aanbesteden in de zorg 11
Zorgverzekeraars/zorgkantoren niet formeel aanbestedingsplichtig Ter opfrissing: zorgverzekeraars en zorgkantoren worden niet aangemerkt als aanbestedende dienst in de zin van de Aanbestedingswet 2012 Zie bijvoorbeeld Gerechtshof Arnhem 23 januari 2012, LJN BV1139 (zorgverzekeraar); Rechtbank Arnhem 7 december 2011 LJN BU9748, Rechtbank Amsterdam 29 oktober 2009, LJN BK1681, Rechtbank Utrecht 30 januari 2009, LJN BH1418 (zorgkantoor) 2B dienst? Rechtbank Arnhem 8 augustus 2012, LJN BX4463, Rechtbank Arnhem 2 augustus 2012, LJN BX7020 Aanbestedingswet 2012 daardoor niet van toepassing Dus niet gebonden aan procedureregels aanbestedingsrecht Aanbestedingsbeginselen evenmin van toepassing! 34 Kader private aanbesteders (1) Welk kader geldt dan wel voor private partijen die (een soort van) aanbesteding organiseren? Hoge Raad 3 mei 2013, LJN BZ2900: Toepasselijkheid beginselen afhankelijk van de verwachtingen van de (potentiële) inschrijvers; Gekeken moet worden naar de voorschriften in de aanbesteding en de capaciteit van de partijen; Aanbestedende dienst mag op grond van contractsvrijheid de toepassing van de beginselen expliciet uitsluiten. De uitsluiting moet kenbaar zijn voor alle partijen; Uitsluiting van de toepasselijkheid van de beginselen kan onredelijk zijn als de private aanbesteder marktmacht heeft op de relevante markt. 35 Kader private aanbesteders (2) Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 2 juli 2013, ECLI 2013:4715: Een private opdrachtgever kan zich wel binden aan het (overheids)aanbestedingsrecht dan wel delen daarvan, maar dan moeten daarvoor wel concrete aanwijzingen zijn die meer inhouden dan alleen het organiseren van enige vorm van aanbestedingsprocedure. Kenmerken van de private aanbesteding in casu: aanbestedingsstukken, Model K verklaring, Nota van Inlichtingen. Maar: geen gunningscriterium en aanbesteder was een kleine speler in de markt Hof: aanbestedingsbeginselen zijn niet van toepassing. Conclusies: - beoordeling is sterk casuïstisch - drempel voor toepasselijkheid beginselen lijkt hoger geworden 36 12
Kader private aanbesteders (3) Kernvraag: is het een private aanbesteding waarop de beginselen van toepassing zijn? Indicaties daartoe zijn: Aanbestedingsstukken Conceptovereenkomst Selectie- en gunningscriteria Model K verklaring Nota van Inlichtingen Gebruik van aanbestedingstermen De mogelijkheid voor inschrijvers om een inschrijving aan te passen 37 Kader private aanbesteders (4) Indien sprake is van een private aanbesteding: Partijen dienen zich tegenover elkaar te gedragen overeenkomstig de in de precontractuele fase geldende maatstaven van redelijkheid en billijkheid HR 4 april 2003, NJ 2004, 35, Gerechtshof Amsterdam 20 september 2011, Gerechtshof Arnhem 23 januari 2012, LJN BV1139 Aanbestedingsbeginselen uitsluiten kan (zie arrest HR 3 mei 2013) Maar houd er rekening mee dat rechter toch langs de band van redelijkheid billijkheid beginselen toepast! Zie bijvoorbeeld rechtbank Den Haag 11 december 2012 (Cordaan/Achmea). Rechter oordeelt dat Achmea aanbestedingsbeginselen heeft uitgesloten. Maar toetst vervolgens wel aan gelijkheidsbeginsel. 38 Welke specifieke regels gelden? (1) Rechtbank Rotterdam 31 januari 2012: Een te rigide toepassing van het aanbestedingsrecht, waarbij mechanisme van de aanbesteding te veel tot doel op zich wordt verheven, is echter onwenselijk. Toch passen de meeste rechterlijke colleges bijv. Succhi di Frutta toe Ook regels mbt herstel, inschrijving onder voorwaarden, belangenverstrengeling, abnormaal lage inschrijving etc. Zelfs (sub)gunningscriteria en relatieve gewicht bekendmaken! 39 13
Welke specifieke regels gelden? (2) Regels omtrent ongeldigheid/herstel van gebreken zijn van toepassing (Rechtbank Arnhem 7 december 2011, LJN BU9748) Regels omtrent inschrijven onder voorwaarden zijn van toepassing (Rechtbank Rotterdam 31 januari 2012, LJN BW3238) Gunningscriteria moeten voldoende zijn uitgewerkt om de beoordeling op een objectieve en transparante wijze mogelijk te maken (Rechtbank Zwolle 27 december 2011, LJN BV9297) Aansluiting bij regels over abnormaal lage inschrijvingen (56 Bao) (Rechtbank Utrecht 30 januari 2009, LJN BH1418) Regels omtrent wezenlijke wijziging na intrekking vrijwillige aanbesteding en onderhandse gunning zijn van toepassing (Rechtbank Den Haag 6 september 2012, LJN BX9783) 40 Welke niet? Grossmann-doctrine is niet van toepassing, maar nationale leerstuk van rechtsverwerking (Gerechtshof Arnhem 23 januari 2012, LJN BV1139 en Rechtbank Den Haag 25 september 2012, LJN BX9779) Goede clausule m.b.t rechtsverwerking opnemen Rechtsbeschermingsregels uit Aanbestedingswet (voorheen WIRA) niet van toepassing (dus geen Alcateltermijn) Moet je verplicht heraanbesteden na afbreken aanbesteden? Of mag je dan alsnog onderhands gunnen? Onduidelijk, tegenstrijdige rechtspraak 41 Tips & Tricks Inkoopprocedures 14
Tips voor zorgkantoren/zorgverzekeraars Zes tips bij het uitvoeren van inkoopprocedures: Benoemen rechtskader en uitsluiten aanbestedingsbeginselen Vervaltermijn (Alcateltermijn) Grossmannclausule Beleid zo vroeg en breed mogelijk bekend maken Intrekkingsclausules Vol gebruikmaken van mogelijkheden van Nota van Inlichtingen 43 Uitsluiten aanbestedingsbeginselen Benadruk dat het gaat om inkoop door een niet-aanbestedende dienst Aanbestedingswet / aanbestedingsregels nvt verklaren Sluit altijd aanbestedingsbeginselen expliciet uit Indien geen inkoopprocedure: vermijd aanbestedings-/inkoopterminologie 44 Vervaltermijn Altijd vervaltermijn hanteren waarbinnen inschrijvers kort geding aanhangig moeten maken Duidelijk benoemen dat sanctie verval van recht / rechtsverwerking is Forumkeuze mogelijk (rechtbank Den Haag!) Ook bij onderhandse offertetrajecten 45 15
Grossmann Hanteer een duidelijke Grossmann-clausule Dit voorkomt discussies achteraf Op volgende sheet clausule uit inkoopdocument AWBZ 2013 46 Grossmann (voorbeeldclausule) Dit document is met zorg samengesteld. Mochten deelnemers aan deze inkoopprocedure desondanks onduidelijkheden, tegenstrijdigheden of onvolkomenheden tegenkomen, dan dienen zij deze zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk 25 juni 2012, kenbaar te maken via het betreffende e-mailadres te vinden in fase 1, onderdeel. Daarbij dient een opgave van de correctievoorstellen en eventuele onderbouwing van de tegenstrijdigheid of onvolkomenheid vermeld te worden. Eventuele bezwaren tegen (delen van) dit document (bijvoorbeeld met betrekking tot criteria, termijnen, werkwijze) dienen op dezelfde wijze eveneens uiterlijk op 25 juni 2012 kenbaar te zijn gemaakt. Van deelnemers aan deze inkoopprocedure wordt op dit punt een proactieve houding verwacht. Dit betekent dat een ontvanger van de inkoopdocumenten geen rechtsgeldig beroep kan doen op onvolkomenheden, onduidelijkheden of tegenstrijdigheden die door hem niet binnen de hiervoor genoemde termijn aan de orde zijn gesteld. Ten aanzien van deze onvolkomenheden, onduidelijk- heden of tegenstrijdigheden heeft een deelnemer aan deze inkoopprocedure zijn rechten verwerkt om na 25 juni 2012 een rechtsgeldig beroep te doen op enige onduidelijkheid, tegenstrijdigheid of onvolkomenheid in het inkoopdocument, indien hij niet zelf aan deze vragenstel-verplichting heeft voldaan uiterlijk 25 juni 2012. Een deelnemer aan deze inkoopprocedure kan dus geen beroep doen op vragen die anderen in dit verband hebben gesteld. 47 Communiceren van beleid Altijd op website publiceren Niet alleen toesturen aan zorgaanbieders Communiceer wijzigingen in beleid zo vroeg mogelijk Als mogelijke wijzigingen in beleid op bepaald onderdeel al voorzienbaar zijn (maar nog niet concreet), neem dan voor dat onderdeel specifiek voorbehoud op 48 16
Bevoegdheid intrekking Neem algemene bevoegdheid op om (onder meer): Tijdsplanning te wijzigen Inkoopprocedure in te trekken (al dan niet gedeeltelijk) Gedeelte van de zorg alsnog onderhands te mogen gunnen Beleid bij te stellen / voorwaarden achteraf aan te passen, enzovoorts Daarnaast specifieke bevoegdheden opnemen. Bijvoorbeeld: Om in te grijpen in de tariefstelling indien die onder of boven bepaalde bandbreedte komt Om tarieven bij te stellen bij contracteerruimte dan vooraf voorzien (voor zorgkantoren) 49 Rol Nota van Inlichtingen Bij nota van inlichtingen kan in principe alles nog gewijzigd worden Tip: verleng zo nodig de inschrijftermijn bij zeer ingrijpende/omvangrijke wijzigingen Niet alleen voor de beantwoording van vragen van inschrijvers! Ook voor wijziging beleid, aanpassing tarieven enzovoorts 50 Tips & tricks zorgaanbieders 17
Do s en don ts bij zorgverkoop (1) Do s Aanbestedingsdocumentatie grondig lezen en vergelijken met documentatie van vorig jaar Proactieve houding (deelnemen aan zorgbijeenkomsten, vragen stellen, bezwaar maken) Voldoen aan alle eisen / voorwaarden voor inschrijven / tarieftoeslagen Eisen ter discussie stellen waar niet aan kan worden voldaan / die niet reëel zijn JV-constructie gebruiken voor samenwerking in levering van zorg Don ts Ervan uitgaan dat aanbestedingsdocumentatie niet is gewijzigd Stilzitten en wachten tot voorlopige gunning Erop vertrouwen dat inkoper een uitzondering zal maken op eisen / voorwaarden Erop vertrouwen dat inkoper een uitzondering zal maken op eisen / voorwaarden Een tariefafslag ontvangen voor levering van zorg in onderaanneming 52 Do s en don ts bij zorgverkoop (2) Do s Tijdig kort geding overwegen als bezwaren niet worden gehonoreerd Op tijd inschrijven Vragen om (mondelinge en schriftelijke) toelichting op voorlopige gunning Tijdig kort geding overwegen als voorlopige gunning onwenselijke uitkomst heeft Concrete plannen opstellen ter bevordering van kwaliteit en stimulering van innovatie en vroeg bespreekbaar maken Don ts Voorwaardelijk inschrijven Uitgesloten worden van inschrijving Stilzitten en zo bezwaren die opgelost hadden kunnen worden in kortgedingsfeer trekken Niet-ontvankelijk worden verklaard Projectbudgetten mislopen 53 Vragenstelverplichting Stel vragen: Toelichting op (of schrapping van) het onduidelijke subgunningscriterium. Toelichting op (of schrapping van) een onduidelijke/onredelijke minimumeis. Op welke wijze worden de punten verdeeld tussen de subgunningscriteria? Op welke wijze worden de punten toegekend? Wanneer wordt maximaal gescoord, wanneer wordt minder dan maximaal gescoord? Vragen stellen: na de gunningsbeslissing kan het niet meer!! NB: niet stellen van vragen kan ook tactisch zijn: concurrentie krijgt immers dezelfde informatie. 54 18
Amsterdam Arnhem Aruba Brussel Curaçao Dubai Genève Hong Kong Londen Luxemburg New York Parijs Rotterdam Singapore Tokio Zürich www.loyensloeff.com 19