Katern Primair Onderwijs Openbare Basisschool Bos en Vaart

Katern Primair Onderwijs Openbare Basisschool Bos en Vaart Bulletin Cultuur & School #48, juli 2007

fotografie: Jochem Jurgens 2 tekst: Maaike Severijnen Openbare Basisschool Bos en Vaart Als het team er maar achter staat. Dat is het motto bij alles wat wordt gedaan op Bos en Vaart in Haarlem en een voorwaarde voor succes. Stap voor stap werkt de school aan een gedegen cultuurbeleid, waarbij andere zaken niet uit het oog worden verloren: Er is nog meer te doen, dus het is belangrijk om het evenwicht te bewaren. OPENBARE BASISSCHOOL BOS EN VAART Openbare Basisschool Bos en Vaart in Haarlem is verdeeld over twee locaties. De ene locatie (Bos) ligt aan de rand van het centrum van Haarlem op een paar minuten afstand van het stadsbos de Haarlemmerhout. Op deze locatie hebben de groepen 1/2, 3, 6 en 8 les. Naast leslokalen beschikt deze locatie over een gymnastiekzaal, eigen bibliotheek, speelzaal voor de kleuters en een computerzolder. De andere locatie (Vaart) ligt aan het water van de Leidsevaart. Hier krijgen de leerlingen van groep 4, 5 en 7 les. De locatie Vaart heeft leslokalen, een eigen gymnastiekzaal en een theaterzaal met bibliotheek. De kinderen beginnen en eindigen hun basisschooltijd op de hoofdlocatie Bos. De school telt ongeveer 475 leerlingen verdeeld over 18 groepen. Het schoolteam bestaat uit 35 personeelsleden. Er zijn nagenoeg geen gewogen leerlingen. De school valt samen met 22 andere scholen onder het bestuur van het Openbaar Primair Onderwijs Haarlem. Er zijn twee coördinatoren, een ICT-coördinator en een cultuurcoördinator. Komend schooljaar maakt de cultuurcoördinator plaats voor twee nieuwe, opgeleide ICC-ers. De werkzaamheden zullen onder hen worden verdeeld. Cultuureducatie is al jaren een bijna vanzelfsprekend onderdeel van het programma van Bos en Vaart. De school behoorde tot het eerste cohort dat geld kreeg in het kader van de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs. Toen Ad de Vlieger twee jaar geleden als directeur begon op de school vonden er al veel culturele activiteiten plaats zoals museumbezoek, excursies en culturele projecten voor de gehele school. Een doorgaande lijn of structuur ontbrak echter nog. Dat de school veel aan cultuureducatie doet, komt voor een groot deel voort uit de culturele omgeving waarin de school zich bevindt. De Vlieger: De school bevindt zich in een wijk waarin veel kinderen wonen die naar muziekof toneelles gaan. Zij bezoeken zo nu en dan met hun ouders een museum en krijgen wel eens een goed kinderboek. Veel ouders hebben zelf creatieve beroepen, als architect, acteur of beeldend kunstenaar. Aandacht voor cultuureducatie past ook prima binnen de algemene visie van de school. De Vlieger: Wij willen dat onze kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen op school en dat ze een volwaardig lid van de samenleving worden, waarin ze hun verantwoordelijkheden nemen, positief kritisch en tolerant zijn. Kunst en cultuur zijn bij uitstek instrumenten om de samenleving te leren kennen. Bos en Vaart wil cultuureducatie een blijvende plaats geven in het curriculum. Bovendien wil de school graag een evenwichtig programma waarin alle disciplines van kunst en cultuur aan de orde komen in een doorlopende leerlijn van groep 1 tot en met 8. Jacomijn Bardeloos volgde daarom samen met haar collega Paula Meinema de Interne Cursus Cultuurcoördinator (ICC). Bardeloos: Het belangrijkste is om meer lijn te krijgen in de activiteiten. Daarom hebben we vorig jaar een erfgoedleerlijn opgezet, waarin de leerlingen structurele activiteiten doen als bezoeken brengen aan Museum de Cruquius, het Frans Hals Museum et cetera. We proberen die doorgaande erfgoedleerlijn te integreren in het curriculum. In groep 6 behandelen we bijvoorbeeld het thema water voor het vak aardrijkskunde. Een bezoek aan het stoomgemaal De Cruquius, dat de Haarlemmermeer droog gepompt heeft, sluit daar mooi bij aan. Zo krijg je een duidelijk doel met de cultuureducatieve activiteiten.

4 5 Lotje Jong, leerling van groep 8 wil fotografe worden en mag voor deze gelegenheid meelopen met de fotograaf van het Katern Primair Onderwijs Jochem Jurgens. De kleine foto s in dit katern zijn van haar hand. "We proberen die doorgaande erfgoedleerlijn te integreren in het curriculum. Zo krijg je een duidelijk doel met de cultuureducatieve activiteiten." Jacomijn Bardeloos, cultuurcoördinator Bos en Vaart Bardeloos is medeverantwoordelijk voor het cultuurbeleidsplan van de school. In dit plan staat uitgestippeld welke andere disciplines er kunnen worden opgepakt. De Vlieger: Dat document hebben we gebruikt als uitgangspunt voor de dialoog met het team. We vinden namelijk dat cultuureducatie gedragen moet worden door het totale team en niet afhankelijk mag zijn van het enthousiasme van de individuele leerkracht. We maken gedoseerd keuzes en kiezen voor de weg der geleidelijkheid. Leerkrachten hebben soms al het gevoel dat er steeds meer bij komt. Bos en Vaart heeft er bewust voor gekozen om geen vakleerkrachten aan te stellen. De Vlieger: We hebben een team waar al behoorlijk veel deskundigheid is. Dit jaar leggen we de nadruk op muziek. De werkgroep muziek heeft onderzocht waar behoefte aan is op het gebied van muziekonderwijs. We zijn nu bezig een methode uit te kiezen die past bij de wensen van het team en het onderwijs van onze school. De leerkrachten gaan vanaf volgend jaar in principe allemaal zelf les geven volgens deze methode. Als dan toch blijkt dat we echt expertise missen op een bepaald gebied, kunnen we daarvoor altijd nog mensen inschakelen. Daarnaast zijn er zo n acht mensen die een instrument bespelen. Tijdens feestelijke gebeurtenissen, zoals kerst, sinterklaas en de uitstuif aan het einde van het jaar vormen deze leerkrachten een band om de kinderen te begeleiden bij het zingen. Uit je bol! Afgelopen jaar heeft de school met een cultuureducatief project samengewerkt met een school in Bloemendaal. De Vlieger: Er bleek geld bij de provincie te zijn voor goede cultuureducatieve projecten. Eén van de voorwaarden om subsidie te krijgen was wel dat er een samenwerking moest zijn met een andere school en dat het overdraagbaar was. We hebben nu samen met christelijke basisschool Bos en Duin uit Bloemendaal Uit je bol! opgezet. In dat kader doen we dit jaar allerlei activiteiten, van bollen planten tot tulpenvazen maken. Ook hebben alle kinderen een schilderspaneel gekregen waarvoor ze ter inspiratie op excursie zijn geweest, onder andere naar Museum de Zwarte Tulp in Lisse. Al die schilderijen zullen tentoongesteld worden in de school. Het slot van dit project is een grote voorstelling van de kinderen voor de ouders op het schoolplein, in de gymzaal en het park dat naast de school ligt. Alle klassen zijn bezig met het voorbereiden van een act. Het leuke is, dat iedere klas een eigen invulling heeft gegeven aan het overkoepelende thema. Zo zijn er groepen die werken vanuit een magische bol, bloembollen, clowntjes die uit hun bol gaan, de wereldbol et cetera. Van een deel van de subsidie heeft de school twee theatermakers ingehuurd. Zij zorgen ervoor dat alle acts samen één mooi doorlopend geheel vormen. Ook hebben zij de leerkrachten op weg geholpen met hun act door gerichte lesbrieven te schrijven. En aan het begin van het project heeft het hele team een dans- en zangworkshop gehad van de theatermakers. De Vlieger: Tijdens deze workshop hebben de leerkrachten een lied en een dans geleerd, die door de theatermakers voor de school waren gemaakt. Zo konden de leerkrachten deze weer overdragen aan de kinderen. Tijdens het slot van de voorstelling zullen alle kinderen van de school dit lied en deze dans samen ten tonele brengen. Volgens De Vlieger zat de meerwaarde van de samenwerking met de andere school vooral in de uitwisseling van deskundigheid. Zo heeft Christine den Hertog, onze huidige cultuurcoördinator, daar op school workshops keramiek gegeven. De school werkte bij dit project ook samen met het Frans Hals Museum. Charlotte Wiethoff, van de afdeling Informatie en Communicatie van het Frans Hals Museum: Christine den Hertog kwam enige tijd geleden samen met iemand van de Bos en Duin school bij mij omdat ze een kunstproject wilden doen op school. We hebben toen verschillende besprekingen gehad, om te kijken wat we voor hen konden betekenen. Zo kwamen we uit op een kijk- en doetocht, waarbij de nadruk vooral lag op keramiek. Leerlingen gaan dan in groepjes van vijf met een ouder het museum door. Afhankelijk van de groep hebben we bij verschillende objecten spelletjes en vragen gemaakt. Voor de ouders hebben we extra informatie op papier gezet. Want hoe meer de ouders kunnen vertellen, hoe leuker het is voor de kinderen. De school hoefde hiervoor niets te betalen. Wiethoff: Wij vinden het ontzettend belangrijk dat leerlingen uit Haarlem minstens één keer

6 7 "Door samen te werken, kunnen wij ons curriculum afstemmen op het onderwijs en tegelijkertijd krijgen leerkrachten een impuls op het gebied van onderwijsvernieuwing." "Als het team erachter staat, is niets onmogelijk." Ad de Vlieger, directeur Bos en Vaart Rolien Eikelenboom, projectleider Cultuur en School op de pabo INHOLLAND in hun schooltijd ons museum binnen zijn geweest. Alles wat hier hangt en staat is van de stad: het Frans Hals Museum is een gemeentelijk museum. Er moet geen financiële drempel zijn. Daarom heeft de jeugd tot en met 18 jaar gratis toegang. Als er rondleiders van het museum mee moeten met al die groepjes, kost het wel geld. Maar als er ouders mee gaan, kunnen we het gewoon gratis aanbieden. Want uiteindelijk inspireert zo n soort samenwerking ons ook weer tot nieuwe activiteiten. Wij profiteren van de enorme ervaring van de leerkrachten, waardoor onze projecten nog beter aansluiten op de behoeften van de verschillende groepen. Wiethoff is erg tevreden over het verloop van het project. We ontvangen de ouders als ze binnenkomen, om te kijken of iedereen weet wat er verwacht wordt. Maar deze ouders waren zo goed geïnstrueerd dat het allemaal als vanzelf ging. Terwijl er ruim zestien groepen het museum in zijn geweest. Children connecting cultures Daarnaast werkt de school samen met de Pabo INHOLLAND. Hiervoor benaderde Rolien Eikelenboom, projectleider Cultuur en School op de pabo INHOLLAND, Bos en Vaart: Een van onze doelstellingen is om contacten te leggen met scholen en culturele instellingen. Wij willen ons als pabo graag verankeren in de regio. Door samen te werken, kunnen wij het curriculum voor onze studenten afstemmen op het basisonderwijs. Tegelijkertijd krijgen de leerkrachten in het basisonderwijs een impuls op het gebied van onderwijsvernieuwing. Zo kun je samen komen tot een hoger niveau. Dit project was echt een mooie gelegenheid om daar wat mee te doen. Children connecting cultures is een uitwisselingsproject tussen kinderen van verschillende culturen dat is voortgekomen uit contacten tussen de ICT&onderwijsafdeling van INHOLLAND en een Amerikaanse die dit project graag wilde opzetten. Leerlingen van groep 6 van Bos en Vaart hebben nu contact met kinderen uit de Verenigde Staten. Eerst hebben docenten onderling heen en weer gemaild. Vervolgens zijn de kinderen allemaal gekoppeld aan een maatje in de VS. Bardeloos: Omdat deze leerlingen nog geen Engels spreken, was het lastig om onderling te gaan e-mailen. In plaats daarvan hebben we toen een pakket gemaakt, waarbij alle kinderen een A4 tje maakten, waarop ze zichzelf visueel - hun familie, huis et cetera - voorstelden. Hoe ze dat deden konden ze zelf invullen: met onder andere foto s en tekeningen. De kinderen zijn vervolgens vragen gaan bedenken die ze wilden stellen aan hun maatje, over hobby s, sport en huisdieren. De bedoeling was dat ze ook contact met elkaar via de webcam zouden hebben, maar dat bleek vanwege allerlei praktische problemen als beveiliging van de schoolserver en het grote tijdsverschil niet mogelijk. De volgende stap in het project is dat kinderen filmpjes maken over de vierkante kilometer om hen heen. Bardeloos: Van hun leven, op de voetbalclub, op school enzovoort. Het thema is daarbij Haarlem van de afgelopen honderd jaar. Hiervoor bezoeken ze ook musea en gaan op stap in de stad. Zo integreren we cultuureducatie in dit project. Deze filmpjes laten we zien aan de kinderen in de VS. Het project heeft geen vast programma. Het is de bedoeling dat je als leerkracht samen met de student van de pabo invulling geeft aan het project, op een manier die past bij het al bestaande onderwijsprogramma. Op deze manier kun je het project voor een groot deel hierin integreren en is het dus deels lesstofvervangend. Mijn ervaring is dat de kinderen op deze manier veel ICT-vaardigheden opdoen. Daarnaast komen er veel aardrijkskundige aspecten aan bod, zoals het leren begrijpen en maken van plattegronden. Voor het project zijn er twee pabo-studenten op stage gegaan bij Bos en Vaart. Eikelenboom: Dit project paste heel goed in de minor Oriëntatie op coördinator cultuureducatie die zij volgen. Voor hen was dit een mooie levensechte leersituatie. Tegelijkertijd vond ik dit zo n mooi project voor de school, omdat je er alle kanten mee uitkunt. Je kunt hierin cultuureducatie op z n breedst inzetten, van Engels, Nederlands tot aardrijkskunde, geschiedenis, drama, beeldend en ICT. Het is echt optimale vakintegratie. We zijn al bezig om subsidie te zoeken om dit project volgend jaar met meer scholen te gaan doen. Want het kost de school in principe niets.

8 Ouderbijdrage als inkomstenbron Deze twee projecten doet de school dit schooljaar naast het gewone programma voor cultuureducatie. De school doet jaarlijks al mee aan het Kunstmenu, waar alle Haarlemse basisscholen aan deelnemen. Dit kost de school niets extra, het geld daarvoor komt van de gemeente. Het schoolbudget was echter niet toereikend voor het aanstellen van de ICT-coördinator en de cultuurcoördinator. Dit geld komt uit een andere inkomstenbron: de ouderbijdrage. Marc Herbermann, namens de Ouderraad vertegenwoordigd in de werkgroep kunst en cultuur: Het geld van de ouderbijdrage wordt normaal gesproken gebruikt voor zaken als een schoolreisje, het lief&leedpotje (zoals verjaardagen, geboorten etc.), voor excursies en activiteiten op sportgebied. De Ouderraad heeft echter in de afgelopen jaren een behoorlijke financiële buffer opgebouwd. Van de extra middelen hebben we voor dit schooljaar de ICT-coördinator en de cultuurcoördinator gefinancierd. Wij vinden ICT en cultuureducatie namelijk belangrijke speerpunten van de school en willen hier extra geld voor beschikbaar stellen. Herbermann heeft zelf drie kinderen op de school. Hij vindt het belangrijk dat zijn kinderen in aanraking komen met kunst en cultuur. Ik vind sport en cultuur bijna net zo elementair als taal en rekenen. Het hoort gewoon bij de opvoeding. Daarom is het leuk dat daar op de school zoveel aandacht aan wordt geschonken. Je merkt dat de ouders van de school enthousiast zijn wanneer om hulp en begeleiding wordt gevraagd. Er zijn altijd ouders bereid om mee te gaan naar bijvoorbeeld een museum. Nieuwbouw Bos en Vaart is volop in ontwikkeling. Dit komt ook tot uiting in de nieuwbouw die de school gaat plegen. De twee locaties zullen in 2009 worden samengevoegd in één nieuw gebouw. Directeur De Vlieger: In overleg met de architect hebben wij onze wensen wat betreft de faciliteiten voor cultuureducatie op laten nemen in het bouwprogramma. In de eerste ontwerpschetsen heeft de architect een aula inclusief podium en een atelier opgenomen. In de toekomst staan wij zeker open om met andere instanties in gesprek te gaan over medegebruik van deze voorzieningen. Hoewel cultuureducatie een speerpunt van de school is, heeft de school niet de ambitie om een Kunstmagneetschool te worden. De Vlieger: Er zijn ook andere belangrijke zaken op school die aandacht verdienen, zoals het omgaan met verschillen, zelfstandig werken en kwaliteitszorg. Als we nog prominenter aan cultuureducatie zouden gaan werken, bestaat de kans dat we op andere terreinen stil komen te liggen. Wij willen cultuureducatie een blijvende plaats geven in ons onderwijs. Dit is geen eenvoudige zaak, maar als het team erachter staat, is niets onmogelijk. MEER INFORMATIE Bos en Vaart Ad de Vlieger ad@bosenvaart.nl www.bosenvaart.nl www.cultuurplein.nl/po/praktijk/ praktijkbeschrijvingen/ bestedingsubsidie/bosenvaart Frans Hals Museum Charlotte Wiethoff cwiethoff@haarlem.nl www.franshalsmuseum.nl INHOLLAND Rolien Eikelenboom rolien.eikelenboom@inholland.nl Leerlingen maken muziek in het kader van het project Uit je Bol!

Discussieer mee over dit onderwerp! Onderwijs is erop gericht de wereld uit te leggen, kunstenaars willen juist overbrengen dat kunst niet is uit te leggen. Wat is hierbij de rol van de kunstvakdocent? Lees ook de column van Cees Thissen over dit onderwerp op pagina 21 van het Bulletin. Wilt u reageren? Ga naar: Cultuurplein.nl PO > Tijdschriften > Bulletin C&S > Stelling. Lees daar ook de reacties op de stelling uit het vorige katern. Methoden in beeld: beeldende vorming Cultuurplein wil leerkrachten graag ondersteunen bij het kiezen van een methode voor de kunstzinnige vakken. Enige tijd geleden werden diverse muziekmethoden geanalyseerd. Nu kunt u ook informatie vinden over de methoden beeldende vorming. Cultuurplein PO > Lesmateriaal > Methoden > Methoden beeldend Brede school en cultuur centraal op 3 oktober Op 3 oktober vindt in het Archeon in Alphen aan de Rijn Koers PO plaats, de dag voor Cultuureducatie in het Primair Onderwijs. Centraal staat de rol van cultuur in de brede school. In 2010 is naar verwachting één op de zes basisscholen een brede school, een verdubbeling van het aantal brede scholen sinds 2005. Welke rol cultuur op deze scholen speelt, verschilt. Op sommige scholen is cultuur 10 www.cultuurplein.nl 11 alleen onderdeel van het naschoolse programma, op andere is het de motor voor innovatie van het gehele lesprogramma. Deelnemers aan de dag kunnen ervaringen van de afgelopen jaren uitwisselen en vooruitblikken. Er zijn lezingen, presentaties en discussies. Zodra het programma van de dag bekend is, verschijnt dit op cultuurplein. Hier kunt u zich ook inschrijven. Let op! Met name professionals uit het onderwijs zijn voor deze bijeenkomst uitgenodigd. Ambtenaren en werknemers van culturele instellingen zijn natuurlijk ook welkom, maar worden verzocht twee leerkrachten van een (potentiële) brede school uit hun netwerk mee te brengen! Koers PO: Cultuurplein PO > Cultuurbeleid op school > Brede School Publicaties: Cultuurplein PO > Cultuurbeleid op school > Brede School > Brede School en Cultuureducatie Kerndoelen uitgewerkt Drie van de 58 kerndoelen PO die vanaf augustus 2006 van kracht zijn, hebben betrekking op het leergebied kunstzinnige oriëntatie. Voor ondersteuning bij de invulling van deze kerndoelen kunt u terecht op tule.slo.nl. De site geeft onder meer uitgewerkte voorbeelden van leerlijnen en een overzicht van tussendoelen. Er zijn tussendoelen voor groep 1/2, groep 3/4, groep 5/6, groep 7/8. Cultuurplein PO > Subsidies en beleid > Kerndoelen > Kerndoelen uitgewerkt Nieuwe website Interne Cultuurcoördinator (ICC) De ICC-cursus is een groot succes! Ruim 250 gecertificeerde trainers hebben al bijna 1.000 cursisten opgeleid tot ICC-er. En er komen er nog meer bij: overal in het land zijn weer nieuwe cursussen gepland. De trainers en ICC ers kunnen vanaf juli 2007 terecht op www.cultuurcoordinator.nl. De site biedt nieuws, verhalen uit de praktijk, handige tips, antwoorden op vragen en meer. Alle gecertificeerden ontvangen half juni een nieuwsbrief met meer informatie. Cultuurplein PO > Nascholing > Cursus Interne Cultuurcoördinator Cultuurplein CI > ICC WINNAARS Projecten Cultuur Primair Prijs Op 13 december 2006 werden de winnaars van de Cultuur Primair Prijs bekend gemaakt. Hoe zien de winnende projecten er uit? En hoe zijn ze tot stand gekomen? Voor cultuurplein werden zes scholen over hun projecten geïnterviewd. In de loop van het volgend schooljaar, komen ook andere scholen aan het woord. Cultuurplein PO > De praktijk > Praktijkbeschrijvingen > Interviews Het Traject Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs Dit traject heeft als doel om scholen voor primair onderwijs een visie op cultuureducatie te laten ontwikkelen. Het is de bedoeling dat ze die realiseren in samenwerking met de culturele omgeving. De scholen worden gestimuleerd: een visie op te nemen in het schoolplan; samen te werken in een netwerk van scholen en culturele instellingen; om aan deskundigheidsbevordering te doen (indien nodig). De scholen moeten: deelnemen aan monitoring en evaluatie; verantwoording afleggen in een jaarverslag. Inmiddels neemt 80% van de scholen deel aan dit traject. Zij krijgen 10,90 per leerling. Op dit moment is de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs gesloten. Alle informatie over de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs vindt u op: www.cultuurplein.nl > po > Subsidies en Beleid > Subsidieregelingen > Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs 2005-2007