3EFSTATI0N VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, TE NAALDWIJK. Bblotheek Proefstaton Naaldwjk A 5 B 67 Beschadgng door ndustredampen bj freesa's n het Westland,oktober 1956. door: W.den Boer. Naaldwjk,960. ez?^ s3
3 3 'S,* / /... " * " 5. & r O r, L ' JüL 00 ' ''C^ - 1 v- />. Proefstaton voor de groenten en frutteelt onder glas te Naaldwjk j -, 'o, w \y v -r 0'.\ BESCHADIGING DOOR INDUSTRIEDAMPEN BIJ FRBESIA' S IN HET WESTLAND, OKTOBER 1956. Inledng. In het najaar van 1956 trad op grote afstand van de fabreken beschadgng bj fresa op. Er waren verschllende rassen. De gegevens van de assstenten de pas later zjn opgenomen zjn hern verwerkt. Zektebeeld. Het begn van schade ut zch volgens verschllende kwekers n een glazge bladrand. Dt verschjnsel s vooral aan de bladtop zchtbaar. Daarna worden deze delen donkergroen en sterven af. Het afgestorven weefsel s voorkleurg, met grjze en brune tnten. In een vergevorderd stadum s het blad lchtbrun en treden er secundare schmmels op. De groe wordt geremd. Tjdstp van optreden. De eerste klachten van beschadgng kwamen op 12 oktober telefonsch bnnen. Op 16 oktober was er dudeljk zchtbare schade. Eerst werd aan een weersveranderng gedacht, maar fluoranalyse wees ut dat het fluorgehalte van beschadgde planten hoger was dan van onbeschadgde planten. Als bjlage 1 zjn de weersgegevens van september tot 21 oktober opgenomen. Herut bljkt dat op 11 oktober plotselng helder weer s opgetreden. De wndrchtng s na wndstl met mst zud-oost geweest. De wndstlle perode s gunstg voor het opzamelen van fabreksgassen n de atmosfeer de dan daarna met gernge wnd worden verspred. Omvang van de beschadgng. Ernstge schade werd waargenomen n de ler, Honselersdjk, Poeldjk en Kwntsheul. Lchte schade werd n Zwartendjk, Waterngen en Loosdunen waargenomen (bjlage 2). Assstent Buys vermeld n zjn weekrapport dat ongeveer 50 bedrjven schade hadden. Dt s een totale oppervlakte van ongeveer 6 ha. Door vroeg te gaan stoken s het gewas weer doorgegroed. In hoeverre er schade s geweest aan knolopbrengst of bloemproducte was net na te gaan. In bjlage 3 zjn de namen en adressen van de bedrjven waar schade werd waargenomen genoteerd. Tevens s het schadecjfer en de oppervlakte opgenomen.
Ras sengevo elghe d. In bjlage 4 zjn alle bedrjven waar beschadgng opgetreden s naar wndrchtng en afstand van Vlaardngen gegroepeerd. Van elk aanwezg ras s een beschadgngscjfer opgenomen. (0 * volledg verbrand, 0 * geen schade) Herbj bleek de gevoelghed van de verschllende rassen net geljk te zjn. De rassen kunnen naar gevoelghed n dre groepen worden ngedeeld: Zeer gevoelg : Buttercup, Zaageel, SnowQueen. Gevoelg ; Blauwe Wmpel, Prnses Marjke, Caro Carlee. Mnder gevoelg : Golden Yellow. Fluoranalyse. Op 24 oktober '56 zjn de eerste monsters genomen. Van het gewas zjn bladtoppen geplukt» Op het laboratorum van het I.P.O. te Vfagenngen s de cm bladtop op fluor onderzocht. Bj de eerste monsters bljkt een dudeljke ljn n het fluorgehalte aanwezg te zjn (bjlage 5). In de Ler werd 40 dpm, n Kwntsheul dpm gevonden. Naaldwjk dat naast de baan met beschadgng lag en bovenden buten 7 dpm. Loosdunen met zeer weng schade n een bepaald ras 3 dpm. Later genomen monsters gaven hetzelfde verschl tussen de Ler en Kwntsheul (38 en 19 dpm) bj het ras Buttercup te zen. Monsters van het ras SnowQueen ut de Ler en Honselersdjk hadden een geljk fluorgehalte (26 en 27 dpm). Bj het monster van het Proefstaton(Snow Queen) was het fluorgehalte de helft, maar aanmerkeljk hoger dan op 24 oktober (resp. 14 en 7 dpm). Ut fluoranalysecjfers concluses trekken s moeljk door het ontbreken van duplo' s. Bj duplo bepalngen (ze verslag gladolenveldjes proef tot vaststellng van schade door fabreksdampen 1956) kunnen de verschllen tussen deze bepalngen groot zjn. Samenvattng en concluses. Op 12 oktober werden de eerste telefoontjes ontvangen over verbrandng van bladpunten bj fresa's. Ut weersgegevens bleek dat beschadgng door ndusf tredampen mogeljk geweest was. Bj fluoranalyse werd een hoger fluorgehalte n de beschadgde bladtoppen waargenomen. Aprl 1958. I.H» den Boer.
üjlacje Z. Legenda. : xdcjcjncj -oa-r. j^akreker. J^edrj vert met Xvxkle bescwoudl^cj.rvcj bj»»»»,, pre&a^s» ernskae.jtrotmtj n.
WEERKUNDIG-S GEGEVENS NAALDWIJK I956. Bjlage 1. Datum ; Temp. ndex Rel, luchtvoch- Neer- : Bjzonder-.wndrchtng en kracht! Bewolkng ; max. mn. tghed slag heden /9:17.6.2 95 90 ; 98 3 2 SE 3! S '1 2 1/ 17.9 13.2 91 73 : 91 8.5 ' SSW 1 SB 1 SE 2 7 8 5 2» S 0 V'j 3 WSW 4.NNW 4 9 3 " ; W 2 WSW 5 SW" 5 3 1 4 4» w' 5 WSW 4 WSW 5 4 7 8 5 " ; W 5 w. 6 NNW 5 7 9 6» : ; N 1 NNW! 7 WNW 7 8 7 8 7 " : J NM 4 NNW S 5 N 2 9 8 8» : 11.2 2.2 93 87 ; 81 4.8 n.v. ; SW 1 S W 3 SW 2 : 9» : : c m : 1 NW 1 9 2 : " ENE 1 G c 8 < 7 6 11 " 14.3 5.1 0 87 99 0.2 - G SE 1 SE 1 1 12» ; s 2 SW 3 W'SW 3 7 8 13 " : w 2 w 3 WSW 3 2 2 3 1JW" sw 1 sw 2 SW 2 16.5 9.2 0 65 83 fc : E 4 E 4 ESE 3 0 0 16 " 17.4 6,2 93 73 97 0.0 ESE 1 SSE 3 S l 0 3 0 17 " S 5 SSW 5 w 4 18» S 1 SSW 4 SW 4 19 " : G sw 4 :SW 1 9 8 " 1 I S 4 SSW 4 WSW 3 9 9 21 11 WNW 1 S H 3 SW 1 Verklarng; Temperatuur n C gemeten 2m boven de grond. Neerslag n mm mnder dan O.lmm. Wndrchtng G = wndstl. Bewolkng n l/lo delen 0 " onbewolkt = geheel bewolkt. Bjzonderheden = = nevel - mst o. = dauw n.v, = nachtvorst 1 = rjp Schade tot + km vanaf Vlaardngen o = regen A. «hagel g = motregen» sneeuwbu = zonnehalo
Bjlage 3a. Bedrjven waar beschadgng van fresa s vastgesteld. m., lt j n Schade oppervlakte Iummer Plaats Naam, Adres fresa ras.. cxjxer m rr. LI De Ler J. Maan Burg.Grezeel-,36Buttercup 50 L2 De Ler P. Verbeek Lerweg 56 j Buttercup 8 ^Garo Garlee 8! n L3.De Ler C. van Os Oudecampsew.6j; Blauwe Wmpel 18 Sj Saffer 27 j Marjke 28 K <! Snow Queen 18 I Pr. Irene 7 I; Saffer (kralen ; jong) \Caro Garlee L4 De Ler v. Os Oudecampsew.4 Snow Queen 70 NI Naaldwjk W.v.d.Berg Zwartendjk 4 JZaageel 55 (Whte Gravt p N2 Naaldwjk J. Koppert Kl.Achterw. Zaageel Pr.Marjke Hl H'djk D. Koot Poeld.pad 9 Snow Queen 40 Zaageel H2 H'djk A.Toussant Neuwe.tunen 12Snow Queen - 34 Buttercup 17 : Glorous Vctory 8 : Lla (Am.) 17 Blauwe Wmpel 8 Marjke 12 Saffer 5 5
Bjlage 3b. Nummer Plaats Naam Adres fresa ras ; Schade cjfer oppervlakte n rr. H!5 H'djk ; J.v.Sche Molenlaan H4 Ht» djk G.Damen Mddelbroekweg 118 H5 H'djk W. Bouman Hertenlaan 5 H6 H' djk M.Bouman Hertenlaan 1 B7 H'djk! N.de Groot Neuwe Tunen 6 H8 j H'djk Bregman Marëndjk 39 H9 I H' djk W.Prns Molenlaan 17 H H' djk M.Prns Molenlaan 14 H11 H'djk C.Knoppert Mddelbroekweg 4-1 Buttercup 25! Blauwe Wmpel 18 ( Pr.Marjke 5 18 Snow Queen 40 ^Saffer 5 8 Bronzen Gant 80 fsnow Queen Lr! Man on 25 lpr«marjke 25 fsnow Queen - 73 { Pr.Marjke! Saffer VMaron ;Zaageel 0 4 Snow Queen 50 j Blauwe Wmpel 9 \Pr.Marjke ƒ Snow Queen - 17 J Maron 7 jpr.marjke \Buttercup! Snow Queen 60 r J Buttercup 4 jpr.marjke 5 \Saffer 3 Golden Yellow 5 Snow Queen 40 ~}Pr.Marjke ICaro Carlee 5
Bjlage 3c. Nummer I Plaats? Naam Adres H12 ; H' djk Pennng Bospolder H13 H'djk : A.Knoppert Neuweweg 16 H14 : H'djk! GAE.ShthovenMddelbroekweg 88' H H'djk! J.Prns Endeldjk H16 H'djk H.v.Koppen Marßdjk 40 H17 H' djk Knoppert Neuweweg 16 H18 H'djk wf.scheffers Djkweg ]! fresa ras (Schadejoppervlakte :c t fer n rr. r* \ Buttercup ; o j 50 j Pr. Irene 50 I V Snow Queen - ; Snow Queen 25 j Blauwe WmpejjLO Pr.Marjke 5 ^Buttercup 60 Zaageel - 1 0,Snow Queen 25 ; BI.Wmpel < ' JPr.Marjke I Buttercup : 5 VMaron! / "V. JSnow Queen, (Oranje Zon : 1 5 Snow Queen -35 45 ; BI.Wmpel - : 25 ;Pr.Marjke 3 Saffer j Maron '\Kralen - 40 [Buttercup I JSnow Queen / \ r 170 (Rest : S Snow Queen 5 25 'j Golden YellowlO- ' > 700 ^Caro Gar lee \ jpr.marjke \ / BI.Wmpel \gnow storm ^ /
Bjlage 3d. Nummer Plaats Naam Adres fresa ras Schade cjfer oppervlaj n rr. P 1 Poeldjk S.J.Hofland Vredebestlaan 136 Zaageel - 6 P 2 Poeldjk G.H.Hofland " 138 /Zaageel - I52 1 BI.Wmpel 5 "^Buttercup 0 1 Snow Queen IPr.Marjke P 3 Poeldjk J.J.v.VeldenVredebestlaan 70 ; Snow Queen 50 Pr.Marjke!BI.Wmpel 5 5 P 4 Poeldjk L.G.v.Zjl Gantel 12 Buttercup 5-60 P 5 Poeldjk T.v.Leeuwen Waterngseweg 87 Réfracta 50 (Zaageel 40 65 P 6 Poeldjk W.J.Groot- Waterngseweg 79 Zaageel 70 scholten Réfracta, ; ; Snow Queen 2 5 BI.Wmpel 23 Pr«Marjke 23 Buttersup 18 P 7 Poeldjk W.Maat Vaart 17 jj Buttercup 25 75 j -^Pr.Marjke ; (Snow v Queen - P 8 Poeldjk Goeyerber Waterngseweg 37 : Zaageel 90 P 9 Poeldjk J. Kester Vaart Golden Yellow 5 12 K 1 Kwnts- P.van Paœen Bovendjk 21 Zaageel heul ( Saffer 6 "S \5now Queen 40-45 ; 170 (Pr.Irene ; K 2 " C.van Passen Bovendjk 19 ;Zaageel (45-50 ( A ;Pr. Irene 1 70! 45 40 j ^ ; Caro Carlee 5 40 ;
Bjlage 3e. Nummer Plaats Naam Adres fresa ras schade {oppervlakte cjfer n rr. K 3 K 4 K 5 K 6 Kwntsheul N.G.Stekelenburg Kwntsheul J.Stekelenburg Kwntsheul v.d.goes Kwnt sheul A.P.v.d.Valk Bovendjk 13a Bovendjk f Zaageel ; 40 J\ Snow Queen Buttercup Zaageel -25 40 Lange Waterng 25: Snow Queen Lange Waterng 8 : K 7 Kwntsheul Stekelenburg Heulweg 54 K 8 K 9 KwntsheuljP.Leerdam 1 Kwntsheul! W.van Paasen Heulweg 86 Bovendjk 23 K Kwntsheul J'.Grootscholten jslmpad 2 1 Waterngen; L.v.d.Goes 'Noordweg 32b Saffer 31.Wmpel Zaageel j Pr.Marjke - j cjbl.wmpel.! ' Golden YellèwlO I S \Snow Queen j I /" 1 Buttercup! C aro G arlee ƒ BI»Wmpel j.maron :! o Buttercup > 50 Zaageel Pr.Irene BI.Wmpel 3 Snow Queen (Pr.Marjke -25 4Snow Queen jbi.wmpel Oranje Zon 1 "Snow Queen ; Buttercup -25 1 Pr.Marjke - 'Oranje Zon BI.Wmpel 0 60 35 1 25 47 50 25 32 14 14 U 1 40 25 60 40 26 0
Bjlage 3f. Naam Adres fresa ras rr S.V.Holsten Noordweg 49 A.J.v.d.Knaap Poeldjkseweg 29 Aled.v.d. r arel C.A.J.Zwnkels Oostende 134 Strjpkade 2 P.C.J.M.v.Leeuwet Noordweg 34 H.M.v.d.Knaap Robn Hood I Snow Queen ; ' Golden Yel- Saffer low BI.Wmpel Snow Queen ; Golden Yel- I ; low ; Saffer \ Snow Queen I Snow Queen) ( \ y,bl»wmpel j Pr.Marjke Zaageel 3fLCaro Carlee ; ' Snow Queen j v I? Bl.tfmpel j. Pr.Marjke KButtercup J.A.v.d.Knaap Poeldjkseweg 33 Buttercup ; N.A.M.van Os! Poeldjkseweg Noordweg 4b J B1«Wmpel '1 I Snow Queen; \Oranjezon j ;B1.Wmpel j Caro ^arlee ' Pr.Marjkej Super ; Saffer Snow Queen 80 60 45.40 12 19 34 80 35 28 12 13 47 40 54 60 24
Bjlage 3g. Naam Plaats Naam Adres fresa ras' oppervlakte Ld 1 Loosdunen Jos Klnkenberg Houtweg Bloesem
Bjlage 3h. De bedrjven no. W 1 t/m 9 en P 1 t/m 3 zjn door assstent Bettnk op beschadgng gecontroleerd. De overge bedrjven door assstent Buys. Bj P 5 en P 6 wordt voor het ras Réfracta de opmerkng gemaakt dat door de beschadgng meer werk en slechter kwaltet bloemen s geoogst met als gevolg lagere prjs. Bj L 1 hadden bj het ras Buttercup de bloemen engszns beschadgng opgelopen. Bj H 13 was een strook ramen van het warenhus afgeweest tjdens de mst. Op deze plaats was de beschadgng erger.
j Bjlage 4a. K.N.W. T.W. Afstand Bedrjf Snow [ 5 Buttercup Zaageel Prnses Blauwe ; Saffer jgolden Vaardngen no. Queen Marjke Wmpel ; Yellow B,N.C.K,.25 N 1! I H 12 -! 14.5 N 2 j H 1 H 17! H 13 ; 5 13.75 H 18 25 : - 13.25 H 5 H 3 5! 5 H 9 < ; H 5 13 H 6 - j 12.75 H 11 9 L 3, : L 4 I \ 1 j I
Bjlage 4b, N.N.W. Afstand Bedrjven j Snow Buttercup Zaageel Prnses Blauwe Saffer Refrs Vlaardngen no. ; Queen Marjke Wmpel ta E.N.C.K. alba. 16.50 P 1 - P 2-5 P 3 5 I.75 9 7 5-5-.5 P 4 P 7 25 P 9 P 8 F 6 25 14.75 P 5 H 8 40 50 14.50 H 2 - ; 5 H 7 ' 13.75 H H 16-35 - 13.25 H 14 25-3-5 H 4 (Bronzen Gant ) 9.5 L 1 L 2 50 (Caro Garlee )
Bjlage 4c. N.N.W. T.N. Afstand Vlaardngen Bedrjf^ Snow no. : Queen Buttercup Zaageel Prnses Marjke Blauwe Wmpel Saffer Golden yellow E.N.G.K..5 W W" -25-25 5 ; - Vf w w w { -25 14.75 5(getopt) 14.5 w (jonf) I gewas) 14 K 8 K 7 50 13.75 K -25 13.50 K 1 40-45 K 2 45-50 K 3-25 40 K 4 40 K 6 - K 9 K 5 I
Bjlage 5. FTuo ranalyse van fresa bladtoppen» Datum ras + nummer Plaats van monster dpm fluor Opm. v.h. bedrjf 24 okt.'56 Zaageel L 1 De Ler (Maan) 40 " Zaageel K 3 Kwntsheul (Stekelenburg) " Prnses Marjke Proefstaton 7 buten " Bloesem Ld 1 Loosdunen (Klnkenberg) 3 9 jan.'5? Buttercup L 2 De Ler (Verbeek, Leeweg 56) 38 " Buttercup K 7 Kwntsheul (Stekelenburg, Heulweg54) 19 " Snow Queen L 4 De Ler (v.os) 26 " Snow Queen H 6 H'djk (M.Bouman, Hertelaan) 27 " Snow Queen Proefstaton 14 Van het materaal zjn de cm bladtoppen afgeknpt en door T.N.O. op fluor onderzocht.