Jaarverslag 2012 Netwerk palliatieve zorg regio IJssel - Vecht Netwerkcoördinator: A.T. te Velde, Isala klinieken, careketens februari 2013
Inhoudsopgave: Inhoudsopgave:... 2 1. Algemeen:... 3 2. Missie en visie:... 4 3. Structuur en financiering van het netwerk:... 4 4. Jaarplan 2012:... 5 5. Resultaten in 2012... 5 6. Voorgenomen activiteiten voor 2013... 8 2
1. Algemeen: In 2004 is door een aantal instellingen in de regio Zwolle, onder voorzitterschap van het Regionaal Zorgnetwerk Zwolle en omgeving, het initiatief genomen tot de oprichting van een Netwerk palliatieve zorg. De coördinatie van het netwerk was ondergebracht bij MCC Klik tot juli 2013 en is nu ondergebracht bij de Isala klinieken, afdeling Transferbureau, Careketens. Netwerkcoördinator is de heer A.T. te Velde. Het werkgebied van het netwerk bestaat uit de gemeenten Kampen, Zwartewaterland (Hasselt, Zwartsluis, Genemuiden), Staphorst, Dalfsen, Nieuwleusen en een gedeelte van de gemeente Raalte (Heino) en Wijhe. Het gebied heeft een inwoneraantal van circa 285.000. De zorginstellingen hebben een convenant gesloten om samen ten behoeve van de cliënt de kwaliteit van palliatieve zorg in de regio te verbeteren. Iedere convenantpartner vaardigt een vertegenwoordiger af naar de stuurgroep, die in 2012 als volgt was samengesteld: - mevrouw B. Freriks, Regionaal Zorgnetwerk Zwolle en omgeving - onafhankelijk voorzitter; - mevrouw J. Vesseur, manager behandelcentrum, Zonnehuisgroep IJssel- Vecht v/h Zorgcombinatie Zwolle, - mevrouw M. Versteegen, directeur Vrijwilligerscentrale Zwolle; - de heer W. Broekman, manager behandelsector, woonzorg concern IJsselheem - mevrouw A. van Os, manager kennis- & behandelcentrum Zorgspectrum Het Zand; - mevrouw S. Vink, tactisch manager Carinova; - mevrouw D. de Roode, manager oncologisch centrum Isala klinieken; - mevrouw L. Groot, huisarts, namens de Huisartsenvereniging Regio Zwolle. - mevrouw J. Hekkert, rayonmanager van Icare - mevrouw R. Walda, sectormanager bewonerszaken, Driezorg Zwolle. Mutaties: mevrouw M. Versteegen, Vrijwilligerscentrale Zwolle is vervangen door mevrouw B. Kuperus. mevrouw A. van Os, Zorgspectrum het Zand is per december vervangen door mevrouw.b. Koks, projectcoördinator kennis- en behandelcentrum. Nieuwe deelnemers in de stuurgroep: mevrouw E. Oonk, Hospice Zwolle in oprichting en mevrouw H. Nap, Hospice Dalfsen. Het consultatieteam Zwolle beantwoordt de consultvragen, bespreekt casuïstiek en geeft inhoud aan het programma voor deskundigheidsbevordering. In 2012 was het consultatieteam Zwolle als volgt samengesteld: - mevrouw L. Groot, kaderarts palliatieve zorgconsulent, voorzitter; - de heer D. van Steijn en mevrouw R. Stroes, verpleegkundig consulenten palliatieve zorg; - de heer P. Cost Budde, kaderarts palliatieve zorgconsulent; - de heer F. Broekhoff, geestelijk verzorger, Isala klinieken; - mevrouw E. Verhagen-Krikke, 1 e lijns psycholoog en geestelijk verzorger; - mevrouw H. Splinter, verpleegkundig specialist Thuiszorg Icare; - mevrouw A. van t Ende, palliatief verpleegkundige Isala klinieken 3
- mevrouw E. Dompeling, internist oncoloog Isala klinieken; - de heer W. Smelt, anesthesioloog Isala klinieken; - mevrouw E. Wulffraat, specialist ouderengeneeskunde en arts consulent, Woonzorgconcern IJsselheem,; - mevrouw M. de Gruijter, specialist ouderengeneeskunde en kaderarts palliatieve zorg i.o., Zorgspectrum het Zand - de heer F. Havinga, apotheker. 2. Missie en visie: Kort samengevat is de doelstelling van het netwerk palliatief terminale zorg: het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor de palliatieve patiënt zowel op het organisatorische, professionele als relationele vlak. Deze missie wordt concreet gemaakt door de volgende visie: - Meer samenhang en samenwerking tussen de deelnemers in het netwerk creëren waardoor de overgang van patiënten, zorgverleners en middelen tussen de verschillende zorgplekken soepel verloopt. - afstemming van het zorgaanbod op de vraag naar palliatief terminale zorg met extra aandacht voor de positie van de vrijwillige terminale thuiszorg. - aandacht voor knelpunten in de palliatieve zorg voor terminale patiënten en het gezamenlijk aanpakken van deze knelpunten. Er is een gezamenlijke verbetercultuur. - consultatie- en deskundigheidsbevordering. Er wordt efficiënt gebruik gemaakt van de aanwezige kennis en expertise binnen het netwerk. Het netwerk wil bijdragen aan spreiding, uitwisseling en ontwikkeling van palliatieve zorg en het gebruik van kennis betreffende de palliatieve zorg bevorderen. 3. Structuur en financiering van het netwerk: Het netwerk bestaat uit 3 werkniveaus: - Bestuurlijk/ stuurgroep - Palliatieve Consultteam (PCT) voor consultatie en deskundigheidsbevordering in regio IJssel-Vecht en regio noordoost Overijssel op 2 locaties Zwolle en Hardenberg. Het bovengenoemde consultatteam heeft in het netwerk een aparte organisatie met een telefonische helpdesk, met 2 verpleegkundige intakers en 2 artsconsulenten als voorzitter. Deze PCT s zijn maandag t/m vrijdag telefonisch bereikbaar via de verpleegkundige consulenten Rhea Stroes en Dick van Steijn. In de ANW uren zijn er afspraken met de huisartsenpost over bereikbaarheid van de medische consulenten. 1x per maand organiseren beide PCT s een casuïstiekbespreking waar ook nieuwe ontwikkelingen in de palliatieve zorg als richtlijnen, besproken worden. In het netwerk is het consultatieteam een linking pin. Het heeft een draaideurfunctie waarbij enerzijds (consult) vragen opgehaald worden en anderzijds deskundigheid gegeven wordt. - Werkgroepen: 1. Een werkgroep van contactpersonen (aandachtvelders pz) uit de VV&T organisaties, 2. Een werkgroep spirituele zorg, 3. Een werkgroep palliatieve zorg bij allochtone burgers De netwerkcoördinator is de verbinding tussen de werkniveaus en werkt nauw samen met de verpleegkundig consulenten en voorzitters van de PCT locaties. Het werken kenmerkt zich door korte werklijnen: de consultatie en deskundigheidvragen komen binnen bij PCT. De leden van het PCT geven deskundigheidscholing aan de zorgverleners. De groep contactpersonen VV&T zijn aandachtvelders die de vragen op de afdelingen van collega s zoveel mogelijk beantwoorden en worden hierin ondersteund door de verpleegkundig consulenten aangevuld en zo nodig door andere consulenten uit het PCT. 4
Financiering: Het netwerk IJssel-Vecht (netwerkcoördinatie en activiteiten) ontvangen subsidie van het ministerie van VWS. De budgetten van netwerk regio noordoost Overijssel en IJssel-Vecht worden samengevoegd en de activiteiten gebundeld. Consultatie en deskundigheidsbevordering door de PCT is contractueel vastgelegd en wordt gefinancierd door het IKNL 4. Jaarplan 2012: Vast geplande cyclische netwerk activiteiten zijn: - Stuurgroepvergadering: 4x per jaar - Consultteam en casuïstiekbespreking: maandelijks - Gezamenlijke consultteambesprekingen tussen team Zwolle en team Hardenberg: 2x per jaar - Contactpersonen VV&T en informele zorg: 2x per jaar - Werkgroep spirituele zorg: 2x - Netwerkcontactdag/ minisymposium in het kader van de internationale dag palliatieve zorg - Nieuwsbrieven: 3 à 4 per jaar Nieuwe activiteiten: 1. Consultatieteam: - We moeten blijvend werken aan de bekendheid en toegankelijkheid van het PCT bij de artsen en verpleegkundigen. We gaan dit doen door promotie tijdens de basiscursus palliatieve zorg, tijdens scholing van assistenten in de Isala klinieken en door het ontwikkelen van een scholing voor duo huisarts en wijkverpleegkundige. 2. Deskundigheidbevordering in de regio: basiscursus, spirituele zorg, communicatie (STEM) 3. Implementatie zorgprogramma, netwerkzorg op maat, in de VV&T organisaties 4. Ketenafspraken (transmurale zorgpad) palliatieve zorg tussen 1 e en 2 e lijnszorg 5. Voorlichting aan allochtone groeperingen in de palliatieve zorg en het werven van allochtone vrijwilligers in de palliatieve zorg 6. Bekendheid bij het publiek: het verbeteren van de toegankelijkheid van de website van het netwerk palliatieve zorg 5. Resultaten in 2012 De werkzaamheden hebben in 2012 de volgende resultaten opgeleverd. Consultatieteam: Het aantal consulten door het consultatieteam in 2012 was 139 (IJssel-Vecht+ noordoost Overijssel). Dit is minder dan in 2011 (190) maar in 2012 is geregistreerd via het registratiesysteem van het IKNL, PRADO en daar wordt onderscheid gemaakt tussen consulten en vragen, deze bij elkaar opgeteld is 157. Functie consultvragers 2012 Huisarts 107 Specialisten ouderengeneeskunde 17 Verpleegkundige 15 Totaal 139 5
Onderstaande figuur laat zien bij welke diagnoses de consulten gevraagd zijn. Diagnose kanker 121 nierziekte 3 hartfalen 2 COPD 1 dementie 1 anders/onbekend 11 Totaal 139 Hieruit is mogelijk de conclusie te trekken dat de bekendheid van palliatieve zorg bij eindstadia van andere ziektes minder is dan die bij kanker. Dit blijft een aandachtpunt in het ontwikkelen van meer bekendheid van het consultteam. De top vier van de consultvragen betreft pijn, misselijkheid, sedatie en organisatie van de zorg. Naast de adviezen die gegeven worden naar aanleiding van consultvragen, zijn de consulenten ook beschikbaar voor andere korte vragen. In 2012 is er 18x een beroep gedaan, het betrof vragen over: - Organisatie van zorg - Farmacologische vragen ( medicatierotering) - Deskundigheidsvragen Deskundigheidbevordering/ scholing: Er is in totaal 106 uren deskundigheidbevordering gegeven door de consulenten over de beide netwerken regio IJssel-Vecht en regio noordoost Overijssel. deskundigheid activiteiten 2012 casuïstiekbesprekingen 12 scholingen 78 voorlichting 16 totaal 106 Overige scholing: door Stichting Stem: In 2012 zijn twee scholingen van 2 avonden gegeven om hulpverleners in het palliatieve veld handvatten te geven om de communicatie met hun patiënten/ cliënten inhoud te geven. Zorgprogramma palliatieve fase, netwerkzorg op maat is overgegaan naar het verbeterprogramma van ZonMw: Het resultaat van de inventarisatie naar behoeftes op gebied van palliatieve zorg in de organisaties was, dat verplegenden en verzorgenden niveau 3 en 4, onvoldoende ingang en kennis hadden van de richtlijnen palliatieve zorg. We zijn begonnen om in een aantal afdelingen de signaleringsbox voor verzorgenden te implementeren om aan deze behoefte te voldoen. Een aanvraag bij het verbeterprogramma van ZonMw (http://www.zonmw.nl/nl/programmas/programma-detail/verbeterprogramma-palliatievezorg/algemeen/ ) heeft een subsidie van 49.500 opgeleverd voor het verbeterproject signaleren door verzorgenden, waardoor we op projectbasis de implementatie verder gaan 6
doen. 27 aandachtvelders palliatieve zorg worden getraind om in 14 teams de methode signaleringsbox te implementeren. Het project is gestart in november 2012 en loopt tot december 2013. Het transmurale zorgpad in de palliatieve fase De werkgroep met 1 e en 2 e lijns professionals: huisartsen, verpleegkundige, specialist ouderenzorg en specialisten van het ziekenhuis hebben een formulier ontwikkeld om de overdracht en communicatie over palliatieve patiënten te verbeteren. De onderdelen van de overdracht zijn: - Het markeren van de palliatieve fase van de patiënt - Communicatie 1 e en 2 e lijn - Hoofdbehandelaarschap - Medicatie - Patiënten informatie De voortgang en implementatie wordt gedaan na accordering van medische staf, HRZ en de specialisten ouderenzorg. Palliatieve zorg bij allochtone groeperingen: Er zijn 2 informatiebijeenkomsten geweest voor Turkse ouderen in Zwolle en Kampen. In samenwerking met Arcon, IMAO (Islamitische maatschappelijke activiteiten ouderen), Cares, TSO (Turkse Senioren Overijssel), Vrijwilligerscentrale Zwolle en vrijwillige terminale thuiszorg Kampen. De belangrijkste uitkomsten van de voorlichting is dat er meer Turkse (sprekende) steunpunten moeten komen om de mensen voor te lichten over de mogelijkheden van palliatieve zorg in de regio en dat er vrijwilligers geworven moeten worden om de mantelzorgers te ondersteunen. De internationale dag van de palliatieve zorg: Organisatie van het mini symposium: Angst en paniek in de palliatieve fase, en het onvermogen van de hulpverlener. Bij levensbedreigende situaties worden hulpverleners geconfronteerd met existentiële angst. Soms duidelijk aanwezig, in andere gevallen bedekt en onderdeel van andere symptomen zoals b.v. dyspnoe. Het onderscheid tussen normale en pathologische angst bij patiënten in het dagelijks functioneren was het onderwerp van dit minisymposium. Dit vereist een goede herkenning en vooral goede communicatie tussen de hulpverleners. Inleidingen werden gepresenteerd door Marjan de Gruijter, Etje Verhagen en Frans Broekhoff. Verder was er een voorstelling van theatermaakster Nicoline van de Beek met het theater van de laatste dagen. Groot succes met een opkomst van ca 190 zorgverleners. Publicaties: Op de website www.netwerkpalliatievezorg.nl/ijsselvecht : - de sociale kaart op het gebied van informele zorg en mantelzorg; - een gids voor beschikbare geestelijke verzorgers in de eerste lijn; - informatie over inloophuizen, palliatief café etc. Per contact: - verspreiding van het tijdschrift Pal voor u - verspreiding van de brochures: Tijdig spreken over het levenseinde voor artsen en patiënten. Per mail: - er zijn 2 nieuwsbrieven uitgebracht voor het netwerk regio IJssel-Vecht en regio noordoost Overijssel 7
6. Voorgenomen activiteiten voor 2013 Het jaarplan voor 2013 is goedgekeurd door de stuurgroep en bevat zowel de doorlopende activiteiten in het programma als speerpunten c.q. verbeterpunten. Voor het consultatieteam: - Het versterken van de consultatie functie door actieve benadering van huisartsen en verpleegkundigen. - Evaluatie consultatie samen met IKNL in het kader van harmoniseren van de consultatiefunctie in Nederland. - Werkafspraken COPD en hartfalen aanvullen met afspraken in de palliatieve fase. Organisatie van het netwerk en de kwaliteit - Het verbeteren van de positie van de contactpersonen palliatieve zorg in de instellingen en verder bevorderen dat instellingen gaan werken met zgn. aandachtvelders palliatieve zorg - Verbeteren van informatie aan en over speciale doelgroepen: dementie en mensen met een verstandelijke beperking - Voorlichting aan allochtone burgers met tweeledig doel: 1. meer bekendheid over palliatieve zorg en de mogelijkheden van zorg 2. het werven van vrijwilligers in de vrijwillige (terminale) thuiszorg - Voorlichting aan de Wmo consulenten over het aanbod van de informele zorg en mantelzorgondersteuning in de palliatieve (terminale) fase - Scholing en intervisie voor de geestelijk verzorgers die zich beschikbaar gesteld hebben voor zorg in de 1 e lijn. - Beschikbaarheid van spirituele zorg in de breedte in het netwerk door communicatieverbetering bij alle zorgverleners over zingeving i.s.m. Stichting Stem Verbeterprogramma palliatieve zorg van ZonMw - Het implementeren van de methode signaleringsbox voor verzorgenden" niveau 3 en 4 in de organisaties Transmurale zorgketen in de palliatieve fase - Het van de overdracht palliatieve patiënten waarin afspraken over de markeringsgesprekken, de communicatieopbouw tussen de professionals in 1 e en 2 e lijn, het hoofdbehandelaarschap en verantwoordelijkheid over inhoud en tijdigheid van de overdrachten - Stimuleren van diversiteit in het aanbod voor palliatieve patiënten zoals de oprichting van een bijna thuis huis, het aanbod van andere rituelen bij Islamitische culturen. Bestuurlijk - Borging van de palliatieve zorg door verankering van de positie van aandachtvelders palliatieve zorg in het beleid van de organisaties. 8