PALLIATIEVE CONSULTATIE IN DE IKW-REGIO 2007

Transcriptie

1 PALLIATIEVE CONSULTATIE IN DE IKW-REGIO Schipholweg 5a 2316 XB Leiden telefoon (071) telefax (071) INLEIDING In de IKW-regio zijn vier consultatieteams palliatieve zorg actief: o o o o Delft Westland Oostland (rondom Delft) Haaglanden (rondom Den Haag) Midden-Holland (rondom Gouda) Zuid-Holland Noord (rondom Leiden) De consultatieteams beantwoorden telefonische vragen van hulpverleners over patiënten in de terminale fase. Alle teams kennen eenzelfde opzet, een eerste schil met verpleegkundigen die de eerste vragen opvangt en een tweede schil met artsen die in overleg met de verpleegkundigen het advies formuleren. Een derde schil met specialisten, geestelijk verzorgers en apothekers maakt geen deel uit van de dagelijkse structuur van het consultatieteam maar kan altijd worden benaderd met specifieke vragen op hun terrein. De consultatieteams worden ondersteund door een teamcoördinator in nauwe samenwerking met een projectmedewerker van het IKW. Het IKW faciliteert en financiert de palliatieve consultatievoorziening. Deze rapportage geeft een overzicht van de activiteiten op het gebied van palliatieve consultatie in de regio van het Integraal Kankercentrum West in. Het eerste hoofdstuk laat cijfers zien over het aantal en de aard van de. Deze cijfers zijn afkomstig uit PRADO, het landelijke registratiesysteem voor consultatie. Het tweede hoofdstuk geeft een beeld van de activiteiten die door het IKW en de diverse consultatieteams zijn ontwikkeld om de consultatiefunctie in het IKW verder vorm te geven. De rapportage wordt afgesloten met een aantal conclusies. Deze rapportage kan gebruikt worden als spiegelinformatie en geldt als basis voor PRactiviteiten en verdere ontwikkelingen in de consultatieteams. Mocht het verslag aanleiding geven tot vragen of suggesties, dan wordt uw reactie op prijs gesteld. Maart 2008 Inge van Trigt i.van.trigt@ikw.nl Projectmedewerker Consultatie Palliatieve consultatie in de IKW-regio 1

2 1.1 AANTAL CONSULTEN Tabel Delft Westland Oostland Haaglanden Midden Holland Zuid-Holland Noord Totaal Dit overzicht laat zien dat het aantal stijgt. Het aantal is in met 25 gestegen ten opzichte van Met name de teams Midden-Holland en Zuid-Holland Noord laten een sterke groei zien, het aantal in deze teams is meer dan verdubbeld. Het team Haaglanden is nog steeds verantwoordelijk voor het grootste aantal : 60 van het aantal is afkomstig van dit team. Dit wordt deels verklaard doordat deze regio ook 40 van het aantal inwoners van de IKW-regio omvat. Tabel 2. consultvragen per inwoners inwoners per inwoners Delft Westland ,9 Oostland Haaglanden ,9 Midden Holland ,5 Zuid-Holland Noord ,7 Totaal ,6 Aangezien het inwoneraantal in de regio s nogal verschilt is gekeken naar het aantal per inwoners. In deze tabel komen de cijfers voor de regio s Zuid-Holland Noord, Delft Westland Oostland en Midden-Holland wat dichter bij elkaar. Ook in deze tabel heeft het team Haaglanden het hoogste aantal per inwoners (3,9) en het team Midden-Holland het laagste per inwoners (1,5). Palliatieve consultatie in de IKW-regio 2

3 Tabel 3. consultvragen per kwartaal eerste kwartaal tweede kwartaal Delft Westland Oostland derde kwartaal Haaglanden Midden Holland Zuid-Holland Noord Totaal vierde kwartaal Het derde en het vierde kwartaal laten het grootste aantal zien, dat geldt voor alle teams. Het tweede kwartaal laat het laagste aantal zien. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 3

4 1.2 GANG VAN ZAKEN Tabel 4. Afhandeling van Percentage dat mono- dan wel multidiscipinair is afgehandeld. Delft Westland Oostland (N=56) Haaglanden (N=288) Midden Holland (N=37) Zuid-Holland Noord (N=90) Totaal (N=471) Monodisciplinair Multidisciplinair binnen team Multidisciplinair buiten team Ongeveer tweederde van de wordt multidisciplinair afgehandeld. Dat betekent dat zowel een arts-consulent als een verpleegkundig consulent bij het consult betrokken zijn. In Midden-Holland wordt de helft van de multidisciplinair afgehandeld. Er worden door de teams nauwelijks deskundigen van buiten het team geraadpleegd. Tabel 5. Percentage bedside- van het totaal aantal Jaar bedside Percentage bedside Het IKW kent een terughoudend beleid als het gaat om bedside-. Het percentage bedside wisselt per jaar. Het overgrote deel van de bedside- in is gedaan door team Haaglanden (26). De overigen kwamen uit de teams Delft Westland Oostland en Zuid-Holland Noord (beiden 1). Tabel 6. per weekdag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Het grootste gedeelte van de komt binnen op maandag, dit was in bijna een kwart van de. Het laagste aantal vragen op werkdagen is op woensdag. Sinds 1 juli is een IKW consulent beschikbaar voor acute vragen in het weekend. In Haaglanden was het team altijd al beschikbaar in het weekend. In zijn meer vragen binnengekomen in het weekend dan de voorgaande jaren, al blijft het aantal vragen klein. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 4

5 1.3 CONSULTVRAGER Tabel 7. Functie consultvrager in procenten per consultatieteam Huisarts Verpleeg huisarts Delft Westland Oostland (N=56) Haaglanden (N=288) Midden Holland (N=37) Zuid-Holland Noord (N=90) Totaal (N=471) Wijkverpleeghuis- Zieken- Patiënt/ Medisch Naaste Specia- kundige verpleeg- list kundige o De beroepsgroep die het meest gebruik maakt van de consultatieteams is de groep huisartsen, 83 van de consultvragers zijn huisartsen. o Het percentage verpleeghuisartsen verschilt per team, bij het team Zuid-Holland Noord is 9 van de afkomstig van deze beroepsgroep, in de teams in Delft Westland Oostland en Midden-Holland geen enkele vraag. o Het team Zuid-Holland Noord heeft de minste afkomstig van wijkverpleegkundigen, 1 van het aantal is afkomstig van deze beroepsgroep. o Het team Haaglanden is het enige team dat zich expliciet openstelt voor vragen van patiënten en hun naasten, dit is ook zichtbaar in hun cijfers. Terwijl in de andere teams nauwelijks vragen binnenkomen van patiënten (een vraag in Zuid-Holland Noord), is dit in Haaglanden een vier procent (N=11). o Delft Westland Oostland is het enige team dat vragen van medisch specialisten heeft gekregen. Ook het team Zuid-Holland Noord heeft gekregen vanuit het ziekenhuis, deze zijn echter afkomstig van verpleegkundigen. o Ten opzichte van 2006 valt op dat de catergorie anders is gedaald, van 7 tot 3. o In de regio Haaglanden is het percentage vragen van verpleegkundigen gestegen van 2 tot 6, evenals het percentage vragen van verpleeghuisartsen van 2 tot 4. o In de regio Midden-Holland is het percentage vragen van verpleeghuisartsen gedaald van 13 naar 0. Tabel 8. vragen over palliatieve zorg bij het IKW informatiecentrum Hulpverleners 31 Patiënten en naasten 11 Totaal 42 Het informatiecentrum van het IKW beantwoordt vragen van zowel hulpverleners als patiënten over kanker en palliatieve zorg. Bovenstaande tabel laat zien dat 74 van de vragen die worden gesteld aan het Informatiecentrum afkomstig zijn van hulpverleners. Bij vragen over behandeling verwijst het IKW informatiecentrum de hulpverleners naar de consultatieteams. Anders/ Onbekend Palliatieve consultatie in de IKW-regio 5

6 1.4 PATIËNTKENMERKEN Tabel 9. Diagnose in procenten per consultatieteam Oncologisch Hartfalen Neurologisch COPD Onbekend Anders Delft Westland Oostland (N=56) Haaglanden (N=288) Midden Holland (N=37) Zuid-Holland Noord (N=90) Totaal (N=471) Het overgrote deel van de betreft oncologische patiënten. Het percentage over deze groep is voor bijna alle teams gelijk. De percentages van de andere diagnose-groepen verschillen wat meer van elkaar. In de categorie anders worden genoemd: nierziekten, alzheimer en osteoporose. Deze cijfers zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van Tabel 10. Verblijfplaats van patiënt Thuis Verpleeg- Huis Hospice/ palliatieve unit Ziekenhuis Anders Delft Westland Oostland (N=56) Haaglanden (N=288) Midden Holland (N=37) Zuid-Holland Noord (N=90) Totaal (N=471) o De meeste handelen over patiënten die thuis of in huiselijke kring verblijven, dit betreft 81 van de. o Na thuis verblijven de meeste patiënten in het verpleeghuis (8 ), en daarna in het hospice/palliatieve unit van een verpleeghuis (7 ). o Het team Zuid-Holland Noord heeft het grootste percentage (12 ) over patiënten die in een verpleeghuis verblijven. o Het team Delft Westland Oostland heeft het grootste percentage (4 ) vanuit het ziekenhuis. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 6

7 1.5 AARD VAN DE CONSULTEN Tabel 11. Onderwerp van de Onderwerp Percentage van het totaal aantal Pijn Palliatieve Sedatie Delier Misselijkheid en Braken Benauwdheid 35 7 Depressie 13 3 Vermoeidheid 13 3 Het onderwerp waarover het meeste advies wordt gevraagd is pijn, het betreft 155. Dat is 33 van het aantal. Iets minder handelen over palliatieve sedatie (32 ). 10 van het aantal handelt over delier en misselijkheid & braken. NB: een consult kan meerdere symptomen betreffen. Tabel 12. en percentage over palliatieve sedatie per consultatieteam 2005 N N 2006 N Delft Westland Oostland Haaglanden Midden Holland Zuid-Holland Noord Totaal Palliatieve sedatie heeft de afgelopen jaren flink in de schijnwerpers gestaan. De teams hebben scholingen en thema-bijeenkomsten georganiseerd over dit thema. o 32 van de gaat over palliatieve sedatie. In 2006 handelde 37 van de over palliatieve sedatie. o Het percentage over palliatieve sedatie verschilt sterk, de regio Haaglanden heeft het hoogste percentage (39 ) over dit thema. In het team Delft Westland Oostland handelt een iets lager percentage vragen over palliatieve sedatie (32). De regio Midden-Holland heeft het laagste percentage over palliatieve sedatie (10 ). Het team Haaglanden heeft met de specialistisch verpleegkundigen voor het medisch technisch handelen afgesproken dat de verzoeken om palliatieve sedatie altijd worden voorgelegd aan het consultatieteam. Dit verklaart mede waarom het aantal over sedatie in dit team het hoogste is. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 7

8 1.6 OVERIGE ACTIVITEITEN DOOR CONSULENTEN Consulenten doen meer dan alleen maar consultatie. Zij worden erkend als experts en als zodanig gevraagd om les te geven of voorlichting te verzorgen. Zo werken consulenten actief aan de verspreiding van kennis over palliatieve zorg. Daarnaast wordt op deze manier bekendheid gegeven aan de consultatieteams. In onderstaand overzicht wordt een beeld geschetst van de gegeven scholingen. Tabel 13. Scholingen door consulenten naar doelgroep Doelgroep scholingen Artsen 15 Verpleegkundigen 10 Verzorgenden 2 Multidisciplinair 10 Anders 7 Totaal 44 De multidisciplinaire scholingen betreffen vaak FTO-groepen, waarbij zowel huisartsen als apothekers aanwezig zijn. Tabel 14. Scholingen door consulenten naar thema Thema scholingen Algemeen 9 Pijn 8 Delier 7 Palliatieve Sedatie 9 Kennismaking consultatieteams 8 Misselijkheid 2 Dyspnoe 1 Euthanasie 1 Net als bij de zijn ook bij de scholingen palliatieve sedatie, delier en pijn de belangrijke items. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 8

9 2 ONTWIKKELINGEN RONDOM CONSULTATIE IN Evaluatie Palliatieve Consultatieteams Eind 2006 zijn de palliatieve consultatieteams in de IKW-regio geëvalueerd op een drietal aspecten: o de ervaringen van de consulenten aan de hand van individuele gesprekken o de randvoorwaarden voor het functioneren van het consultatieteam aan de hand van het VIKC-kwaliteitskader o de kwantitatieve gegevens op basis van het registratiesysteem PRADO Uit de evaluatie is geconcludeerd dat de consultatieteams na een fase van pionieren een goed georganiseerd zijn en beschikken over enthousiaste consulenten. De evaluatie is aanleiding geweest tot het formuleren van een beleid rondom bedside-, een uitbreiding van de diensten naar de avond- en weekend uren. Ook is de organisatie van het team Haaglanden voor een deel aangepast. Daarnaast is bevestigd dat blijvende aandacht voor PR van belang is. Bedside- Het IKW heeft beleid geformuleerd ten aanzien van bedside-. Indien de consultvrager telefonisch niet voldoende informatie krijgt om een goed advies te geven is een bedside-consult een mogelijkheid. Het IKW heeft ervoor gekozen om terughoudend te zijn in het uitvoeren van bedside-. Veel consulenten hebben dienst voor het consultatieteam tegelijkertijd met hun andere werkzaamheden. In deze vorm van organisatie passen geen bedside-, die immers veel tijd kosten. PRADO en privacy Begin bleek dat het registratieprogramma PRADO niet voldoende aan de privacy-eisen van de wet voldeed. Daarop werden acties uitgevoerd. Iedere consulent heeft een aanmeldformulier getekend, waarmee hij het recht heeft om in PRADO te werken. Samenwerkingsovereenkomsten Per 1 augustus heeft IKW met iedere consulent een samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Hierin zijn zaken als verantwoordelijkheden, financiering en opzegtermijn zijn geformaliseerd. Voor consulenten die in dienst zijn bij een organisatie, zijn de overeenkomsten afgesloten met de betreffende organisatie. Directe aanleiding was de aanscherping van de privacy-eisen van het registratie-programma PRADO, die de eis stelde dat tussen iedere consulent en zijn IKC een contract moet zijn afgesloten. Avond- en weekenddienst Uit de evaluatie bleek dat het belang van uitbreiding naar de avond- en weekenduren door de consulenten werd onderkend. Consulenten zijn van mening dat in acute situaties een consulent beschikbaar moet zijn, ondanks het stimuleren van anticiperend beleid. Om de belasting te verdelen is besloten om een avond- en weekendpoule voor het gehele IKW in te stellen. Per 1 juli is de avond- weekenddienst gestart voor de weekenden en per 1 september ook voor de avonden. Het team Delft Westland Oostland heeft besloten om vooralsnog af te zien van deelname. Medio 2008 volgt een evaluatie van de avond- en weekenddienst. Eenvormigheid in registratie Het team Midden-Holland registreerde tot 1 juli in het registratiesysteem van het Transmuraal Netwerk Midden-Holland. Omdat het voor de Avond- en Weekenddienst onmogelijk werd om goed over te dragen, is het team per 1 juli overgestapt op registratie in PRADO. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 9

10 Uitbreiding uren Midden-Holland De bereikbaarheid van het team Midden-Holland was tot 1 april van 9:30 tot 16:00 en is uitgebreid tot 9:00 tot 17:00 uur. Dit werd mogelijk door uitbreiding van het aantal verpleegkundig consulenten. Wijziging organisatie van de consultatie in team Haaglanden Per 1 oktober zijn vier dagdelen per week consulenten van het team Haaglanden vrijgesteld voor hun dagelijkse werkzaamheden. Deze tijd wordt gebruikt voor binnenkomende, literatuuronderzoek, bedside, het voorbereiden van scholingen en het uitzoeken van complexe casuïstiek. Om informatie uit te wisselen is een besloten werkomgeving op IKC-net aangelegd. Deskundigheidsbevordering Het IKW wil dat consulenten zich blijven ontwikkelen als consulent en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen in de palliatieve zorg. Daarom organiseert en financiert het IKW vooralsnog diverse scholingen. In zijn de volgende scholingen georganiseerd. o Individuele scholing: het IKW geeft een bijdrage aan individuele scholing voor consulenten, diverse consulenten hebben hier gebruik van gemaakt. o Teamscholing: de teams hebben een trainingsbijeenkomst georganiseerd. o Het team Midden-Holland volgde een training met het thema uit de kast, deze teambuilding was erop gericht zichzelf en het consultatieteam te profileren. o De teams Delft Westland Oostland en Haaglanden volgden een training Moreel Beraad. o In Zuid-Holland Noord is de teamtraining in niet doorgegaan. o Nieuwe consulenten zijn verplicht om een training consultvaardigheden te volgen. De training bestaat uit twee middagen waarin op de tweede middag wordt geoefend met een acteur. In hebben 7 nieuwe consulenten de training gevolgd. o Ieder jaar vind een gezamenlijke scholing plaats die verplicht is voor alle consulenten. Dit jaar was het thema angst. Een psychiater verzorgde een les over angst in de terminale fase. Daarnaast stond dit thema centraal in kleine groepen waarin ook consultvaardigheden werden geoefend. o Omdat consulenten regelmatig scholingen geven is in samenwerking met de IKWprojectmedewerker deskundigheidsbevordering een training verzorgd over het geven van scholing. Hierbij waren 15 consulenten aanwezig. PR Het IKW stimuleert de mogelijkheden om de aandacht voor de consultatieteams te vergroten door de financiering van scholings- en voorlichtingsbijeenkomsten. Daarnaast financiert het IKW PR-materialen, die samen met de coördinatoren en de consulenten worden ontwikkeld. o Het IKW ontwikkelt en verspreidt samen met de coördinatoren en/of de teams diverse PR materialen: o Ieder team heeft een eigen kaart of folder met informatie over het team en de bereikbaarheid van het team. o Ieder team heeft een eigen kaart met werkafspraken palliatieve sedatie, waarop de bereikbaarheid van het team staat vermeld. o De teams Haaglanden, Zuid-Holland Noord en Midden-Holland gebruiken stickers, bijvoorbeeld om op zakboekjes te plakken. o Het team Delft Westland Oostland heeft visitekaartjes. o Het IKW ontwikkelt en verspreidt viermaal per jaar de informatiebrief Consultatie & Casuïstiek. Per toerbeurt behandelen de teams in deze informatiebrief een consultvraag. o Consulenten geven regelmatig voorlichting en scholing aan hulpverleners in hun regio (zie voorgaand overzicht) Palliatieve consultatie in de IKW-regio 10

11 o Er zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd door de consultatieteams of in de palliatieve netwerken waarin de consulenten een expliciete en belangrijke bijdrage hebben geleverd, bijvoorbeeld: o Netwerkbijeenkomst Haaglanden: Pijn en Delier (doelgroep: verpleegkundigen, verzorgenden, vrijwilligers) o Thema-bijeenkomst Zuid-Holland Noord Palliatieve Sedatie (doelgroep: artsen) o Netwerkbijeenkomst Zuid-Holland Noord (doelgroep: verpleegkundigen, verzorgenden en vrijwilligers) o Gasthuispraatje Delft Westland Oostland (doelgroep specialisten en huisartsen) 3. CONCLUSIES en aard van o Het aantal is in met 25 gestegen ten opzichte van Het IKW streeft ernaar om in 2008 hetzelfde percentage vragen te hebben als het landelijke gemiddelde (in 2006: 3,9 per inwoners). Vooralsnog is het team Haaglanden het enige team dat deze norm haalt. Het aantal vragen in de andere teams moet nog flink stijgen om de norm te halen. Daaruit blijkt dat nog niet in iedere regio het consultatieteam even bekend is. Het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden van consultatie blijkt een langdurig traject. o Net als in voorgaande jaren zijn de meeste vragen afkomstig van huisartsen en betreffen het patiënten in de thuissituatie. Er is een kleine groei van het aantal van verpleegkundigen. De meeste betreffen oncologische patiënten. o De onderwerpen waarover de consulenten het meest zijn geraadpleegd betreffen pijn en palliatieve sedatie. Het percentage vragen over palliatieve sedatie is ten opzichte van vorige jaar iets gedaald. o PR blijft een punt van aandacht, omdat de teams nog niet overal bekend zijn. Het overzicht geeft per team een goed beeld van de doelgroepen waar de consultatieteams nog beter in beeld kunnen komen, het gaat daarbij met name om verpleeghuisartsen, verpleegkundigen en specialisten. Deze groepen zullen extra aandacht moeten krijgen in de PR. Het IKW zal dit samen met de teamcoördinatoren oppakken. o Binnen de sector VG worden contacten gelegd om patiënt-gerelateerd advies te stimuleren. Werken aan kwaliteit o Per 1 juli heeft het IKW het beleid dat wanneer een consulent telefonisch onvoldoende informatie heeft om een advies te geven een bedside-consult mogelijk is als de consulent het kan inpassen in zijn eigen werkzaamheden. Het IKW heeft ervoor gekozen om terughoudend te zijn in het toezeggen van bedside-. Het aantal maakt dan ook een klein deel uit van het totaal aantal, 6 procent van de betreft een bedside-consult. o De avond- weekenddienst heeft vooralsnog niet geleid tot een significante groei van het aantal vragen. Medio 2008 volgt een evaluatie van de avond- en weekenddienst. o Het contact met de ziekenhuizen kan verbeterd worden, er worden vanuit het ziekenhuis weinig vragen gesteld aan de consultatieteams. Anderzijds stellen de consulenten ook weinig vragen aan specialisten in de ziekenhuizen. o Consulenten doen op veel manieren aan de verspreiding van kennis, ook door het geven van scholing, daarmee hebben zij ook een actieve rol bij PR-activiteiten. Palliatieve consultatie in de IKW-regio 11