Studie of stage in het buitenland: het verwerven van internationale competenties Workshop THINK Kennisfestival 8 en 9 november 2012; 11.30-12.30 uur Jos Walenkamp, lector Internationale Samenwerking Rudy van den Hoven, hogeschooldocent en lid Kenniskring http://www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraten-en-onderzoek
Programma Inleiding Jos Walenkamp Rudy van den Hoven lectoraat Internationale Samenwerking Pilot studie follow-up Aanpalende studies: alumni, bedrijven/instellingen Eerste resultaten Discussie
Lectoraat Internationale Samenwerking Doel van het onderzoek Kennis genereren Onderzoekscultuur Kwaliteit onderwijs Zes onderzoekslijnen: Beleid en uitvoering Docenten Studenten Arbeidsmarkt HBO in ontwikkelingslanden Prestaties hogescholen in ontwikkelingsprojecten
Het verwerven van internationale competenties door studenten van De Haagse Hogeschool door studie of stage in het buitenland
Internationale competenties Houding, Kennis, Vaardigheden 1. Professionele en academische competenties 2*. Taalcompetenties 3. Persoonlijke, sociale en 4*. Interculturele competenties
Onderzochte groepen academisch jaar 2009-2010 Testgroep 448 voormeting; 413 nameting Respons 134 (30%) en 68 (17%) Controlegroep 3090; voor- en nameting - respons 445 (voor) en 204 (na) Representativiteit?? Elektronische enquête: vragen en stellingen
De Studenten Testgroep 19-23 jaar; controlegroep 21-25 jaar Meer vrouwelijke studenten 80 vs. 55% in de hele populatie Minder allochtonen Veel met eerdere buitenlandervaring en internationale ambities Academies
Top 5 opleidingen studie buitenland Top aantal opleidingen in testgroep (voor- en nameting samen: n=110) Studie buitenland Hogere Europese Beroepen Opleiding - 4 52 studenten (47%) jaar Nederlandstalig Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 19 studenten (17%) Hogere Europese Beroepen Opleiding - 3 14 studenten (13%) jaar Engelstalig International Business and Management 11 studenten (10%) Studies Commerciële Economie 5 studenten (5%) Totaal 92%
Top 6 opleidingen stage in buitenland Top aantal opleidingen in testgroep (voor- en nameting opgeteld: n=81) Stage buitenland Voeding en Diëtiek 14 studenten (17%) Hogere Europese Beroepen Opleiding - 4 jaar Nederlandstalig 11 studenten (14%) Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 6 studenten (7%) Industrieel Product Ontwerpen 6 studenten (7%) Bewegingstechnologie 5 studenten (6%) Bouwkunde 5 studenten (6%) Totaal 58%
Waarom ga je niet? Geen geld 23% Verplichtingen 25% Familie en vrienden 23% Opleiding stimuleert niet/maakt het moeilijk 18% Zie er het nut niet van in 15% Drempelvrees
Waarom ga je wel? Tabel Redenen om naar het buitenland te percentage gaan Omdat dit belangrijk is voor mijn persoonlijke ontwikkeling 85 Omdat ik graag veel reis en nieuwe dingen mee maak 47 Omdat ik graag met andere culturen in contact wil komen 51 Omdat dit belangrijk is voor mijn professionele ontwikkeling 63 Om de taal te leren van het land waar ik heen ga 41 Omdat het me erg leuk lijkt andere studenten te ontmoeten 14
Keuze bestemming studie Tabel Redenen voor keuze (n=78) Aantal Testgroep Percentage Het land spreekt mij aan 61 78 De studiestad spreekt mij 25 32 Het vakkenpakket van de universiteit waar ik heen ga 22 28 De status van de universiteit waar ik heen ga 21 27 Advies van (docenten van) de opleiding 20 26 Advies van vrienden of klasgenoten 7 9 Ik heb vriend(inn)en wonen op de plek waar ik heen ga 5 6 Vriend(inn)en van mij gaan naar dezelfde plek 4 5 Ik kon niets anders vinden 0 0 Anders, namelijk 20 15
Informatievoorziening Niet voldoende Beter na terugkomst Studie iets beter dan stage Veel verbeterpunten
Voorbereiding Tabel De voorbereiding door De Haagse Hogeschool Mijn opleiding heeft mij effectief geholpen bij mijn voorbereiding op mijn verblijf in het buitenland/stage In mijn voorbereiding kreeg ik voldoende informatie van mijn opleiding over de mogelijkheden voor studie/stage (in het buitenland) In mijn voorbereiding kreeg ik voldoende informatie van mijn opleiding over de gastuniversiteit / stageplek waar ik heen ga % negatieve antwoorden Studie Stage (%) (%) 38 61 37 42 52 60 Bij het IO word ik met kennis van zaken geholpen 25 - In mijn voorbereidingstraject werd ik vaak van het kastje naar de 45 30 muur gestuurd
Begeleiding Tabel De begeleiding door de HH % positieve antwoorden Studie (%) Stage (%) Het is mij duidelijk wie mijn begeleider is 68 72 Het is duidelijk wat ik van mijn begeleider kan verwachten 46 58 Ik heb voor mijn vertrek overleg gehad met mijn begeleider 61 51 Ik heb vertrouwen dat ik goed begeleid wordt 53 70
Gewenste frequentie contact met begeleider: stage Tabel Frequentie contact voorkeur - stage - testgroep Voormeting Nameting (n=56) (n=33) Elke week 13 6 1 keer in de 2 weken 41 15 1 keer per maand 27 46 1 keer per 2 à 3 maanden 9 24 Alleen op mijn eigen initiatief 11 9 Totaal 100 100
Gewenste frequentie contact met begeleider: studie Tabel Frequentie contact voorkeur studie testgroep Voormeting (n=78) Nameting (n=32) % % Elke week 8 0 1 keer in de 2 weken 36 22 1 keer per maand 31 19 1 keer per 2 à 3 maanden 6 13 Alleen op mijn eigen initiatief Ik heb geen contact gehad met mijn begeleider 19 44 0 3 Totaal 100 100
Begeleiding ook richten op Doelgericht verwerven van internationale competenties Kunnen kapitaliseren op verworvenheden Driedaagse module, studentenhandboek: PISA
Taalontwikkeling A1, A2 basic user B1, B2 independent user C1, C2 proficient user Beheersing Engels was goed (88%) maar wordt niet beter Beheersing andere talen was minder maar wordt wel (veel) beter
Professionele ontwikkeling Voorbereiding op de beroepspraktijk stage 60% goed Vakinhoudelijke kennis: goed Voorbereiding op de beroepspraktijk studie: 40% goed
Interculturele competenties Cultural Empathy Open mindedness Social Initiative Flexibility Cultural Consciousness Tolerance of Ambiguity
Testgroep: voor en na
Controle groep
Testgroep vs. Controlegroep nameting
Self-efficacy Gemiddelde score Tabel Samenvattende stellingen/eindoordeel studenten Testgroep Controlegroep Voormet Nameti Voormet Nameti ing ng ing ng Ik heb er vertrouwen in dat ik mij kan 6,0 6,1 5,2 5,2 redden / mij goed voel in het buitenland Ik heb er vertrouwen in dat ik in het 5,9 5,9 5,1 5,2 buitenland relaties kan aangaan en onderhouden (netwerk, professionele relaties, vriendschappelijke relaties) Ik heb er vertrouwen in dat ik in het 5,6 5,7 4,9 4,9 buitenland kan werken (in het beroep van mijn opleiding) Ik ben intercultureel competent 5,7 5,8 4,7 4,9
Implicaties Al met al lijkt het er op dat de studenten die voor studie of stage naar het buitenland gaan dat minder nodig hebben voor het verwerven van internationale competenties dan de studenten die niet gaan. Is dat zo? Hoe is dat te verklaren? Zo ja, meer bevorderen en faciliteren is ruimte voor Nut van voorbereiden en begeleiden
Beperkingen onderzoek Geen 100% respons; niet representatief? Slechts één jaar Eigen inschatting studenten
Vervolgonderzoek Respondenten 100% van enkele opleidingen Talenkennis, ook objectief Professionele ontwikkeling - competenties Interculturele competenties Persoonlijke ontwikkeling 360 graden feedback
Dr Rudy van den Hoven (lid Kenniskring Lectoraat Internationale samenwerking) Vraag centraal: Wat doet studie of stage in het buitenland met de internationale competenties van studenten Dezelfde internationale competenties Persoonlijke competenties Interculturele competenties Academische en professionele competenties Talenkennis Ondervangen van aantal zwakke punten uit vorige onderzoek
Opzet vervolgonderzoek Samenwerking met 4 academies / opleidingen European Studies PABO Academie voor Sociale Professies Minor Development Cooperation Testgroep, controlegroep; voor- en nameting Verdere onderbouwing vanuit de literatuur
Meerdere instrumenten Online vragenlijst (voor- en nameting) Intercultural Readiness Check / IRC (voor- en na-meting) Vier dimensies van interculturele sensitiviteit, interculturele communicatie, bevorderen van betrokkenheid, omgaan met onzekerheid Interviews na terugkomst Oorspronkelijke motivatie en verwachtingen Omstandigheden en ervaringen tijdens verblijf in het buitenland Wat geleerd Voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding 360 graden feedback
Beschrijving, per meewerkende opleiding, van de doelen, de te ontwikkelen competenties, voortraject, begeleiding tijdens en na verblijf in het buitenland.
Testgroep Geeft vergelijkbaar beeld van de (selectieve) groep studenten die voor studie of stage naar het buitenland gaat: hoge percentage vrouwelijke studenten (87.3%), ondervertegenwoordiging van allochtone studenten (21.1%), oververtegenwoordiging van studenten met eerdere buitenlandervaring (25.4%), hoge opleidingsniveau van de ouders: 40.8% van de vaders, 38.0% van de moeders heeft een opleiding op HBO of universitair niveau.
Voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding Met betrekking tot de voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding stelt: 30,2% niet goed te zijn voorbereid door de opleiding; 34,9% onvoldoende informatie van de opleiding te hebben gehad; 30,3% niet goed begeleid te zijn door hun begeleider; 34,9% onvoldoende overleg te hebben gehad; 41,8% dat de begeleiding niet aan de verwachtingen voldeed; was voor 21,0% niet altijd duidelijk bij wie zij terecht konden met vragen of problemen.
Omstandigheden ter plekke / interactie met de lokale bevolking 60,7% van de studerenden heeft gewoond te midden van een internationale studentengemeenschap tegenover 16,7% van de studenten die stage hebben gelopen; omgekeerd heeft 66,7% van de stagelopers te midden van de lokale bevolking gewoond; 60,7% van de studerenden zegt meer met internationale studenten te hebben opgetrokken dan met autochtone studenten; 50,0% van de stagelopers en 28,6% van de studerenden zegt ondergedompeld te zijn geweest in de cultuur van het gastland.
Wat is er geleerd/ welke competenties ontwikkeld? Persoonlijke ontwikkeling Tot. Stage Studie Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn persoonlijke ontwikkeling 90,7 100,0 82,1 Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn zelfvertrouwen en zelfbeeld 74,4 91,7 67,9 Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn zelfredzaamheid 76,8 66,7 78,6 Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het vergroten van mijn flexibiliteit en aanpassingsvermogen 74,4 83,3 67,9 Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer inzicht gekregen in mijn eigen mogelijkheden en beperkingen 76,7 83,3 75,0 Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het verruimen van mijn wereldbeeld 76,7 91,7 67,9
Interculturele competenties Tot. Stage Studie Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer respect en waardering voor culturele diversiteit gekregen Door mijn verblijf in het buitenland heb ik een open, onbevooroordeelde houding tegenover mensen met een andere culturele achtergrond ontwikkeld Door mijn verblijf in het buitenland heb ik geleerd mijn eigen oordeel op te schorten en ter discussie te stellen Door mijn verblijf in het buitenland heb ik beter leren omgaan met onzekerheid en met onbekende en onduidelijke situaties Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn kennis en begrip van (het omgaan met) andere culturen kunnen vergroten Door mijn verblijf in het buitenland heb ik veel geleerd over de cultuur van het land waar ik geweest ben Door mijn verblijf in het buitenland heb ik veel geleerd over de invloed van culturele elementen op het gedrag en de wijze van communiceren van mensen Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn sociale en communicatieve vaardigheden kunnen vergroten Door mijn verblijf in het buitenland ben ik mij meer bewust geworden van mijn eigen gevoelens en heb ik daar beter mee om leren gaan Mijn verblijf in het buitenland heeft mij geleerd van perspectief te wisselen en mij te verplaatsen in de positie en zienswijze van de ander 69,7 66,7 67,9 58,1 58,3 57,1 53,5 50,0 57,1 72,1 75,0 71,4 79,0 91,7 71,4 81,4 83,3 78,6 65,1 66,7 60,7 76,7 83,3 75,0 74,4 83,3 67,9 74,4 83,3 67,9
Academische en prof. ontwikkeling Tot. Stage Studie Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn academische ontwikkeling Tijdens mijn studie/stage in het buitenland heb ik vakinhoudelijk veel geleerd Door mijn verblijf in het buitenland heb ik kennis en vaardigheden opgedaan die ik in Nederland niet zou hebben kunnen leren Door mijn verblijf in het buitenland heb ik kennis en vaardigheden leren toepassen binnen andere, onbekende situaties Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn probleemoplossend en innovatief vermogen kunnen ontwikkelen Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn out of the box denken kunnen ontwikkelen Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn professionele ontwikkeling Door mijn verblijf in het buitenland heb ik een bredere visie op mijn vak kunnen ontwikkelen Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer zicht gekregen op carrièremogelijkheden na afronding van mijn studie 58,2 41,7 60,7 55,8 33,3 64,3 74,4 75,0 75,0 72,1 75,0 75,0 65,1 83,3 57,1 62,8 66,7 57,1 65,2 75,0 60,7 60,5 41,7 67,9 30,2 41,7 25,0
Beheersing vreemde taal
Ervaring Verwachtingen / tevredenheid met het geleerde
Intercultural Readiness Check / IRC Laat geen duidelijke verschillen zien tussen testgroep en controlegroep voor- en nameting Bevestigt dus niet, zoals in het vooronderzoek het geval was, dat testgroep op voorhand al intercultureel competenter zou zijn dan de groep van thuisblijvers Maar ook niet de meerwaarde van een verblijf in het buitenland voor de ontwikkeling van de interculturele competenties van studenten
360 Graden feedback Sterke afname Lichte afname Geen verschil Lichte toename Sterke toename 1. Persoonlijke, sociale competenties 1.1 Zelfstandigheid, zelfredzaamheid Zelfvertrouwen, positief zelfbeeld Flexibiliteit, aanpassingsvermogen Open mindedness Inzicht in de eigen mogelijkheden en beperkingen Tonen van initiatief Verruiming van het wereldbeeld 2. Interculturele competenties 2.1 Houding Respect voor en waardering van culturele verschillen en diversiteit Openheid, onbevooroordeeldheid Bereidheid eigen mening op te schorten en deze ter discussie te stellen Omgaan met onzekerheid, met onbekende en onduidelijke situaties 2.2 Kennis Van andere culturen Van de invloed van culturele factoren op het gedrag en communicatievormen van mensen 2.3 Vaardigheden Sociale en communicatieve vaardigheden Gevoel voor situatie/context Bewustzijn van en omgaan met eigen gevoelens 2.4 Kritisch cultureel bewustzijn Kunnen wisselen van perspectief en zich verplaatsen in de positie en zienswijze van iemand anders Kunnen relativeren van de eigen cultuur
3. Academische en professionele competenties 3.1 Academische competenties Specifieke vakinhoudelijke kennis Conceptueel, analytisch denken Kritische, onderzoekende houding 3.2. Professionele competenties Toepassen van kennis en vaardigheden binnen bijzondere, niet routinematige situaties Probleemoplossend, innovatief vermogen Out-of-the-box denken Visie op het beroep Eigen carrièreperspectief Kansen op de arbeidsmarkt Motivatie voor de studie / uitoefenen van het beroep Interesse in een internationale carrière 4. Taal Spreek/luister/schrijf/leesvaardigheid in een vreemde taal
360 graden feedback Geen antwoord Lichte afname Geen verschil Lichte toename Sterke toename Persoonlijke, sociale competenties Interculturele competenties Academische en prof. competenties 0.3-30.4 43.8 25.6 1.0 0.4 32.9 43.7 22.0 11.3 2.6 37.0 31.8 16.5 Taal 9.5-14.3 35.7 40.5
Van de respondenten constateert: Pers. competenties: 30.4 % geen verschil 69.4% een lichte/sterke toename Intercult. competenties: 32.9% geen toename 65.7% een lichte/sterke toename Acad./prof. competenties 37.0% geen toename 48.3% een lichte/sterke toename Taal: 14.3% geen verschil 76.2% een lichte/sterke toename
Bevindingen Interviews / 360 gr. fb Pleidooi voor studie en stage in het buitenland: boven verwachtingen, veel geleerd, een ervaring om nooit te vergeten Bevestigen de uitkomsten van de online-vragenlijst dat de ontwikkeling van internationale competenties vooral op persoonlijk en intercultureel vlak plaatsvindt Voor academische en professionele competenties geldt dit in mindere mate, maar ook dan is er sprake van een aantal belangrijke aspecten: omgaan met onzekerheid en onbekende situaties; probleemoplossend en innovatief vermogen; out-of-the-box denken toepassen van kennis en vaardigheden in onbekende/afwijkende omstandigheden,
Bevindingen (2) Aansluiting tussen studie en stage in het buitenland op de eigen opleiding en beroepsperspectief laat qua inhoud en niveau te wensen over Verschil tussen studie en stage in woon- en leefomstandigheden in de ontwikkeling van competenties Belang van een goede voorbereiding en begeleiding:. gedegen voorbereiding maakt begrip en inzicht mogelijk en helpt ervaringen te duiden; belang van reflectie na terugkomst, gedwongen worden na te denken over wat je geleerd hebt en dit ook te verwoorden hoe intensiever de voorbereiding en begeleiding, des te groter de tevredenheid met het geleerde
PISA, Manuela Hernandez Sanches
Werkgroepen 1. welke vragen heeft u nog over het onderzoek 2. welke vragen heeft u nog over de uitkomsten 3. hoe bewegen we meer studenten naar het buitenland tijdens hun hun studie 4. Welke suggesties heeft u om de PISA training te verbeteren