BST special Financiële competenties Brede School Tilburg Dr. Hub van Doorneweg 91 5026 RB Tilburg Tel. 013-463 07 62 www. bredeschooltilburg. nl 17 April 2011 Kinderen een eerlijke kans bieden Eén op de tien kinderen in Tilburg groeit op in een huishouden met een inkomen In dit nummer 1 Kinderen een eerlijke kans bieden 2 Financiële competenties bij kinderen 3 Stichting Leergeld Tilburg: Alle kinderen mogen meedoen! 5 Geld is Kinderspel bij schoolloopbaanbegeleiding 6 Leren beter om te gaan met geld in Brede School Oud Zuid 8 Verlengd Dagarrangement Tilburg Zuid 9 Kinderen actief tegen armoede 10 70 Euro om leuke dingen mee te doen 12 Omgaan met financiën met aandacht voor culturele aspecten 15 Thuisadministratie In de kaders 4 Feiten 6 Feiten 7 Feiten 10 Feiten 11 Overzicht lesmateriaal Nibud basisonderwijs / voortgezet onderwijs 12 Brede Scholen 13 Diverse lesmethoden 14 Diverse lesmethoden 16 Feiten onder het minimumniveau. Steeds meer jongeren en kinderen maken al op jonge leeftijd schulden, zo blijkt uit onderzoek van het Nibud. Voor veel kinderen betekent dit een valse start. Dat vinden we ongewenst. Samen met tal van partners in de stad, willen we kinderen een eerlijke kans geven. En de begeleiders op school, zoals docenten, huiswerkbegeleiders, klassenassistenten, pedagogisch medewerkers en medewerkers buitenschoolse opvang, hebben we daar keihard bij nodig. Voor die mensen is deze nieuwsbrief financiële competenties speciaal gemaakt. Er gebeurt gelukkig al veel in de stad. Een jaar geleden heeft de gemeente alle scholen het arm & rijk spel aangeboden. Met dit spel, dat ontwikkeld is door stichting de Vonk, leren kinderen de waarde van geld en het maken van afwegingen. De Twern heeft de kinderraad opgericht, de KART. Die raad, die zelf ook bestaat uit kinderen en jongeren, is actief met het opsporen van problemen en het vinden van creatieve oplossing voor kinderen in armoedesituaties. Ook de gemeente heeft tal van initiatieven geïnitieerd om kinderen een eerlijke kans te bieden. Zo is er onder meer de Meedoenregeling, waarmee kinderen mee kunnen doen met sport en activiteiten binnen en buiten school. Vorig schooljaar is de gemeente in samenwerking met de Brede School Tilburg gestart met een project om de financiële competenties van kinderen te vergroten. Er zijn verschillende programma's ontwikkeld die kinderen op een creatieve manier leren omgaan met geld. Want we vinden het zeer belangrijk dat kinderen daar al Wethouder Jan Hamming It takes a village to raise a child
Nr. 17 - pag 2 In dit nummer op jonge leeftijd kennis mee maken. En uit onderzoek blijkt ook dat kinderen die al jong zelf leren kiezen waar zij hun geld aan uitgeven, minder vaak in de financiële problemen komen op latere leeftijd. In deze nieuwsbrief vindt u talloze mogelijkheden om die vaardigheden van kinderen te versterken. We hopen dat u allemaal, geïnspireerd door deze nieuwsbrief, aan de slag gaat met dit thema. Namens het gemeentebestuur wens ik u daarmee veel succes en dank ik u voor uw inspanningen. Jan Hamming Wethouder Armoedebeleid Gemeente Tilburg Stichting Leergeld Tilburg: Alle kinderen mogen meedoen! Het bieden van financiële steun aan schoolgaande kinderen van ouders met een inkomen tot max. 120% van het sociaal minimuminkomen In de gemeente Tilburg richt Stichting Leergeld Tilburg zich op het voorkomen van sociaal isolement dan wel sociale uitsluiting van schoolgaande kinderen/ jongeren uit minimagezinnen. Voorkomen van sociale uitsluiting Stichting Leergeld Tilburg verleent hulp, zowel financieel als materieel, aan kinderen van 4 tot 18 jaar die bij hun ontplooiing tekort komen en met een vergroot risico op sociale uitsluiting. Het beoefenen van een sport of hobby is in onze samenleving geen luxe artikel, maar een wezenlijk onderdeel van het onderwijs en persoonlijke vorming van kinderen. Het hieraan meedoen vergroot hun horizon. In 2010 heeft de organisatie1543 kinderen kunnen helpen uit 876 gezinnen. Hulp bestaat uit het verlenen van een voorschot bij school-kosten, contributie betalen voor een sport middels doorverwijzen naar het Jeugdsportfonds Tilburg (heeft samenwerkingsverband met Stichting Leergeld Tilburg), contributie betalen van vereniging of muziekles, fiets, computer of dagje uit met het gezin. Intermediairs met ervaring armoede Mensen kunnen zich telefonisch of schriftelijk aanmelden. Er wordt dan gevraagd of mensen een huisbezoek willen of liever op een van onze spreekuren komen. Ze worden geholpen door een intermediair, een vrijwilliger die een interne opleiding gevolgd heeft. De meeste intermediairs hebben zelf ervaring met armoede. Hierdoor zijn zij goed op de hoogte van de verschillende factoren en gedragspatronen die met armoede samenhangen en hebben zij goede kennis van de sociale kaart. Om onze zo gewenste hulp te kunnen blijven bieden is Stichting Leergeld voortdurend op zoek naar sponsors: www.leergeldtilburg.nl en info@leergeldtilburg.nl
Nr. 17 - pag 3 Financiële competenties bij kinderen Binnen bestaande programmalijnen Zoals eerder in deze nieuwsbrief is aangegeven heeft de Brede School Tilburg in 2009 met de gemeente afspraken gemaakt om binnen de brede scholen financiële competenties onder de aandacht te brengen. Dit heeft geresulteerd in het projectplan Financiële competenties bij kinderen binnen bestaande programmalijnen in de brede scholen. Projectdefinitie Binnen het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en welzijnswerk wordt aandacht besteed aan leren omgaan met geld. Daarnaast krijgen professionals tools aangereikt op het gebied van financiële competenties en armoede. Hiermee willen we bereiken dat professionals meer en of beter toegerust zijn om aandacht te besteden aan deze onderwerpen binnen hun bestaande werkzaamheden. Naast de doelgroep professionals behoren de leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs en leerlingen van het voortgezet onderwijs ook tot de doelgroep van het projectplan. Programmalijnen In het projectplan is besloten om mogelijkheden van omgaan met geld aan te laten sluiten binnen bestaande programmalijnen van de verschillende brede scholen en haar partners. Het gaat hierbij om het uitzetten van lespakketten binnen Stad op Stelten, Verlengd Dagarrangement Groenewoud, schoolloopbaanbegeleiding, preventieproject en het basisonderwijs. Daarnaast werkt men bij de Brede School Stokhasselt met het project Jongeren en Geld. In deze nieuwsbrief zijn artikelen aan een aantal van deze programmalijnen gewijd. Preventie Bij veel brede scholen wordt in de groepen 8 van het basisonderwijs het preventieproject uitgevoerd. Binnen dit project wordt aandacht besteed aan een aantal thema s: vandalisme, seksualiteit, homoseksualiteit, alcohol en drugs, gezonde voeding. Het Leren omgaan met geld wordt binnen dit project geïntroduceerd. Op basisschool De Triangel is vorig jaar in het kader van financiële competenties een themales uitgezet. Deze les is verder uitgebouwd en wordt zowel in het preventieproject als binnen schoolloopbaanbegeleiding ingezet; ondersteund of vergezeld van diverse andere materialen en lesmethodes op dit gebied. Tevens bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van een gastdocent. Knowhow professionals Het ultieme streven is de aandacht voor financiële competenties van kinderen te integreren in het reguliere onderwijs. Middels de nieuwsbrief special financiële competenties willen we de professionals over dit thema informeren en tools aanreiken om hiermee aan de slag te gaan, indien men dit wenst. Mocht er behoefte zijn aan uitbreiding van deskundigheid op dit vlak, dan bestaat de mogelijkheid tot het volgen van workshops over dit thema. Bron: stichting CliP
Nr. 17 - pag 4 Feiten Geldzaken regelen wordt steeds lastiger Consumenten moeten over steeds meer financiële kennis en competenties beschikken. Om jongeren financieel weerbaar te maken, zullen ze al jong moeten leren om te gaan met geld. Bron: Nibud Jongeren geven oorzaken van schulden aan: onwetendheid, onkunde psychosociale problemen overbesteding onverschilligheid te hoge afloscapaciteit afgesproken dwang van anderen verleiding en reclame terugval inkomen verslaving agressieve verkoop Achterstanden Jongeren (21-34 jaar) Gemiddeld in Nederland Een aanmaning ontvangen 24 % 21 % Geen geld meer op kunnen nemen 22 % 16 % Weigering van een automatische incasso 20 % 13 % Rekeningen te laat betaald 32 % 25 % Roodstand op lopende rekening 44 % 42 % Bron: Geldzaken in de praktijk 2009 Lening Jongeren (21-34 jaar) Gemiddeld in Nederland Lening 48 % 37 % Bron: Geldzaken in de praktijk 2009 Voldoende achter de hand voor grote uitgaven? Jongeren (21-34 jaar) Gemiddeld in Nederland Ja, tot een bedrag van 500,- 15 % 12 % Ja, tot een bedrag van 1.000,- 17 % 12 % Ja, tot een bedrag van 2.000,- 15 % 14 % Ja, tot een bedrag van 5.000,- 10 % 11 % Ja, ook voor bedragen van meer dan 5.000,- 21 % 31 % Bron: Geldzaken in de praktijk 2009 Totale schulden Jongeren (21-34 jaar) Gemiddeld in Nederland Minder dan 500 24 % 34 % 500-5.000 24 % 19 % 5.000-25.000 23 % 19 % 25.000-50.000 4 % 4 % Meer dan 50.000 3 % 2 % Weet ik niet 9 % 10 % Wil ik niet zeggen 13 % 12 % Bron: Geldzaken in de praktijk 2009
Nr. 17 - pag 5 Thuis op School "Geld is Kinderspel" bij schoolloopbaanbegeleiding Omgaan met geld is niet makkelijk, zeker niet voor jongeren. Uit onderzoek naar het bestedingsgedrag van jongeren door het Nibud blijkt dat jongeren steeds meer moeite hebben om goed met hun geld om te gaan. Geld hebben en uitgeven is steeds belangrijker geworden. Veel jongeren kunnen meer besteden anno 2011, maar hebben ook meer schulden. Een flinke groep jongeren heeft ondersteuning nodig heeft bij het leren omgaan met geld. De overheid speelt hier op in door scholen te stimuleren aandacht te besteden aan dit onderwerp. Tegelijkertijd blijkt uit een enquête van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) onder 750 directeuren van basisscholen dat een kwart van de basisscholen (270.000 leerlingen) geen aandacht besteedt aan omgaan met geld. Vaak door tijdgebrek en omdat het niet verplicht is. De meeste scholen besteden er een aparte les aan, terwijl ze het omgaan met geld het liefst in alle lessen zouden verwerken. Jong geleerd, is oud gedaan Volgens het Nibud is financieel onderwijs belangrijk. Kinderen die niet hebben geleerd zorgvuldig om te gaan met geld, krijgen later sneller schulden. Het is belangrijk dat kinderen op jonge leeftijd bewust worden van hun eigen houding ten aanzien van geld. Vele professionals van maatschappelijke organisaties en instellingen krijgen in contact met jeugd, jongeren en hun ouders te maken met dit thema. Voor de Twern is er binnen het aanvullend programma schoolloopbaanbegeleiding Thuis op School de mogelijkheid al op jonge leeftijd aandacht te besteden aan het leren omgaan met geld. blok ruimte gemaakt voor bijeenkomsten rond een actueel maatschappelijk thema. Naast het thema financiën kan gekozen worden uit mediawijsheid, gezonde leefstijl en voeding. Samen met de school kan besproken worden welk thema de voorkeur geniet. Bewust omgaan met geld Op alle werklocaties van SLB-Thuis op School is er voldoende aanbod, waarbij leerlingen op een speelse en interactieve wijze aan de slag kunnen met het onderwerp. Alle locaties maken onder andere gebruik van 'Geld is Kinderspel'. Met dit spel komen kinderen tijdens een bijeenkomst op een actieve en leuke manier te weten over hoe zij, hun klasgenoten en andere kinderen van hun leeftijd met geld omgaan. Daarnaast is de 'Geldkoffer' van het Nibud aangeschaft. Hiermee kan een programma voor meerdere weken samengesteld worden. Dit kan in combinatie met 'Geld is Kinderspel' en eigen ontwikkelde activiteiten en geldspelen van de Twern. Bij verschillende SLB-groepen is al gekozen om hiermee te gaan werken. Wilt u ook dat voor uw groep omgaan met geld kinderspel wordt? Bespreek dit dan met de contactpersoon schoolloopbaanbegeleiding Thuis op School van uw school. Vanaf dit schooljaar wordt er binnen schoolloopbaanbegeleiding Thuis op School gewerkt in blokken van 9 weken. Voor leerlingen van groep 8 is er speciaal in het laatste
Nr. 17 - pag 6 Les omgaan met geld in Brede School Oud Zuid Hoe krijgen kinderen inzicht in hun uitgaven? Feiten De Tilburgse situatie: De Armoedemonitor 2009 laat de volgende gegevens met betrekking tot kinderen/jongeren zien: 12% van de kinderen (0 tot 18 jaar) in Tilburg leeft in 2009 in een huishouden met een inkomen op minimumniveau (van het aantal volwassenen ligt het percentage op 8%); 33% van de kinderen die leven in een huishouden van nietwesterse allochtone afkomst, leven in een huishouden met een minimuminkomen (5% van de kinderen van autochtone afkomst leven in een huishouden met een minimuminkomen); 61% van de kinderen die leven in een minimumhuishouden, leven in een huishouden dat meer dan drie jaar een inkomen op minimumniveau heeft; Financiële opvoeding is belangrijk. Uit Nibud-onderzoek, naar financieel gedrag van jongeren, is gebleken dat veel jongeren schulden hebben. Uit datzelfde onderzoek blijkt, dat kinderen die al jong zelf leren kiezen waar zij hun geld aan uitgeven, minder vaak in de financiële problemen komen. Themales In Brede School Oud Zuid hebben de partners de Twern en basisschool de Triangel een themales verzorgd over financiële competenties. Uit de groepen 7 en 8 deden 39 kinderen mee. Leren beter om te gaan met geld is het doel van de themales; de opzet richtte zich op het maken van keuzes Waar geef ik mijn geld aan uit? Waar besteden kinderen hun geld aan? De kinderen ontvangen fictief 10,00 en geven aan waar ze het geld aan besteden; ze krijgen de keuze uit 26 voorbeelden. Duidelijk wordt dat jongens vaker geld uitgeven aan consumptie artikelen dan meiden; die meer geld in de spaarpot stoppen. In de nabespreking wordt duidelijk dat 80% van de kinderen zakgeld ontvangt; de hoogte loopt uiteen van 2,50 per week tot 125,00 per maand. Er zijn kinderen die geld verdienen door klusjes te doen: de auto wassen, boodschappen doen, een oudere broer helpen met kranten rondbrengen. Sparen doen bijna alle kinderen; dit is niet vaak structureel. Ongeveer de helft van de kinderen heeft een spaarrekening; zij sparen voor de toekomst, bijvoorbeeld voor hun studie. Keuzes maken Deze les brengt een gesprek op gang; kinderen praten met elkaar over hun keuzes. De verschillen tussen de kinderen komen in beeld; wie wel zakgeld ontvangt en wie niet; wie wel spaart en wie niet. De les heeft een eerste aanzet gegeven om met elkaar te praten over geld en te bespreken welke keuzes je maakt als je geld wilt besteden. Iedereen heeft er een mening over maar er wordt zelden op deze manier, in de klas, over gesproken. Kinderen leren van elkaar en dat is de kracht van de bijeenkomst. Financiële educatie Een kwart van alle basisscholen in Nederland besteedt geen aandacht aan omgaan met geld. Hierdoor blijven 270.000 kinderen verstoken van een goede financiële educatie. (bron Nibud) Les Leren omgaan met geld, basisschool De Triangel
Nr. 17 - pag 7 Feiten Lenen bij scholieren Jongeren in het voortgezet onderwijs lenen voornamelijk van ouders en vrienden. Het gaat dan om kleine bedragen voor bijvoorbeeld eten en drinken. Bijna tweederde van de jongeren tussen de 12-18 jaar op het voortgezet onderwijs leent wel eens geld van anderen. Jongens % meisjes % totaal % vaak 6 4 5 soms 54 61 58 nooit 40 35 37 25 jaar onderzoek Nibud naar bestedingsgedrag jongeren Jongeren hebben moeite met geld om te gaan. Geld hebben en uitgeven is steeds belangrijker geworden. Jongeren hebben steeds meer geld te besteden, werken er harder voor en geven meer uit. Zelfstandig wonen: veel jongeren hebben moeite hun uitgavenpatroon aan te passen. Twee op de drie werkende jongeren heeft maar liefst een schuld van gemiddeld 1.750. Omgaan met geld is ingewikkelder geworden door terugtrekkende overheid, privatisering en commercie. Financiële kennis wordt meer vereist: voor weerbaarheid al jong leren omgaan met geld. Kinderen/jongeren leren omgaan met geld: thuis, op school, internet en op plaatsen waar kinderen/jongeren komen. Budgetbegeleiding bij ontstaan (problematische) schulden Koopgedrag van kinderen/jongeren wordt beïnvloed door: 1) De media 2) Bekende mensen 3) De directe omgeving Bron: onderzoek Jongeren en schulden Waarom jongeren (dieper)in de schuld raken: Ze worden steeds vaker verleid om mee te gaan met de laatste trend. Ze hebben er veel voor over om er bij te horen. Ze geven hun geld voornamelijk uit aan uitgaven die net noodzakelijk zijn. Hun inkomen is laag en hun bestedingspatroon hoog: geen geld om te reserveren. Het wordt jongeren makkelijk gemaakt zich in de schulden te steken. Bron: InfoNu Schooluitval 20% van de jongeren verlaat de school (schooluitval) vanwege de schulden. Maar een goede opleiding is natuurlijk juist een basisvoorwaarde om financieel zelfstandig te kunnen zijn. Bron: ROC Amsterdam Internetbankieren Bijna 30 procent van de jongeren tussen 16 en 18 jaar heeft nog niets geleerd over internetbankieren en vindt ook een derde van de ouders met kinderen in deze leeftijdscategorie het niet goed als hun kind dat doet. (bron Nibud) Minder te besteden Uit scholierenonderzoek 2009-2010 van het Nibud blijkt dat scholieren tussen de 12 en 18 jaar fors minder te besteden hebben dan 2 jaar geleden. Vooral de inkomsten uit baantjes zijn flink teruggelopen, maar ook van ouders krijgen scholieren iets minder geld. Meer ouders kiezen ervoor alle uitgaven voor hun kinderen te betalen in plaats van ze zelf zak-, kleed- of belgeld te geven.
Nr. 17 - pag 8 Bewustmakingsproces Verlengd Dagarrangement Tilburg Zuid Tijdens het Verlengd Dagarrangement voor leerlingen van groep 7 en 8 werken de leerlingen aan financiële competenties. Het Verlengd Dagarrangement biedt een binnenschools programma gericht op leertijdverlenging taal en rekenen, en een aantrekkelijk en leerzaam naschools programma. Het naschoolse programma bestaat uit huiswerkbegeleiding, sport en projectonderwijs. In dat projectonderwijs verzorgden de leerkrachtcoaches een programma rond financiële competenties. Reclame Financiële competenties? Is dat niet te moeilijk, denkt u? Eigenlijk niet, want er valt binnen dit leer- en ervaringsgebied veel leuk lesmateriaal te bedenken. Wat dacht u van reclame? Het lespakket Reclamerakkers gaf ideeën om te ontdekken wat reclame is. Hoe je het maakt en wat het met je doet. Reclame is leuk, maar zal je ook beïnvloeden. Dus koop je misschien te snel een leuk artikel. Oplossing: eerst sparen. tja zo n munt is heel lekker en wil je graag opeten. Maar kan jij de verleiding weerstaan en sparen bij de VDA Bank??? Dat is de proef van dit project. Groetjes, Kyra, leerling VDA Don Zon groep De hele VDA krant lezen? Stuur een e-mail naar Mathilde van der Pol, projectleider VDA Tilburg Zuid (mvdpol@bredeschooltilburg.nl). VDA Bank Waarom zouden wij vertellen wat de kinderen doen? Lees maar wat ze er zelf over schrijven. Dit stuk van Kyra, leerling groep 8 van Don Zon, verscheen in Onze Krant, gemaakt door alle VDA-leerlingen. Leerlingen VDA groep 8 Don Zon gaan sparen Donderdag 4 november 2010 kregen de leerlingen van groep 8 van Don Zon te horen wat ze gingen doen met het thema Krant. Juf Christine ging ons uitleggen wat zij precies bedoelde met sparen is vergaren. Nu gaan wij een leuk en leerrijk project doen namelijk: sparen voor een goed doel. Elke keer als wij het goed gedaan hebben krijgt elk kind een munt (van chocolade) en mag die opeten of aan de juf teruggeven. Elke munt die we op het eind van dit blok ophalen is 1 euro waard. En het leuke is dat we er een goed doel mee kunnen helpen. Heel de klas was in rep en roer want dit werd het leukste blok ooit. Maar Yasin en Kyra met een schatkist vol met chocolademunten. Ze voelen zich de koning te rijk.
Nr. 17 - pag 9 KinderAdviesraad Tilburg (KART) zoekt ongewone oplossingen voor armoedeproblemen Kinderen actief tegen armoede De KART bestaat uit een groep kinderen tussen de 11 en 16 jaar uit de gemeente Tilburg, die zich inzetten voor armoede. Het doel van KART is het zoeken van oplossingen voor armoedeproblemen. Kinderadviesraad / Foto: Storre fotografie Gerrit Poels Deze kinderadviesraad is opgericht ter gelegenheid van de 80e verjaardag van broodpater Poels. Gerrit Poels zet zich al jaren in voor gezinnen in Tilburg die het niet breed hebben. Aan de Twern is destijds gevraagd eigentijdse en tegendraadse oplossingen aan te dragen voor de problemen en zorgen van kwetsbare mensen. Een van die ideeën was de KinderAdviesraad. Samenstelling Kinderen uit verschillende wijken van Tilburg vormen samen de KART. De kinderen komen uit groep 7 en 8 van de basisschool en de eerste en tweede klas van de middelbare school. Het idee is om ieder jaar de KART te verversen met nieuwe leden. De leden van KART doen zo veel mogelijk zelf, maar worden ook begeleid door drie vrijwilligers en een medewerker van de Twern. Waarom een adviesraad? Kinderen hebben vaak een onbevangen kijk op zaken. De kinderen stellen kritische, maar logische vragen over de problemen van armoede, vooral als die kinderen raken. Voorbeelden hiervan zijn: Hoe kunt u kinderen helpen die s morgens zonder ontbijt op school komen? of Waar kunnen ouders aankloppen die geen geld hebben om de contributie van de sportclub te betalen? Daarnaast geven de ideeën van de kinderen een verfrissende blik op armoede in Tilburg en op de manier waarop armoede kan worden aangepakt. Wat doet de KART? De KART komt met regelmaat bij elkaar in MFA de Poorten. Tijdens deze bijeenkomsten wordt er gedebatteerd, vergaderd en gediscussieerd over armoede in Tilburg. De leden van de kinderadviesraad bedenken (eigenzinnige) ideeën en oplossingen om armoede bij gezinnen te bestrijden. Er wordt uitdrukkelijk op gelet dat de kinderen niet geconfronteerd worden met schrijnende gevallen van armoede. Het moet voor de kinderen allemaal wel bevattelijk blijven.
Nr. 17 - pag 10 Feiten Week van het Geld 2011 In de week van 7 t/m 11 november 2011 wordt opnieuw de Week van het Geld georganiseerd. Tijdens deze week staat 'leren omgaan met geld' centraal en worden vele activiteiten georganiseerd, zoals gastlessen en ouderavonden. Meer info: www.wijzeringeldzaken.nl/ onderwijs/activities/week-vanhet-geld-2011.aspx Daarnaast worden organisaties, stichtingen of verenigingen, die iets kunnen veranderen aan armoede, bezocht. De kinderen stellen vragen en schrijven een kort advies over de aanpak van armoede, waarvan vooral kinderen beter worden. Dat advies wordt geplaatst op http://k-a-r-t-.hyves.nl ) en op www.kinderadviesraadtilburg.nl. Waar is de KART nu mee bezig? Thema School: Dit schooljaar verdiept de KART zich in het thema School. Zo willen de kinderen het onderwerp schoolreisjes, fietsen en schoolspullen bespreekbaar maken en gaan kijken welke acties ze zelf kunnen organiseren. Sportdag De KART heeft een prijs gewonnen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), bedoeld voor goede initiatieven, die voorkomen dat kinderen niet deel kunnen nemen aan sociale en maatschappelijke activiteiten, omdat hun ouders van een minimuminkomen leven. De KART heeft met het idee om een sportdag te organiseren voor kinderen in Tilburg een geldprijs van 12.500. De sportdag zal plaats vinden in de zomer van 2012. Meer weten? Neem dan contact op met Tessa Molenaar, kart@reeshof.twern.nl of 013-5728383 De Meedoenregeling 70 Euro om leuke dingen mee te doen Of het nu gaat om muziekles, een abonnement bij de bibliotheek, een bezoek aan De Oliemeulen, zwemmen, streetdance, voetballen of schaatsen, ieder kind verdient het om leuke dingen te kunnen doen. De Meedoenregeling maakt dit wel mogelijk! Oproep Bent u leerkracht van groep 8 en wilt u uw kinderen ook leren op welke wijze zij met geld kunnen omgaan. Maak dan gebruik van het aanbod om een les(sen) te verzorgen over financiële competenties. Meldt u snel aan: wie het eerst komt, wie het eerst maalt. U kunt zich hiervoor aanmelden bij de brede schoolcoördinator van uw wijk. Tip: nog dit schooljaar of tijdens de Week van het Geld Wat is de Meedoenregeling? De gemeente Tilburg wil dat iedereen mee kan doen aan leuke, leerzame of gezonde activiteiten in de stad. Voor gezinnen met een laag inkomen is dat niet altijd makkelijk. Ik doe mee! Daarom is er de Meedoenregeling. Ieder gezinslid van een huishouden met een laag inkomen, krijgt 70 euro om leuke dingen te doen. Dus zowel de ouders, als thuiswonende kinderen tot 18 jaar. Kortom de Meedoenregeling biedt ouders en kinderen de mogelijkheid om aan activiteiten deel te nemen, waar anders financieel geen ruimte voor is. Activiteiten U bepaalt zelf aan welke activiteit u de 70 euro besteed. De keuze is enorm, o.a.: schaatsen of zwemmen boeken lenen bij de bibliotheek kunst en cultuurcursussen sporten bij een vereniging of sportschool een dagje theater kindercursussen U kunt kiezen uit diverse activiteiten bij ruim 80 aanbieders. Een overzicht van alle aanbieders vindt u op: www.tilburg.nl/meedoenregeling. Meer informatie Hebt u vragen, bel dan (013) 213 13 13 of kom langs bij Loket Z.
Nr. 17 - pag 11 Overzicht lesmateriaal Nibud basisonderwijs Nibud heeft samen met professionals diverse methodes voor het basisonderwijs ontwikkeld. Deze methodes zijn voor verschillende leeftijden. Het advies is om het leren omgaan met geld te integreren in de reguliere lessen. Aan dit onderwerp kan een losse les besteed worden, maar de voorkeur gaat uit naar het regelmatig terug laten keren van het onderwerp omgaan met geld. Idee voor een themaweek: thema geld? De Geldkoffer (groep 7 en 8): Doel is kinderen bewust te maken van de verschillende aspecten van geld. Dat zij gaan nadenken over inkomstenbronnen, reclame, prijzen, prijsverschillen, sparen en lenen. De Zakgeldkrant (groep 8): De Zakgeldkrant is een leuke en leerzame doe-krant. Aan de hand van herkenbare voorbeelden, korte opdrachten en informatie leren jongeren financiële keuzes te maken en beslissingen te nemen. De Geldsoap Alles heeft zijn prijs (groep 7 en 8): Deze interactieve soap daagt leerlingen uit na te denken over geldkeuzes. (Voor)leesboek Meneer Beer: Een spannend en leuk verhaal over omgaan met geld voor 6- en 7-jarigen. Het thema wordt op een speelse manier geïntroduceerd. De boodschap is dat je goed genoeg bent zoals je bent. Je hebt daarvoor helemaal geen luxe en dure spullen nodig. Poppentheater Meneer Beer (groep 3 en 4 en hoger): Het verhaal komt in het poppentheater tot leven en neemt de kinderen mee in de wereld van Meneer Beer en berinnetje Hilde. De voorstelling kan op maat gemaakt worden voor hogere klassen. Op www.nibud.nl vindt u een uitgebreidere beschrijving van deze methodes. Overzicht lesmateriaal Nibud voortgezet onderwijs Nibud heeft samen met professionals diverse methodes voor het voortgezet onderwijs ontwikkeld. Uit onderzoek blijkt dat mensen die in hun jeugd geleerd hebben om met geld om te gaan, dit later ook goed kunnen. De onderstaande lesmaterialen zijn voor verschillende bouwen. Het advies is om omgaan met geld te integreren in het lesprogramma. Een les is leerzaam, maar de voorkeur gaat uit naar een terugkerend thema. Idee: organiseer ouderavonden rondom dit thema. Nibud kan u hierbij ondersteunen. De Zakgeldkrant (onderbouw): De Zakgeldkrant is een leuke en leerzame doe-krant. Aan de hand van herkenbare voorbeelden, korte opdrachten en informatie leren jongeren financiële keuzes te maken en beslissingen te nemen. Lespakket In&Out! (onder- en bovenbouw): Het lespakket In&Out! Omgaan met geld koppelt de belangstelling voor geld aan een educatief doel. Er is een apart magazine voor onder- en bovenbouw. Leerlingen kunnen zelfstandig of juist met de hele klas aan de slag. Theatervoorstelling Uitv rkocht: U kunt uw lessen geld nog aantrekkelijker maken door deze te combineren met een theatervoorstelling over geld. Leerlingen worden uitgedaagd om na te denken over hun eigen geldgedrag. Niet belerend, maar herkenbaar en met veel humor wordt de boodschap duidelijk: geld uitgeven heeft gevolgen. De voorstelling sluit aan op In&Out!, maar is ook apart te bekijken. Jouw Geld! (speciaal- en praktijkonderwijs): Met Jouw Geld kunt u verschillende lessen over omgaan met geld organiseren. In het materiaal wordt speciale aandacht besteed aan de verleidingen van de reclame en het voorkomen van schulden. Jongerenwebsite Nibudjong.nl: Voor interactieve lessen kunt u aan de slag op deze website. U vindt hier diverse test en spelen die jongeren laten nadenken over hun uitgavenpatroon. MoneyMindsets-model (van de Stichting Weet Wat Je Besteedt): Om de houding van jongeren ten opzicht van financiën en hun financiële toekomst nauwkeurig en inzichtelijk in kaart te brengen. Het helpt docenten inzicht te krijgen in jongeren en hun bestedingsgedrag, zodat zij op hun beurt jongeren weer kunnen ondersteunen in het vergroten van hun financiële zelfredzaamheid.
Nr. 17 - pag 12 Brede Scholen akwamarijn Marina Smits - 013-5353255 msmits@bredeschooltilburg.nl BrON Ellen Vink - 013-4649210 evink@bredeschooltilburg.nl Angelique de Kort - 06-13040432 adkort@bredeschooltilburg.nl Groenewoud Yoni Paridaans - 013-5425729 yparidaans@bredeschooltilburg.nl Heikant/Quirijnstok Beppie Smit - 013-4553800 bsmit@bredeschooltilburg.nl Koningshaven Yoni Paridaans - 013-5425729 yparidaans@bredeschooltilburg.nl Oud Zuid Marina Smits - 013-5353255 msmits@bredeschooltilburg.nl Stokhasselt Mieke van der Loop - 06-10807617 mvdloop@bredeschooltilburg.nl TamTam Angelique de Kort - 06-13040432 adkort@bredeschooltilburg.nl Wandelbos Anton van Opdorp - 06-22324991 avopdorp@bredeschooltilburg.nl t Zand Tineke Vermeer - 013-4628668 tvermeer@bredeschooltilburg.nl Centrale Organisatie 013-4630762 Ans Keij - directeur akeij@bredeschooltilburg.nl Adrienne Verschuren - beleidsmedewerker averschuren@bredeschooltilburg.nl Corry van den Bosch - secretaresse cvdbosch@bredeschooltilburg.nl Laudy Brouwer - Projectleider lbrouwer@bredeschooltilburg.nl Mathilde van der Pol - projectleider VDA Zuid mvdpol@bredeschooltilburg.nl Ellen Vink - projectleider In de buurt naar School evink@bredeschooltilburg.nl Brede School Voortgezet Onderwijs Yoni Paridaans -013-5425729 yparidaans@bredeschooltilburg.nl Brede Scholen Oisterwijk en Moergestel Sille Dohmen - 06-22813333 sdohmen@bredeschooltilburg.nl Jongeren en geld Omgaan met financiën met aandacht voor culturele aspecten In de wijk Stokhasselt is ervoor gekozen om bij de aanpak van de doelen voor de impulswijken de jeugd centraal te stellen en te investeren in de ontwikkeling van de jongeren in de wijk (en hun gezinnen). Samen met de stichting CliP is het project Jongeren en geld tot stand gekomen: omgaan met financiën wordt op jonge leeftijd opgepakt met daarbij speciale aandacht voor de culturele aspecten. Cultuur In dit project wordt de aanpak, informatie, bewustwording en weerbaarheid gerelateerd aan cultuur. Met cultuur wordt niet alleen in termen van afkomst gedacht, maar ook in termen van jongerencultuur, straatcultuur, overlevingscultuur. Door op jonge leeftijd de financiële vaardigheden en de weerbaarheid van de jongeren te vergroten, wordt voorkomen dat jongeren in financiële moeilijkheden komen. Doelstellingen Het doel van het project is om de jongeren te versterken bij het omgaan met geld; gericht op empowerment. Dat gebeurt door: Het bevorderen van financieel inzicht bij jongeren; Inzicht te verkrijgen in de leefsituatie, mentaliteit en behoeften bij (allochtone) jongeren; Voorlichting geven over voorzieningen, ondersteuning en participatie; Het bevorderen van de weerbaarheid bij jongeren tegen financiële verleidingen en misleidingen; Tips aan jongeren en ouders om armoede en schulden te voorkomen; Bewustwording over het belang van geld: inzicht in de relatie tussen omgaan met geld aan de ene kant en cultuur (in verschillende termen) aan de andere kant; Jongeren leren hoe zij heel praktisch hun eigen administratie bij kunnen houden; Indien nodig: verwijzing naar de hulpverlening. Methodiek Voor de jongeren worden praktische workshops en activiteiten georganiseerd. Dit gebeurt samen met de organisaties in de wijk. De inhoud wordt aangepast aan de leeftijd en samenstelling van de groep. De workshops zijn informatief, actief, serieus en speels. Vanuit de wijk is een team van acht jongeren gevormd, die als coach fungeren en vier oudere jongeren die het project begeleiden. Zij hebben een adviesfunctie en worden ingezet in de uitvoering; nadat ze een training van CliP hebben gevolgd. De training is erop gericht dat de jongeren samen bepalen hoe zij hun kennis naar de wijk brengen. Deze jongeren hebben een voorbeeldfunctie in het productief inzetten van hun capaciteiten. Coach Roshman
Nr. 17 - pag 13 Diverse lesmethoden Day for change Ontwikkeld door: Marc Klein Essink, Arthur Hoogendijk, Diederik Laman Trip Doelgroep: primair en voortgezet onderwijs Kosten aanschaf pakket: 20,- Materiaal leerkracht: handleiding Materiaal leerling: werkbladeren, video s, artikelen, gastles Website: www.dayforchange.nl Korte omschrijving: Op een leerzame manier wordt microkrediet en armoede onder de aandacht gebracht, met name aan de hand van Klasse!actie gebeurt dit op een speelse en makkelijke manier. Kids in bizz Ontwikkeld door: ABN Amro Doelgroep: groep 7-8 primair onderwijs Kosten aanschaf pakket: gratis, printkosten materiaal Materiaal leerkracht: digitale handleiding Materiaal leerling: digitale dagindeling Website: http://www.jongondernemen.nl/?id=330# Korte omschrijving: Kids in bizz is een ondernemersproject, waarbij leerlingen onder leiding van een begeleider en hun leerkracht kennismaken met de basis van het ondernemen. De leerlingen runnen een eigen bedrijf, waarin ze werken met echte producten en echt geld. De producten kopen ze in bij Fair Trade Original. De winst van het bedrijf gaat naar een goed doel dat de leerlingen zelf mogen kiezen. Klasse!kas Ontwikkeld door: Bureau voor levend leren Doelgroep: groep 1 t/m 8 primair onderwijs Kosten aanschaf pakket: 150,- Materiaal leerkracht: Klasse!kashandboek Materiaal leerling: Klasse!Kasboek en basisset suggestiekaarten Website: www.klasse-kas.nl Korte omschrijving: Leerlingen hebben zelf de beschikking over een beperkt geldbedrag. Ze kunnen dit bijvoorbeeld gebruiken om hun klas in te richten, materialen te kopen, acties te ondernemen en feestjes en uitstapjes te organiseren. Hierdoor oefenen en leren kinderen verantwoord om te gaan met geld zonder dat er sprake is van een verzwaring van het lesprogramma. Alle beslissingen worden gezamenlijk door de klas genomen. Kunnen we het wel betalen? Hoe komen we aan voldoende geld? Kunnen we sparen? Kunnen we besparen? Hebben we het ook echt nodig? Maar ook: is het wel verantwoord om dit te doen of dat te kopen? Leren omgaan met geld Ontwikkeld door: KlasseTV Doelgroep: primair onderwijs (onder-, midden- en bovenbouw) Kosten aanschaf pakket: gratis Materiaal leerkracht: handleiding Materiaal leerling: lespakketten per bouw Website: www.klassetv.nl Korte beschrijving: Een complete doorgaande leerlijn voor alle groepen. Het lespakket gaat met name in op de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling met betrekking tot de omgang met geld. Natuurlijk bevat het lespakket ook verdieping op rekenonderwijs. Het programma helpt invulling te geven aan het kerndoel: De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument. Het lespakket sluit naadloos aan bij de ontwikkelingsdoelen van het SLO en de Basisvisie Financiële Educatie.
Nr. 17 - pag 14 Diverse lesmethoden Aflatoun Ontwikkeld door: Plan Nederland Doelgroep: primair onderwijs en voortgezet onderwijs (1 en 2 klas) Kosten aanschaf pakket: gratis, print- en kopieerkosten Materiaal leerkracht: digitaal, papier en boekjes Materiaal leerling: digitaal, papier en boekjes Website: www.planstation.nl Korte beschrijving: Vuurflits Aflatoun leert kinderen in inmiddels meer dan 25 landen over hun rechten, verantwoordelijkheden en omgaan met geld. Het programma past moeiteloos in de lessen: de onderwerpen en werkopdrachten zijn in lesthema's (o.a. 'rekenen' en 'wereldburgerschap') ondergebracht. De Geldkoffer Ontwikkeld door: Nibud Doelgroep: groep 7-8 primair onderwijs Kosten aanschaf pakket: 45,- + per 30 leerlingen 100,25 Materiaal leerkracht: docentenhandleiding, modules: geldkoffer, slim omgaan met geld, bepaal je levenspad, raadsel van plastic geld Materiaal leerling: modules, zakgeldkrant, in&out Website: www.nibud.nl Korte beschrijving: Een modulaire methode lespakket met als doel kinderen bewust te maken van de verschillende aspecten van geld. Kinderen gaan nadenken over inkomstenbronnen, reclame, prijzen, prijsverschillen, sparen en lenen. Bizworld Ontwikkeld door: Tim Draper Doelgroep: Groep 8 primair onderwijs en voortgezet onderwijs Kosten aanschaf pakket: gratis Materiaal leerkracht: geen; gastdocent brengt materiaal mee. Materiaal leerling: theoretische en praktische uitleg gastdocent Website: www.bizworld.nl Korte beschrijving: Leerlingen kennis laten maken met het ondernemerschap en leerlingen hoe ze geld zouden kunnen verdienen. Nibud Geldexamen Ontwikkeld door: Nibud Doelgroep: groep 8 primair onderwijs Kosten aanschaf pakket: 2,00 per leerling per jaar, incl. examen en diploma s Materiaal leerkracht: handleiding met lesbeschrijvingen, materiaal voor digibord Materiaal leerling: werkboekje Website: www.geldexamen.nl Korte beschrijving: Een geïntegreerde aanpak voor financiële educatie en leert kinderen bewust met geld om te gaan. Kinderen worden bijvoorbeeld gestimuleerd om met een kritische blik naar reclames te kijken. Is 25% korting bij de ene aanbieder nu echt voordeliger dan 15% korting bij de ander? Hoe ga je slim om met wat je te besteden hebt?
Nr. 17 - pag 15 Voor Tilburgers van 18 jaar en ouder Thuisadministratie Mijn administratie was een enorme chaos. Samen hebben we alles geordend. Dat was meteen een hele verbetering. Dankzij Thuisadministratie heb ik weer inzicht in mijn situatie. Sinds januari 2011 is de dienst thuisadministratie beschikbaar voor alle Tilburgers vanaf achttien jaar. Thuisadministratie helpt bij het op orde krijgen en houden van administratieve zaken. De dienst wordt uitgevoerd door vrijwilligers, maar in urgente of zeer complexe gevallen kan een professional worden ingeschakeld. Humanitas en de Twern hebben de opdracht gekregen van de gemeente Tilburg om Thuisadministratie gezamenlijk aan te bieden, te beginnen in de impulswijken. Administratie niet op orde Thuisadministratie is bedoeld voor Tilburgers die om welke reden dan ook hun administratie niet op orde hebben. Soms heeft dat te maken met gebrek aan kennis of vaardigheden, maar ook een plotselinge verandering in het leven van de cliënt, zoals baanverlies, het verlies van de partner als gevolg van scheiding of overlijden, of ziekte, kunnen ervoor zorgen dat iemand de grip op het leven en dus ook op het budget verliest. Met als gevolg daarvan betalingsachterstanden, overbodige lidmaatschappen, maar ook gemiste uitkeringen en toeslagen. Professionals signaleren mee Tilburgers die zich in een dergelijke situatie bevinden, kunnen vanaf nu een beroep doen op de dienst Thuisadministratie. Vaak blijkt de stap voor mensen nog te groot om zich zelf aan te melden. Professionals in de wijk, of dat nu de leerkracht is, de huismeester of de maatschappelijk werker, staan rechtstreeks in contact met de bewoners en zijn de eersten om de problemen te signaleren, zij kunnen mensen op de dienst attenderen en hen helpen met de aanmelding. schoonmaak (het eerste ordenen) en de nazorg gemaakt. Zodra de administratie op orde is, wordt bekeken of de cliënt zelf in staat is zijn administratie op orde te houden. Zo niet, dan wordt bekeken welke vorm van ondersteuning geboden kan worden. De inzet is er altijd op gericht om de cliënt te leren op eigen kracht de administratie bij te houden. Tilburgers die gebruik willen maken van de dienst Thuisadministratie en professionals in de wijken die (in overleg met hen) cliënten willen aandragen, kunnen zich aanmelden via: ta.tilburg@humanitas.nl of thuisadministratie@twern.nl of telefonisch via MFA 'Het Spoor' 013-54 21 664. Voor overige informatie: Janine Cloosterman, stafmedewerker bij de Twern, 013-5839999 of janinecloosterman@twern.nl Op eigen kracht De vrijwilligers en professionals van Thuisadministratie komen bij de mensen thuis. Zij hebben geheimhoudingsplicht en zoeken samen met de cliënt alle papieren uit. Er wordt onderscheid tussen de grote
Nr. 17 - pag 16 Op verzoek zijn op papier gestelde exemplaren beschikbaar. De nieuwsbrief mag worden doorgezonden naar derden. De nieuwsbrief is ook te lezen op de website van de Brede School Tilburg: www.bredeschooltilburg.nl Wilt u de nieuwsbrief niet meer ontvangen, stuur dan een e-mail naar: cvdbosch@bredeschooltilburg.nl Redactie Corry van den Bosch Adrienne Verschuren Ans Keij Opmaak en vormgeving Studio Erik Boot Colofon Tekstbijdragen: Janine Cloosterman Christine Fredriks Jan Hamming Sandra van den Hoogen Miriam van den Hout Tim Jaddoe Mieke van der Loop Tessa Molenaar Marina Smits Adrienne Verschuren Meer informatie? Heeft u naar aanleiding van deze nieuwsbrief special vragen, suggesties of opmerkingen, neem dan contact op met akeij@bredeschooltilburg.nl Feiten Elke dag schuld Drie vette telefoonrekeningen, een handvol boetes en een cursus om opnieuw de rijbevoegdheid terug te krijgen; het resultaat is schuld. Een monsterlijke bedrag grijnst Dirk (19) elke dag aan. Jong geleerd, oud gedaan Jong geleerd is oud gedaan, een spreekwoord wat ook van toepassing is bij het omgaan met geld. Als jeugd en jongeren goed leren omgaan met geld, dan blijken ze later ook een gezondere financiële huishouding te voeren. Big spenders Vmbo ers zijn de big spenders onder de scholieren. Bron: Nibud Alle lagen van de bevolking Geldproblematiek komt in alle lagen van de bevolking voor ongeacht de culturele achtergrond. Voorbereiding Ouders bereiden hun kinderen onvoldoende voor op een financieel zelfstandig bestaan. De jongvolwassenen hebben dan nog onvoldoende geleerd een bepaalde periode met een vast budget om te gaan. Daardoor is de kans groot dat ze later financiële problemen krijgen. Bron: Nibud Sociaal minimum Recente gegevens laten zien dat tien procent van de Nederlandse huishoudens op of onder het sociaal minimum leven en dat deze groep onder druk van de economische recessie weer aan het groeien is. Mentaliteitsverandering Onderzoeken en het Nibud wijzen op een noodzaak tot betere informatie en mentaliteitsverandering bij jongeren. Armoede Steeds meer jongeren en niet-westerse allochtonen leven in armoede. Deze groepen hebben ook veel vaker schulden. Bron: Sociaal en Cultureel Planbureau Budgetteren Leer kinderen budgetteren! Zakgeld Geef kinderen eerder zakgeld! Tip Schoolreisje of excursie plannen? Ga eens naar het Geldmuseum in Utrecht! It takes a village to raise a child