Tropical Sprue Post HBO cursus Nederlandse Vereniging van Dietisten 1 oktober 2012 Peter J. Wahab MDL arts Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Non tropical sprue Gee - Herter s disease Idiopathic Steatorrhea? The Lancet Hess-Thaysen, Copenhagen 1931 is een ziekte die voornamelijk bij kinderen voorkomt. Stellingen komt bij 1:1000 Nederlanders voor Een BMI van > 25 wijst op een adequaat functionerende darm en sluit actieve coeliakie uit Definite idiosyncratic reaction, c.q. collapse, in a child in response to bread (1932). Herkenning van schadelijk effect van granen en tarwe bij mensen met syndroom coeliakie. Samen met Van de Kamer (TNO, Utrecht) toonde Dicke aan dat gluten de schadelijke factor is bij mensen met coeliakie en het gunstige effect van een glutenvrij dieet. Proefschrift W.K. Dicke, 1950 Stellingen 2 Een deel van de mensen met coeliakie groeit over de ziekte heen en kan later weer gewoon gluten eten. Als mensen met coeliakie geen intolerantieklachten hebben, dan kunnen zij gerust wat gluten eten Als mensen met coeliakie gluten blijven eten hebben zij een hoge kans op de ontwikkeling van kwaadaardige ziekten. 1
: patiënt karakteristieken 1980-90 Lage prevalentie: ± 1 in 10,000 voornamelijk kinderen ernstige malabsorptie door (totale) vlokatrofie: diarree, gewichtsverlies, groeistoornissen serologie: hoge sensitiviteit snelle, duidelijke respons op glutenvrij dieet Pathofysiologie van coeliakie Ontstekingsreactie van de dunne darm in reactie op gluten: gluteneiwit (granen, rogge, gerst) genetische factoren (HLA-DQ2/8) enzym tissue transglutaminase specifieke T-cel immunorespons darmontsteking/-schade Pathofysiologisch model van coeliakie endoscopie histologie Farrell, NEJM 2002 Veranderende inzichten in coeliakie Pathofysiologie Klinische presentatie Diagnose: histologie/serologie/genetica Complicaties Behandeling Bana Jabri and Ludvig M Sollid 2
gluten sensitieve enteropathie Marsh I lymfocytaire enteritis intraepitheliale Marsh II l.e. met crypthyperplasie lymfocytose Marsh IIIA partiele vlokatrofie Marsh IIIB subtotale vlokatrofie Marsh IIIC totale vlokatrofie Dermatitis herpetiformis CD3+ IELs Afteuze stomatitis Klinische presentatie Veranderende presentatie van coeliakie: - meer presentatie op volwassen leeftijd - meer beeld van milde, atypische symptomen - extra-intestinale verschijnselen - coeliakie-gerelateerde, auto-immune aandoeningen Zipser et al, Dig Dis Sci, 2003; Lo et al, Dig Dis Sci, 2003; Lopez-Rodriguez et al, Acta Paediatr, 2003; George et al, Neth J Med, 1998 Tandglazuur afwijkingen 3
Genetica botontkalking Sterke genetische component HLA-DQ2/8 vereist (?) Sensitiviteit >95% Specificiteit 50% hoge negatief voorspellende waarde Linkage studies: regio s op chromosoom 5 en 19 Voortgaand onderzoek kan beter zicht geven op diagnose, prognose, ziekteproces en therapie Serologie: antistoffen gliadine, endomysium, tissue-transglutaminase Kans op coeliakie Gliadine: lage sensitiviteit; obsoleet EMA/ATG2: discussie over sensitiviteit Studies: 90-95% - Marsh IIIC: 100% - Marsh IIIB: 80% - Marsh IIIA: 60% - Marsh II: 40% Populatie 0.5-1% Auto-immuun (DM, RA) 5% Syndr. Down 8% 1 e graad familie 10% 2-eiige tweeling 30% 1-eiige tweeling 80% Rostami, Mulder, Am J Gastroenterology 1999 Genetica? Sterke klinische verdenking Biopsie Alle andere situaties HLA-DQ2/DQ8 Positief Negatief Vlokatrofie Normaal Serologie Géén EmA/tTGA en totaal IgA coeliakie Glutenvrij dieet Positief onwaarschijnlijk Verdere diagnostiek Biopsie Negatief onwaarschijnlijk Diagnostische beslisboom chromosoom 6: 90 %HLA-DQ2 (A1*0501/B1*02) CBO richtlijn 2008 4
Complicaties malabsorptie syndroom - malaise, buikklachten, diarree - deficienties - groeistoornissen - infertiliteit botontkalking (>50%) maligniteit (vermoedelijk laag): - EATL - algemeen tumorrisico Behandeling glutenvrij dieet - immunogene peptides in granen,rogge,gerst - (in)tolerantie haver - contaminatie door food-processing sterk variërende klinische en histologische respons/tolerantiegrens - Mogelijk traag herstel van klachten en histologie - Codex alimentarius -0.02% (glutenvrij) -0.002% (natuurlijk glutenvrij) toekomst: immunomodulatie - deactivatie van gliadine epitopen/endopeptidases - blokkade van T-cel immuunrespons 5