Filmpje op www.youtube.com/watch?v=vua_y9c4zu4&feature=related Google trefwoorden: filmpje, plaattektoniek, teleac, youtube Aardbevingen Beweging in de aarde In 2004 was de tsunami in Azië na aardbeving bij Indonesië. 200.000 mensen verdronken. In 2010 was de aardbeving op Haïti. Nu in 2011 waren de aardbevingen in: o in Nieuw-Zeeland in Christchurch o Japan voor de kust bij Sendai. De aardbeving in Japan veroorzaakte ook een enorme tsunami. Daarbij stierven 200 duizend mensen. Waardoor ontstaan deze rampen? Dat komt door bewegingen van de platen van de aarde. De plaattektoniek. aardlagen 1
Wegener ontdekte 100 jaar geleden dit: Aardbevingen De werelddelen zaten héél vroeger aan elkaar vast! De werelddelen zijn daarna langzaam uit elkaar geschoven. Als je goed kijkt, zie je op de plaatjes dat de werelddelen in elkaar passen als een puzzel. Alfred Wegener bedacht dit, nadat in Amerika en Europa dezelfde soort fossielen werden gevonden. Deze diertjes hadden nooit helemaal over de oceaan kunnen zwemmen. fossielen Amerika Europa oceaan Afrika Fossielen zijn versteende dode diertjes. 2
Aardbevingen In 1927 ontdekte Arthur Holmes waarom de werelddelen uit elkaar schuiven: De binnenkant van de aarde is vloeibaar. Deze vloeibare massa is gloeiend heet. Deze 'kokende' massa is steeds in beweging. Die stroming heet convectie. Convectie gebeurt ook in een pan groentesoep. Door de warmte van het vuur stijgt de groente in het midden van de pan op. Bovenin koelt de groente af. Aan de buitenkant zakt de groente weer naar beneden. De groente is in beweging. De vloeibare massa in de aarde doet hetzelfde. 3
Aardbevingen De buitenkant van de aardkorst bestaat uit platen die langzaam bewegen over de vloeibare massa aan de binnenkant. Dat is te zien op de bodem van de oceaan. In de diepe oceanen zijn hoge bergketens. Die hebben precies dezelfde vorm als de continenten (werelddelen). Dat zie je hier bij Europa aan de rode lijn. Op die lijnen gebeurt hetzelfde als in de pan met soep. 4
De warmtestromen op de lijnen bewegen uit elkaar. Aardbevingen Doordat de aardplaten uit elkaar schuiven ontstaan er spleten. Door de spleten komt vloeibaar gesteente omhoog. Dat vloeibaar gesteente is magma. Het magma stolt, wordt hard. Net als boter op de jus. Door het stollen van het magma worden de continenten steeds verder uit elkaar gedrukt. 5
Korst erbij Aardbevingen Door het magma die stolt, komt er steeds nieuwe korst bij. De afbeelding hieronder komt van Thinkquest. Het is alsof je in een aquarium kijkt. + erbij Het blauwe is de oceaan. Daaronder zie je de aardlagen en daaronder de vloeibare massa. IJsland Hier zijn veel vulkanen. aardkorst inzinking in de aardkorst breuken bergketen (oceaanrug) Het magma komt omhoog door de spleet. 6
Korst eraf Aardbevingen - eraf - eraf Op een andere plaats verdwijnt korst, want anders zou de aarde steeds groter worden. De aardkorst verdwijnt bij de diepe inzinkingen in de oceanen. Zo'n inzinking heet diepzeetrog. Bij een diepzeetrog schuift de ene plaat onder de andere, omdat daar de stromen (convectie) naar elkaar toe bewegen. Op deze plekken kunnen heel zware aardbevingen ontstaan. Soms met een tsunami als gevolg. 7
Aardbevingen Vulkanen Ook kan een korst zo heet worden dat die smelt. Het hete magma stijgt dan op door de korst. Zo kunnen vulkanen ontstaan. Ook eilanden als Nieuw-Zeeland en Japan zijn op deze manier ontstaan. 8
De korsten botsen Aardbevingen Botst een korst uit de oceaan met een continentale (land) korst dan ontstaan er hoge bergketens naast (diepe) troggen in de oceaan. Een voorbeeld is het Andes gebergte in Zuid-Amerika. Maar de grootste gebergten zoals: o de Alpen in Europa o en de Himalaya in Azië ontstaan als twee continentale (land) platen op elkaar botsen. Platen die langs elkaar bewegen kunnen ook zorgen voor grote aardbevingen. Plaattektoniek is de reden dat bergen en vulkanen ontstaan en dat er aardbevingen voorkomen. 9
Vragen bij Plaattektoniek Aardbevingen 1. Welk zinnetje lees je op dit plaatje? 2. Vul in. In welk jaar was de grote aardbeving op Haïti? In welk jaar was de grote aardbeving op Japan? in in 3. In welk land veroorzaakte de aardbeving een tsunami? Japan Haïti 4. Wat vertelt dit bord? Ga zwemmen als er een tsunami komt. Klim gauw naar boven als er een tsunami komt. Blijf rustig wachten als er een tsunami aankomt. Vlucht naar een hoger gedeelte of het binnenland in als er een tsunami aan komt. 5. Hoe heet het bewegen van de platen? plaatverschuiving plaattektoniek aardbeving 10
Aardbevingen 6. Wie bedacht dat de werelddelen vroeger aan elkaar vast zaten? Alfred 7. Waardoor kwam hij op dit idee? Omdat in verschillende werelddelen dezelfde fossielen werden gevonden. Omdat fossielen over de oceaan zwommen. 8. Wat zijn fossielen? levende schelpdieren dode, versteende diertjes 9. Wie ontdekte waarom de werelddelen uit elkaar schuiven? Arthur 10. Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. Maak de zin af. De binnenkant van de aarde Deze vloeibare massa is Deze kokende massa is steeds in Die stroming heet beweging. is vloeibaar. convectie. gloeiend heet. 11
11. Vul in. Maak de zin af. Aardbevingen De buitenkant van de die langzaam aan de bestaat uit platen over de vloeibare massa van de aarde. 12. Dit is te zien op de bodem van de oceaan rode lijnen bergketens met de vorm van het werelddeel hoge bergketens Europa In de aarde zijn warmtestromen. Net als in de soeppan. 13. Wat gebeurt er bij de bergketens in de oceanen? De warmtestromen bewegen naar elkaar toe. De warmtestromen bewegen uit elkaar. 14. Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. Doordat de aardplaten uit elkaar schuiven Door de spleten Dat vloeibaar gesteente heet Magma stolt, Door het stollen van magma worden de continenten magma. magma wordt hard. ontstaan er spleten. steeds verder uit elkaar gedrukt. komt vloeibaar gesteente omhoog. 12
Aardbevingen 15. Welk eiland op de afbeelding op bladzijde 6 heeft veel vulkanen? 15. Vul in. Maak de zin af. Doordat het magma stolt, komt er steeds. 17. Hoe verdwijnt korst? Korst verdwijnt bij een vulkaanuitbarsting. Korst verdwijnt bij diepzeetroggen als aardkorsten over elkaar heen schuiven. Korst verdwijnt in de golven van de oceaan. 18. Kies uit en vul in: ja of nee Een korst kan smelten. Een korst heeft openingen. Een vulkaan ontstaat door een tsunami. Magma is vloeibaar. Magma is een koude massa in de aarde. Magma is heel, heel erg heet! (meer dan 6 duizend graden=6650 C) 19. Welke twee eilanden zijn ook door vulkanen ontstaan? Bergketens ontstaan als korsten botsen. 20. Vul in. Dit gebergte ligt in Zuid-Amerika. Dit gebergte ligt in Europa. 13
Aardbevingen Zoek op Google bij afbeeldingen plaatjes of foto's van: 1. een vulkaan 2. magma 3. aardbeving 4. tsunami Plak ze hier. 14
Aardbevingen 15
Aardbevingen 16