5,5. Werkstuk door een scholier 2130 woorden 7 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2130 woorden 7 mei ,5 70 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Wat is een tsunami? Een tsunami is een grote schokgolf die in de kustgebieden enorme verwoestingen kan aanrichten. Het woord tsunami komt uit het Japans, en het bestaat uit de worden tsu dat betekend rede en nami betekend golven. Het is de benaming voor een abnormaal hoge golf die de haven of kust bereikt. Tsunami s komen vaak onverwacht. Ze kunnen in kustgebieden hele dorpen en steden onder water zetten. Ze vernielen daarbij alles wat op hun pad komt. Bij rampen met tsunami s komen altijd veel mensen en dieren om. Tsunami s door de eeuwen heen Tsunami s zijn zo oud als de zee. Een van de oudste vermeldingen vinden we bij de Atheense geschiedschrijven Thucydides (die ongeveer rond v. Christus leefde). Hij beschrijft een tsunami die in 426 v. Christus in de Middellandse Zee bij Griekenland plaatsvond. De zee keerde terug in de vorm van een enorme golf die een groot deel van het plaatsje overspoelde. Toen het water zich teruggetrokken had stond een groot stuk nog steeds onder water. Waar eerst land was, was nu zee. Inwoners die niet op tijd weg konden komen verdronken. Thucydides legde al zijn verband tussen de tsunami en aardbevingen die zich in het gebied voordeden. Waardoor ontsta n tsunami s? Tsunami s worden veroorzaakt door onderzeese activiteit waardoor plotseling een enorme watermassa in beweging komt. Dat kan een aardbeving zijn maar ook een aardverschuiving, vulkaanuitbarsting of zelfs een meteorietinslag in zee. De watermassa verplaatst zich naar alle kanten, te vergelijken met de golfjes die ontstaan als je een steen in een vijver gooit. Ring van vuur Tsunami s kunnen zich overal voordoen, maar de meeste gebeuren op de stille oceaan. Aan de rand van deze oceaan komen veel aardbevingen en vulkaanuitbarstingen voor, zowel op land als op zee, waardoor tsunami s kunnen ontstaan die zich over de hele oceaan verspreiden. Tsunami s op land Ook in een binnenzee of een meer kunnen tsunami s ontstaan. Zo hebben zich heel veel tsunami s voorgedaan in de Middellandse Zee, die helemaal ligt ingesloten tussen Europa en Noord-Afrika. Pagina 1 van 5

2 Aardbevingen en vulkaanuitbarstingen hebben in de omgeving van Italië en Griekenland in de klassieke oudheid meerdere malen tot tsunami s geleid, waardoor hele steden van de aardbodem zijn weggevaagd. Ook in kleinere wateren als meren en rivieren kunnen zich tsunami s voordoen. In 1811 werd het Amerikaanse New Madrid getroffen door, voor zover bekend, de grootste aardbeving uit de Amerikaanse geschiedenis. Deze zorgde ervoor dat de Mississipippi de andere kant op ging stromen. in 1980 veroorzaakte de uitbarsting van Mount Saint Helens in de Amerikaanse staat Washington een tsunami in het nabijgelegen spirit Lake. Aardverschuivingen Tsunami s kunnen gebieden treffen die heel ver weg liggen van de plek waar de tsunami ontstaan is. In 1946 werden de Hawaiaanse eilanden, die midden in de stille oceaan liggen, getroffen door een tsunami. Deze was veroorzaakt door ee aardbeving die zich vijf uur daarvoor in het Aleoetenbekken voor de westkust van Alaska had voorgedaan, op meer dan 4000 km afstand van Hawaï!! Soms lijkt het of een tsunami uit de lucht komt vallen, omdat mensen in het getroffen gebied niets hebben gemerkt van de aardbeving die eraan vooraf ging. Soms worden gebieden dubbel getroffen, eerst door een aardbeving en daarna ook nog eens door een tsunami. Aardbevingen en tsunami s De tektonische platen bewegen heel langzaam, ongeveer in hetzelfde tempo waarin de nagels van je vingers groeien. Waar ze tegen elkaar aan komen of over elkaar heen schuiven kan de druk zo groot worden dat er een aardbeving ontstaat. Aardbevingen Aan de rand van de zee botst de oceaanplaat tegen de plaat waar het vasteland op ligt. Daarbij word de rand van de oceaanplaat onder de continentale plaat geschoven, en smelt. Een deel ervan wordt in de mantel opgenomen, en een deel ervan komt bij een vulkaanuitbarsting in de vorm van lava naar buiten. Soms breekt een stuk van een plaat af, of wordt een deel omhoog geduwd waardoor een aardbeving kan ontstaan. Meer dan 80 procent van de tsunami s die de laatste 2000 jaar hebben plaatsgevonden is veroorzaakt door aardbevingen. Het gat word opgevuld Als de aardkorst onder de zee plotseling inzakt, maakt ook het water een neerwaartse bewegingen om het ontstane gat te vullen of het wordt heel snel omhoog gestuwd. Door de zwaartekracht wordt het water direct weer glad om een evenwichtig oppervlak te vormen. Hierdoor kunnen enorme golven ontstaan. Als zich vlakbij de kust op het land een aardbeving voordoet verplaatst de energie zich door de bodem, als een soort golf, maar dan veel langzamer. Als deze energietrillingen de kust bereiken verplaatsen ze zich als golven door het water. Zo kunnen kleine aardbevingen op het land een enorme tsunami veroorzaken. Vulkanen en tsunami s Gebieden waar vaak aardbevingen voorkomen worden komen ook vaak vulkanen voor. Delen van de aardkorst die onder een andere plaat worden geduwd smelten. Een deel ervan komt als magma terecht in de magmakamer van een vulkaan. Als de druk daar te hoog word, wordt het magma omhoog gestuwd en vindt er een vulkaanuitbarsting plaats. Pagina 2 van 5

3 Water en vuur Als een vulkaan zich vlakbij de kust bevindt of op een eiland in zee, kunnen water en lava een zeer explosief mengsel vormen. Water dat in de magma kamer stroomt kan voor een zo heftige explosie zorgen dat de vulkaan aan stukken wordt geblazen en de vrijgekomen massa water een tsunami veroorzaakt. Er kan ook een tsunami ontstaan als er bij een eruptie grote brokken steen in zee terecht komen. Er zijn heel veel onderzeese vulkanen. Als die tot uitbarsting komen wordt er een enorme massa water omhoog gestuwd, of kan er een onderzeese krater ontstaan, gevolgd door een tsunami. Dubbele aanslag Elke aardschok kan duiden op een op handen zijnde vulkaanuitbarsting. Zowel de aardschok als eruptie kan een tsunami veroorzaken. Vaak wordt een gebied door meerdere, kort na elkaar optredende rampen getroffen. Muur van water Tsunami s kunnen midden op zee ontstaan, maar ook vlakbij de kust. Zoals gezegd doen zich de ring van vuur veel vulkaanuitbarstingen en aardbevingen voor. Een onderzeese aardbeving veroorzaakt een reeks golven die zich vanuit het epicentrum (plek van de aardbeving of eruptie) naar alle kanten voortbeweegt, net als de kringen op het water van een vijver waar je een steen in hebt gegooid. Kustgebieden die het dichtst bij het epicentrum liggen worden het eerst getroffen. Als de aardbeving vlakbij de kust heeft plaatsgevonden en er een plaatselijke tsunami ontstaat, is er vaak geen tijd meer om de bevolking te waarschuwen. Bij een tsunami die van ver over zee komt aanzetten kan een bevolking meestal wel op tijd gewaarschuwd worden. Klein begonnen In open zee vormt de tsunami een golf die relatief klein is, maar zich wel met een snelheid van 750 km/uur kan voortbewegen. De golf is vaak niet meer dan een halve meter hoor, en blijft door schepen dan ook vaak onopgemerkt. Naarmate de tsunami dichter bij de kust en dus in ondieper water komt, verplaatst de golf zich langzamer en wordt hij hoger. Bij het bereiken van de kust is de snelheid teruggelopen naar 50km/uur, maar kan de golf een hoogte bereiken van meter en zich als een muur van water op de kust storten. Wel of geen tsunami Normale golf Tsunami Snelheid: km/uur km/uur Golfperiode (tijd tussen 2 golven): 5-20 seconden 10 minuten tot 2 uur Golflengte (afstand tussen 2 golven): meter km Een paar minuten Pagina 3 van 5

4 Een tsunami kan in een paar minuten tijd enorme verwoestingen aanrichten. Het ergst zijn tsunami s die zich onverwacht voordoen, en waar geen waarschuwing voor uit is gegaan. Die maken heel veel slachtoffers, terwijl mensen in feite maar tien minuten nodig hebben om zich in veiligheid te brengen. Soms trekt de zee zich een heel eind terug vlak voor de tsunami de kust bereikt, en soms zelfs lang voordat je hem ziet aankomen. Opeens komen er dan scheepswrakken bloot te liggen en zie je vissen op het droge naar adem liggen te happen. Veel mensen komen om omdat ze die vissen gaan oprapen. Als de tsunami vlakbij is, is er gebulder en donderend geraas te horen. Overstromingen Een tsunami bestaat meestal niet uit een grote golf die breekt, maar uit een soort vloedgolf die een tijdje aanhoudt en in korte tijd een groot gebied met veel geweld onder water zet. Als het water op gebouwen stuit en terugkaatst, of in en uit gebouwen stroomt, ontstaat er een heen en weer gaande golfbeweging. Het gedrag van de vloedgolf wordt grotendeels bepaald door de vorm en de ligging van de kustlijn. Als er veel inhammen en kliffen zijn kan er een ingewikkeld patroon van stromingen ontstaan, waardoor het water uit verschillende richtingen kan komen. Het kan ook gebeuren dat een vloedgolf die zich over een bestaande rivier een stuk landinwaarts beweegt, of gevangen raakt in een haven, waardoor het water woest heen en weer slaat. Golf na golf Een tsunami is eigenlijk een treintje van golven die na de eerste vloedgolf met een tussenpauze van vijf tot negentig minuten aan komen rollen. Soms gaan er mensen die weggevlucht zijn na de eerste vloedgolf weer terug omdat ze denken dat de tsunami voorbij is. Ze kunnen dan alsnog meegesleurd worden of gedood worden door de tweede of derde golf, die vaak nog veel groter is dan de eerste. Rampzalige gevolgen Als een tsunami een gebied treft waar veel mensen wonen is het leed niet te overzien. In sommige delen van de stille oceaan die regelmatig door tsunami s worden getroffen wonen veel mensen die leven van de visvangst. Langs de kusten van de stille oceaan liggen ook veel toeristische gebieden. Dood en verwoesting Bij tsunami s komen veel mensen om door verdrinking of omdat ze met veel geweld ergens tegenaan worden gesmeten, onder ingestorte gebouwen terecht komen of door het terugtrekkende water meegesleurd worden naar open zee. Ook raken veel mensen hun huis en inkomsten kwijt. Als het water zakt is het gevaar nog niet voorbij. In de meeste landen die door tsunami s worden getroffen heerst een tropisch of subtropisch klimaat. Dat wil zeggen dat het er warm en vochtig is, en dat ziekten zich er razendsnel kunnen verspreiden. Als er geen riolering en geen schoon drinkwater meer is, en er overal lijken en kadavers liggen te vergaan, grijpen besmettelijke ziekten als cholera, difterie, tyfus en dysenterie snel om zich heen. Deze ziekten eisen vaak evenveel of meer slachtoffers dan de tsunami zelf. Van de buitenwereld afgesneden Vaak zijn wegen, havens en vliegvelden onbruikbaar geworden omdat ze onder water staan, vol troep liggen of weggeslagen zijn. Het getroffen gebied is daardoor vaak heel moeilijk bereikbaar voor Pagina 4 van 5

5 hulpverleners en reddingswerkers. In met name meer afgelegen gebieden zitten mensen dan vaak dagenlang zonder voedsel, drinkwater en medicijnen, en moeten velen noodgedwongen in de open lucht slapen Hulp Mensen die getroffen zijn door een tsunami moeten meteen geholpen worden. Eerst moeten mensen die vast zijn komen te zitten onder het puin en drenkelingen gered worden, en gewonden worden afgevoerd. Ook moeten mensen in de getroffen gebieden meteen worden voorzien van voedsel, vers drinkwater en medicijnen, en moeten daklozen worden ondergebracht. Hulpdiensten Bij de hulpverlening worden zo mogelijk politie, brandweer en ambulances ingezet. Om drenkelingen te redden, mensen uit bomen en van daken te halen en naar eventuele overlevenden te zoeken onder het puin van ingestorte huizen en gebouwen. Ook moeten eventuele lijken zo snel mogelijk worden geborgen. Als het om een grote tsunami gaat en er een heel groot gebied getroffen is kunnen lokale hulpverleners de situatie meestal niet alleen aan, als ze al in staat zijn om in actie te komen. Dan is hulp van buitenaf nodig, van het leger bijvoorbeeld en van buitenlandse hulporganisaties die deskundigen in kunnen zetten. Het is belangrijk dat gebieden die onder water staan bereikbaar zijn en wegen in het getroffen gebied zo snel mogelijk weer begaanbaar gemaakt worden. Ook de lokale bevolking kan daarbij meehelpen. Ze kunnen proberen mensen te redden en gewonden te helpen, en aan reddingswerkers vertellen waar nog mensen vast zitten. Communicatiemiddelen Telefoonverbindingen en dergelijke zijn vaak verbroken. Radio, mobiele telefoons en draadloze internetverbindingen zijn voor de communicatie dan van vitaal belang. Bij de tsunami van december 2004 maakten vrijwilligers, hulpverleners en overlevenden van deze communicatiemiddelen gebruik om reddingswerkers te vertellen waar mensen bekneld zaten onder het puin. En met blogs (dagboeken op een website) werd de buitenwereld op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen. Pagina 5 van 5