Nuttige natuur: hoe herstelprojecten bijdragen aan de welvaart in de Schelde. Tom Maris, Annelies Boerema, Katrien Van der Biest & Patrick Meire

Vergelijkbare documenten
Ecosysteemdiensten, een innovatie voor het waterbeheer?

Ecosysteemdiensten en hun betekenis in het estuarium. Prof. Dr. Patrick Meire Onderzoeksgroep ecosysteembeheer Universiteit Antwerpen

Wat is een goed functionerend estuarien ecosysteem en welke diensten levert dat ons?

IS ER NOG RUIMTE VOOR ZILTE NATUUR? Patrick Meire Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Universiteit Antwerpen

Ecologie, economie en veiligheid: Kansen voor win-win of een trade-off? NIOZ is an institute of. in cooperation with.

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

Agriculture and biodiversity

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Ecosysteemdiensten als ondersteuning van ecologische maatregelen. Katrien Van der Biest, Jan Staes, Dirk Vrebos en Patrick Meire

Building with Nature in the Delta. Inzetten van natuur en natuurlijke processen voor medegebruik

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief

Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten

Ecosystemdiensten: een concept voor duurzame landschapsplanning en -ontwikkeling

LIFE Focus: Milieu en Klimaat

Thema WATER. Themacoordinatoren: Okke Batelaan Patrick Willems

PLANNING FOR ES WITH NATURE VALUE EXPLORER

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI

Natuurrapport Aan de slag met ecosysteemdiensten. Voorstelling Natuurrapport 17 februari 2017 Vlaams Parlement

DE GRENZEN VAN HET LAND

Ecosysteemdiensten. Sleutel tussen ecosysteem en belangen. Annemieke Smit

Patrick Meire in de Hedwige polder

Biobouwers overzicht lopende projecten. Luca van Duren

Scenario's. Economische analyse

Kosten en baten van het EUluchtbeleid

Ecosysteem diensten: De sleutel naar een duurzaam beheer van onze ecosystemen?

Ecosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken

Voedergewassen en de organische stofbalans (case study EU-project Cantogether)

Kosteneffectief werken met natuur: Ecologische versus technologische oplossingen. Rolinde Demeyer 5 december 2013

2/27/2011. Overzicht. Natuur is een publiek goed

Wat is de economische waarde van natuur in Oost-Brabant en wat betekent dat voor toekomstgerichte natuurbehoudsactie?

Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme. dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire

Congres Ruimte voor Biodiversiteit

BIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering

Poldergraslanden als waterbuffer of Hoe poldergraslanden veel ecosysteemdiensten leveren

Organische stof: stof tot nadenken

De toekomst van de Hedwige-Prosperpolder. Resultaten van een modelstudie

What issues should the Province of Limburg address when developing its climate-proof policy?

HEBBEN WE AQUACULTUUR NODIG? HET EINDE VAN JACHT OP VIS

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium

Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015)

Waardering en verzilvering ecosysteembaten Waterdunen

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals.

Designing climate proof urban districts

ECOMPRIS. Hoe kan informatie over ecosysteemdiensten gebiedsprocessen beïnvloeden? : Paul Opdam, Eveliene Steingröver and Claire Vos

Het verleden: Inspiratie. Het heden: Uitgangspunt. De toekomst: Zoneren en duurzaamheid

EEN KWALITEITSLABEL VOOR HET SCHELDEWATER?

Biodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Seminar 5 september 2012

Duurzame melkveehouderij

RECOVERING ECOSYSTEMS and their SERVICES - KEYS FOR SUCCESS

C OMES EEN KWALITEITSLABEL VOOR HET SCHELDEWATER?

Ecosysteemdiensten t in kaart brengen en waarderen

Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra

NARA-T Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen

Impact van groen op levenskwaliteit

De PIN code van de wereld verandert... Amerikas Europa Afrika Azië

Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren

Natuurwaardeverkenner Onlinetool voor waardering ecosysteemdiensten (ESD)

Maatschappelijke kosten en baten van overwinterende ganzen. Ralph Buij, Wageningen Environmental Research, 19 mei 2017

Duurzaam werken op zee

Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen

Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie

Ontwikkelen en Testen Carbon- en Water Footprint Module voor MasterLink (49)

30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen

NATUUR EN BIODIVERSITEIT

Welkom... Nieuwsbrief. 6 Hoog tijd voor water. 7 Paradijsvogels. De stappen naar ons doel. De toekomst van de polder.

Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013

Landschap opnieuw uitvinden

TOPICS DE TOEKOMST VAN DE HEDWIGE-PROSPERPOLDER RESULTATEN VAN EEN MODELSTUDIE

Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen

De wereld kan op lange termijn alleen biologisch gevoed worden

Help het. FiKSen! Campagne op komst: Fairtrade in Koffie & Schone Lucht - FiKS. Fairtrade 2013

CHROMA STANDAARDREEKS

Ecosysteemdiensten. Blok 1 Mariene omgeving. Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / 24 september Duurzaam werken op Zee

LANDBOUW: GROTE IMPACT OP LUCHTKWALITEIT EN NATUUR

België: een belangrijke speler in minerale meststoffen. Belfertil

Uitdagingen voor de internationale en Nederlandse landbouw

Hightech meets Nature. Natuurinclusief en precisielandbouw

Een vooruitblik op de verwachte landschapsontwikkeling na ontpoldering van de Hedwige-Prosperpolder

De indeling van de sector Landbouw & Natuurlijke omgeving

Wadden in tijden van Klimaatverandering

Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout

De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ

Script. The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide.

Masterclass HET BEHEER VAN ONS LANDSCHAP HET SPEL & DE KNIKKERS

Gidsenopleiding Estuariene natuur in de Durmevallei

Oerolcollege. Klepperende schelpdieren

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

Gezonde Ruimtelijke Ordening 25 februari 2009

Natuurbeheer op de Wadden. Henk de Vries 10 september 2012

C OMES LIPPENBROEK, WAAR HET GETIJ DE NIEUWE REGEL IS

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016

Algen in de praktijk Presentation NAP 11/02/2009. Rikus Oortwijn

Kwelderherstel langs de Terschellinger Waddendijk

JE TUIN HEEFT MEER IN HUIS DAN JE DENKT

BODEM ALS BASIS VOOR ECOSYSTEEMDIENSTEN

o 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden

Mestverwerking in De Peel

Ecosystem Services as a communication tool at national level. It is in our nature

Carbon debt in NTA 8080?

Transcriptie:

Nuttige natuur: hoe herstelprojecten bijdragen aan de welvaart in de Schelde Tom Maris, Annelies Boerema, Katrien Van der Biest & Patrick Meire

Lippenbroek: herstel van getijdennatuur via een gereduceerd getij.

Vervult deze nieuwe natuur gelijkwaardige functies als de oorspronkelijke natuur?

Monitoring: waterkwaliteit, vegetatie, slib, vegetatie, benthos, vogels,...

Resultaten waterkwaliteit: Silicium export? Export! Export wanneer er lage Si concentraties zijn in de Schelde

Resultaten: N verwijdering steeds N retentie, gemiddeld 1 kg per ha per getij

Mooie resultaten, maar wat heeft de maatschappij hieraan?

Nutriëntverhoudingen: N, P en Si Si + N P _ + + Si N P Diatomeeën _ ++ groenalgen Milieuhinder Schuim van Phaeocystis te Oostende

Tongfilets met aardappelpuré ingrediënten Prijs/kg /l tongfilets 30 Visbouillon verschillende soorten 2 Witte wijn druiven 5 mosselen 10 garnalen 20 champignons 4 Bloem graan 1 Eieren kippen 0,20 citroen 2 peterselie 5 Aardappelen 1

TONG 1 Dag 2 dagen 6 dagen 28 dagen 19 dagen

Phytoplankton Tijdens de verschillende groeifazen heeft de tong behoefte aan verschillende soorten voedsel Zooplankton Epi and endobenthos Het dieet van een gemiddelde juveniele tong en garnaal bestaat uit zo n 25 soorten, in de totale levensloop zo n 70 soorten

Concept Ecosysteemdiensten (ESD) ecosystemen conditions processes functions soorten Voordelen voor mens en maatschappij NATURAL SCIENCE PERSPECTIVE Ecosystem services are the conditions and processes through which natural ecosystems, and the species that make them up, sustain and fulfil human life. (Daily 1997) SOCIAL SCIENCE PERSPECTIVE Ecosystem goods (such as food) and services (such as waste assimilation) represent the benefits human populations derive, directly or indirectly, from ecosystem functions. (Costanza et al. 1997)

Ecosysteemdiensten wetenschap Natuurwetenschappen + Sociaal- economische wet. ECOSYSTEEM ECOSYSTEEM DIENSTEN MAATSCHAPPIJ Eigenschappen Functies Baten waarden AANBOD VRAAG

Ecosysteemdiensten wetenschap Natuurwetenschappen + Sociaal- economische wet. ECOSYSTEEM ECOSYSTEEM DIENSTEN MAATSCHAPPIJ Eigenschappen Functies Baten waarden Capaciteit om diensten te leveren Bv waterzuivering Vraag naar diensten Bv vraag naar zuiver water (toerisme, visserij)

Ontpoldering Hertogin Hedwige en Prosperpolder Voordelig voor de samenleving?

ECOSYSTEEM ECOSYSTEEM DIENSTEN MAATSCHAPPIJ Eigenschappen Functies Baten waarden In het verleden: Focus op 1 vraag: voedsel inpolderen!

Nieuw Arenberg Polder Prosper polder oud Arenberg Polder

Overstromingsgevaar Ecosysteemdienst waterberging

Ontpoldering Hertogin Hedwige en prosperpolder Voordelig voor de samenleving? investering ± 100 miljoen euro Construction Expropriation

VOOR NA Polder Project Totale kostprijs: ±100 miljoen euro Versteviging leidingendam Afgraven voorliggende schorren

Ecosysteemdiensten analyse VOOR Polder Positieve effecten: = kosten Voedselvoorziening Huisvesting Open ruimte Recreatie NA = Baten Positieve effecten Estuariene habitat Fauna en flora Voedselvoorziening Recreatie / educatie Overstromingsbescherming Sediment vang Klimaat regulatie Water zuivering Maar, ook negatieve effecten: Fijn stof Bodem = Baten erosie N- en P- surplus broeikasgassen Maar, ook negatieve effecten: Broeikasgassen (CO 2, CH 4, N 2 O) Dijk als barriere = Kosten

Akker VOOR Gras (dijk) Intertidaal NA F LM IM HM Gras (dijk) Food: crops Food: grazing cattle Food: saline agriculture Flood prevention F: slik LM: laag schor IM: midden schor HM: hoog schor Sediment storage Carbon burial GHG emissions: CO 2, CH 4, N 2 O Nitrogen burial Denitrification N 2 O (nitrogen removal) Phosphorous burial Recreation Education Open view houses and other buildings

Akker Food: crops + VOOR Gras (dijk) Intertidaal NA F LM IM HM Gras (dijk) Food: grazing cattle + + Food: saline agriculture + + Flood prevention + + + + Sediment storage + + + + Carbon burial - + + + + GHG emissions: CO 2, CH 4, N 2 O - - - - Nitrogen burial - + + + + + + Denitrification ++ ++ + + N 2 O (nitrogen removal) + + + + Phosphorous burial - + + + + + + Recreation + + + + Education + + + + Open view + houses and other buildings +

Enkele voorbeelden hoe baten berekend kunnen worden: ESD Opp. Omvang Totaal Standard gross margin (= marktprijs gecorrigeerd voor kost om te oogsten) Vermeden gezondheidskosten (= fijn stof afvang vegetatie vermeden gezondheidskost luchtverontreiniging) Vervangingskost (= hoeveelheid stikstof verwijderd door begraving kost waterzuiveringsinstallatie) Meerwaarde huizenprijs (= aantal woningen toegevoegde waarde groene omgeving op huizen prijs) Hier: verlies open zicht door nieuwe dijk Betalingsbereidheid (= aantal recreanten betalingsbereidheid recreatie natuur gebied) Voedsel 450 ha Fijn stof 465 ha Stikstof opslag Uitzicht open landschap 465 ha 25 kg/ha/j 60 kg(n)/ha/j 1750 /ha/j 54 /kg 35 /kg(n) 4 woningen 447 /huis/j Recreatie 15 000 bezoeken/j 6 /bezoek = 800 000 /j = 600 000 /j = 1 000 000 /j = 2 000 /j = 90 000 /j

Miljoen /jaar KOSTEN BATEN Baten en verliezen van het project 20 15 10 5 - -5 Min. Max. Cultural Platform-Living Cultural Landbouw: Platform-Building -450 ha Cultural Aesthetics-Visual intrusion Cultural Slikken: Cognitive +275 development-excusion ha Cultural Recreation-dike Schorren: +190 ha Water quality Aeration Water quality P-burial Water quality N-N2O-emission Water quality N-NH3-NH4-emission Water quality N-denitrification Water quality N-burial Climate CH4-emission Climate CO2-emission Climate Carbon burial Sedimentation and erosion Soil erosion Sedimentation and erosion Sedimentation Disturbance Flood prevention Air quality PM10 Air quality PM2,5 Food Eatable salty plants Food Livestock Food Agricultural crops Totale netto baten per jaar: 8 17 miljoen euro (excl. verlies landbouw en gebouwen) Verlies landbouw, huizen gecompenseerd (totale investeringskost) Boerema, A., L. Geerts, L. Oosterlee, S. Temmerman, and P. Meire. 2016. Ecosystem service delivery in restoration projects: the effect of ecological succession on the benefits of tidal marsh restoration. Ecology and Society 21:10.