Straatcontact Evaluatie Brandweertrainingen agressie en geweld 2011-2012
Straatcontact Evaluatie Brandweertrainingen agressie en geweld 2011-2012 Evaluatie van een gezamenlijk initiatief van de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (V.B.V.), Brandweer Nederland (voormalige NVBR) en het Ministerie van Veiligheid en Justitie (voormalig BZK. De evaluatie geldt als verantwoording in het kader van de toegekende subsidie. Dit initiatief maakt deel uit van het landelijk Programma Veilige Publieke Taak
Inleiding & samenvatting In 2011 hebben de Vakvereniging voor Brandweer Vrijwilligers (VBV) en Brandweer Nederland (de toenmalige NVBR) gezamenlijk een projectvoorstel ingediend bij het (toenmalige) Ministerie van BZK. Het voorstel bevatte een initiatief in het verlengde van het Programma Veilige Publieke Taak: een training agressie en geweld op straat bedoeld voor repressief brandweerpersoneel. In 11 korpsen heeft het externe bureau Straatcontact gedurende 2011 en 2012 ruim 250 brandweermensen getraind op straatcultuur. De trainingen werden dermate positief ontvangen dat de brandweer voornemens is deze de verankeren in landelijke les- en leerstof. In de tussentijd kunnen korpsen die dat willen zelf een training aanvragen. Voor het opzetten en aanbieden van deze pilot trainingen is subsidie ontvangen. Het onderliggende document geldt als de verantwoording voor de activiteiten die binnen de doelstellingen van die subsidie zijn uitgevoerd. 1.1 Waarom training straatcontact voor brandweermensen? Het projectvoorstel is gebaseerd op ontwikkelingen van de afgelopen jaren waar agressie en geweld tegen hulpverleners met een publieke taak, schering en inslag waren, getuige ook de nieuwsuitzendingen. Uit onderzoek van de V.B.V. en de NOS (2010) blijkt dat agressie en geweld onder brandweermensen voorkomt, maar dat hier weinig aandacht voor is. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de aandacht voor agressie en geweld onder eigen personeel bij de politie. Uit het onderzoek bleek eveneens dat brandweermensen wel verwachten dat zij in hun loopbaan met agressie en geweld te maken krijgen. En, dat een deel van hen dat in praktijk al daadwerkelijk had ervaren. De werkgever (in de vorm van de raad van brandweercommandanten) erkende de uitkomsten en neemt verantwoordelijkheid door het initiatief tot training actief te ondersteunen. 1.2 Het doel van de trainingen Het initiatief gaat uit van drie doelstellingen: Doelstelling 1:repressieve brandweermensen leren omgaan met agressie en geweld op straat. In de training maken medewerkers kennis met, en worden zij getraind in bepaalde vaardigheden en methoden om contact te leggen met de groepen die agressief gedrag vertonen. Van essentieel belang daarbij is dat begrip en respect ontstaat. n.b. Dit vergt specifieke kennis en vaardigheden die de brandweer zelf niet heeft. Daarom is een externe partij ingehuurd die gespecialiseerd is in dergelijke trainingen Doelstelling 2: het borgen van vaardigheden om om te gaan met agressie en geweld op straat De trainingen zijn in pilots uitgewerkt en aangeboden. Zo is de basis gelegd voor twee modules die opgenomen kunnen worden in de les- en leerstof van brandweermensen. In samenwerking met Bogo (opleidingsinstituut) zijn 2 groepen manschappen A in opleiding getraind conform het pilotprogramma van en door straatcontact.nl.
Doelstelling 3: bewustzijn creëren bij de werkgever dat deze een verantwoordelijkheid heeft in het bieden van (instrumenten voor) een veilige werksituatie. 1.2 Het vorm geven aan de pilot 10 brandweerkorpsen, bestaande uit beroeps en vrijwillige brandweermensen, die door het externe bureau getraind worden in omgaan met straatcultuur; Iedere training bestaat uit 2 avonden of 1 dag. De inhoud van de lesstof bestaat uit fictieve inzetten, filmpjes en casussen waarin verschillende zaken behandeld worden. Uitleg geven over de straatcultuur en groepsdynamiek is een voorwaarde. Hierop gebaseerd is een methode ontwikkeld, die instrumenten geeft om in de praktijk om te gaan met agressieve/bedreigende groepen. Onderdeel van de training is dat mensen worden gestimuleerd om niet alleen reactief, maar ook proactief, in contact te treden met de betreffende groep, met als doel wederzijds begrip en respect te realiseren. Na elke training evalueert het betreffende korps de sessie met een enquête. Het externe bureau Straatcontact maakt een verslag van de gegeven training, hier zal de evaluatie ook in verwerkt worden. 1.4 Inhoud trainingen De training is op maat gemaakt voor het repressieve personeel. Zij is gericht op het geven van inzichten en bieden van tools aan brandweermensen. In het bijzonder wordt ingegaan op de eigen rol en invloed en op het contact, de confrontatie en omgang met (groepen) jongeren en/of ouderen en bijbehorende straatcultuur/gedrag. Gezien vanuit het werken in ploegverband en vanuit het individu. Dit levert een bijdrage aan het verbeteren en ontwikkelen van het inzicht in het straatgedrag en de wijze hoe daarmee omgegaan kan worden. Doelstelling training Het optimaal faciliteren en uitrusten van brandweermensen, zowel in ploegverband en individueel zodat zij jeugd en/of ouderen(groepen) en individuen effectief kunnen benaderen en aanpakken en (indien nodig) conflictsituaties beter kunnen hanteren. Door brandweermensen bewust te maken van het effect van hun eigen denken en doen ten aanzien van het contact met jeugd en/of ouderen(groepen) en meer inzicht te geven in de straatcultuur en straatgedrag, kunnen zij (met de juiste tools) het inschatten van situaties en de contacten met en de aanpak van (groepen)jongeren en/of ouderen opbouwen, ontwikkelen en verbeteren. De begeleiding en training moet concreet, praktisch en dynamisch zijn en voorzien zijn van handige tips, do's en dont's. De aanpak Tijdens de trainingen worden door de brandweermensen persoonlijke ervaringen met elkaar besproken en gedeeld en kan ingespeeld worden op de verschillende contactmomenten die de brandweer in de praktijk met jongeren en ouderen kan hebben. Ook de waarde van deze contactmomenten als er geen inzet is, is onderdeel van gesprek.
Variant: 1-daagse training De 1-daagse training, bestaande uit 2 dag(avond)delen of 1 dag, is bedoeld als kennismaking met straatcultuur/gedrag/agressie en jongeren. De aspecten van de straatcultuur en in het bijzonder straatgedrag van jongeren en jeugdgroepen versus brandweermensen worden verkend. Zoveel als mogelijk gebruiken de trainers korpseigen praktijksituaties en -ervaringen als input. De inhoud van de training op hoofdlijnen: Spanningsoefeningen; Beeldvorming en informatie hangplekken; Confrontatie met jeugdgroepen: Do's en dont's bij het contact met jeugdgroepen; Eigen rol en invloed; Groepsdynamische processen bij jeugdgroepen: Inzicht in groepswerking, samenstelling van groepen (kopstukken, meelopers), soorten groepen; Tips en tools om groepsdynamische processen te hanteren. Specifiek: Inzicht in Straatspelletjes : Doel en werking van straatspelletjes; Hoe kijkt de jeugd naar je? Hoe speel je zelf het spel? Hoe herken je op een snelle manier de kopstukken binnen een groep?; Hoe worden individuen binnen een groep benaderbaar?; Wat kun je met een individu bereiken en welke afspraken kun je maken om grip te krijgen op de situatie? De do s, dont s, tips en trics met betrekking tot het omgaan met jeugd, de straatspelletjes, de rol van de professional en de wijze waarop de prof het spel speelt worden in een praktische volgorde gezet. De focus ligt hierbij zowel op het persoonlijke vlak als op het belang van de Brandweerorganisatie. Doelgroep De doelgroep voor de training bestaat uit vrijwillige- en beroepsbrandweermensen; manschappen, bevelvoerders en officieren van dienst 1.5 Betrokkenheid werkvloer: de korpsen Er is een selectie van korpsen gemaakt die aangaven te willen deelnemen. De contactpersonen per korps zijn benaderd om per korps specifieke incidenten en casuïstiek te bespreken, zodat deze in de maatwerktrainingen verwerkt konden worden. De volgende korpsen namen deel: 1. Korps Wilnis (Utrecht) 2. Korps Hoek van Holland (Rotterdam-Rijnmond) 3. Korps Bernisse-Zuidland (Rotterdam-Rijnmond) 4. Korps Haaglanden (Haaglanden) 5. Korps Enschede/ Glanerbrug ( Twente) 6. Korps Apeldoorn ( NO Gld) 7. Korps Ede (Gld Midden) 8. Korps Culemborg (Gld Zuid)
9. Korps Maasdriel ( Gld Zuid) 10. Korps Hardenberg (IJsselland) 11. Korps Tiel (Gld Zuid) De korpsen die zelf beschikten over jeugdbrandweer konden deze inzetten als tegenspelers bij praktijkoefeningen. In totaal hebben 3 korpsen gekozen voor de optie training in 1 dag, bestaande uit 2 aaneengesloten dagdelen en 8 korpsen kozen voor de optie 2 avonden niet aaneengesloten, elke avond bestaande uit 1 dagdeel. Manschappen A en B in opleiding zijn in samenwerking met Bogo op dezelfde wijze getraind. 1.6 Veldreacties op de trainingen Ruim 250 brandweermensen hebben de trainingen gevolgd. Bij de praktijkoefening werden een TS en een HV of PM ingezet en de brandweermensen die niet werden ingezet waren waarnemers. Alle evaluaties zijn zonder uitzondering positief! Dat blijkt uit de schriftelijke- en de mondelinge reacties. Intermezzo goede training, dit hadden we veel eerder moeten krijgen de training deed mij denken aan eerdere incidenten ik kan nu slimmer reageren op signalen die ik zie hier heb ik niet alleen in mijn werk als brandweerman/-vrouw iets aan, dit kan ik in mijn dagelijkse leven ook prima gebruiken (verzamelde veldreacties van cursisten) Na afloop van elk dagdeel is met de cursisten geëvalueerd. Na afloop van deel 2 is eerst met de jeugd en de brandweermensen afzonderlijk en daarna gezamenlijk geëvalueerd. Dit leverde voor beiden nieuwe inzichten op. De brandweermensen werd een spiegel voorgehouden door de jongeren, die vanuit de 5 fasen in het scenario van de praktijkoefening vertelden en uitlegden waar zij op reageren en wat de betekenis is van hun gedrag. Afsluitend gaven zij bruikbare tips. Na afloop van deel 2 werd ter afsluiting van deel 1 en 2 afzonderlijk met de cursisten het programma geëvalueerd, mondeling en schriftelijk. Straatcontact.nl heeft na afloop van de trainingen contact met de korpsen opgenomen en mondeling evaluatiepunten besproken. Bogo heeft ten aanzien van de getrainde manschappen in opleiding een evaluatie verzorgd. Korps Ede heeft de keuze gemaakt om alle bevelvoerders en O.V.D s gezamenlijk de training te laten volgen.
1.7 Conclusie en invoering De doelstellingen 1 t/m 3 die in de subsidiebeschikking zijn opgenomen, zijn behaald. 1. Door de training zijn de brandweermensen zich bewust van het effect van hun eigen denken en doen ten aanzien van het contact met jeugd en/of ouderen(groepen) en hebben meer inzicht gekregen in de straatcultuur en straatgedrag, Zij kunnen straatgedrag beter inschatten. 2. In het kader van vakbekwaamheid is de opname van twee extra modules/dagdelen om omgaan met agressie en geweld te kunnen leren, bekrachtigd. Op 17-01-2013 is de training besproken in de RBC en is opdracht gegeven dit samen met de brandweeracademie/ academie voor talent en leiderschap (IFV) verder uit te werken. 3. Veilig werken: door de tool in de training zijn de O.V.D, de bevelvoerder en de manschappen zich bewust van het effect van hun eigen emotie, die door straatgedrag opgeroepen kan worden. Het herkennen, het leren omgaan met het feit dat je getriggerd wordt en daardoor zelf of je collega s in control houden, geeft de gebruikers van straatgedrag geen fun. In de volksmond betekent dat, dat de professional saai is, wat een groot compliment is. De brandweer laat zich niet afleiden en/of uit haar rol spelen, wordt geen onderdeel van het straatspel en doet haar werk zo veilig mogelijk. 1.8 Publiciteit De V.B.V. en de N.V.B.R. hebben op hun websites, in de vakbladen en interne communicatie uitgebreid aandacht aan de pilot en het ontwerp V.P.T. gegeven. De N.O.S. heeft een pilottraining gefilmd. Deze is tijdens een uitzending van 1 vandaag uitgezonden. (Zie op you tube: http://www.youtube.com/watch?v=mvhjqflzvg0.) De telegraaf heeft pagina groot aandacht aan de pilot besteed. Locale T.V. zenders en kranten hebben gefilmd en interviews en foto s van de pilottrainingen gemaakt en uitgezonden.